Yr Herald Cymraeg

CYFLWR YR IWERDDON v Ymgais i Fradlofruddio Arglwydd French I DIANGFA WYRTHIOL iBrydnawn Gwener, gwnaed ymgais i lof- ruddio Arglwydd French 1 Ar-lwydd-Raglaw awexddo,n). 'Roedd yn dychwelyd gydar trcn o 1 bres- wylfod yn Boyle, Roscommon. Disgynnodd yng neorsaf Ash town, heb fod yrnhell 0 Phoenix Park, lie mae ei breswylfod swydd- ol, Viceregal Lodge Ychydig o bobl yn Iwerddon a wyddent am ei symudiadaa; yn wir nid oedd yn wybyddus ond i gyloh bychan ei fod yn Iwerddon o ^*Ond y nsae'n amlwg fod J bradlofruddion yn gwybod am ei symudiadau. Wedi i'r cer- &yd modur yn vr hwn v teilhiai Arglwydd French, a dau gerbyd modur arall yn cyn- nwys gosgordd filwrol, gyrraedd i le neilituol ar y ffordd dechieuwyd tanio ar y cerbydau o'r tu ol l wrych, ac ar ganol y ffordd yr oedd cerbyd wedi ei adael gyda'r amcan o rwystro'r cerbydau modur i fynd ymlaen. Yn ym- guddio tu ol i'r cerbyd hwnnw yr oedd dyn, yr hwn a daflodd ffrwydbelenau at y cer- bydau modur, gan anelu yn fwyaf arbennig at yr ail gerbyd modur, ond, fel yr oedd yn dvgwydd bod, yr oedd Arglwydd French y waith. hon yn y cerbyd cyntaf (arferai deithio yr. yr ail), ac felly diangodd, ond yr oedd ol tair o ergydion ar y cerbyd, yr hwn oedd wedi ei ddiogelu a phlatiau dur. Maluriwyd yr ail gerbyd, ond, yn wyrthiol. ni anafwyd Bab, a niweidiwyd hefyd y trydydd cerbyd. Saethodd yr oagordd oedd gvda'r Arglwydd French at y brad-lofruddion, a lladdwyd y dyn oedd tu ol i'r cerbyd yn lluchio ffrwydbelenau. Dyn ieuanc oedd hwn, oddeutu Main mlwydd oed, a gwasanaetbai mewn siop grocei y» Dublin, ac yn flaenorol yn Sligo. Yr oedd yn swyddog yn myddin y gwrthryfelwyr yn 1916, pan y bu cynwrf mawr yn Duiblin. ac y llosgwyd y Llythyrdy ac adeiladau ereill. Oredir fod o 15 i 20 o frad-lofruddion yn ymosod ar y cerbydau modur, a gwneir pob ymdrech i'w dwyn i'r ddalfa. Yn ystod yr ymosodiad clwyfwyd heddwas a chudd-swyddog gan saethau'r bradlofrudd- ion.

.11-. AMAETHYDDIAETH (Gan Ffermwr) BLAWDIAU TRAMOR Nid. wyf yn cono ar y foment am enw Cym- raeg cylystyr a "feeding stuffs." Gwasan- aethed yr uchod hyd y deuaf ar draws ei well. Nid raid esponio i'r ffermwyr beth feddylir. Arferwn lawer o eiriau benthyg a ohymysg wrth drafod ein hamaethu a'n masnach. 0 wledydd tramor braidd yn gyfangwbl y casrn y cotton seed meals, y linseed meals, y pea-nut meal, a'r palm kernel meal, a'r In- dian meal. Mwy priodol, efallai, hefyd yw dyweyd mai'r grawn neu'r hadau hyn sydd yn cael eu dwyn yma o wledydd tramor, ac mai yn y wlad hon y troi'r hwy yn flawdiau nop yn gacenau at borthi anifeiliaid. Ond cynnyroh tramor ydynt oil er hyn. Yr unig un o honynt ellir dyfu yn y wlad hon i'r am- can yma ydyw yr had llin. Gallwn brin gry- Ibwyll y gallasai tyfu'r plate linseed dalu am y drafferth i'r nab a all hebgor erw neu ddwy at hynny, ar bwys peth profiad cred yr ys- grifennydd y gellid gwneyd hynny llawxi can Tiiated a'i brynu ar y farchnad. Cwyn cyffredin drwy'r blvnvddoedd cyth- ryblus diweddar yma mai uchel anghyffredin ydyw prisiau pobpeth tramor wedi bod ac yn bod; ac, o ran hynny, prisiau nwyddau tra- mibor sydd yn rheoleiadio 'prisiau'r nwyddau cartrefol hefyd. Heblaw bod yn uchel eu prisiau y maent wedi bod yn anhawdd cael gafael arnynt. Mae'n anhygoel gan y cy- hoedd yr arian a dalwn fel amaethwyr am y feeding stuffs hyn ac ereill Y pethau a en- wyd ydyw y pethau mwyaf cyffredin. Pan mae'r ffermwr yn tybio y bydd prynu rhai o'r blawdiau yma yn fantais iddo dylai edrych i fewn i'w prisiau cyferbyniol a phrynu'r isaf ei bris "n ol gwerth yr ymborth yn ol graddfa'r cant o bono. Mao rhyw fath o amddiffyniad: cyfreithiol yn y mater, ond i'r prynwr fod yn ofalus a mynnu gweled drosto ei hun fod gwerth gwarantiedig i'w gael am yr arian y cynhygir y nwydd iddo. 'Nid oes amheuaeth nad oes bob math o gymysgedd salw a diwerth wedi bod yn cael ei werthu fling stuff, ac vn cynrychioli rhannau o'r biawdiau dan sylw. Ond safrw neu beidio ei brynu yr oeddym, ac y mae'n gwestiwn nad oeddym yn colledu ein hunain trwy hynny. Ond dylai'r cyflenwad fod yn beth gwell erbyn hyn a dvlem ninnau arfer pob gofal a rhagocheliad wrth brynu. Lied newydd i lawer ydyw y plam kernel meal—neu cake—fel y dewisir, ac i'r olwg y mae'n edrych yn llwydaidd a sychlyd. Ond y mae mwy o ganmol arno am ei bris na'r un math arall o feeding stuff ar hyn o bryd. Mae cryn achwyn fod y Llywodxaeth yn mynnu cael y palm kernels oddiar frodorion duon canolbarth Affrica am ei pris ei hun. Cyn y rhyfel tiriogaeth eang yn perthyn i'r Ger- maniaid oedd y wlad fawr gas boefeh y codid j cynnyrch yma ynddi. ^Nidt" am ddim jr oedd Prydain yn colli bywydau ac arian i wthio Iiywodraeth yr Ellmyn o'r wlad. Mae llygaid masnaohol y Prydeiniwr fel eiddo'r eryr. Cymerodd fantais ar yr amgylchiadau i aicrhau cynnyrch cyfoethog y rhan yma i felinau ei wlad ei hun. Ceir defnydd mar- garine dihysbydd braidd, fe ddywedir, o'r palm nut kernel, ac yna ar ol gwasgu'r olew allan y mae'r gweddillion yn dod yn ymborth anifeiliaid gwerthfawr. Mae llawer o arbrawfion wedi eu cario allan arno sydd yn profi ei fod bwysau am bwysau gyfwerth a'r cotton neu'r linseed drinir yn gyffelyb. Haerir ar bwys arbraSon ei fod y moddion ymborth anifeiliaid rhataf ar hyn o bryd, a rhyw jB5 neu 26 y dunnell. Dylai hyn fod yn ystyriaeth bwysig iawn i'r ffermwr. Ar y cyntaf nid yw'r anifeiliaid yn ei hoffi, ond ar ol ychydig ddyddiau deuant mor flysig am dano a llawer o'r blawdiau hyn Gellir ei roddi i'r moch neu yr anifeiliaid oorniog. Y mae hefyd yn prysur ddod yn favourite gyda'r bucheewyr gan ei fod yn cael ei ganmol am gynhyrohu llaeth. Yr ydym wedi profi cryn lawer arno ein hunain, ac y mae'n prysur ddod i fri cyffredinol fel ymlborth o werth ac efallai 11ai cymysg na llawer o'r pethau mwy adnabyddus. PRISIAU. Yn ol y frwyr cyfajrwydd, nid oes argoelion y daw prisiau pethau y rhaid i'r ffermwyr eu prynu i laWl" yn ystod y rhan gyntaf, yra en- wedig, o'r flwyddyn newydd sydd. bellacih ar y trothwy. Yn hytrach tuedaui tuag i fyny y mae'r farchnad! ar bohpeith braidd. Y cwrs goreu felly fydd cei&io cael cyflenwad pryd- iawn o bob angenrheidiau megis yr ymboirth tramor, y gwrteithiau oelfyddydol, a'r hadau. Mae'r basig slag yn anhawdd cael o hyd iddo a graddau isel geiir pan y daw gan nad ydyw y graddau uchaf eto yn cael ei bairatoi megis cynt. Po gyntaf y gellir eael cyflen- wad ahono bell) v-, goi-c-a oil. Darogienir y bydd y cloferi a'r lhadau gwadr yn uchel gan fod colwg gwledydd tramor tuag at Brydain yn hyn o beth. tIlyd y cofiwn hadau y gwreiddynydau ydyw yr unig bethau sydd yn debyg o ddod yohydig i lav.T yni eu prisiau. Nad oalonog lawn y stori vma gan y bydd biliau'r ffermwr yn irhwym o fod yn fawrion cyn y gall roddi ei hadau yn y ddaea-r yn y gwanwyn dyfodol. Ond dylai gofio y rhaid y parha p.rls uchel bfcfvd am bob matlh o gyni^rch tirol. Y telryg ryw y bydd pxisiau i fyny am gyf- ttod eto yn gvffredmol iawn. Nid ar unwaith y gellir adfefr cynnyrch a masnach rad ar ol pom' mlynedd o gy-nhyrchu galaria.9 a din- ystr dros gymaint rhannau o'r byd. NADQLIG LAWEN iibawb 0'11 da-rUen'wyr. Ac fel y mae yr (hir- aeth am yr hen ameer difyr pan yn cytrchu at ea gilydd i wneyd cvflatih a disjonedd o siwgr rhad yn y wlad, pryd nad oedd son am ddojn ond pawb yn cael ei wedd.il! a'i wa!a. A mwy phlfeerlis na hynny. y gyirdeitnas bwyliog srartneiol a gynihyrchid yn oglau y cyflatih yn berwi a phawb yn ei droi vn ei dro. Ac 0 yr Jrwivl a'r hwvlio a fvddaa at ei dynnu yn galeni melynwawr, a'r hen a'r ieuainc wedi (Paakftd ym v golofn nesan.

