Llais Y Wlad

ANNERCHIAD I Heury Parry, m.b Cit-lbea Wm. Parry (Sarpedon). Hardd ydyw teg gesddediad—esch Henry, Uwjii ai a hefn yu wastad EL-wi, geir JJ. 1 Lawu o gariad, I foil Uutv iei ei dad. Awat 25, g74. IOAN MADOG.

CASTELL Y PENRHYN. vi E-steddfod Freiuiol Bangor.) Gwiw Gastsli, j,i, gogystal-a Phenrhyu ? A gali]: umiiyw ardai Frjiutioiid lù.l y f- aiut o ddal i se.ivi; baia.-i hafai i' Ei dyi,,Ll beilch Irry y byd—edmygwyd Jricgis camp ceity-i: iyii j Ac mai gem i gyet Felly sa.;t y Lys heiryd. Ha J" dc-y. a coit—j ceir Lwa Edi euros* a; tk aiawriri, A Vj Trwsi 1 oil u dr-js ii'. Ac o'i fewu fe. ey"aa;va-Ith,-beb ei Di'vvy y bjd.uie-.vu eeri width, Ceir hwn oil i'el cy wraiu wairh fn dderujfu o uddurn waitb. Ar ha dwr y Fetsai dirioa—y cwyd ivk-gis cad»ru. wroa lis. A'i drem «ti ariorair Mo i e':( Yù. urefi gyaa'r aiou. AiaiHt gvifi.i iuil o gtilion-pan rown hynt 1 r i eufU^ii yu Aifou Ac te,>, n bu cu Fanoa Dux D;llë.y deyrnaft hou. Coed a'u bug hyd wjbr ogylch-fel gwarchae'n g) Qiuewe-i yw g-vcdii gwlad o gylch 1 Trwy feiugotd uyd derfyngyieU Ni gawil ii,igau ';j nwfr Ogweu—a delw If d ;il ar l;ol» eaugeu A Pu.-iJi'iiVu. gain, >u rtiiii gv\6j i-r iiiiati o Ede, Ac tdryeh geir ar gadres—Eryri Ar orwei yr heuldes, V" yn ueu, ar fieulnues Goruaa'r ia acu'r gtawn-wiva. Yma nadu'ir myuyduau—ac holitir gelitjUu yu llec-ilau, A gwr y itys, t;âr wfeilUau, .r II ,:aiwu;g el irymau. Ya mlub auriieg, am \'dlHhY:l-Y daw gwla.d, A goludj.>g t-etyu Yu n^uoitjj-.d augso a ¡¡iI Ei fanvo loL l'r hwu uiyü. f.j,r,' '> ¡o, Fi Ldr t -eic-iii aodcled; iiivij heidyw yv; lim A 1 óJ 11 a 1 LIRA J GATI'J dryscf A t' fit iir.vy—Ij lei y uidr. CUCNWILLAN. --<-

EMULYN Ar yr aelilysur o ddiad Mr John blockmaker, Porthmadog, yii Ei-tcaai<,d E. eiuioi Bsugor, Awso ;.d 1874. D.yu a geir daii ei goron-yw Lewis, Lawen, addiwyn galoil Ca'dd uiddiant mewu Kwyddiant lion, \*Q ofydd iawp o Ei&ou. SARPEDON.

Y DYN FFALS. "f Un By' beuuydd yn seboni-eidi lod Ú1 ciyw heb oiti; Ond tractieta 1'ch cetu, lei ci, lui-ygi y i-(,eri. OWAIN ABPON. t'1' ..A' .&.

Y it HAl) L. Pihdl moiedd yw'r haul melyr,— a gw, neb Gugumaat janherfyu « Deli uelo i WJ&S ar DAI iiyn 1 ueroieiudio'i' tiwyddyu. DlclU, iei lor, dvvyfoi yw-Jr dechrtu, a rauii acbryi ydy w; D»^igl aridetlk tiya^laeify \V jj.riia i Oitwo y w'j- iiaui by«v. GWIXLT WALU.

