Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

2 erthygl ar y dudalen hon

.... GARIBALDI, GWRON ITALI.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

GARIBALDI, GWRON ITALI. GAN SYLEN, NEW MILL, HOREB. PENNOD IV. Feali ai nad anfuddiol cyn myned yn mhell ;ch a hanes bywyd Garibaldi fyddai rhoddi ychydisr o hanps, yn nghyd ag achosion, y rbyfel diweddar yn Itali. N d ydyrn yn meddwl olrbiiti, haties bywyd Garibaldi ond hyd nes y daeth i sylw y byd. JV id ydym chwaith yn meddwl olrhain banes y rhyfel yti Itali ond yn unig ei dechreuad, neu hyd y daeth i sylw ein newyddiaduron. Y mae ei hanes yn ddigon gwybodus o hyny allan i ddarllanwyr lluosog SEREN CYMHU. Gwnaeth y rhytel yn y Crimea gryfhau Sardinia, drwy roddi iddiFfraillc YII gyf¡¡ill; ac felly gallai ddial ar yr Awstriaid, am v darostyngiad oedd wedi ei gael, drwy gyfrwng y Ilywydd Awstriaidd, Radetzky. Yr oedd yr ltaliaid yn dechreu gweled gwerth y fath frenin a Victor Emmanuel. Yr oeddynt yn gweled llawer o wahaniaeth rh\ng( do a'r Awstriaid. Methodd Flrainc, er ei boll g\f- lwyttia, a gwi.ey I i fyny rhwng y ddwy deyrnas, ac felly (ymlllClodu blaid Victor Emmanuel a Phiedmont YstYI y gair Piedmont yw I'ied, trued, a mont, raynydd yr byn a ddengys ei fod yn gorwedd with droed uiynyddoedo yrAipu. Ar y dydd cyntaf o lonawr, 1859, dywedodd yr Amher. awdwr Napoleon ychydig eiriau wi th M. Hubner, y cen- adwr Awstriaidd, y rivai a gariusant rhyw syndod rhyfedd di^ry hull Ewrop. Cynnwysai yr anerchiad yr ychydig eiriau canlynol:—Y mae yn ildrwg genym orfod dweyd nad yw fy mheithvnas á'h Ilywodraeth mor gyfeillgar ag y cal as" niddo fod." Ni cbynnwysai ddim yn Hiagor; yr odd lijnyiia yn dligon. Cymmerodd y cenadwr yr hint, a tfwrdd ag ef tua Vienna. Y mddengys mai adios geiriau yr Amherawdwr wrth M. Hubner oedd, nad oedd yn cyd- weled ag Awstiia yn achos Italy, yr effaith oedd y rbyfel gwat-iilyd a ganlynodd. Yr oedd Amherawdwr y Ffrancod wedi, cynhvg amryw iimniodau ma^trisiol i'r Aws-' triaid, ond yr oeddent yn methu penderfvnu, ac felly pen- derfynodd yr Amherawdwr s-iarad a'r cenadwr, yn y modd y gwnaetb. Yn mis Mawrth. 1859, dechreuodd yr Aws- ttiaid anfon ei milwyr i Itali. Cynnwysai y fyddin a atrfonasant y nifer aruthrol o 177 000 o filwyr o bob matb. Yu fuan wt-di-i Napoleon W led Awstria yn anfon ei milwyr i Itali, meddyliodd ei bod yn bryd cyffro. Yroedd ei barntoadau et yn ii-yned yny blaen flynyddau cyn i'r Aws- triaid gael un awgrym ganddo. Yr oedd wedi synu boll Ewrop gyda ei burutoadau. Yr oeddont y fath, fel y gallai anfon m-iloedd lawer o filwyr i Itali mewn yehydig ddydd. iau. Gadawodd y Ilywodraeth, dan otal yr Amherodres, a tfwrdd ag ef-tua maes y frwydr, a thiriodd yn Genoa, lie y derby niw yd ef gyda banllefau uchel o jrymmeradwyaeth gan y trigolion. Yr oedd y rhyfel wedi creu cymmaint o awydd yn y mllwyr Ffrengig, fel y taenwyd y ehwedl hynod ganlynol am un o'r swyddogiou, yr hwn a neidiodd i mewn i gerbyd ar un o heolydd Paris, ac a archodd i'r gyrwr ei yru i anrliyd^dd. Edrychodd Cabby yn s^n, gan fethu deall beth a feddyliai. "ttwl," ehe y swjddog, oni wydd«st am orsaf y rheilffordd ?" Ar ei diriad yn Genoa, anf modd Napoleon gyhoeddiad i'w fvddin, yn galw arnynt 1 ymladd yn ddewr o blaid lbyddid Itali. Yr oedd llawer o wabaaiaeth rhwng y dfrbyniad a gafodd y cyhoeddiad hwn o eiddo Napoleon, â'r cyhoeddiad yr oedd y Ffran- cod wedi ei anfon allan, pan y tiriasant yn Cwitta Vecchia .