Y Llan

Y Gymdeitbas Genhadol Eglwysig. £ 60,000! Pob parch i'r Pabydd cyson ao eg- wyddorol. Darllenwn am Lieut.-Col. Blake, "Count of the Holy Roman Empire," Iwerddon, yn gadael £61,i02 yn ei ewyllys at addysgu a pharatoi offeir- iaid ar gyfer y macs Cenhadol. Dyma esampi uchel. Pa nifer o ddarllenwyr y LLAN sydd wedi, neu yn bwriadu gadael arian yn eu hewyllya ar gyfer y Genhad- aeth Y EWYLLYS GENHADOL. Digon tebyg fod rhai o'n darllenwyr yn edrych ymlaen at y boddhad a'r anrhyd- odd uchel o adael arian mewn ewyllys i'r Gymdeithas Genhadol Eglwysig, ond yn prydenl pa fodd i fyned at y gorchwyl. Wel, dyma ffurf o ewyllys i'r perwyl yma: I give and bequeath to the Treasurer for the time being of the Church Mis- sionary Society for Africa and the East the sum of Pounds, free of duty Los felly fydd, neu gadawer allan y geiriau free of duty] for the general pur- poses of the said Society, such sum to 00' paid within calendar months next after my death. And I declare that the moeipt of the Treasurer for the time being of the said Society shall be an effectual discharge for the said Legacy." Wrth gwrs, bydd rhaid i chwi arwyddo eich enw yn llawn, a chael o leiaf ddau dyst i arwyddo eu henwau ddarfod iddynt eich gweled yn ysgrifenu'ch enw wrth eic owyllys, gan roddi'r dyddiad yn llawn. Gellir corffori'r dvmuniad cenhadol fel rhan o ewyllys fwy, neu gellir gwneyd ewyllys Genhadol ar wahan, a'i h&rwyddo &r wahan hefyd. Y DDAU HANER: PA UN? Y mae'n arferiad gan Dr. Gibson, Bsgob Gloucester, droi i mewn fel gwrandawr ac addolwr i'w Eglwysi yn awr ac yn y man. Yn ei 'Diocesan Magazine' yn ddiweddar dywed iddo glywed un o'r offeiriaid yn cyhoeddi fel hyn: "Y Sul neeaf gwnear casgliadau ar ran yr S.P.G. a'r C.M.S., yr haner i'r S.P.G., a'r haner arall—oe bydd un—i'r C.M.S." Fuasai M. R. ddim yn hoffi addaw Sul o bre- gethu ar ran y C.M.S. ar yr arnod uchod. CHINA 1900 A 1916. Dywed yr Esgob Cassels, o Ddwyrain China, fod sefyllfa Genhadol China yn llawer mwy addawol heddyw nag ydoedd yn 1900. Y pryd hyny gorfodwyd llawer o'r Cenhadon a'u praidd i ddianc am eu bywyd. Heddyw ymofynir am y Cen- hadon gan y bobl, ac ymgynghorir a hwy gan yr Awdurdodau. Gelwir am eu gwasanaeth i wastadhau cwerylon rhwng parti on, etc. ESGOBAETH EANG. Son am ranu Esgobaethau yn wir! Beth am Esgobaeth Dr. Tugwell, Esgob Western Equatorial Africa. Mesura hon 336,000 o filltiroedd ysgwar, gyda phoblogaeth o 17,000,000--eymaint bedair gwaith a Llundain. Yn ystod haner olaf 1916 teithiodd yr Esgob Tugwell 2500 o filltir- oedd yn ei Esgobaeth. Ymwelodd a. rhai trefydd na weisai er's 17 o flynyddoedd. Kano oedd un. Yma llonwyd yr Esgob gan gynydd a gwelliantau mawr. Yr hen farchnadle lie y gwerthid dynion fel anif- eiliaid wedi myned, ac adeiladau newydd- ion yma ac acw. Yn Zatria. gwelai Eglwys newydd ar gyfer 250 o bobl. Felly hefyd yn Zungeru. Cilia nos paganiaeth ymhob man o flaen goleuni Crist a'i efengyl. Gwyn fyd tna chredem fwy ynddi ac na roddem fwy o chwareu teg iddi. EL