PARLWR Y BEIRDDj (Dan Ofal Meuryn) Cyfeirir y faiddoniaetii fel y canlyn:— "Meuryn," Swyddfa'r "Heirald," Caernarfon. Nadolig Llawen i holl feirdd y Parlwr, ac i holl ddarllenwyr yr "Herald." Dyma. i cliwi lond y bwrdd o fiaxddoniaeth Nadolig dan gamp—a'r cwbl yn newydd. Diolch ya fawr i'r holl feirdd am eu ffyddlondeb. Mae gemau pur eto mewn liaw, a mwy mewn addewid. iNSa foed i'r beirdd, yn llawenydd y tymor, anghofio'r gy&tadleuaeth—bydd yn cau' Rhagfyr 31ain. Yn «.wr,—" Gwyl ide. i chwi oil—gwledd a chan," fel y dymuna Eif- ion Wyn yn ei englyn gwych. » GWYLIAU LLAiWEJN. Gwen Duw, a digoR o dan,—a gafioch Wyl goffa'r Mab bychan; Hud Rlmgfyr eich trigfan: iGwyl dda. iohwi oll-gwledd a chan. EEFEOiN WYN. « • » Y N-ADOILIG. A mi'n gTaf jm min y Glyn,—heb wyneb A weno ar f'englyn, o dalied f'ysig delyn Genu Gwyl y Geni Gwvn! J. R. TOYFAINWY. • • » V CtRISMAS CARD I FEJtTRYN. lor Heddwcih it' a rod do—naws hamdden Yr "ben eto; A'th fwndd dan fenddth a. fo,— Boed dan bwddn neu beidio! TAlNYMAiNiOD. < < < < QEIRiDYlN NADOLIG I J. W. (Wedi gweld ei waith yn y Parlwr pythefnos yn ol.) Tlws y oenaist loea cyni himetti Ywg nghyrrau'r beddieini; Am hyn, fiardd, dymunai i—bob cyBur Ar helw Natur a'r Wyl Wen itii. JOHN REOHAKD. • # CAHNtJ NAfDOUG. Son am lu angylaidd Mewn gorfoledd igwyn,— Son am Seren newydd,— Beth i mi yw hyn! Son am gainc Nladiolig, Minnau'n wylo'n lli; A rydd lesu'r Preeeb Sanctaidd hedd i mi? 'G-.vrtbodedig ydwyf, A phechadur gwyw.: Ue bo Hid a threllod A do&turia Duw? Byddar wyi, a'm golwg iBeunydd a wecha: A wyf i o'r dynion" Biiau'r "newydd da?" Tiotyn wyi, ac unig, Alltud pell o'i dref: A wnaf i fy hunan Anrheg Iddo Ef? Mynnaf weld y Preseb,— Ceieiaf Ef heb oed; Ni bu fwy o eisieu'r Orist ar neb erioect J Plygax gyd a thyrfia Y llawenydd mawz- Wedi'r holl drywyllwcih Wele'r Fore Wawr! Oaned Net y Nefoedd, Coded byd ei gri,— Yn y Presab tawel Mjae fy mhopeth i! J. R. TRYFAiNWY- < NAIXXLIG 1919 Mil heniJych, ddydd Nadoliig, I mi nid ai yn hen; enw'n gysegredig, A'r dwyfol yn dy wen: Tangnefedd nef a daear, Sydd yn dy galon. wiw, Ac yn dy lygad dengar,— Disgleiria car Lad Duw., iDydd genedigeeth Iesu, Fy Nigheidwad, ydwyt ti; O'th fewn Nef yn Tragwyddol gerdd i mi; Dy gylchdro trwy yr oesau, Sy'n deffro newydd hud, A rhwng ystortnydid angau. .AnwyIø.ch ai 0 hyd. daethost eto, Mor ieuanc ag erioed, Ac yn dy galon ffro, Gorfoledd newydd roed t ■Oresynus ydyw gweled 'iStlaen brwydro dandY draed, A chofio y diniwed, Ym marw yn ei waed! Pan dyrr dy wawr elem Cei fyrdd mewn cyni mawr, A galar yn teyraasu, lie gwelwyd blodau'r wawr: iEr hynny Dangnefedd Yn fwy bedd ei hun, A chrea gan ddi-ddiwedd, Dan. lawer wyneb crin. Yebrydol ddydd Nadolig! Gwyn fyd yr emaidl prudd; All waled gwen ganedig lFJi Geidwed ar dy rrtdd: o dan dy gelyn gwyrddion, Olodiforaf Dduw fy nigwlad, A rhodidi wnaf fy nghalon I'th ddwyfol Sylwedj mad. B. OEDNlElRYiN JONIBS. Penygnoes, Sir Gaerfyrdaan. NADOLJDG.—IX. Ni ohlywir heddyw anigylion gynt Yntau'r ehedydd Hon ni chwyd i'r gwynt. Dwthwn i ddynion ganu ydyw hwn— iRlhyfead ei fod cyn fyrred ar <ei hynt! Oodwoh ynghynt bore, deulu'r plas, Brysiwn hyd lwyfbrau'r oaeau, gwyn neu las; Mljnnwn delori oynta'r plygain per— wn i foli Duw'r anieidrol œa.. Dygwn delynau HaiEar, ddwy neu dair, Canwn garolau byw'r Tragwyddol Air; A rhodded pawb ei anrheg faehan o, Heb ofni son, t sanctaadd falban Mair. Nac ofned undyn oesrfel tewm yr Jun,— Nid oes yn neutu'r Preseb ddeil^a gnir Ymlaweiihau' n ddiddiwedd yw'n dyled— Daeth Maib y Tad i droi y dwr yn wia. o wa.wr l œper unwn yn ein lief, Pond Gainc Nadodig Iesu yw'r holl Net? A. gorioieddu mae noil legion Daw- Pondi lBywyd a Goleuni pawb yw Ef 1 DididJenwch a chusenwch Fab y Wawr, Ac na dddiwynwdb hun y Oariad Mawr; Gymaint o'i ddisgwyl yma fu ørioed- OhwetTwed a fyddai i glwyfo Ef yn awr! Mor llawn o golli trwm a fu foea I! Hithau'n prysur ddiaiic Hal y Hi; Ond wele'r Eani yn podi yn ei rym, A Thryaor Tragwyddoideb gyda ni! iNS ohlywir heddyw angylion gynt— Oeriaa y gaeaf biau'r glaw a'r gwynt; Dwthwn i ni glodfori ydyw hwn— DBlhyfedd ei fod cyn fyrred ar ei hynt! j MAjEN GWYN. j • "INADOUG LLAWEN." Yr wydd fras a. gyrraedd fri,—Nadolig lawn delir am dwnci; A phwdin i'w dorti, Garwydh wyl, lawn hwyl yw hi. ISEHFEON. Y NADOLIG. Dymunol wyl Nadolig--6 daena 13 doniau, arbennig: iBraint yw hon o'i bron i'w brig Hardd odiaeth ac urddediig. o dda Geidwa,d, haedda'i godi—'n uchel O'n hachos cadd' dlodi; Hwn mewn cnawd Frawd o fri, Gwir enwog i'w goroni. ISEWIDN.

