The Rhos Herald

IF YOU STAND I I A P, U T listening to speeches in the cold weather you should take care to wear a good Winter Overcoat. The great thing, in this weather, is to keep warm, and the easiest way to do this is to wear one of our ;'j special Winter Overcoats, which we are making this season largely in the very popular" back-strap" I style, of heavy Scotch and Welsh 'I tweeds in excellent designs and colorings, and at very moderate prices. THOMAS and SON, Hope Street, WREXHAM. £ I

Trwy'r nos bu'r sibrwd parhaus fod Mr John Burns wedi ei daflu allan yn Battersea, A rywfodd nid oedd hyny yn peri ryw lawer o syndod, er ei fod yn destyn o ofid cyff- jredinol Ond yn hwyr nos dyna'r gwifre yn cludo'r newydd fod John Burns i mewn, Ac ar unwaith yr oedd pawb yn y Neuadd yn ferw, a'r banllefau yn diaspedain. Ond Ar sodle hwn dyma ergyd drymaf y noson, Will Crooks wedi ei daflu allan yn Wool- wich trwy fwyafrif o 295 i'r Tori Aeth jBristol gyda mwyafrif ardderchog i Mr, JBirrell. Heddyw oedd y diwrnod cyntaf i ymru ac Ysgotland gymeryd rhan yn yr etholiad, a daliasant yn gadarn Ryddfrydol. ftboddodd Abertawe y mwyafrif cynyddol o 1,641 i Mr A Mond, cyn-aelod Rhydd- irydol Caer, er fod tri yn ymgeisio am y gedd. Yn nosbarth Abertawe a'r cylch en- illodd Syr D Brynmor Jones y sedd gyda'r mwyafrif ardderchog o dros 6,000. Un o Uodweddion arbenig canlyniadau y dydd r..oeddf tra yr elai man drefi a dinasoedd cad- fiiriol Deheudir Loegr yn ol at y gredo Dori- atdd, gan dderbyn eu pclisi o Ddiffyndoll- -iaeth, yr oedd trefi mawr gweithfaol y Gog- |edd yn eu gwrthod yn bend ant. Cynrych- iolat y rhai blaenaf yr ail ddosbarth cytn- •deithasol yn y wlad—y man yswaeniaicj a'r -crach foneddwyr, cynrychiolai y rhai di- weddaf weithwyr a'r werin gyffredin-asgwrn <celn y wlad, y rhai a wyddant trwy brofiad .sChwerw mai hwy fydd yn rhaid dioddef yn benaf os byth y newidir "cynllun cyllidol y 4eyrnas hon. Yr oedd y canlyniadau ,ddaeth i law nos Lun yn dangos fod 50 o seddau wedi pleidleisio yn Rhyddfrydol a Llafutol, a 48 yn Geidwadol.

Nos Fawrth yr oedd rhai canlyniadau i'w dderbyn am etholiad dydd Llun nad oeddynt wedi eu hysbysu y noson hono. Cafwyd 4od y Rhyddfrydwyr yn un o'r rhai hyn- Newcastle—wedi enill sedd ond o'r ochr £ olIodd ddwy yn y dref nesaf ati—Sunder- land. Y lie pwysicaf yn y frwydr dydd f M&wrth oedd Liverpool. Mae yn y ddinas I, -naw o seddau, ac nid oedd ond tair o honynt yn werinol yn etholiad 1906. Tybid pe cedwid y rhai hyn mewn dinas mor Dori- aidd y byddai yn rhagorol. Fodd bynag .giomedig fu hyn. Gwir i T P O'Connor gadwr ei sedd i'r Gwyddelod, ac i Mr M Musprat gadw yr Exchange i'r Rhyddfryd- wyr, ond aeth Abercromby yn ol i'r Tori- aid. Col Seely, Is Ysgrifenydd y Trefedig- .aethau oedd yr ymgeisydd Rhyddfrydol, ac efe oedd y cyntaf o'r rhai a ddalient gysyllt- iad a'r Weiniyddiaeth i gael ei daflu allan, a thybir y ceisir lie iddo yn rhywle arall. Am y gweddill ymlynasant wrth eu tradd- odiadau Toriaidd, ac er cymaint y gobeithio ill welwyd y sprigyn balch F E Smith yn xolli ei sedd, ond yn hytrach cafodd fwy o bleidleisiau na'i ddau wrthymgeiswyr Rhydd- frydol gytfa'u gilydd. Mewn deg o ethol- .aethau eraill yn y wlad enillwyd seddau gan y Toriaid, tra na enillwyd ond dwy gan y Kyddfrydwyr. Yn Middlesbrough enillodd Rhyddfrydwyr oddiar Lafurwr yn Hanley xadwodd yr aelod poblogaidd, Mr Enoch Edwards, ei sedd yn ddisigl. Yn Llundain £ milv?yd Bermondsey yn ol i'r Rhyddfryd- wyr, yr hon dim ond ychydig wythnosau yn ,ol, mewn bye election a ddychwelodd Dori, dyma engraifft darawiadol mor ansefydlog a .diyroddiried ydyw gwerin Lloegr. Llwydd- Cdd amryw etholaethau eraill yn Llundain i gadw yn Rhyddfrydol, yr un fwyaf nodedig o ba rai oedd Limehouse. Posibl fod hon, fel buddugoliaeth Newcastle i'w briodoli i araeth fydenwog y Canghellydd yno.