ARISH. Pwy na, chlybu am Eli Arish, a enillwyd gan ein milwyr y dydd olaf o Ragfyr. Saif ar y gogledd-ddwyrain i Sin a. Cyn i'r rhyfel dori allan yr oedd yma Genhad- aeth addawol gan y C.M.S., ac un o'r ad- eiladau pwysicaf yn y dref a, berthynai iddi. Agorwyd ysgol i fechgyn yma ddeng mlynedd yn ol ar daer cais rhai o'r prif drigolion. Oddeutu yr un adeg addaw- odd boneddiges a ymwelsai a'r lie S50 yn flynyddol, am bum' mlynedd, at gynal •nUr9er*yno, ac adeiladwyd meddyg-dy gan foneddiges arall. Ond, Ow, yn Awst, 1914, bu raid gadael y eyfan i'r Twrc Mahomet a naidd. Mawr fydd lLawenydd y trigolion pan ddychwel Cenhadon y C.M.S. i El Arish. LLWYDDIANT MA IV'R Marw a digvnydd iawn yw ciefydd yn Nghymru el-'s blyiiyddoelad; felly, iochyd 1 ga-lon Eghvyswr cywir yw dywed am lwyddiant yr Eglwys yn unrhyw wlad. Beth roddem am brofiad v Parch. T. un o Genhadon y C.M.S. yn Ngogledd India, yr hwn a ddywed iddo fedyddio 130 mewn un mis. a 57 Ddydd Nadolig, p1'}^ yr oedd yr Eglwys yn llawn dair gwaith, a rhai o'r bob! wedi cerdded 12 milltir i'r gwasanaeth. Mewn pent.ref vn agos i Murut bedyddiwyd 112 mewn un gwasan- aeth, a'r rhai hyny'n deuluoedd. Beth feyn ag am anghysur ac anfanteision y Cenhadwr y nrae ganddo ei gysuron a'i ZD ochr oleu na fedd yr offeiriaid gartref arnynt ond anaml y dyddiau marwaidd hyn. PB buasai yr ysgrifenydd ddeng mlynedd ar hugain yn ieuengaeh ac yn gwybod vr hyn wyr heddyw am y gwaith cenhadol diau mai yn Affnca neu India y buasai rai o'r dyddiau nesaf. Syndod fod can lleied o wyr ieuainc ag yjbryd Cen- hadol ynddynt. 1\1. H.

"Morfa." GORCHWYL Y LLYNGES. Rbyfeddol yn wir oedd yr hyn roddwyd o flaen y Senedd gan Syr Edward Carson ynghylch yr hyn sydd wedi ei wneyd gan y Llynges Bry- deinig er cychwyn y rhyfel. Wrtb feddwl am y miliynau dynion, y miliynau o dunelli o mun- itions ydynt wedi eu cludo draws y moroedd yn ddiogel, y miloedd Ilongau yr ymwelwyd & hwynt, a'r degau o filoedd o longau masnach ydyut yu ddyddiol yn cyraedd porthladdoedd Prydain, ac yn ymadael o honynt, wrtb feddwl am y gorch- wylion hyn, llenwir ni d syndod, edmygedd, a diolchgarwch. Am Lynges Germani, mae hi, mor hell ag y gwyddis, wedi aros yn yr harbwr er Awst diweddaf. Gwelir fod gorcbwyl anferth y Llynges wedi ei gyflawni yn mhresenoldeb yr hyn ellir ei alw yn Llynges mewn bod, hyny yw, Llynges & gallu ganddi i weithredu y foment ddewisa hi. Ac y mae cadw Ilygad ar y Llynges hon ddydd a nos yn golygu 'chwaneg o waith i'r Llynges, a gwyrthiol o beth yw meddwl fel mae hi wedi diogelu ffyrdd y moroedd i'n milwyr yn ychwanegol at ei gorchwyl gwarcheidiol sydd yn sicrhau i ni allu cyagu yn dawel bob nos. Ac onid yw yn syndod meddwl ei bod hi yn cyfiawni y gorchestion hyn gydag ond rhyw dri chant a likillef t) nioedd o udynion. Cydmarwch rif y dynion yn y Fyddin, a chewch syniad mor 11 wyr ac effeithiol a di-wastraff y gwna'r Llynges ei gwaith. Mae y Merchant Service,' y llongau tradio, hefyd yu cyfiawni eu gwaith yn wrol yn ngwyneb peryglou a cholledion, a