myned vn blant am dro Rhan orddiddorol o cymdeithns canol gwlad fyddai -giwreyd •cvflath ar noswr.ith cyn y Nadolig, a llawr fu'r costimi ar miri yncfyn ag o. Nid da. i gyd anghofio anfprion direidus a- diniwed ihen yirsfei* ,f?ynt. Y mae swyn y Birif Wyl vn dal o hvd a chyrddaii, fel y clywaf, wedi dod yrt ol ar hyd a lied y wlad etc, a'r ieu- enetvr} yn paratoi ar eu cvfen mor selog ag erioed. Diolch nad ydym, yn y wlad, o'r hyn Heiaf, wedi colli ein traddodiadau gareu trwy fwrwat y blynyddoedd duon.

PREGETHU Y FFAU. Not Sadwrn. (Bum yn gwratndo ar bregethwr lied enwog y Sul o'r blaen; ac yx wyf&m.8griien)n a.wr y meddyliau a gododd ynof ar y ffordd o'r capel. Yr oedd y pregethwr hwnnw yn ifardd ac yn lienor lied enwog hefyd- Nid wyf yn sicr iawn ymha. ddawn y rhagora wlad. Y mae'n fardd cenedlaeth- ol, ddwy waith neu dair diosodd; yn awdur dau neu. dri o lyfrau adnaibyd<J#ls; ac y mae cryn .alw arno fel pregethwr i'r prif gyfar- fodydd. Gwyddwn ttmdano o'r blaen fel bairdd a lleror, ond y Sul o'r blaen y cefaLs y cyfle cyntaf i wrindo arno yn pregethu Disigwyliwn bregeth ^goeth, feddylgar, ac effeithiol; ond prin y sylweddolwyd fy nis- gwyliadau. Ni fynnwn awgrymu nad oedd • y bregeth yn un goeth a meddylgar yn wir, yr oedd ami lawer o ol cyfiansoddi gofalus. Ond dyna'i choll. Ytr oedd hi yn rhy ansoddiadol," ac nid yw pregeth felly byth yn etfeithiol. Hynodrwydd y teetun oedd y pet/h amlycat yn y bregeth; a gwell yw i gen- adwri'r testua fod yr amlyoaf peth. Yr oedd y testun yn un mor hynocT, t'brietgethu arno, nes tueddu o'r pregethwr i ymffirostio yn hynny. "Yr ydych l gyd yn sior o gofio fy nhestun," meddai. (Kid wyf yn sicr o hynny —nid yw pob hynodrwydd yn hawdd i'w gofio i bawb. Ond heblaw bod yn un hynod, yr oedd testun y bregeth y cyfeiriaf ati yn un cwbl ddiystyr. Slut y gallai neib bregetbu ar destun diystyr? meddwch. TrwyWthio 1 yetyron dychmygol iddo, wrth gwrs a dyna a wnaefch y pregethwr hwnnw. Nid oedd y testun namyn troetan iddo ef honigian ei rubanau aimryliw wrtho. Yr oedd y rhuban- au bron i gyd o ddeunydd da, ac yn bur lliw- gar, onid nid oedd berthynias fywydol, nac hyd yn oed impyddol rhyngddynt a'r trostan —edrychent lawn mor naturiol ar ryw bawl arall. iNi all bywyd natuiiol nac impyddol fodoli rhwng pren a rhuban; ao nid cymy&gu ffigyrau yr wyf, ond darugoe gwir berihynias sylwadau'r pregethwr y cyfeiriaf ato a'i des- tun. Mae'r math yna ar bregethu yn bur gyffredin yn ein gwlad y blynyddoedd hyn, yn enwedig yrnysg piregethwyr un enwad. Ni fynnwn i gondeinnio dull yr un pregethwr o yrru i neges i galon ei wrandawyr, cyn bell- ed atg mai hynny fo'i nod, ac nid ennill sylw rhad ar bwys hynodrwydd ei diestun. dyw- ais bregethwyr eraill yn pregethu ar destynau hynod iawn, ond yr oedd rhywjbetli heblaw hynodrwydd yn y testynau hynny. Y ddeu- air, "dyffryn gweledigaeth" oedd testun un pregethwr a glywais rai blynyddoedd yn ol, ond ni ellid byth gaei pylwadau mwy testyn- ol nag eiddo'r pregetihwir hwnnw. Yr oedd y bregeth yn orehest waith yn wir, ac ni allasai ond perchen gwir athrylith ei phregethu. Oywais yr un pregethwr yn tmethn'n iendi- gedilg ac yn ddiamgof ar destynau eraill lied hynod, ar ryw gyfrif neu'i gilydd. Yr wyf yn credu mai medr digyffelylb y jaregethwr hwnnw a osododd y fflasiwn i bregethwyr y rhulbanau gosod. Mae'r dull yn gweddu'n ddta dros ben i ambell flab atnirylith, ond gwneuthur gwrthunibeth ohono a wna'r afrifed efelychwyr; ac er bod y pregethwr y cyi- eiriais ato ar y derihreu yn enwog fel bardd athrawol teiimlwn mai efelychwr gwan ydoedd fel pregethwr y bore hwnnw. Mynnai r pre- gethwr y cofid ei destun gan bawb, ac y ibyddai cofio'r testun yn help i gofio'r bre- geth. Am bregeth destynol yn unig y gall hynny fod yn wir, ac nid oedd yn wir aim ei bregeth ef. Yr wyf i yn cofio'r testun, ond yohydig iawn, iawn o'r bregeth wyf yn gofio; a gallaf ddywedyd bod cofio sylwadau llefiarwyr cyhoeddus. wedi bod yn rhan lied bwysig o'm disgyblaeth i fel dyn papur new- ydd. IRhnid i'r oof gael rhyw we i'w dilyn, ac y mae newid y we bob pum munud yn ei fwrw i ddyryewch mawr. Onid yw'n bryd IbwTvr heiibio'r dull arwynebol, oelfyddydol, hwn o bregsthu? Yr wyf yn sicr na ddylai roeb ond meistr ar ei waith gynnyg arno.

