Y Llan

BUT I ALLTUDIO RHYFEL O'R BYD? lGany Parch. David Jones, B.A., Abererel-i Yn Hyfr y proffwyd Esau cawn y geiriau nodedig hyn:—"Y plant a ddaethant hyd yr enedigaeth ac nid oes grym i esgor." Dyna yn gywir, mi gredaf, yw ein cvflwr fel gwlad heddyw; yr ydym yn sefyll yn syfrdannu rhwng ilau fyd, neu, efallai, y ddylwn ddweycl, rhwng dwy oes. Mae yr hen oes neu fyd mi obeithaf, wedi trengu, neu o leiaf yn dechreu tynnu ei thraed i'r gwely i wneyd hynny. Gwyddorn yn dda ddigon beth oedd Yiodwedd annymunol yr oes ddiffaith honno; oes matyolaeth, cystadleuacth ae hunangais ydoedd, pob tin yn ymegnio i fod ym mlaenaf a gadael i'r diafol i gymeryd yr olaf. Cladder hi am byth yn nyfnderoodd abred! Ond yr anfitawd yw, er marw o'r hen oes, ofnaf, nad oes rym i- esgor ar yr oes iiewydd: er fod ein llanciau dewrion ar feusydd erehyll- yr i Arirmgedon wedi rhoddi marwol ghvyf i ddraig uffernol gormes, balchder a liunanles, eto i gyd hyd yma ychydig o arwyddion a weiaf fod gwawr oes newydd i fod. Gofier mai ofer ac am ddim yr aberthodd mwy na deng miliwn o'n eyd-ddynicn-blodau tirfion ieucne- tyd y byd, eu bywydau gwyryfaidd gwerthfawr, os lla fedrwn ddwyn byd ac oes newydd i fotlol-,ietli. Beth, gofynaf, oedd amcan a diben yn ysgarmesoedd brawyclius fu yn anurddo wyneb ein daiar dlos yn ystod y prim mlynedd ddi- weddaf-ysgarmesoedd rhwng gwahanol genhedloedd, ysgarmesoedd gymdeith- asol rhwng cyfalaf a llafur, ac hefyd ysywaeth crefyddol rhwng gwahanol adraimau Eglwys Dduw? Beth oeddynt? Fy nghred ddiysgog i yw nad oeddynt,— ond i bawb ohonom ddeffro a gwneyd ein dyiedswydd—ddim ond pangfeydd esgor i oes newydd,gwaew tyfiant y ddynoliaeth i gyflwr uwch a gwell yn y dyfodol agos. Teimiaf ya weddol hydcrus fod Seion Duw yn glaf ac yn myned i esgor ar genhedlaeth well a mwy brawdol na ni, cenhedla-eth a wna uno holl ddynolryw yn un frawdoliaeth gadarn, hunan ym- wadol a chariadus, pan y bydd Eglwys Dduw, Gwraig yr Oen, fel y dywed y bardd trwy'r ddD.o'r a'r Nef yn Un," Hyderaf hefyd fod gymdeithas, ar wahan i'r Eglwys, mewn gwewyr; ac yn myned i esgor ar gyfnod newydd ym myd llafur, pan y ca pawb yn ddiwahaniaeth gyfle cydradd i ymladd brwydr gated bywyd, a theimlaf yn dra awyddus i gy- hoeddi gostegion priodas rhwng cyfalaf a llafur, meistr a gweithiwr, cyfoethog a tlawd. Dyna, cofier, yw telerau y briodas,—fod y perchennog a'r llafurwr i fod yn gyd-gyfranogion yn yr anturiaeth beth bynnag fydd, ac fod gan y gweith- iwr yn ogysfcal a'r meistr lais gwirion- eddol yn llywodraethiad y ffirm, y fas- riach neu y globwll; eu bod yn ymgyf- amodi i gadw a chynnal ei gilydd o hyn all an er gwell, er gwaeth, er cyfopthoe- ach, er tlotaeh, yn glaf ac yn iach hyd nes gwahanno angeu hwy. Dadl deg a rhesymol y gweithiwr yw hid yn ogym- aint mwy o gyflog ond safon uwch ac anrhydeddusach o fywyd, ac mi