Dydd Iau y derbyniwyd y newydd fod Sir II Faesyfed wedi troi yn Doriaidd, yn gwneyd yr ail yn Nghymru er gofid cyffredinol. < Un o'r canlyniadau mwyaf go-fidus- oedd Appleby, Westmoreland, er nad oedd yn groes i adisgwyliad, lie y taflwyd allan y Cymro a'r Dirwestwr selog, Mr Leif Jones, Ond o Merthyr Tydfil daeth newydd calon- ogol, Mr E Jones (R) yn cael ei ddychwelyd ai ben y pol, a Mr Keir Hardie yn ail-yn gwneyd y ddau aelod angenrheidiol-gyda mwyafrif gorlethol. 10'r Ysgotland hefyd caed newydd da, Mr Ure yn enill buddug- oliaeth anrhydeddus.

Mae safle'r pleidiau ar hyn o bryd fel y canlyn Rhyddfrydwyr 138 Llafurwyr 28 Nationalists. 53 219 Ceidwadwyr 163 Mwyafrif Gwerinol 56

BWRDEISDREFI DINBYCH. CYHOEDDI CANLYNIAD Y POLIO. Trwy drefniad wnaed rhwng y ddwy j blaid, dechreuodd y gwaith o gyfrif y pleid- leisiau yn yr etholiad hon, yn Neuadd Dref- ol, Dinbych, nos Fercher, am haner awr wedi naw. Yr cedd tyrfa enfawr wedi ym- gasglu i High Street, ac ar ol disgwgl pryd- erus, gwnaeth y Maer (yr Henadur J Hum- phrey Jones), ei ymddangosiad yn y ffenestr am chwarter wedi hanner nos, a chyhoedd. I odd y ffigyrau canlynol W Ormsby Gore (C) 2,438 A Clement Edwards (R) 2,430 Mwyafrif Toriadd 8 Cafwyd rhyw ychydig eiriau gan y ddau ymgeisydd, y rhai a ddiolchent i'w cefnog- wyr, o ffenestr ystafell y cyrighor. Yn union wed'yn gosgorddwyd Mr Orms- by Gore gan dyrfa frwdfrydig i Glwb y Ceid- wadwyr, lie y traddododd araeth Siaradodd Mr Clement Edwards, hefyd o falcawd y Crown Hotel, a rhoddwyd iddo dderbyniad ardderchog gan ei gefnogwyr, er iddo gael ei orchfygu. Gweithiodd yn galed am bum' wythnos. Yr oedd wedi glynu yn ffyddlawn wrth fwrdeisdrefi Dinbych am un 1 mlynedd ar ddeg, a byddai iddo barhau etto yn ffyddlawn iddynt (cym.) Byddai i'r blatd wneyd trefniadau gogyfer a'r dyfodol a chyn hir ennill y sedd yn ol etto (clywch, clywch, a chym.) Yr oeddynt hwy wedi ymladd yr ymdrechfa hon gyda dwylaw hollol lan. Yn yr etholliad diweddaf yr oedd ganddynt wrthwynebydd anrhyddeddus yn Mr George T Kenyon, ac yr oedd y Toriaid yn yr ymdrechfa hono wedi ymladd gydda dwylaw perffaith lan. Ond y waith hon- byddai iddo ddweyd yn bwyllog-yr oeddynt wedi ymgymmeryd a ffyrdd twyllo- drus a budr (cym. uchel). Wrthych chwi,' fy nghyf,-illion, chwanegodd Mr Edwards, sydd wedi glynu yn wrol wrthyf yn yr ym- gyrch hon, yr wyf yn dyweyd mai fy mwriad ydyw, glunu wrthych chwi. Y mae yn siomedig i lawer o honoch, sydd wedi gwas- 0 anaethu yr achos mor dda, nad ydym wedi gallu cario y faner i fuddugoliaeth y waith hon ond er gwaethaf yr hyn a wnaed yma, bydd y Rhyddfrydwyr yn y mwyafrif yn y Senedd nesaf (cym. mawr). Yr wyf yn awr yn gofyn i chwi fyned adref yn ddistaw, ac ymddwyn fel boneddigion. Diolch i chwi am y gwaith rhagorol a waaed genych yn yr ymgyrch presennol. Wedi hyny ymneiilduodd Mr Edwards yn nghanol cymeradwyaefh uchel o gefnog- aeth.