LLAWER DULL A MODO. Y mae llawer iawn o waihanol ddulliau a moddau o bregethu, ac y mae gwerth mewn amrywiaeth. Oyieiriais yn y paragraff cyn- taf at un dull, ac nid wyf yn bwiriadu, yn y paragre^f hwn, flino neb gyda dosbarthiad trylwyr o'r igwahano! ddulliau o bregethu; er nad oes gymaint o amrywiaeth ohonynt ag y feddylid ar y golwg cyntaf. Dywedais ddigo.i eisoes i d06 bod yn em gwlad fwy o lawer o bregethwyr nag o «jrddulliau preget'hu. Myntumir weithiau fod cynifer o wahaaol arddulliau o dgriiennu ag y eydd o sgriifenwyr, gan nad yw ardduU yn ddim ond mynegiad o wahaniioaedd y lienor; a buasai hynny yn eithaf gwir omoai fod y fath beth ag efelychu a dynwaaied mewn bod; ac y mae efelychu a. dynwared, a dilyn arfer yn ddifeddwl, yn peri bod mwy o bedwar ar ibjimtheg a phedwar ugain y oant o bregetih- wyr yn ein gwlad ag o waihanol ddulliau o brggiethu. INid un pregethwr yn unig sy'n preigethu yn arddull y rhubtanau ar drostan, er enghraiifiit; ac felly gyda. phob dull arall. Mae rhai yn pregethu'n destynol, fel y dyw- edir, yn esbonio adnodr y testun, a'i chys- ylHiadau, yn fanwl, gan godi gwersi ohoni a'u oymhwyso at wyr; ac y mae emill yn pregethu'n bynciol, sef yw hynny, yn tirafod, ar bwys adnod arbennig, rhyw aigwedd ar gredo'r enwad y perthyn iddo. Diohon mai'r ddau ddull yna, y tes- tynol a'r athrawiaethol, sydd fwyaf poblog- aodd yng Nghymru; &0 yr wyf yn dywedyd poblogaidd," yn hytrach na chyffredin," am fy mod yn credu bod: y gwnandawyr yn ogystel a'r pregethwyr yn ohwanooach iddo. Synio'ii wahancJ i hyn, efallai, a Ibair i liaws o bregethwyr ieuainc falbwysiadu'r duBiau eraill. IBu cryn Iwyddiant ar ymdrech aim- bell un i'w hynodi ei hun ar bwys hynod- rwydd testun nes rhedeg o lawer ar ei ol, fel ieir yn rhedeg ar ol twrw curo padell. Nid wyf i yn oredu, fel yr awigrymais, fod pob- logrwydd hen bregethu nodweddiadol Oymru yn lleihau, ond yr wyf, i'r gwrthwyneb, yn credu bod cymaint o swyn ac o rym ynddo. Iheddyw ag erioed, ond cael pregethwyr a'r ddawn alr eneiniad ddynt. Mae pregethu felly yn apelio at braffter meddwl y Cymro, at osgo ddifijiyddol ac athronyddol ei fedd- w1; ac nid ffaith fod pregethu pynciol 60 a/thrawiaethol yn mynd leilai yn ei b- logaeth yn Lloogr yn profi bod ei ogoniant or ymado: profi y mae hynny mai meddwl bas ac anweithigar ey gan y Saeson yn y cyf- eiriad yma. Gwell ganddynt hwy y pefih el wir weithiau yn "bregethu gwleidyddol," am fod hynny yn apelio at eu balchter cen- hedlig ao at eu rhagfamnau pleddgar. bysir testynau, neu yn gywirach, deitlau'r mathau hyn ar bretgebhau ymlaen llaw ar barwydydd y trøfi, fel hyabysu rhyw chwarae. Yr wyf yn ofni nad yw Cymru chwaith yn rydd- wrth y dull bydol hwn o bre- gethu, er nad yw etc, hyd y gwn i, wedi deohreu hacru muriau'r wlad a phiapurau lliwiedig i hysbysu'r pregethu. Nodwedd amlyoaf y math yma air bregethu yng Nghymru yw ymosod ar wrthgiredwr mewn gwleadyddiaeith. Oadwej Oymru at ei phre- gethu traddodiadol, meddaf i, a chadwed eiddigedd a chwerwedd teimladau, wedi eu oorddi gan wleidyddia-eth un olwyn, ymhell phulpud.

BOlLlAU < DflAETHU. IMiae Oymru yn enwog ers oasoedd am ei phregethu, ao nid gormod dywedyd na fag- odd yr un wlad gystal pregethwyr a'n gwlad ni. Cymry, yn wir, yw'r rhan fwyaf o bre- getlhwyr mawr y Saaeon. Olywajs, un pre- gethwr yn ddiweddar yn dywedyd mai am breigetlhwyr yn unig y mM QvmIru yn enwog. Sonrar, meddai, tIm ein gwlad fel "gwlad beirdd a cheradorion," ond pa fardd neu gerddor gwerth ei enwi a fegodd Cymru .erioed1 Mae pregethwyr Oymru yn enwog d!rwy*r.byd, and pwy a wyr am ein beirdd a'n cerddorion ? Dyn ar ben bwrdd yn brolio'i dy bach ei hun oedd y pregethwr hwnnw, wrrth gwns; ond y mae gwir yn ei eirinu, ar waban i'r cymharu sydd ynddynt. Y mae Cymru yn enwog am bregethwyr, a 'hir y parhao felly. Er bod pregethu Cymru yn enwoar am ei athrawiaethau a'i feddyl- i gairwch, yr wyf yn credu mai dull nodwedd- iadol y traethu a.'i dug fwyaf i sylw. Nid oes dim yn y byd yn deibyg i'r hwyl" Cym- Teig. Dywedir bod yr hwyl" honno yn lied ddi-wynt erbyn hyn, a bod y to ifanc o bre- gethwyr yn ei diystyru, gan gredu bod dull dienaid y Sais yn well na dull hwyliog y lOymro. • Oredant hefyd fod y gwrandawyr wedi blxno ar yr hwyl" orfoleddus; ond

-a:. NODION GWLEIDYDDOL [Achos Miss Douglas.Pennant Daeth adroddiad y pwyllgor fu'n cynnal UL ymchwiliad i achos diswyddiad Miss Douglas Pennant gerbron Ty'r Arglwyddi, a gwnaed mynegiad gan Iarll Stanhope, yr (hwn a ym- ddiheurodd am gam-fynegiadaw a wnaed gan- ddo yn y Ty hwnnw o berthytts i rai personau. Yr oedd yn dymuno gwneyd yr ymddiheurad llwyraf i'r Milwriad Janson a Miss Gluibb, ac yr oedd eisoes wedi ymgynghori a'u cvfreith- wyr, ac wedi talu oostau Miss Glubb ynglyn aT ymchwiliad. Sylwodd Iarll Curon fod ensyniadau a chy- huddiadau wedi eu lledaenu ond yn yr ym- chwiliad aeth y cyfan yn ifew-dant. Nis gellid /profi dim un o'r emyniadau. Diau fod y Ty wedi gweithredu oddiar fwriad amrhydeddus wrth ganiiatau'r ymchwiliad, ond hydexai na cheid dim tebyg i hyn eto. Cafodd yr adroddiad ei fabwysiadu. GWEINYDDIAETH IECHYD. Yn, Nhy'l' Cyffredin, dydd Llun, goiynnodd Syr D. S. Davies, A.S. dros renbarth Din- l byoh, i Weinidog Ieahyd pa ibryd y pennod- wyd Dirprwywyr dios Gymru dan Ddeddf Gweinyddiaeth Iechyd, beth fyddai eu nifer, a. pha faint y tal a dderbynient; hefyd, nifer eu swyddogion a chyfanswm cost Gweinydd- iad y Swyddfa. Atebwyd gan Dr. Addison i'r pes wyl fod pedwar o aelodau eisoes wedi eu pennodi ar y Bwrdd Cymreig. Un, y cadeinydd, yn bar- haol, a dau aelod dros dymor, pa rai a dder- bynient yr un tal ag a roddir iddynt fel Dir- prwywyr Yswiriaait dros Gymru. Mae'r ped- warydd aelod yn Ddirprwywr Tai dros Gym- ru. Mae'r penodiad hwn yn un dros dymor, a'r tal yn fil o bunnau yn y flwyddyn. Rhoddir manylion am nifer swyddogion y Bwrdd Cym- reig, a'r gmddauo dal, yn yr Amcangyfrifon Chwanegol, a gyilwynwyd i'r Senedd ar Gor- phenaf y 17eg diweddaf. Nid yw sefydliad dyfodol y Bwrdd Ieahyd Cymreig eto wedi ei setlo. Mae yn cael ei ystyried mewn ym- gynghoriad a'r Trysorlys. MESUR YMREOLAETH YR IWERDDON. Mewn ateboad i Mr. Hogge yn Nhy'r Cyff- redin, ddydd Llun, dywedodd Mr. Lloyd George ei fod yn gobeithiio gallu gwneyd mynegiad ddydd Llun ar gwestiwn Ymreol- aeth i Iwerddon. Byddai i'r Ty ohirtio hyd ddydd Mawrth. Barnai'r Llywodraeth mai gwell oedd rhoddi amlinelliad o'r cynhygion ger bron y wlad yn awr, gyda golwg ar gyf- lwyno'r mesur yn gynnar yn y Senedd-dymor nesaf. Gofynnodd y Capten Wedgwood Benn a fwriedir cadw'r milwyir yn yr Iwerddon. Mr. Lloyd George: Bwriad y Llywodraetlh yw cadw rheol a threfn. Gofynnodd Mr. Devlin a geid cynbygdon pendant gan y Plrif Weinidog ddydd Llun. Mr. Lloyd George: Bwriadaf wneyd cyn hygion pendant ac amliiniellu'r oynllun. ATAL NEWYDDIADUR GWYDDEUG. Mewn atebSad i gwestiwn yn Nhy'r Cyff- redin, ddydd Mawrth, dywedodd Mr. Mac- phe.rson fod y "Freeman's Journal," newydd- • iadur a gyhoeddid yn Dublin, wedi ei atal o herwydd erthyglau neillduol a ymddangosodd yn y irhifyn am Rfhagfyr 15fed. Yr oedd y cam hwn wedi ei gymeryd1 dan Ddeddf Am- ddiffyniad y Deyrrma. Ca.fodd Mir. T. P. O'Connor ganiatad i gyn- nyg gohirio'r Ty, ac am chwarter wedi wyth o'r gloch oododd i wneyd hynny, er galw sylw at attaliad y "Freeman's Journal." Cyn i Mr. O'Connor aiairad dywedodd Mr. Macpherson fod perchenogion y newyddiadur wedi anfon' allan writ yn erbyn y Llywodr- aeth. Felly, nid piriodol oedd trafod y mater i ar hyn o bryd. YR HELYNTION YN Y PUNJAB. Gofynnwyd nifer o gwestiynau yn y Ty ddydd Mawrth o berthynas i'r "hyn a gymer- odd le yn agos i Amritear, yn ystod yr hel- yntion yn y Puniab, pryd y darfu. i filwyr Prydednig, trwy orchymyn y Cadfridog Dyer, danio air dorf o rai miloedd o frodoricm, gan ladd pedwar neu bum' cant o honynt. Cvdnabyddai itr. Montagu, fod y newydd- ion wedi achoei cryn anesmwvthder, ond nid oedd eto wedi derbyn manylion swyddogeJ am y digwyddiad. er iddo gymeryd lie yn mix Ebrill. Yr oedd ymchwiliad yn cael ei wney4 i'r amgylchiadau.