da yw eu harfogi. Allan o gaut o longau tradio, arfog, y rhni yr ymosodir arnynt gan submarines,' mae 75 yn dianc, tra o'r llongau tradio, di-arfog, nid oes ond 24 o bob cant yn dianc. Yn ystod y tair wyth- nos diweddaf, bu i ni ddod ar draws deugain o 'submarines,' ond ni .yr neb faint a honynt. ddaliwyd ueu a suddwyd. Gwell peidio dweyd y cwbwl, er mwyn drysu'r gelyn. Yn ngwyneb peryglon y 'submarines' Germanaidd yma, dy- wedodd Syr Edward Carson fod sefyllfa petbau yn ddifrifol, ac mai gwaith ofer oedd cau llygad i byny. Ond mae y Llynges yn gwneyd ei goreu i'r eithaf, a mae yna le i obeitbio y trechir y drwg tanforawl yma cyn y gwna yr hyn fwriada, yr hyn mae ymhell o'i gyflawni hyd hyn. Medd- yliodd Germani y gallasai drechu y Cynghreir- iaid trwy euddo pob Hong masnach. Oud ar ol deng mis ar hugain o ddinystrio llongau 'neutral' a I rhyfel,' nid yw y golled i Brydain, mewn tunelli, ond rhyw pump neu chwech y cant. Nid calonog hyn i Gormani ar ol yr holl I fwatvrr. Mae Germani yn dechreu rhyw ganfod erbyn beddyw mor aruthrol peth yw yr hyn elwir yn •Saa Power.' Freuddwydiodd hi erioed y bydd- ai gallu morawl' Prydair yn ei thagu fel y gwna heddyw, Pe b'ai hi wedi deall ar doriad y rbyfel mor aruthrol alluog peth yw, byddai wedi cymer- yd ei siawns i ddinyttrio y Llynges Brydeinig. A chan fod pob peth yn ansicr mewn rhyfel, gallasai fod wedi llwyddo. Ond aeth y cyfleusdra ar goll. Profodd arfer submarines yn erbyn llongau rbyfel y Cynghreiriaid yn fethiant. Yna trowyd mines' a submarines' yn erbyn mas- ftach ar y m6r. Yn erbyn y peirianau dinystriol hyn wele forwyr goreu'r byd a meddyliau gallu- ocaf ein gwlad ar waitb. Amser yn unig ddengys y pen draw. Yn y cyfamser, rhydd y wlad ei hymddiried lwyraf yn y MOrlys &'r Admirals' ar y m6r. A mar wlad yn iawn-yn llygad ei lie. Erioed ni weinyddwyd arni yn well na chan ei morwyr. 1 FFORDD 1 FODDUGOLIAITH. Y dyddiau diwedda, mae'r Llywodrneth wedi dangos nad oes arnynt ofn trystied y bobl a mae'r bobl wedi profi drachefn po caleto'r gwir, caleta eu penderfynoldeb. Dywedodd y Prif Weinidog wrth y genedl mewn brawddegau eglur bod yn rhaid iddi wynebu caledi, gwasgfa, a cholled os am arbediad o I lanaist.' Mae Mr. Lloyd George a Syr Edward Carson yn gweith. redu ar yr egwyddor mai husnes Llywodraeth yw llywodraethu, a'r unig ffordd i arwain Pryd- einwyr yw dweyd y gwaethaf wrthynt, ac yna egluro yr hyn ofynir a'r paham. Ar y telerau hyn fe wna y wlad unrhyw ddim. Dyma'r gwa- haniaeth rhwng Llywodraeth Prydain a llywodr. aethwyr Germani. Er cychwyn y rhyfel, nid yw Llywodraeth Germani wedi dweyd y gwir wrth bobl Germani. Gofynwyd i awyddog Prydeinig gan swyddog Germanaidd oedd wedi ei ddal, i b'le y danfonid ef, a phan ddywedwyd mai i Loegr, yna dywedodd mai 'llofruddiad' fyddai hyny, am fod Llynges Germani yn llywodraethu'r I Channel,' ac yn suddo pob Hong yn pertbyn i'r Cyngreiriaid. Felly y dywedwyd wrtho, a chan mai German oedd, credai hyny. Cred Germani yw y gall hi enill y rhyfel r y m6r, ac