Sefydlogrwydd y Gogladd. Bwganod y Toriaid Dydd Mercher ymwelodd Mr Lloyd George a'r Drefnewydd, i gynorthwyo Mr David Davies a Mr J D Rees, yr ymgeis- wyr am y Sir a Bwrdeisdrefi Trefaldwyn. Ar ddechreu y cyfarfod esgynodd dirprwy- aeth yn cynrychioli 1,388 o dder-bynwyr pensiwn yr hen yn y Sir, y llwyfan i gyflwyno anerchiad i'r Canghellydd yn datgan diolchgarwch am y buddianauoedd-, ynt wedi eu derbyn trwy y Ddeddf hon. Yn ateb dywedai Mr Lloyd George mai llawenydd a rhagorfraint penaf ei fywyd oedd cael ei ddewis gan y Prif Weinidog i fod yn offeryn i gario trwyodd y cynllun mawr hwn o flwydd-dal i'r hen. EI ANERCHIAD. Wedi i'r cyfarfod basio pleidlais o ymddiriedaeth yn y Llywodraeth cododd Mr Lloyd George yn nghanol brwdfryd- edd anarferol. Dywedodd ei fod ar ei ffordd i'w etholaeth ei hun, yr hon yr ofnai yr oedd wedi ei hesgeuluso, oher- wydd yr oedd yn rhaid iddo yntau gael ei ethol. Ni wnai y tro iddo ef gynorthwyo eraill a chael ei adael ei hun—(chwerthin.) Yr ydym wedi cael dau ddiwrnod o'r I etholiad fawr hon, y fwyaf pwysig, yn ol p^b tebyg, ers blynyddau. Yr wyf yn I siarad gyda gwybodaeth o'r hyn ddis- gwyliai y Rhyddfrydwyr pan y dywedaf yn ddibetrus fod canlyniad y polio wedi bod yn hynod foddhaol-(cym). Os nad wyf yn cangymeryd yn fawr maent yn ar. goeli y bydd i'r Rhyddfrydwyr gael eu dychwelyd i rym gyda mwyafrif gweithiol sylweddol, i ailgymeryd y gwaith da yr oeddynt wedi ei ddechreu, a hyny, fel y credaf, o dan amodau gweithiol gwell. Mae sefydlogrwydd anwrthwynebol gwyr y Gogledd yn un o'r penodau mwyaf cvnhyrfus yn hanes y wlad hon, ac mae yn falch genyf ddeall fod yr unig ddwy etholiad Cymreig sydd hyd yn hyn wedi ei hymladd yn dangos fod y Cymry mor sefydlog a bryniau eu gwlad-(cym). Yr cedd y Rhyddfrydwr dros Abertawe wedi ei ddychwelyd gyda mwyafrif mawr, ac yr oedd newydd glywed fod ei gyfaill Syr David Brynmor Jones i fawn gyda mwyaf- rif yn rhifo rhai miloedd-^(cym). Felly mae Cymru yn myned yn gryf. Wei, beth oeddlyr etholiad yn ei feddwl. Gol- ygai yn y lie cyntaf fod yr holl fwganod wedi methu—(cym). Yn ei anerchiad yr oedd yr ymgeisydd Ceidwadol yn bwgwth canlyniadau erchyll os dychwelir mwyaf- rif Rhyddfrydol-gwrthryfel, Sosialaeth, anarciaeth, dadgorphoriad yr Ymherod- raeth, a goresgyniad Germanaidd—(cym