NADOUG LLAWEN A PHOB DYMUNIAD \DA I DDARLLENWYR YR "HERALD."

IIJ,' Y NADOLIG Cyiarchiad Olaf Hedd Wyn Ysgrifenaa goheibydd;— Diau y bydd yn dda gan lawer o ddarllen- wyr yr "iHerald" weled "Cyfarchoad N^dolig olaf Hedd Wyn i blant Trawdynydd," ga-a na ehyhoeddwyd mohono yng ngherddi'r bugail. Ni roddodd yr un papur newydd gymaint o le i weithiau Hedd Wyn a>g A roddodd yr "Herald": — (Nid oes o'r Bont hyd at Bantycelyn ;Dim ond unigrwydd &'i fri; A rhywrai'n eistedd wrth eu bwthyn Gan feddlwl am danooh 'chwi. 'Chydiig yw rhif y rhai sydd yn dyfod Yn awr fin nos tu.a.'r Llan; (Mae'r hen gyfeiilion megis gwylanod, Bellach ar dhwal ymhob man. Pan ohwytho gwynt y nos yn anniddig Gan siglo ffenestr a dor; Oofion am danoch, blant gwasigaxedig, Ar dir peLlenig a mor. Mae rhiai ohonoch, blant y mynyddoedd, I ffwrdd ere talwm ar daitn; A'ch gwallt yn gwynnu y'ngwynt y blyn- yddoedd— Blynyddoedd unig a maith. Eraill oihonooh sy'n Ffrainc aflxMiydd Yn ymladid fore a. ihwyr, (Miaint eich hiraeth am fxyniau Trawsfyn- Y Nef yn unig a wyr. (ydd— Oerddla eraill hyd dclierthr belltemu, Yr Aifft dywodlyd ddi-wen; Ynig nghysgod y palm a'r pyr-ai.iiau,- Ym murmur y Nilus hen. [Au ohonoch sy'n morio'r Gwerydd Ym morio'r Gwerydd mawr; (Lie nad oes ond tonnau glas aflonydd Yn wylo o wyll i wawr. Daw'r haf am dro tros ein bryniau eto, Am dro tua'r coed a'r ddol; Ond gwn fod rhai ohonoch yn huno Na welir mohonynt yn ol. Blant Tra-wstfynydd ar ladled y gwledydd1, A t-honneu aloision y lli', Wnel bro eioh mebyd melys a dedwydd Byth, byth eioh anghofio chwi. Ercolli wynelbau eich lleisiau melys Odldiar lwyfannau y plwy'; Oalon wrth galon eto a A'n oariad sy'n tyfu'n fwy. Er gwaled ohonocli flwyddjyn annedwydd, Blwydkiyn o Ofid a chri; Gwynnach nac eira gwynnaf Trawsfjnydd iE^rddo'r NaidoJig chwi. NlADOLlG. (Gan y Proffeswr Rowlands, B.A., Dewi Mon.) Tu allan syrth yr eira man, Tu fewn mae'r teulu gylch y taa, A'r bardld yn ceisio oanu Oan (Nadolig. Ar oer adenydd ohwim y gwynt Daw adgof fyrdd am ddyddiau gynt, A hen gyfeillion mwy nid y'nt Nadolig. Qarolau, mewn soniarus let A leinia'r awyr Iddo Ef A anwyd gynt ym Methlean drej Nedoliig. iLlawenydd ddawnsia ar bdb ffrudd, A llaw yr haul yn agar sydd— Pawb yn ei ddull a. ddathla Ddydd Nladiolig. GfflN!EDIGAEHH ORIST. Ow! dyloted Ei lety !—haeddai lys,- INid oedd le'n y gweety: (Dilbris a fu'r byd abry O'r lmedfa;wr Aer oddi fry! GWIELYlM ERYIBI. YR YftlKJlNiAJWDOLlAD. Uyw'r bydoedd yn Uaw'r abwydyn—fa'* Fu'n nod i bob gelyn: (was, Annedwyddwch y Dnw-iddya Oedd i ddod a hedd i ddyn. OLYINJNOG. « CARQLAU PLYGAIN. Daeth y Ceidwad, Uawenbawn, Gyda'r dorf i Fethlem awn; Gwelwn yno'r Oeidwad CUrD. Gwedi gwizgo natur dyn. Daeth yr hyfryd ddedwydd awr, Ganwyd y Messiah Mawr. Gan wyd, do, yn Methlem dref, Grist, Eneiniog mawr y nef; Wele air y dwyfol Ri, lor y nef, Duw gyda ni. Daeth yr hyfryd, etc. Ciywch caniadau engyl sy' Yn dadseinio'r nefoedd fry; Dydd gorfoledd heddyw yw, IDydd cymodi dyn a Duw. Daeth yr hyfryd, etc. Dyma ddydd trugaredd hael, Gwaredigaeth i rai gwael; Mawl i Dduw trwy'r bydoedd try, Tangnef ar y ddaear ddu. Daeth yr hyfryd, etc. ILlawen gan sy'n treiddio'r nen, Llef gorfoledd Gwynfa wen; Cydgan aer y bore w, Sain clodfotedd meibion Duw. Daeth yr hyfryd, etc. Llafarganed pobloedd byd A'r ynysoedd pell ynghyd; A chyd-floeddied cor y nef, Byth ogoniant iddo Ef! Daeth yr hyfryd ddedwydd awr, Ganwyd y Messiah Mawr. D. SILVAN EVANS, Nadolig wiw, mae uchel lef, Cain delynorion goreu'r nef, Yn moli'n Hon a hardd eu Run, | Am ein Iesu, Ceidwad dyn, Y Meichiau pur ddaeth i'n deddf-le,- Tad trag'wyddoldeb, Ser y No,, Yn mhrese'b tlodaidd Bethlehtxn Ceir dwyfol Un ar ddynol dram, Nadolig hoff, ha! dyma'r Gwr Sy'n gadarn graig ar uchel dwr; Am dano cana dynolryw Seraphiaid, ac antrylion Duw; Wrth we}! d y baban bychan byw, LlaWn achos llawenychu yw; Daeth T'wysog Nef ar agwedd gwas, A thynodd golyn angau cas. Nadolig cain, yn mynydd Duw, Gorfoledd sydd, mae'r Aer yn fyw; Hwn yw'r Gwir Feiohiau, Adda'r Ail, A'i hanfod ar ddiysgog sail Mae ynddo Ef y Tri yn Un, Y Mab yn Dduw, & Duw yn ddyn; Cyfryngwr dwy-blaid abl yw, Y Bugail doeth, offeiriad Duw. Rome, N.Y. MON. Ganwyd baban yn nhref Bethlem, Haleliwia, lean opdd; Gorfoledded ;pla,nt y tonnau, Dyma gyfaill wrth eu bodd, Oanai iddo, 'R cor angylaidd anthem hedd. Paraidd ganwn am ei pnriad, Rhoddwn fawl T:w enw glan, Treuliwn un Nadolig eto I'w ei gofio fawr a man, Duw ei hunan, Gym'rodd at no natur dyn. JOSIAH BRYNMAER. Welaist ti Ef? Gwridog a rwyn, Dwyfol ei drem, grasol ei lef, Cenir ei glod, nefoedd gryn, Dawnsia y byd, welaist ti Ef? Gwylaidd a phur, addfwyn erioed, Noddwr y gwan, ystyr ei lef, Daear ga'dd fraint, dderbyn ei droed, Myrddiwn a'i fawl, welaist ti Ef? Llanllechid. HEILY'N. Cydunwn yn 11awea eia bryd I foli lachawdwr y Byd, I Am ddyfod yn ddyn, A rhoddi ei hun Dros beohod yn abertb mewn pryd; Awn draw tua. Bethlehem dref I weled Etifedd y Nef, Yn druan ei ddrych Ym mhreseb yr yck, A chqfiwn mai'n Oeidwad yiw El. (Pwfaad y gaMn nesvf).