Nos Fawrth, wythnos i'r diweddaf, bu farw Mr Kyffiii ivoberts, yn dra disymvvth tra ar ci ftorciu aaici o i' vvrdd Ieciiyd Treffyi»iOa.- -Aanabyddid Mr Roberts yn dtia yn ci gysyiituicl a byrduau gwarcheidiol, a ciiyfniid ef yn awdurdod uchel ar byng.iau phvyfol.

BE1RNIADAETHAU. NODIADAU BEIRNIADOL AR GYWYDDAU NINEF UN 0 DESTYNAU EISTEDDFOD GABEIRIOL BAKGOB. Derbyniwyd peclwar cywydd ar y testyn uchod gwedi en liarwyaduodi a'r ffugen- wau caillyiiol:-(I) "jDeigryn." (2) "Nin- us." (8) Esariiadon." '• Hy af- iaethwr." Er fod cryn walllt-liaetii mewn teilyngdod cydmariaethol rhwng y cy- wyddau hyn a'u giiydd, eto nid oes un o hunynt yn sefyll yn uchel yn ndsbartii oreu barddoniaeth gyngbaneddol. Llac, anorpiieuol, diaddurn, diifygioi n-ievvit yrii tanbaid awen fyw ydyut. Boddlona yr awdwyr ar fath o ryddiaeth lac ei chyng- hanedd, yn lie llineilau caboisdig o em- waith aven dryloevv, yn rny fyuyoii. (1.) "Deigryu."—~si iwyddodd ''Deigr- yn I afael unwaith yu ei destyn. Oym- mysglyd, tywyll a gwailus ydyw ei boll waitb. Mis gailwn gael alian ystyr 1:till linell o'r eiddo, od oes ystyr iddynt, megys, Naiau brad, hea oed '.i 'u ol." PciiUetchiaiij. bonaid ill. d bau iii-os ueriyu ua thai Urasu." A'r nod sy' lod all a I u. Hwyrach fod aneglurder y iiawysgdf yn betii rbwystri ddeaii y gwaitii. (2.) i\lllitits." Drwg genym orfod siarad mewn iaith gondemniol am gywydd o t'eitiider 720 iimeii, oherwydu y ruaeyu rbaid ei fod wedi costio llafur i'w awdwr, a gresyn na buasai ganddo amser a ciiwaetn i'w vsgrÜeuu yn liawer lawn byracii. Er fd yn y cyfansoddiad rai liiueliau tiysion iawn, a darnau lied dda, rhwydd waith sathredig, a, lied blentyn- aidd, ydyw y rhan fwyai o'r cywydd. Gor- lydd i in gwyno hefyci o herwydd anegiur- der darnau o'r gwaitb bwn, he mnledd y geiriau liamv a geir ynddo. JJetli a fedci- ylia'r awdwr am y ftttil ddarluuiad o wlad a hwn. ,L, c d liabuli ei gwli g<o'dd 0'1' gwres ter ar grasiu-oi-da Eang lldia-yû u^hi-isad Aikucju hen, gwe accw ei mil." Cyfarfyddir ag amllindl wailus mewn cynghanedd yn y cywydd megis, ¥spei'g,\l' autoar ei rus "(dim, eyiiylianedd). Diua.s feddwol hudo^ with1 —'«i tu. A'Lii deyrn ciaLaus gwaugirus coedd "—etto. (3.) •" Esariiadon."—lib agora cywydd Esariiadon ar y ddau a uodwyd yn riaeii- orol mewn cynllun, nerth, arduangosiad o aliu dysgriliadol ucyni meddwi a cbre- bwyll, ond etto isel y l'hed ei awuii, diiyw- yd ac oer ei iaitb, a tbrwsgl yw, lfuti-ilact cjffredin ei iiiiiellau. Dwg i mewn lawer o eiriau ilanw, a geuy o'i oi lawer a frych- au. OyimwyBa y eywydd ddysgriiiad o ddecbreuad a cnynuydd y dÛllws-dar- luniad dychymmygol aÏ cbyfiwr dedwydd, ac o ymblesenad y preswylwyr mewn difyrwcii diniwaid, yn