fel prawf rfywedir wrth y bobl am suddiad llongau Prydain a Holland. A yw Holland yn credu hyny sydd arahgus ? Mae hi wedi cael yr ergyd casaf o bob neutral,' a dyna ei gwobr am fwydo a meithrin Germani mor ddefosiynol' yn nghwrs y rhyfel, a hyny ar draul amddifadu ei phobi ei hun. Collodd saith o longau ar un waith, a chan y cyfrifir y byddai pob un Hong yn ctrio tri llwyth y flwyddyn, dyna un-ar-hugain o lwythi gwerth- fawr wedi myn'd i waelod y m6r. Mae yn ddrwg geuym am ei cholled, oud nid yw Mor-lys Prydain yn gyfrifol mewn un modd, A phe cymeralllongau Holland y gofal gofynol, y tebygolrwydd y w na I ddigwyddasai'r anfiawd. Yn y cyfaaaser, mae Germaui yn gwueyd ei gwaethiif i wanychu y Cynghreiriaid trwy barlysu masnach y m6r. Mae Germani yn treio eyr iedd yr hyn nis gellir ei gyraeid ond ar un antod, a'r amod hwnw yw dinystriad prif Lyngesoedd y Cynghreiriaid Mae hi byd yn hyn wedi methu. Os bydd iddi! gynyg hyny, rhaid i ni aros hyd nes hydd yr yniladdfte, ar y mor trosodd. Ollll i ddweyd, fel y gwila Germani, y bydd i for 'adrad setlo'r rhyfel, sydd gelw}Tdd. Bydd y setlad mewn maugre arall, sef yn y Gorllewin. he'r newyddion o! Ffruinc yn dda. Felly o Mesopotamia. Yu y pen draw, mewn rhyfel, yspryd y dynion sydd i fod yr elfen |bwysicaf i ddwyn y diwedd i ben Daw adeg. vrahob rhyfel, pan y palla peiriant milwrol, ac ni saif dim rhwng gwlad a k lanast,' ond yspryd y milwr. Cyhyd ag yr arwemia i fuddugoliaetb, mae peiriai-it milwrol Germaui yn anghyffredin effeithiol yn ei arfer greulon, fwy gt filaiddf; ond pan yn colli, arafa y peit iaiit yi) ai,a'de,or, ties sef)'Il, Mae y cwrs ymd. yn cymer- yd He ar hvn o bryd ar y Sowme A (iytiitlr adeg i ni. rad ydym yrnladdwyr, wneyd a fed rom i gefnogu'r ymladdwyr, ac gwneyd yn ym drtch fawr i glirio'r ffordd i fuddugoliaeth. cl Y CYFAILL BGFAVVSIG." Owti a ed rych ar I (i ii I Peiifro les i ddyn isel- yspryd. Gwfiu urddasol, a chorfi l.uniaidd a l>ait wir offeiriadol. Mae yr 'Oriel yu siwr o fod yn llwydd. Ond John Churchman yw cadeirydd i Cyfaill,' a ma'r tameidiau bach Saesneg sydd gnddo yn ein I dotio,' ac yn gyru'r bregeth are' hyd y m6r. Difyrus lawn oedd darllen 1 htyr mawr y Cyfaill Eglwyaig.' Ai y Ficer I Eane o Lanidan yw R. E. ? Mae Mr. G. L>yd-Pugh, Borth-gest, i'w longyfarch ar ei dSn, rybie,' Rbediad esmwyth iddi, ac ambell grd atdyniadol. 1 Difyr a Da yn gampus. A odd gwell. Bydd darllen 'Chwedl y Pilt Gts,' yn foddion i roi mwy o weith nag erioed arben blatiau gleision taid a nain ar yr hen dresal' yn y gegin. BETH WNA YR UNOL DALAXTHAU. fydd i President Wilson fyned i ryfel hefo Gemani ? A oes arno awydd am ryfel fel yr uug ffordd i ddadrus y dyryswcb ? Os felly, pa hai y mae yn oedi ? A yw am wneyd yn sicr fodbarn y wlad wrth el gefn cyn cymeryd y cam ota? Neu a yw yn rhyw ddirgel obeitbio y gall gafw allan o'r rhyfel ? Ac os hyny, a yw yn crelu y diogelir yr egwyddorion a gefnogir gan- dd< i'r byd ? Dyma rai o'r cwestiynau ofynir yu ddddiol. Barn y rhai rnwyaf cyrnwjs i farnu