a chwarthin). Y BWGAN GERMANAIDD. Mewn perthynas a'r goresgyniad Ger- manaidd, yr oedd un peth yn arwyddocaol yn nghanlyniad yr etholiad. Os oedd gan rywun le i ofni y Germaniaid gellid meddwl mai pobl Dwyrain yr ynys fyddai y rhai hyny—(cym a chwerthin). Yr oeddynt hwy yn edrych yn myw llygad y Germaniaid ar draws y Geiman Ocean. Wedi'r cwbl yr oeddynt hwy yn Trefald- wyn yn mhell iawn i ffwrdd. Pan ddeuai Dreadnoughts y Germaniaid credai na wnaent ddechreu tanbelenu Llanbryn- mair—(chwerthin uchel). Ond dyna Grimsby, gyda'r Humber yn agor i'r German Ocean, ac nid oedd pobl Grimsby yn ofni—(chwerthin uchel). Dyna Hull hefyd, dyna Yorkshire, dyna Newcastle— yr oedd y porthladdoedd mawr hyn ar yr ochr Ddwyreiniol, a'u Siroedd mawrion, yn hytrach na l?od yn ddychrynedig, wedi dychwelyd Rhyddfrydwyr lie y dychwel- asant Doriaid yn flaenorol, a'r rhai a j ddychwelasant Ryddfrydwyr am yr ail I dro, a wnaethant y tro hwn gyda mwyaf- rif cynyddol. Paham y gwnaed hyn ? Am y gwyddent yu berffaith dda tod ganddynt bob rheswm i deimlo yn hyder- us yn ein llynges fawr ac yn ein morwyr mwy fyth, ac nid oeddynt am gymeryd eu j dychrynu i dderbyn Tariff Reform a'r holl ï wag dybiaethau fyddai yn rhwym o ddwyn dinystr gwirioneddol ar Loegr. I MR BALFOUR AC IAITH DDRWG. Gwelodd oddiwrth Arweinydd yr Wrthblaid ei fod wedi cael ei synu at yr iaith yr wyf fi-(y Canghellydd) wedi ei I ddefnyddio. Wei, bu yn hynod dyner a chymedrol-(cym),-yn enwedig yn yr iaith a ddefnyddiodd at yr Arglwyddi. Ond yn sicr, cyn iddo ddod at hyn, a oedd yn gorwedd yn esmwyth gyda Mr Balfour i feirniadu iaith ?—(Nac oedd). Yr oedd wedi defnyddio iaith na ddarfu yr un Gweinidog o'r radd-flaenaf erioed ei hyvddto at wrthwynebydd politicaidd mewn unrhyw etholiad. Ni fedrai ef (y Canghellydd) adgofio am unihyw wlad- weinydd o'r radd flaenaf yr hwn mewn dad! boliticaidd a ostyngodd ei hun yn ? gymaint ag i aiw gxvrtnwynebydd yn gel- J wyddog—(cym). Felly pan yr oedd Mr I Balfour yn cwyno am yr iaith ddefnyddiodd yn yr etholiad hon yr oedd yn euog o ragrith gwynebagored, Ond edrychwch ar yr ochr arall. Ar bob peth yr oedd ei I blaid wedi eu trechu gyda rhesymeg, yn I yr ystafell etholiadol yr oeddynt wedi eu trechu. Ond mewn perthynas a iaiih rhaid fyddai i'r Rhyddfrydwyr gymeryd