yr oesoedci boreu,— yna a yn mlaen i son am gynnydd cyfoetb, llygriad moesau, a dyrcbafiad trais y udiiias,—gorfcnrym ad pobl Dduw,—pre- geth j4 y ddinas,—ei dir-y ywiad oLd a'i chwymp. Eel engraiff o'r beiau a geir Y!l y cywydd, gellir nodi Udt betid l aid oea »tteb,-Au (Csi Itda a ddy- lasai foci), J A'r ddvv>fron y cUr àdyfroejd" (Leu lineil.) Yr oe id irwydd o awrou." (ti,n u). VYedi uiavvr rwjsg, dyLIla,i °" Wych LyWj'tkl tnewil sachiiaa." "W j'ch Lywydd llanw. Yn ei hen ffyrdd, anwiw ffuith, Wele ei daliwyd ciiv*uita.' if,d;li,' llanw. Ond nid yw y cyfansoddiad beb lineilau da, megis lie y dywedir am y ddinas mewn ediieirwcb ''Sobrwydhi! rhoe,, beibl'o'r iant I weddio maddemn." (4.) ('Hynafiaethwr. —Cywydd aiiraddol mewu ystyr lenyddol, er ei iod. yn gyn- b nyrcb meddwi diwyiiiedig, ac eang ei wy- bodaetb, ydyw'r eiddo HynaliaeUiwr." Ni cbeir ynddo nemawr o'r arucuciiead bedegog a nodwedda yr awen wir, iiic o'r, cywreinrwydd cyngbaneddol a'r tiysui iaith a berthynauti r cyfansoddwr meurus. Gaiiasai yr awdwr wneud gweii cywydd pe buasai yu ynidrechu, oherwydd cerr ar- wyddioii amiwg o aiiu yu caex ei■.anuradw gan ddioialwcb, lieu bry»ui'deb,' iei y dengys y liiueliau isoa am gadernid y ddinas ar adeg ei cbyvymp Und claws gaerog t.¡\U, (jj, li'uy gala-u i'w rh'wjgu d e id, Goi mod i'r Jhyrdd-d oedd liyn yr at,ii; Tuiiai oil fel twr o us, Cwympai y gvvatchgawdd campus; Dyrwy gai iei bu tlarugau, A liucui ;i y mur yu livvch ui4n." Pilynir y llineilau hyn gan ddarn o gywydd gwycb yn rboddi dariaiiiad braw- ycbus o ddiuystr y ddmas trwy waith Sar- dan yn ei goson yn goelceriii. i Ulaemwy o iaiddoiiiaetb dlla.) 11 y oywydu iiwn nag yn yr up P f lieili, a mwy o lianesyduiaet-b manwl: ond y inae yii y cywydu gryn lawer o wallau o &mryw latbciU. "I En rhyfygus arfogion."—H, n YlJgim!le'Jd, Tiwy giesiuyf'tra arglwyddia th-l' r g I d 1 t r r g 1 dd-Uwy r vvahansaiu yu IHJ. A'u -Heu g.n^hane Id. •"Ei lati; iu j-.iugoliaethau Mawrh}dn'r j uierodras "—sathr«dig. Tru-i'a isel y tej raasoedd ''—tit. Nid yw YI: engreifftiau uchod ond rhan o'r lliaws brycliau sydd yn difwyno y gwaitb. Y mae cywydd Hynafiaethwr yn cyn-1 nwys mwy o ragorion a mwy o wallau na r eiddo "Esariiadon," ac nis gellir canmawl llawer ar y nadi na'r llaii oiionynt. Em barn ydyw mai rhanu y wobr rhwng "E sarhadoll a "Hynafiaethwr" a fyddai deccaf, ac os ymgymmera y pwyiior ag n 0 argraffu y-eyfansoddiadau, fe weddai i'r awdwyr symud ymaith y gwendidau a noctwyd.