yw )ad oes ar Mr Wilson eisio myned i ryfel, ac y cdwa allan o ryfel os medr oherwydd pe b'ai awyld arno am ryfel, ni fuasai mewn heddweh yr avr hon. Mae yn dilyn ei fod yn credu y gellr diogelu egwyddorion dynoliaeth a hawliau 4 neitrals,' ac anrhydedd yr America, heb ryfel. Y twestiwu rwan yw, A yrir Mr Wilson i ryfel yn jroes i'w ewyllys ? Gal! hyn gymeryd lie nail ai trwy weithred Germani neu rym am- ^[ylciiadau. Y tobygolrwydd yw y gwtbir yr Amirica i ryfel mewn rhyw ffordd neu gilydd, er nadyn yr ystyr y deallir rhyfel gan y Cynghreir- iaid. Eglur yw fod dwylaw Germani wedi eu cylyou, fel nas medr daro draws yr Atlantic, ond trwy ryw 'submarine' neu 'raider' all ddiaic drwy ein dwylaw. Mae yn anmhosibl i'r lerthynas sydd rwan rhwng Germani a'r Amfdca ddal fel maent yn hir iawn. Daw pen ar bthau yn union. Nid yw'r Cyughreiriaid erioel wedi gofyn i America ddyfod i'w cymorth hefo arfau mae ganddynt resymau da dros obeifciio y byddai iddi gadw allan o'r rhyfel. Mae yn bosibl fod y ffaith fod yna wmbredd o longaa yn mhorthladdoedd yr America yn ofni mynd allan yn gorfodi Mr Wilson i gymeryd y cwl's aithafol, sef rhyfel. Beth bynag fydd y weitb-ed ar ran Germani a achosa i Mr Wilson alw cenedl yr Americaniaid i'r gad, bydd lormani- trwy hyny-wedi ail-uno y byd Angk-Sacsonaidd, a chadirnhau a gwella y teimlsd Prydeinig tuag at yr America. Mae gwrtbiystiad y President Wilson mewn achos moesd wedi gosod ein perthynaa &'r America ar safon newydd. Gwnaeth o leiaf yr hyn obeith. iem oil a fyddai yn ei wneyd pan yr anrheithiwyd Belgium. PKDW ÂB PENILL. Fear no more the heat of the sun, Sor the furious winter's rages Tkou thy wordly task hast done, Home art gone, and ta'en thy wages. Hurts thee now no harsh behest Toil or abame or sin or danger Trouble's storm has got to rest, To his place the wayworn stranger. Want is done, and grief and pain, Done is all thy bitter weeping Tbou art safe from wind and rain In the Mother's bosom sleeping. Fetr no more the heat o' the aun, Nor the furious winter's rages Thou thy wordly task hast done, Home art gone, and ta'en thy wages. PENILL DA. 7o all who Love mi. If Death should claim this mortal shell of me, Which you have seen and touched and thought to be Needful to happiness, I pray you shed no tear as though this life Held all, or were but passing phase of aftrite 'Tween pleasure and distress. I pray yc u clothe yourself in gala hue, Purging your soul of that self-pitying view That calls for mourning black. For I would have you mingle with a throng, Bright-Ih ed, exulting, cheering me along The road that leads not back, That I may pass beyond thej3oldienjyftate Whose arch is Sacrifice and thresholaFate, Unburdened by regret To greet my battle comrades who have bled For England's sake, and, risen from the dead, Rest, clear of Honour's debt. I pray you, urgently to see your woe As just that jarring note you would forge Could you but feel at heart, How, grieving, I could have no other grief Th- helplessness to