■o'r blaen. Yroeudehtynymtaddynerbynyr ltaliaid y .prydnyny; ond yr oeddelJt yn yrnlarld drostynt yn awr. fDerbyuiwyd hwyut y pryd byny gau yr ltaliaid gydablae « — — "y y bidog ond derbyniwyd hwynt yn awr gyda breich!aM typdig. tb Gan fod Garibaldi yn gweled ei eisieu yn Itali, S frys i fyned i Sardinia, er cynnygei wasanieth milwriael j i Victor Emmanuel y brenin. Yr oedd Victor EmmaU° wedi gweled mwy o'i werth na'i dad, Charles Albert, J hwn a'i gwrthododd ef; ac felly derbynindd y c3'n"(j V'r unig beth a ofynai oedd,.c«el llywyddiaeth cartr# (regiment) a hyny heb fod un i fod yn llywydd Yr tedd am fod yn independent commander arni. ij yr hyn oedd yn ei ymofyn, a gwelwn ef yn tirio yn 1» J lie yn fuan fe'i cylebynwyd gan lawer o ieuenctyd y wl Yr oedd ein gwron yn awr mewn llawn obaith o guelIta yn rhydd. Pan y bu yn ymladd dros ei rhyddid o'rx y. oedd yn ymladd yn erbyn y Ffrancod, yr Awstriaid> J Niapolitiaid, a'r Y spaelliaid; ond yn awr yr oedd Yd ymiadd ochr yn ochr a Ffrnitic, er nad oedd yn gwneYJ1 fawr sylw o honi, ac ochr yn ochr a Sardinia, yn erbY i Awstria. Anfonodd Garibaldi gyhoeddiad allan at ei filwyr, yn dweyd wrthynt, eu bod wedi cael eu galw- ymladd yn erbyn y gelyn, yr hwn oedd wedi llanw c' charau Itali a cjiarcharorion. Yngalw arnynt i y09 .1! yn ddewr, fel y gallent adael eu plant yn rhydd o afae 1 v gelyn Awstriaidd. Fod Victor Emmanuel wedi ddewis gan y bobl i fed yn benaeth arnynt. Yr oedd la. galw ar bob un a allai wneyd un defnydd o artau, eu.dilth yddio. Ar ol cael meibion Itali yn unedig," meddai «r derfynu, a'u rhyddbau oddiwith bob gelyn byddant yn gwybod y modd i ennill yn ol eu gogon'a a cyntenK." Gadawodd Garibaldi Turin, tref ardderellugf,ls, phiif dref Piedmont. Y mae oddeutu 280 millur d& gogledd-orllewinol i Kufoin. Aeth allan oddivno gJ 3.700 o ganlynwyr. Y mladdodd ei frwydr gynt'* Vercelli, tref henafiaethol a chadarn yn Piedmont. »,n llwyddodd i ddychrynu yr Awstriaid, drwy i un o j roddi gwybodaeth iddo o'u sefyUfa. Llwyddodd b&ly j uno a'r Cadfiidog Cialdini, llywydd y fyddin Sardii'>aJ^ a gwnaethant gynnyg i gymmeryd y dref. ^a,'a,°i.aid gelyn yn lew; ond gorfu arnynt tfoi o flaen yr i dewr. Yr oedd Garibaldi erbyn hyn yn dechreu dyt<j j sylw y byd. Am y Ffiancod, nid oedd gymmainta eu bod yn bresenol. Ni wnai un sylw o hoiiynj* rheswm nad oes cymmaint o sylw wedi ei wneyd o Vercelli yw, fod y Ffrancod yn meddiannu y Swe'T',vpClj bysydd (telegraph), ac felly talasant iddo am ei ddiot# 0 honynt drwy beidio gwneuthur yn hysbys ei wrolde Vercelli. Ond y mae y dydd wedi dyfod, pryd y mae y nod Ffrainc uchel wedi gorfod addef ei ddewrder. Ar yr 20fed o Fai, 1859, daeth y fyddin Awstris* fyddin Ff'rengaidd, gyferbyn a'u gilydd ain y trocynta » agos i le o'r enw Casteggio, lie y syrthiodd yr Awstria' y Ffrancod, dan lywyddiaeth y Cadfridog Forey. oni ddiammen buasai yr Awstriaid yn fuddugoliaetlJdSj y bai i adain o fyddin Piedmont ddyfod yno er cyf»er Ffrancod. Ar ol hyny, go chfygwyd yr Awstriaid, X y it rifent 15,000, gyda lladdfa ddycbrynllyd. Arwein'0 frwydr hon i frwydr lawr Montebello, He yr yO Napoleon ei hunan. Y mae Montebello yn ngbanol dyffryn helaeth, yr hwn sydd yn arwain i rfjwyd barth Itaii. JVid yw yn mhell o Casteggio. Ym'a brwydr yn Montebello o'r blaen, rhwng y F'rafic°c0d y Awstriaid, yn y flwyddyn 1800. Yr oedd y pryd liyny dan lywyddiaeth Napoleon Fawr. Parba Irwydr ddiweddaf yn Montebello am lawer o oriau^ y wedi brwydr waedlyd, trodd y fuddugoliaeth 0 g Ffrancod a'r Piedmontiaid. Enwogodd brwydr On e y rhyfel yn Itali, o herwydd mai yina y cafodd y r ajael twyr orchfygiad ar yr Awstriaid. Credwn y Sa"jVwyn 1 Garibaldi yn awr, gan i frwydr fawr Montebello gyltf rhyfel i sylw y byd, a thrwy hyny, daeth Garibaldi, i y byd hefyd. Y mae ei hanes, o frwydr Montebel yn ddigon gwybodus i ddarllenwyr lluosog Seren ° 1 Fy nymuniad wi th derfynu yw,—Bydded iddo lwy I ei auican, o ddwyn Itali yn rhydd o'i chaetbiwed.

"SEREN CYMRU."