- Yr eiddoch, I. Yn nawdd -Uuw a'i dangnef," DEWI WYN 0 ESSYLLT. ELIS WYN 0 WYEFAI. NODIADAU BEIRNIADOL AR AWDLAU DEINIOL SANT. Ni dderbyniwyd Ond dau gyfansoddiadar y testyn uchod, y rhai a nodir t^tk iiugeuw- au I..Eiíion Hen," ac "Estyn Emrys." Nid ymddengys 1. Kitiou Hen yn alluog i afael un- waith yn ei destyn, nac i osod un drein gynllunioi ar ei gyfansoddiacl. Cyfres o linellau gy/einiaid, mewn iaith a mydr, heb nemawr gyssylltiad rhyngddynt a'u giiydd, wedi eu cylieu yn gyfoenrog, ydyw yr boil gywydd. Nid oes yu yr awdi na nyfforddiant hanesyddol, newycld-deb dy- ciiymmyg, cywreinrwydd cynghaneddoi, na meiusder awen. Gellir- cymmeryd y difyniad dilynol felengraifft deg o'r gwaitb. Dywed am St. Deiuiol, Gwr o liu rhagorol osiid, Llefh-rwr y lliaws yaoedd, (dim cynghanedd.) Gwr o ddawn y goieii ddaetu 0 deulu y giouedoliaeth." (GwaedoILieth pwy 1) U wir alwad gwrulioe, i'u' ¡ lad wetieiddijid i froo, UWI u barcti Patriarchawl, Kawdd i fyii yu haedd o iawl; ..Ei swyu yu fyw-bydd fyw xyth Ei deilwug lafur'dslyth." Adgofia darlleniad yr awdl lion ni o b 1. "nonsense verses" plans yr ysgolion Grammadegol. 2. Estyn Emrys." Awdl lied ganolig fel cyfansoddiad, heb nemawr o deithi crebwyll gref ac awen felus, ydyw gwaitb "Estyn Emrys." Ond y mae'r awdwr yn icistr ar lianesiaeth ei destyn a neiii- duoiion yr amser y blodeuai arwr ei awdl, eithr nid yw yn ogystal meistr ar iaith a chynghanedd. Cyiilluniodd ei awdl yn ddigon natunol fel hanesgerdd, a dirwyna fywgrafiiad y sanfe i ben yn drefnus; ond tywyll yw ei iaith yn ami, clogyrnaidd liawer u'i lineilau, ac amniherlfaith ei gyiansoddiad. Nis galiwn ddeallbeth it olygai yr awdwr yn englyn agoriadoi ei èLWCU, lie y dywed, Otsoedd bmw ydoedd ar Brydaiu ;—terfjsg illown Ly, t a, fau miiam Rhywfuud c'd;1 Eryr Rhufaiu jlyd iw aroed yu rhicyd y d, aiii." Ceir lliaws mawr o fan wallau yn yr awdl, megys, Gwr i Grist o gywir gre V—Liauner proe^t. P-vy giybu am Aywan "—(am -Kywui.) Ai dvrj gyeur-" (diumhiioaol.) Eu dj u hwylusyur (ausoddair aewydd trvis Bocldlona yr awdwr ar sill yn rhy lyr a sill yn or mod Yll fyllycll meVII Ilillellau o gywydd ac englyn, yn gwbl anwarant- edig. Mae yr awdl hon drwyddi mor am- ddiiad o lecictwl a cheiiyadyd, fel nas gailwn gredu bron fod yr awdwr yn am- canu. enihil y wobr. Uyga ar ei gwyntb .yga ar el oliuii o esgeulusdra a diofalwcb anwar- anteaig; a cbynnwysa. liaws mawr o lineilau, a brawddegau, nas gailwn gael synwyr ynddynt. i'eriyna yr awdwr ei awdi yny llineilau babanaidd nyn :— Aiitaii if fy 'sgnieii bellach,—O Sant! Yu owyu ei goY fellL en Lie i feda sy' yu Lulli faco, Y u cau i irou cyfiiuaob.' Os bachgen ieuangc yw yr awdwr, dar- Heiied lawer, dysged ysgriiellu Cymraeg cywir, ac fe aliai y geiiir bardd ohono. Nis galnvn ni yn bresennol gymmeradwyo y pwyllgor ei wobrwyo, er mai ei'e yw y goreu. ,Nid oes YUcldo deilyngdocL-rr r.) t iu do ch yn gywir, DEWI WYN 0 ESSYLLT. ELIS WYN 0 vV YRlTAI.