DEG GORCHYMYN LLOYD GEORGE iLsSx2i Deddfau Newydd 1919 Yn ei areithiau diweddar hawliai Mr. Hoyd George fod ei Weinyddiaeth ef wedi pasio mwy o ddeddfau pwysig nag a fuasai'n bosibl i unrhyw Blaid Wltidyddol ar i phen ei hun, eu pasio. Wrth adolygu Deddfwr- iaeth y flwyddyn sydd yn awr ar derfynnu, ceir fod Deg Gair Deddf" wedi cael eu Ile- faru gan MI. Lloyd George eleni drwy gyf- rwng deddfau Seneddol newydd. Weie hwynt:— » 1. DEDDF IEOHYD (Ministry of Health Act).—Gesyd y ddeddf hon i fyny un aw dur- dod canolog fydd yn gyfrifol am bopetk eye- ylltiedig a iechyd y cyhoedd, yn lie bod am- ryw adrannau gwahanol yn gofalu pob um ar ei ben ei hun am ei faes ei hun. 0 da* y ddeaal norr y crewva iJwraa lecnya i/ymru. 2. DEDDIF Y TAI (Housing Act).—Gor- foda hyn bob Awdurdod Lleol i dynnu allui gynilun at ddarparu tai newydd i gyfarfod a rhaid y boblogaeth. Trefnir iddynt gymorth ariannol at hynny. Dileir holl slums y deyrnas. 3. DEDDF Y CLUDO (Transport Act,)—Cre- wyd adran arbennig fydd yn gyfrifol am wella cyfleusderaa cludo, yn ogystal nwydd- au a theithwyr, ar y rheilffyrdd, y ffyrdd, y camlesi. etc. 4. DEDDF CAiFFAEL TIR {Land Acquisi- tion Act).—Hyrwyddir y ffordd i sicmau tir at amcanion cyhoeddus 5. DEDDF SEFYDLU'R TIR (Land Settle- ment Act).—Darperir ymlaenaf oil, i filwyr a morwyr. a marched fu'n gweithio ar y tir adeg y rhyfel. Benthycir arian at brynu stoc. etc. 6. DEDDF CaDI RHENT (Increase of Rent Act).—Rhwystra hon berchenogion tai i godi y rhent i'r deiliaid presennol yng Nghymru He na bo y rhent presennol dros 52p. y flwyddyn. Pery mewn grym hyd Mawrth 25, 1921. 7. DEDDF BUDRELW A (Profiteering Act).—Sefydlir tribunal ymhob ardal i wrando cwynion, lie y codi'r pris afresymol am nwyddau. Cospir y profiteers. 8. DEDDF Y DLY8 GfWEITHJFAOL (In- dustrial Courts Act).—Darpara hon ar fyier setlo anghydfodau rhwng meistr a gwednny r drwy iys cyflafareddol yn cynnwys cy:>rych- iolwyr y ddwy blaid. 9. DEDDiF ILKWLIAU MERGHE J (Sex Disqualification Removal Act.)-O dam hon caa^teir i ferched weitbredu mewn galwedig- aeflhiu a gyfyngid gynt i ddynion yn unia. 10. MESUR YR INDIA (Government of India Bilt).-Odan hon eir ymhell tuag it roi Ymreolaeth i'r India.

CYFLOGAU CHWARELWYR Y chwanegiad i Fed 9 Cyfarfyddodd y BwTdd iGyflafareddol a benodwyd gan y Cyngor Gweithfaol Ceaedl- aethol yn Llundain, ddydd Mawrth. i ymdrin a chwestiynau cyflogau 5,750 o ohwarelwyr yn Ngogledd Oymru. Terfynodd yr hen gytun- deb rhwDUr y meistri a'r gweithwyr ar y 9fed o Ragfyr. iGynryohiolid y chwarelwyr gan Mr. R. T. Jones (Ysgrifennydd Undeb Chwarelwyr Gog- ledd Cymru), a pherchenogion y chwaralaa gan Mr. A. H. Richards, Caernarfon. Dyma benderfyniad y Bwrdd: (1) yn achos rhai sy'n gweithio ar "piece," fod cyflog y dydd ym mhob dosbarth i fod yn isrif; (2) ffld y 'bonus i gael eigodi 2s. yn y dydd; (3), fo dtymor y cytunde/B i gael ei ostwng o ohwech i bedwar mis; (4) fod y cytunooo hwn i ddod i rym ar Tonawr W, 1920. Trwy'r bonus ychwanagol o 2s. bydd isrif, aydog chwarelwyr yn W¡Õ j dydd.

r, "i ^11 CYNGOR SIR ARFON Arolygydd y Ffyrdd a'i Gyflog Cynihaliwvd oyfiarlod artbennig o'r uchod, "DIg Nghaernarfon, dydd Iau, y Parch. wm. Morgan (oadeirydd) yn llywyddu. Cyfeiriodd y Oadeirydd yn dyner at y goll- ed a galwyd ym marwolaeth Mr Evan Evans (yr arolygydd sirol).—Pasiwyd pleidiais o gyxfymdeimliad a'r teulu. Gyda golwg ar benodi arolygydd y ffyrdd yn lie Mr. Evans, argymheJlai Pwyllgor y ,Ffyrdd fod Mr. D. R. Parry i gyfljawmi'r jgwaith hyd Mawrth 31ain, 1920, am gyflog o 400p. yn y flwyddyn a 176p. at dalu i gyn- orthwywr. Hefyd, eu bod yn hyebysebu am arolygydd y ffyrdd am gyflog o 800p. yn y dwyddyn. Yn y swm hwn bwriedid i'r arol- ygydd dalu i'w glerood, rhenit y swydldfa, ond nid ei dreuliau teithio. (Mefthai Mr. Henry Parry a deall pa Jodd yr argymhellid cyflog o 800p. Yr oedd digon o le i'r swyddfa yn yr adeiladau sirol. Sylwodd Mr. David Roberts, Ohwilog, eu bod yn cynnyg talu mwy i'w harolygydd na bran yr un sir yng Nghymru. Byddai'r oostau ynglyn a swyddfa'r arolygydd yn 1,&XX)p. yn y flwyddyn. Oa na oheid otalfia ar y gwario fe elem fel sir yn fethdalwyr. Pasiwyd i anfon y cwestiwn o benodi awyddog parhaol yn ol i'r pwyllgor, ond mabwysiadtwyd y rhau yn ymwneud a Mr. Parry.