bring you dear relief, Being near-yet far apart. PEIISONOL. Josi bach chwech oed yn difyru cyfaill sal trwy ddarllen iddi hanes Jonah a'r Morfil. And the people drew lots, an' the lot fell to Jonah— Bnt Joe,' inedde'r shi I What do you mean by drawing L't.a ? Oh,' medde Joseph, they said— Eeny, meeny, miney, mo,' and it stopped on Jonah.' Medde'r feistrea wrth y cook newydd— What is your name ? Mrs. McCarty,' medde'r cook.' 1+0 you expect to be called Mrs McCarty ?' Oh, no, ma'am, not if you have au alarm clock.' Parti o ymweiwyr mewn gwallgofdy. Un o honynt yn cyfeirio at y cloc yu yr 'hall,' yn dweyd wrth 'attendant'— 'That clock in t right.' A medde un o'r residents — Of course it isn't. That's why it's bere.' Medde'r trerupyn -I Have you a piece of cake lady, to give a poor man who hasrvt had a bite for two days V Cake Isn't bread good enough for you 7' 'Ordinarily, yes ma'am. But this is my birthday.' v Offeiriad yn scwrsio yn y tren a gweithiwr, yr hwt) ddyv-edai ei fed wedi bod yn coupler' ar y relwe am fiynyddati lnwer. Oh,' medde'r off- eiriad, I ian bent that. have been a coupler for over twenty years.' Aye,' medde'r gweith- iwr—but I can uncouple, and you canna.' How shall I bieak the news to my parents that I have failed in my examination T Merely telegraph them-- Examination over Nothing new.' Vr un hen stori <

Myner PERL Y PLANT' yn mhob t' ya Nghymru.

Rhiwmatic ac Anhwyldeb y Kidney. Y mae Rhiwmatio yn ganlyniad uru acid cryttmU yn y llywethaa a'r cymalaE, eifaith gormod o uric acid yn y cyfanaodd- iftd y methodd vr olwlod (kulneya) ei aym«4 fel y bwriadoda natur; gyda hya y oytuia pob meddyg gradd«dig. A'r acid bw* yw'r achos o bocn yn y celn, lumbagm, tciatica, gout, anhwyldeb y dftr, oarreg, grafel, a drom. Mae llwyddiant Tabledi Estora at dris Rhiv.-matic a ffurfiau eraill o auhwyldeb yr elwlod i'w briodoli i'r ffaith eu bod yn adferu yr elwlod i weathreda'n natuiiol, a thrwy hynny eymudir achoe yr anhwyldeb, yr hyn o augenrheidrwydd a aymuda'r effaith iau drwg a ddeillia o hono; ac mae wedi iachau achoeion dirifedi gwedi metå- iant tneddyginiaethau ereill, yr hyn 8Y'Jj cyfrif am danynt yn pryeur gymeryd lle'T meddyginiaethau hen ffaaiwn a werthir am brisiau Bydd allan o gyraedd pawb ond j cyfoethog. Mae Tabledi Estora yn llawn deilyngu j desgrifiad ohonynt-meddygiuiaeth Ollut am bria gonest-la. 3c. y blwch o 49 •dabledi, neu chwe' blychaid am 6c. 9c. At werth gan Fferyllwyr ymhob man, nosu"m rbad trwy'r post, am y prisiau hyn, oddi wrLh Estora Co., 132, Charing Cross Road, London, W.C. » MIEHCHED. Dioddefa Merched yn fynych oddiwrth saldra, cur a phoen, o dan yr argraff e. bod yn ebvith i afiechydon y'n gvffredin i'r ystlen deg, ond yn aralach nag i'r gwrthwyneb y mae i'w briodoli i'r elwlod {kidneys), ac mewu achosion o'r fatb fe fydd i flychaid neu ddau o ESTORA TABLETS eu llwyr adferu! 0 leiaf, rua' r prawf vn werth ei wneud, gan fod dedwj idwch a. llwyddiant rnerch ar byd ai boo., yo di- bynulI yn hollol r ei hiechvd.