I IF WIVES HAD VOTES they would undoubtedly vote without hesitation for anything which promised improvement in the Home-for their home is their chief consideration. Home Comfort and Home Beauty stand first and both are represented splendidly by our big and compre- hensive furnishing stock which includes every possible nesd of the modern home at very moderate prices. THOMAS AND SON. Furnishing Department, 40, HOPE STREET, WREXHAM.

Dr Cynddylan Jones a Mr David Rhys. Cofus i Mr David Rhys, yr ymgeisydd Toriaid dros Ddwyrain Dinbych. wneyd defnydd o enw Dr Cynddylan Jones, tra yn anerch cyfarfod yn Rhos yn ddiwedd- ar, a hyny i'r diben o amddiffyn ei hun tra yr ymosodwyd arno gan gwestiynwyr. Mae hon wedi dod yn ddadl gyffredin er cyfiawnhau ei hun gan Mr Rhys, a gwna hi mewn amryw leoedd. Ond wedi ei defnyddio yn Penmaenmawr rhoddwyd mwy o gyhoeddusrwydd iddi trwy y newyddiaduron a ddaeth i sylw y Dr, yr hwn a dybiodd yn ddoeth i anfon y llythyr canlynot i'r Daily Post:— Syr,—Yn eich rhifyn o'r lofed cyfisol adroddir i rywun o'r enw. Mr Rhys, mewn cytarfod yn Penmaenmawr, ddweyd iddo- fy nghlywed i yn siarad ar Iwyfan T0ifp Reform. Rhaid fod Mr Rhys yn dd'ar- wybod wedi gwneyd camgyme'iad, obleg- id nid wyf wedi presenoli fy hun mewn cyfarfod politicaidd-Rbyddfrydol na Cheidwadol-ers dwy flynedd ar hugain. Mae Diwygiad y Tariff yn- gwestiwn mor ddyrys a chelfyddol fel nad oes neb. ond person profiadol mewn masnach a mater- ion arianolyn gymwys i siarad yn feddyl- gar arno. Qzniataer fodd bynnag i nii ddatgan fy raarn mai y cwestiwn holl- bwysig yn yr etholiad piesenol ydyw yr Arglwyddi a'r Cyffredinwyr, ac felly, yr wyf yn gydwybodol hyderu v bydd i'r Llywodraeth Ryddfrydol gael ei dychwel- yd i rym gyda mwyafrif yn ddigon cryf i gario allan y darpariadau teg a chyftawo a gynwysir yn y gyllideb." J. Cynddylan Jones.

Prawf Gyngherdd Er budd Mr John Cartwright, Market street, yr hwn sydd wedi bod yn dioddef o waelder iechyd am y deuddeg mis diw- eddaf. cynhaliwyd prawf gyngherdd yn Ysgoldy y Capel Mawr nos Lun diweddaf. Er fod berw yr etholiad yn fawr yn yr ardal, a chyfarfodydd politicaidd yn Pon- key a Gwrecsam, profodd y cyngherdd yn hynod lwyddianus. Cymerwyd y gadair gan Mr John Edwards, Manager, Hafod, ac arweiniwyd yn ddeheug gan Mr Joseph Davies, Brook street. Fel y canlyn y dyfarnwyd yn y gwahanol gystadleuaetb- au :-Parti o 12, Teyrngcd Parch" (G W .Hughes), gwobr i., I, parti Mr A E Jones; unawd soprano. "Neges y Blod- euyn," Miss Sallie Roberts, Ruabon unawd Contralto, 11 0 Llefara addfwyn Iesu," Miss Lizzie Jones, Rhos unawd Tenor, "Breuddwydion leuenctyd" Mr Tom Pritchard, Rhos unawd Baritone, 11 Merch y Cadben," Mr Tom Parry, Ponkey; adroddiad o ddernyn huuan- ddewisol i unrbyw oed, Mr W J Edwards, Campbell street. Beirniadwyd y gerdd.. oriaeth gan Mr G W Hughes, G. & L., a Mr Dan Roberts, A.C., a'r adroddiad gan Mri Edward Davies & I D Hooson. GyfeTliwyd gan Mr J Charles Powell a Mr David Hughes. Gweithredwyd fel ysgrif- y I enydd gan Mr Thomas Sauvage, Camp- bell street, i'r hwn y mae clod nid bychan yn ddyledus am lwyddiant y cyngherdd,