(Gan Feuryn) MEFLAIJ IAITH "A ydych yn credu fod gwell graenr ax leit- yddiaeth Gymnaeg heddyw nag oedd ryw chwarter cai ri; yn ol?" elbe goheibydd o'r De; "a ydych y.n onedu fod yr iaibh yn lanach oddiwrth feJau" Nid oes ynof ronyu o betr ruster i noddi atebiad cadarnhaol i'r cwefr- tiwni yfna. Y maje llenyddiaeth Gymraeg heddyw yn annrhaethol fwy graenus a glan, at ei gilydd, nag erioed o'r blaen. Cymharer gweithiau'r rhai a gyfrifid yn llenorion m beirdd goreu'r dydd ryw chwarter canrif yn 01 gyda gwaith pencampwyr heddyw, a oheit Igweled ail- unwaith nad oes gymhari.8eth: rhyngddynt o ran ooethter arddulr a chywix- deb a, mireinder iaith. Yn w.ir, nid gormod dywedyd bod yng Nghymru heddyw liawm mawr o ysgrifenwyr anadoabyddus gallm sgirifeimu gwell Oymraeg o lawer na. gorea- gwyr lien y dyddiau gynt. Nid bai'r ysgrif- enwyr eu hunain mo hynny yn gyfangwbi: digwydd byw yr oeddynt mewn cyfnod paa oedd y Gymnaeg yn ddrwg iawn ei chyllwr. Ysgrifemnent hwy

6YMBAEG OREU EU HOES fel rheol; ond Cymroeg lwgr i'r eithaf oedd honno. Erbyn hyn y mae pethau wedi newid yn fawr, fel y dywedais droion o'r blaen; a medd y llenor a'r hardd Oymraeg heddyw an well manteision o lawer i well a chywirach. Diamau y ceid graen ar lenoa-. waith y tadau, petaent yn fyw heddyw, a cheid llai o fefliau yn eu hiaafch. Y eyndod yw bod cynifer o ysgrifenwyrr heddyw yn perhau i sgrdfennu mor ddrwg ao mar sa- ghywir. Mae'r gweinidogion, cymryd at eu gilydd, yn feius iawn yn hyn o beth. Gellir disgwyl iddynt hwy fel dosbarth, rae- ara ar rai llai eu manteision. Dywed sy. Owen M. Edwards ei fod ef yn rhyfeddu fod ein pregethwyr, ar ycymn, mor hyddys* mewn llenyddiaeth Gymraeg; mae'n syndod i minnau eu bod mor anhyddyeg, ar Y cyfan, yn nyegeidiaeth dysgawdron diweddar

AR BWNC EIN HIAITH. Cydnabyddaaeth arwynebol a llyfryn y PaTch. D .Tecwyn Evans ar "Yr Iaith Gymraeg" yw'r cwhl a fed'd y rhan fwYÐJi ohonynt; a nifer bychan ohonynt, mae lie i gasglu, a WyY hyd yn oed gymaint a hynny. A oes mwy na rhyw dri y oant o bregethwyr Oymru, ø fbob enwad, a fedr sgrifennu tudaJen neu ddaq o Gymraeg difryohau? Y mae'n bur amheua gexmyif. Yr wyf yn crybwyll y pregwbhwyr am fod eu oy:fleusterau hwy yn lluosooach a rhaigoirach nag odid ddosbarth arall yn em gwlad, ac rhai sydd wrth eu swvdd yn efrydu'r pynèWu llyn. Mae amryw ohon- ynt yn sigrifennu llawer a dhanddynt bethau da i'w tiraethu, ac y resyn nad ymro- ent i berfFeithio'u gwybodaeth o'u hiaith. Gallant hwy wneuthur igwasanaeth mawr i'n hiaith, a cbymwynas a phobl eu gofal, ped argyhoeddid hwy o bwysigrwydd cywirdeflb mewn iaith fel mewn moes a cfhrefydd- Yr wyf yn eon am hyn heddyw, yn un peth aan fod y gohebydd y cyfeiriais ato ya gofyn ton fy marn ar (

"CYMRAEG PREGETHWYR." a. hefyd am fy mod newydd ddarlle* y.rH o waith pregethwr sy'n gwisgo "D.D." wrth ei enw, ac un a gyfrifir yn "lienor profediig.^ Yr oedd yr ysgrif honno yn llawn o "fetla iaitih"; ao yr wyf yn credu y bydd yn fantais i alw sylw at rai o'r beiau y mae'r awdur ya euog ohonynt. iSylweir ar yr ymadroddion a ganlyn 0'. eiddo, yn union fel yr argraffwyd hwyift: — Ai ni ddyJid goeod mwy o tri ar yr adnaa draethodol, nid rhoddi gwolbrwyon. uwch yn grmaint, ond galw sylw arbenniig at y mater. Boffwn weled awigrym yr A. thro D. MiaH lEdtwaxds yn cael ei gario allan, sef bod i Bwyllgor yr Eisteddfod Genedlaethol, i'r hoa y mae Syr Vincent Evans yn ysgrifeomydd, gyhooddi yn un gyfrol dri traethawd gwob- rwyedig ar W. James, Eucken, a Berrgson. Yn awr, nid wyf yn tybded y cyhoeddid mewn cylchgrawn 'Saesneg yagrif yn cynnwys iaith mor ddrwg a anghywir a hynyna. ddwy fmwddeg uobod yn unig yn cynnwys 0

BRON POB BAI POSIBL. Yn wir, nid yw'r awdur hyd yn oed 18 dyw- edyd y peth a gais. "— gyhoeddi yn un gyiBrol dri traethawd. etc," meddai; ond y pethe a olygai ydoedd rhyw dri thraethawd arbennig; felly y mae'n ofynnol oaellf v" i mewn i'r ymadVodd i ddiangos hynny, fel hyn :—gyhoeddi yn un gyfrol y tri ttraeth- awd, etc." Sylwer hefyd ei fodyn dywedyd "dri traethawd," pan iaith ytI ltawlie "t" yn "traethawd" yn y oyswllC yna—"tri thraethawd." Beth pe clywecb rywun yn dywedyd, "tri troed"? On thyb- iech ei eni yn Lloegr? Yn nechreu'r paro- gTaiff fe geir "ai ni" yn lie "oni"; ac "adraat draetihodol" wedyn—gwrthunbeth amhosiibl r adran y traetbodau" a feddyliai. Ond sylwer ar etalnodau'r ftrawddeg gyntaf oow- Gofyn cwestiwn y awdur, ond aid oea nod igofyn ar gyfyl yr argra/ff. Peth bychaa* dibwyis yw hyn, meddai rhywun nap, nage, meddaf innau,—peth mawr pwvs-ig. Nid wyf yn tybied y awdur eirio'r fraw- ddeg gyntaf yn waetb pe ceisiai. Yn y frawdde^ nesaf y mae'n euog o gywtrawen gwbl estronol, ac ill ellir condemnio formed ami. "—yn cael ei gario allan," meddai. geiriau yn burion i ddLsgrifio dyn, neu .rhyw wrthryoh arall, yn cael ei gludo allan o ryw adeilacT, and son am "awgrym" y mae'r ysgrifennydd. Ni fedr Oywro