GOFYNIAD. Us bernweh yr hyn a ganiyn yn ueihvng o leyn Ltais y kk lad, uymuiiai ainoch loddi lie I'm gofyniad, a disôwyliat y bydd i ryw un o en gohebwyr SYJWl arno. r mae yn dda genyf feddwl lod gwlad yn drech nag arglwydd, ac felly rhoddai y gofyniad iddi am attebiad. Yr oedd dau berson yn ysgrifenu naill yn erbyn y liall mewn newyddiadur, ac un o r ddau yn cyhoeddi anwireddau cywil- yddus am y liall; ac wedi i'r person oedd dan yr ymosodiad ysgrifenu hunan- amddibyniad a'i anfon i'r swyddfa o ba un yr ymddangosodd yr ymosodiad, nacaodci y golygydd iddo gael ymddangos, trwy ei anion yn ol. A oedd ganddo bawl i wncud hyny ? Os bydd i rhywun o'ch darilenwyr neu • 1:"Tr rodai attebiad teimlal yn dtiiu^ ,ii. Pi, GWIRIONEDD.

Cynnaliwyd c. (I llwyddiannus yn Machynlleth ;s diweddaf gan Miss Marian YViu, „ iss Marie Duval. Wedi bod yn seit. a am bythefnos, dycbwelodd glowyr Argoed, ger,y VVydd- grug, at eu gwaith yn ol gostyngiad o tD ddeg punt y cant yn y cyflogau.