Diwrnod tywyll oedd dydd Mercher St Rhyddfrydwyr pryd y collasant gynifer a thair a'r ddeg o seddau, ac yn eu plith ddwy yn Nghymiu. I ddisgwyl y f ydd yn y Neuadd Gyhoeddu# ymgyrr. ty.i'fi fawr, yr hon oedd mewn hwyl anavferol wrth dder- oyn newyddion da o Birkenhead, Caeurlydd, j a lleoedd eraill. Rhoddodd hyn byder new- vdd am fuddugoliaeth snrhydeddub yn Mwr- j deisdrefi Dinbych. Hyd i haner nos yr j yr oedd gobeithion pawb yn uchel, ond o'r j adeg hyn yn mlaen gwelid arwyddion anes- j mwythdra am fod y canlyniad yn hir yn dod. Tua haner avr wedi haner daeth y newydd i law tod Ormsby Gore i mewn gydag wyth o fwyafrif. Derbyniwyd hyn yn gellwerus ary cyntaf, gan y tybid mai ffugio oedd yr ¡ hwn a'i dygodd. Ond yn union wedyn daeth y cenad swyddogol, a darllenodd ei neges yr hon oedd yn cadarnha u yr un I flaenorol. Trywanodd y newydd fel sletb, I ni chodwyd lief, a'r unig beth glywyd oedd arwyddion o siomedigaeth, a datganiadau 0 I ofid a chydymdeimlad at un oedd wedi ym- ladd mor wrol yn erbyn yr Eglwys a'r Brag- wyr. Yn Ngwrecsam yr oedd golygfeydd rhyfedd o orhoian am y fuddugoliaeth, ac ar I fwy nag un achlysur bu bron a dod yn with- daro rhwng cefnogwyr y pleidiau. I

Mr David Rhys at Southsea. Mr Rhys Conservative canditate, visited Southsea and Broughton on Monday. Mr Rhys referred to the polling @n Sat- urday. They had been told that this was a fight between peers and people, that the people were filled with indignation against the peers, and that they considered it an insult to be consulted on the Budget at all. Judging by the result of Saturday's polls, the people did not feel insulted at all, but on the other hand, returned thanks for the opportunity in the shape of fifteen seats for the party which, they were told was the enemy of the working man.

ebol o Preston, yr hon oedd wedi rhoddi dwy sedd i'r Toriaid. Yn dilyn hyn dyna don wrthwynebus arall o North Paddingtun Ilc o South St Pancras, Llundain, y rhai "Deddynt wedi gwrthod yr awdurdod uchel bwnw ar faterion arianol a Masnach Rydd Mr Chiozza Money, a'r gohebydd Seneddol <digymar Mr P W Wilson (" P.W.W. y Daily News "). Gwnaed i fyny am hyn mewn fhan pan ddeallwyd yn ddilynol fod Stock- vfon-on-Tees wedi rhoddi sedd newydd i'r fthyddfrydwyr.