"CAItO AWGRYM ALLAN" haws i'r Oymro ei gai'io i mewn); y Siaeeon yn uniig a fedr wneuthur peth llae ao annillvn felly. Brawd i'r ymadirodd hwrt I —geifeilliaid ydynt o blith y Saespn—yw cymeryd He" yntau. Wrth gwrs, y mae "cymeiryd lIe" gan yr ysgrifennydd y cyfeir- jai ato. Yn yr un frawddeg fyth "yr iESeteddfod Genedlaethol, i'r hon y mae Syr Vincent Evans yn ysgrifennydd." hon" yna. yn prafir na wyr yc awdur ddim am y pethcui symlaf mewn gmnadeg Oymraeg. Nid oes Ie heddyw i ymkelaethn ar y pwnc hwn, ond efallai y ceir cyfle eto yn fuan i ddydhwelyd ato, gan ei. iod yn bechod rhy barod i lawer o ysgrifeawyr. Mae yn yr ysgrif fer iawn y soniaf amdanl liaws mawr o feflau na ellir eu crybwfil ynna. iDrwig iawn yw gwaith yr awdur, Eel can- noedd eraill o ysgrifenwyr Oymrweg, yw rhoddi "dweyd" o hyd yn lie "dywedyd," a. "gwnen-d" yn lie "gwneutliur," etc. Ffuri. iau ystrydebol, slang, cynta4, ao ni ddy- lid eu harfer mewn llenyddiaeth. Gfwaerk na r cwibI yw'r "Saeeoneg" a geir gaaddo am Saesneg." JEJS- eoniais am anallu'r awdur i «llafu'a gywir, sef am wallau omgraff, er boil hynny yn hollol ddiesgtus bellach ac yr wyf yn hyd- eru i mi <ldywedyd digon i brofi'r jad a wneuthum ar ddechreu'r llith hoa.

i 1 tt'rt øbt w,arw, PRIODASAU. JONE^-WILLI A MS.—Rhagfyr 17., vng Nghapel Glanrhyd, Llanwnda, gaa v Paa-cl W. Williams ym mlhresenoldeib Mr. T. Jonee, cofrestrydd. M.r. Hénrr Jones, Bronfedw, Befctws Garmon, a Mi.9t Hannah Williams, Menai View, Llanwnda. Yr oedd ponesenoldeb y cjunulliad yn *gwasan- aeth y briodas yn arwvdd o ddy*unialia« da. cylch eu cydnabod i'w dyfodol iedwvdd a llwyddianus.— "Dedwydd, dedwydd a da odiaeth—eu 'byw Eu bod a'u gwasanaetih Eu nod fo'r gwell "nad fi gwaett," Wych awdur iachawdwriaeth."—CyfaiM. MARWOLAETHAD. HALL.—Rihagfyr 12, ym mhreswjrifod el c'hwaer, Mrs. John Williams, Lslwyn, Gwrm, Harriett Hell (mereh y diwedd- e.r Capten a Mrs. Edward Hall, Abery.«t^ wyth, a chwaer i Mr. E. HaH, arolygyild bwrdeisaol Ceernarfon).. S(LATEJR-'JlONiES.—Rbai^fyr 10, yn 9. yie- /tona-terrace, Beaumaris, Mrs. Maiy Slater- Jones (gweddw Mr. Thomas JonM, Port Penrhyn), yn 98 mlwydd oed. -& Argraffwyd a Ohyhooddwyd dros y Peroher r>t» gan WilHam Griffith Williams, Castle. 'Square, Caernarfon.

(Parhad o'r xalofa nacmorol). oaonagymeriad echrydua ydyw hynny. Mae poblogrwydd digyffelyb yn sicr i'r sawl a fedr ei thiwnio hi" yn effeithiol fel yr hen here- gethwyr, cyd, wrth gwrs, ag y bo rhywlbetih bdblaw tiwn" yn y bregeth. P^ doi John. Evans, Bglwysbach, i Gymru heddyw, a ipihregethu yn ei ddull dibafal ei hun fe ai'r miloedd ar ei ol eto. Cwynir cryn lawer yn awr fod Ilai o ymdyrru i wnando pregethu, tiod y oapeli, yn wtr, yn fwy na banner igweigion bob Sul, a. phriodolir hynny gan y pregethwyr i ddifaterwch y bobl i Lais yr efengyl. Y mae'n ddrwg gennyf am hynny, canys pa ddisgwyl i feddyg wella'r daf a'i dddagnosis yn anghywir? Gain Earn yw eiddo'r pregethwyr ar hyn. Mae Dais yr efengyl mor hudolus a dengar ag erioed ILIR Cymro heddyw. A yw'n bosibl nad: yw'n cael cyfle i glywej y llais fD. ei hen burdeb ? Ofn sydd araaf fod y rhan fwyaf o bregeth- wyr Cymru yn edrych oddicartref am ddel- tfrydau, ao am ysbrydoliaeth hefyd. Pe ceid ein pregethwyr, yn enwedig y rhai ieuangaf oihonynt, i gredu mwy ym aihregethu tradd- odiadol Oymru, ao i osod llai o bris ar ddi- wylliant estronol mewn pethau allanol, yr wyf yn credu na cheid adhot i gwyno oher- wydd difaterwch y bobl. iMiae Cristionogaeth yn fwy byw nag erioed yng Nghymru, ond cofied ein pregethwyr nad Cristionogaetlx yn ol y Sais a wna,l' tro i'r Oymro. Yr wyf yn llwyr gredu mai'r peth goreu i'r pregethwr ifanc yw pregethu yn ol tuedd ei feddwl ei hun, a gofalu yn arbennig i beidio a thaflu dwfr oer beirniadaefch fydol ar dan ei enaid ei hun. Ymlosged gan angerdd ei enaid Cymreig ar allor Duw, a ohaiff, yngoleuni'r ifflam, weled y tyrfaoedd yn dychwelyd i Seion. TRWY'R TELIFFON. Olywed Mr. Asquith yn dywedyd nad yw'n credu yng ngwendid cof Mr. Lloyd George; ac y mae'n hollol egiur ei fod' yn credu yng ngwendid csodF y wlad. Ond crediniaeth dwyllodrua iawn yw honno, fel y caiff wybod yn fucaaj.

(Parhad o'r golafn flaenorol). (Mae engyl yn seinio ei glod, A doethion o'r dwyrain yn dod. Ag offrwm ar fyr, 0 aur, thus, a myrr, I awdwr pob bywyd a bod,- Uywiawdwr y bydoedd diri', Yn faban bach, tlawd, a di-iri, Di-sylw, di-nerth,— Plreswylydd y berth.— Yn 41 Fab wedi ei roddi i Ili." Uawened y Nefoedd yn awr, Gyderaned preswylwyr y Uawr, 'R ol disgwyl cyhyd, Ar hir-nos y byd, O'r diwedd fe dorrodd y wawr; Trwy roddi o'r Iesu ei hun Ta iawn ac yn bridwerth dros ddyn, Yr euog gaiff fyw, Caed heddwch a Duw, Gwnaed nefoedd a daear yn un. R. ABBEY WJíT if .J Å VIS. Oywoh, ciywch, engyl glan, Yn dadsain eu oan, A'u calon yn dan va y ion; Dyrchafent eu lief Mewn anthem fawr gref, 0 foliant i'r Nel am yr Ion. Down.pinnau yn an A'n can yn gytun, I gyfarch y Dduw-ddyn hardd bryd; Ar doriad y wawr Duw Nef ddaeth i lawr, A'i enw fvdd mawr drwy'r hoU fyd, •Ni gawsom y Gair Ar lin y lan Fair, Yn sanctaidd a diwair—:Nef eir Greawdydd y byd Yn wan ao yn fud— Anfeidrol, yng BANGORFAB. Ciywch o draw aogylaidd anthem Gy,da'r wawr ar fausydd Bethlem, "Ganwyd Ceidwad dJIl;" Ohwydda'r gan mewa awch gogoniant, Uenwi'r byd i gyd a moliant, Gan ddywedyd am Ei haeddiant, Ganwyd Ceidwad dyn! Er mai yn yr isel breseb Gwelwyd gynt Ei sanctaidd wyneb, Hwn yw Ceidwad dy*; Clywir Duw o'r Nef yn datgan,- "Hwn y\V f'annwyl Fab fy Hunan,"— 'Daeth i ojpdi'r tlawd a'r.truan— Hwn yw Ceidwad dyn! Hwylir aur delynau'r nefoedd I'w glodfori 1yn oes-oesoedd, Am Ei ddod yn ddyn Heddyw, deffro dithau, ddaear, N Uned pawb a lleisiau l!afar. I folia nu'r Iesu hawddwar- Unig Geidwad dyn. PENFRO.