dybiaf fod cyfiawnder a chydwybod dynolryw o'i blaid. Sut, tybed, y mae alltudio hwn allan o'r byd? Cyn at-eb y cwestiwn pwysig yna yn foddhaol, rhaid inni yn gyntaf gael gwybod o ba le y mae rhyfeloedd yn tarddu. "0 ba le," gofyna yr Apostol St. lago, "y mae rhyfeloedd ac ym- laddau yn eich plith chwi? Onid oddi- wrth hyn, sef eich melus chwantau, y rhai sydd yn rhyfela yn eich aelodau ?" Trachwant yw y ffynnon erch o'r hon y maent i gyd yn tarddu; a chan fod y ffynnon yn fudr, ac iiliach y mae y ffrydiau aflan sydd yn goferu allan ohoni o'r un natur gan fod y gwreiddyn yn chwerw a gwenwynig, y mae yr holl Ifrwythau i gyd yn alaethus. Beth yw'r ffrwythau ? Beth ond gelyniaeth ddieflig rhwng cenhedlocdd, syched gwallgof ac anniwall am waed, cartrefi anghyfanedd, aelwydydd wylofus, gwragedd gweddwon, plant ammdifaid, meusydd ffrwythlon wedi eu troi yn ddiffaethwch anial! gofid galar, gruddfan a gwae anrhaethol! O'r fadi ffrwythau chwerw a gresynus! Y mae rhyfel yn drwyadl ddrwg, yn ddrwg yn ei darddiad ac yn ddrwg yn ei effeithiau; uffern ar y ddaiar ydyw! Y pwnc pwysig ac ymarferol yw sut y mae ei atal yn y dyfodol F Rhaid dechreu gyda'r ffynnon, a'r ffynnon fel y clywsom yw trachwant; a tardd pob trachwant o hunangais ac hunanfoddhad. 0 ganlyniad rhaid inni wneyd fel y gwnaeth Eliseus y proffwyd i drigolion pryderus Jericho gynt: "Ac efe a ddywedodd, ddygwch i mi phiol newydd, a dodwch ynddi halen. A hwy a'i dygasant ato ef. Ac efe a aeth at ffynhonell y dyfroedd ac a fwriodd yr halen yno." Yna yr ychwanegir nes ym mlaen: "Felly yr iachawyd y dyfroedd hyd y dydd hwn." Rhaid i ninnau wneyd yr un peth, a'r phiol newydd inni yw Efengyl gras Duw, a'r halen yw y gras o gariad 7 yn dywalltedig ar led yng nghalon holl ddynolryw! Yn y pen draw dyna'r unig feddiginaeth a fedr ymlid ymaith hunan a thrachwant a rhyfeloedd o Jericho, "dinas y felldith," sef y byd cythryblus hwn. Ofnaf yn fawr fod llawer iawn o grefydd Cymru heddyw^yn tarddu nid o awydd a sel i ogoneddu Duw a llesoli ein cyd-ddynion, hynny yw e.: helaethu teyrnas Dduw; ond o eiddigedd I cul dros ei blaid fach ei hun, balcht-er a hunanles,—awydd myned i'r Nefoedd neu ofn myned i Uffern. Ymaith a'r fath Phariseaeth ddir- mygedig: addoli crefydd yn lie addoli Duw," yw humbugoliaeth felly fel y .sylwodd un yii dra phriodol yn y Gyng- res Eglwysig. Gadewch inni geisio dych- welyd yn ol yn edifeiroJ at onestrwydd a duwioldl.) ein hen defdiau diymhongar; anghofio ein hunain yn gyfangwbl- myned yn ol yn ostyngedig at Efengyl yr ymgnawdoliaeth. Gogoniant yn y goruchaf i Dduw, ac ar-y ddaiar tang- nefedd, i ddynion ewyllys da." Dyna gyweirnod y Nadolig sydd yn agosau, a dyna gyweirnod Cristionogaeth. Rhai glanhau ffynnhonell y dyfroedd i ddechreu. IT. Yn yr oes newydd rhaid dyrchafu delfryd dynolrywT. Pan nesaodd gwyl olaf y bara croyw yn