,¡ ail le-(cym).- Yr oeddynt yn mhell yn mlaen arnom. Yr wyf yn ei oddef yn rhwydd gyda theimlad o eiddigedd. Ed- rycher ar yr iaith maent wedi ei hyrddio ataf fi-(chwerthin)-bradychwr, ysbeil- iwr, lleidr, dyna engraifft-(chwerthin), Yn wir nid wyf yn meddwl ei bod yn gorwedd gyda hwy i gwyno oherwydd iaith, ac o'r holl iaith ddefnyddiwyd gan unrhyw rai, yr hyn gan yr Arglwyddi oedd y gwaethaf, oblegid nid oeddynt yn gwybod sut i ymddwyn—(chwerthin). Ond edrycher arnynt dros y wlad i gyd. Maent wedi dwyn i mewn i'r ymdrafod- aeth boliticaidd ddull o iaith na chedwir, yr wyf yn gobeithio, fel rhan sefydlog o'n cyfansoddiad, a dyna un rheswm paham yr wyf eisiau cael Ty'r Arglwyddi oddiar y ffordd yn fuan. Pe bae iddynt fyned yn mlaen fel hyn yn sicr nid wyf yn gwybod pa iaith fyddem yn ei defnyddio, ond yr wyf yn eithaf siwr fod yr iaith Gymraeg yn gwbl anghyfaddas i'r ymdrafodraeth boliticaidd yn yr hon y cymer yr Arglwyddi ran flaenllaw. Wel, gymaint a hyny am Mr Balfour a iaith anweddus (Llais: "Ceiliog y gwynt ydyw ef.") Wel pa ffordd y mae'n gyfeirio yn awr ?— (chwerthin uchel). Yn bersonol tybiaf mai ar i lawr-(cym). <LLE DYLEM EFELYCHU GERMANI. Dywedodd Mr Lloyd George fod Mr Balfour wedi bod yn hawlio credid am flwydd-dal i'r hen. Yn wir, o bob peth gwynebgaled ddywedwyd yn yr etholiad hon cymerai hyn y wobr gyntaf. Ni ddarfu Mr Balfour tra mewn swydd gymamt a chodi bys bach i estyn blwydd- daliadau- Ni addawodd Mr Asquith erioed mo honynt, ond efe ydoedd y dyn a'u cyfranodd-(cym). Dyna'r gwahan- iaeth yr ochr arall oedd y cyntaf i addaw; a'r Rhyddfrydwyr y cyntaf i gyflawni-(cym). Dechreuad yn unig oedd y blwydd-daliadau, ond yr oeddynt yn ddechreuad anrhydeddus. Yr oedd llawer iawn ychwaneg yn y Gyllideb. Un peth oedd ganddynt yn erbyn eu gwrthwynebwyr, sef ei bod yn wastad yn eu cymell i efelychu Germani, yn ei har- terion gwaethaf ond byth yn ei goreu, ac yr oedd i bob gwlad ei goreuon. Yr oedd gan Germani ochr dda,—ei chyfun- drefn addysg ardderchog, ei syniadau mawr am gyfluniad, a'i chynllun rhagorol o edrych ar ol y cleifion ond dywedai y Toriaid 64 Paham na chopiwch Ddiffyn- dollaeth Germani?" Yr hyn oedd yn golygu bara du a chig ceffyl. Dywedent yn mhellach "Paham na chopiwch conscription Germani a'i threuliau milwrol mawr ? Atebai yntau: "Bydd i ni efelychu Germani yn yr hyn oil sydd yn iawn ac yn oreu, fel yn ei chynllun mawr i ddarparu yn erbyh yr anffawdd oedd yn goddiwes tylwyth pan fydd y penteulu yn afiach, cynllun mawr o yswiriad cenedl- aethol—(cym).—Cyfeiriodd at yr hyn a ddarparai y Gyllideb ar ei gyfer, a chwyn- ai ei fod wedi ei droi allan trwy y drws cefn. Y ffaith am dani ydoedd nad oeddynt yn myned i wneyd unrhyw beth yn ffordd deddfwtiaeth eang yn y wlad hon hyd nes i gwestiwn Ty'r Arglwyddi gael ei setlo. Yr oedd dan argyhoeddiad cad- arn o hyn fel Cymro ac fel Rhyddfrydwr am lawer iawn o flynyddoedd, ac yn y cysylltiad hwn cyfeiriodd at dynged ewes- tiwn Dadgysylltiad i Gymru. Byddai yn rhaid ei gwneyd yn eithaf eglur os gwna'r Arglwyddi wrthod mesur a anfonwyd o Dy'r Cyffredin yr ail waith y cai ei anfon ar ei union at yr Orsedd—(cym uchel). Yn cyfeirio wrth derfynu at gwestiwn y tir, sylwodd mai diogelwch mwyaf i eiddo oedd boddlonrwydd y bobl Nid oedd ond un ffordd i roddi diogelwch i eiddo, sef trwy ei sylfaenu ar gyfiawnder, chwareu teg, a thrugaredd—(cym)—-yr hyn oedd polisi y Gyllideb—(uchel gym).