LLYTHYR LLWYNOG CWMSILIN. FONEDDIGION, Cymmaint oedd fy awydd i ymweled a Bangor yn adeg yr eis- teddfod--GwyiFawr Cenediaetholy Cymry —fel y mynais weled a chlywec), gwybod a theimlo, rhanau helaeth o honi. Ac yr oedd yn dda genyf weled bonedd a gwreng yn arddangos cymmaint o ddy- ddordeb eisteddfodol. Mae yn wir fod dosbarth o ddynion i'wcael na ddeffrowyd hwy erioed i wir deimlad o natur ac amcan yr eisteddfod; ac o herwydd hyny, yn tueddu i ddirmygu ac amcanu dinystrio pawb a phobpeth cysylltiedig a hi. Ond dylid cofio fod y dosbarth hwn yn gyfan- soddedig, naill ai o ddynion diddysg, difarn, a dichwaeth at lenyddiaeth neu ynte, o ddynion a ystyrient eu hunan wedi cyrhaedd pen bryn cnwogrwydd, a defnyddioldeb, fel nad yw yr eisteddfod yn eu golwg hwy ond cwrcld p!entynaidd; ac ambell un lied sych-dduwiol yn ddigon ] laerllug i daeru dyn yn erbyn pob rheswm mai melldith yr oes ydyw cynulliadau o'r fath. Ondgwyddom ni, a dylent hwythau wybod, na bu gan genedl y Cymry erioed sefydliad mor efteithiol i ddwyn dynion allan i feddwl a myfyrio ag ydyw yr eisteddfod. IViae yi-i wir fod rhai pethau yn nglyn a'r eisteddfod y gellid eu heb- gor ond ni cbeir y da heb y drwg, na'r melys heb y chwerw. Felly, os mynwn ninau gofleidio yr hyn sydd dda, gwrth- odwn, ac amcanwn ymlid ymaith yr hyn sydd ddrwg, fel y byddo y da yn ber- ffaith. Gyda golwg ar Eisteddfod Freiniol Bangor, yr oedd, ar air a chydwybod, yn un o'r rhai godidocat a welais erioed ond ei diffyg penaf hithau oedd, ei Seisnig- rwydd, yr hyn sydd sicr o fod yn lladd teimladau Cymroaidd y cyffredinolrwydd. Y mae llawer, fel fy hunan, yn methu yn lan a deall paham nad ellid cael eistedd- fod hollol Gymreig—yr areithio yn Gymraeg, y canu, y cyfansoddi, a'r beirniadu, yo, oll yn Gymraeg. Yr oedd yn ddrwg iawn genyf glywed cymmaint o Saesneg yn cael ei siarad yn Mangor, a -hyny yn nglyn a hen sefydliad y genedl- sefydliad sydd wedi bod heb un wythien Seisnig yn amrywio ei gyfansoddiad. Nid wyf wrth ddyweud hyn yn dirmygu iaith ein cymyclogion ar un cyfrif; ond yr wyf yn teimlo y dylai yr hen elfenau Cymreig I Z, gael rhyddid teg i weithio eu hunain allan yn eu lliw priodol eu hunain, yn lie ym- rithio mewn gwisg estronol. Sonir llawer am gadyn fyw yr iaith Gymraeg soniaf finau hefyd o eigion calon ond attolwg, ddarllenydd, beth y mae eisteddfod yn ei wneud ? Y mae ar y naill law yn gwaeddi, I" byw byth hyddo yr iaith Gymraeg," ac ar y llaw arall yn rhoddi dyrnod trwm iddi. Ac yr wyf yn ofni i'r dyrnod hwn gasglu nerth ychwancgol, lies o'r diwedd Iwyr lethu-y cyfansoddiad, fel na bydd dim yn aros o'r elfenau Cymreig ond yr esgyrn syehion. Chwi, bwyllgorau Eis- teddfodau 1875, gochelweh y dinystr, a mynweh bob peth yn Gymraeg. Bydd hyny yn glod i chwi, yn feddyginiaeth i'r iaith, ac yn fendith i ninau. A chofied pob perchen barn a chydwybod na ddylai yr eisteddfod fod yn ddarostyngedig i ddyrchafu neb, na boddio teimladau neb ond y Cymry i'r rhai y perthyn iddynt hawl aphriodoldeh i appelio am eistedd- fociau hollol Gymreig iw- Wrtli ddyfod adref o Fangor, ymwelais 1 ag ardal C-r-m-1, er mwyn d yfod dippyn yn wybyddus o natur a thuedd- iadau ei phlant. Deallais fod cwyn gyffredinol gan foneddigesau yma oher- wydd fod y dynion ieuaingc yn tueddu i feithrin gormod o yspryd mynachaeth nfeu feudwyaeth, h.y., yspryd byw eu hunain, neu yn ol esboniad Mr Jones- ? byw yn hen langciau. Yr wyf erbyn hyn yn llwyr argyhoeddedig fod sail i'r gwyn gyffredinol yma oblegyd, wrth ch willa, cefais allan fod yn yr ardal tua deuddeg o hen langciau, a deuddeg ereill o fewn cam neu ddau i groesi y line. Mae hwn yn wirioneddgalarus, pan ystyriwn fod merched ieuaingc yr ardal, o angen- rheidrwydd, yn gorfod myned i ystad anhawdd gan neb arall eu prynu. Ond- clywais gyda sicrwydd, fod yn mwriad un o brif-feirdd y lie, chwilio i mewn i'r mater pwysig hwn, er dwyn mesur allan o'r. enw—" Rheoleiddiad Tueddiadau," a chyda cyd-syniad clwy ran o dair o wyr a gwragedd profiadol yr ardal, gwneir y mesur yn ddeddf mor ddiwyro, a deddf y Mediaid a'r Perskid. Poed felly y bo, medd,— LLWYNOG CWMSILIN. ü. i i

[ Bu rhialtwch mawr yn Nolgellau dydd Sadwrn, ar yr achlysur o ddyiodiad Mr Morris Edwards, mab hynaf Mr Charles Edwards, Dolserau Hall, i'w oed. Ar yr wytbfed o'r mis nesaf cymmtr rbialtwch mawr ie yn ardal Gwrecsam, pryd y gwneir cyfiwyniad i'r Anrhydeddus H. T. lienyon, fel cydnabyddiaeth o'i was- anaeth i'r blaid Geidwadoi yn y sir. Yr wythnos ddiweddaf cymmerodd damwaiu bwysig le yn nglofa Gwrecsam, drwy yr hon yr anafwyd pedwar o ddynion yn dost.