Jerusalem, gosododd yr Iesu, Tywysog Tangnefedd, ddwy ddelfryd ger bxon ei ganiynwyr, pan ymrysonent, fel llawer heddy w pwy o honynt a dybygid ei fod yn fwyaf." Dyma un Ac etc a ddywedodd wrthynt, Y mae brenhin- | oedd y Cenhedloedd yn arglwyddiaethu arnynt; a'r rhai sydd mewn awdurdod arnynt a elwir yn bendefigion." Dyna bolisi a delfryd yr oes aeth heibio, arghvyddiaethu, awdurdodi, "y trecha treisied, y gwanaf gwaedded." Yn ys- bryd yr hen egwyddor drahaus yna, dywedodd un hen ormeswr creulawn wrth ei ftlwyr pan yn ymosod ar wlad Na adewch ddim iddynt ond llygaid i wylo." Dyma'r ddelfryd a'r egwyddor arall a roddes yr Iesu: "Eithryr ydwyf fi yn eich mysg.fel unyn gwasanaethu." Di- byniia dyfo-dol y byd ar ba un o'r ddwy ddelfryd yna ydym yn feddwl fabwysiadu rhag llaw,. A brwydr ffyrnig, greulawn am awdurdod a thra-arglwyddiaeth yw bywyd y dyfodol i fod neu ynte cydym- gais br'awdol, iachus, pa fodd i ragori ar ein gilydd, sut i wasaSiaethu ac i godi y gwan i fynny, yn b.ersonol, cymdeithasol a chenhedlaethol. Sicr yw fod Prydain, Fawr os nad yr holl fyd ar y groesffordd heddyw, ac fod yna lawer 0 brobl.emau pwysig a dyrus ryfeddol i'w penderfynu o'i blaen, ond fy nghred ddisygl yw mai dyma wreiddyn a chalon y cyfan oll-tra-Arglwyddiaeth ynte gwasanaeth yw delfryd y dyfodcj i fod os yr olaf mentraf broffwydo y bydd diwedd ar bob rhyfel, personol, cym- deithasol a chenhedlaethol. Afraid yw inni adgofio y darllenydd o'r esiampl odidog a gawsom gan y Tangnefeddwr Mawr ar wyl y bani croyw: Yr lesu yn gwybod roddi o'r Tad bob peth oil yn ei ddwylaw Ef, a'i fod wedi dyfod oddiwrth Dduw,- ae yn myned at Dduw: Efe a gyfododd oddi, ar y swper, ac a roes heibio ei gochlwjsg ac a gymerodd i dywel "gwisg slave yn lie y gogoniant tragwyddol oedd iddo, yn y Nefoedd: ac a ymwregysodd.. Wedi hynny efe a dywalltodd ddwfr i'r cawg ac a ddech- reuodd olchi traed ei ddysgyblion a'u sychu a'r tywel a'r hwn yr oedd Efe wedi ei wregysu" Brenin dynolryw, ni a welwn wedi cymeryd arn-o agwedd caeth- was ac yn golchi traed deuddeg gwerin- wr cyffredin ac yn eu plith Judas Fradwr! Pan ddaw Eglwys Dduw, pan ddaw meistr a gweithiwr, a phan ddaw holl genhedloedd y byd i wneyd hyn—y maent yn dra phell o wneyd hynny,eto- fe dderfydd pob ymryson a chaiff pob rhyfel ei lwyr alltudio o'r byd, ac "ni ddysgant ryfel mwyach." Mewn gwas- anaethau, cofier, y mae gwir fawredd, ac uchelgais pob gwir Gristion ddylai fod, fel yr hen sant hwnnw yn y canolosoedd a ddyxnunai fod i Dduw a'i gyd-ddynion yr hyn yw y fraich ddehau i'r gweith- iwr (I'w barliav).

FESTINIOG A'R CYLCH. Social. Nos Iau, Tach. 20fed, cynhaliwyd Social o dan nawdd Cymdeithas L-en- yddol St. Martha yn Ysgol y Manod. Yr oedd dros gant yn bresennol, a mwynha- odd pawb eu hunain yn y w'ledd, y cyng- herdd, a'r chwareuon ar ol. Elai'r elw at gronfa'r adgyweirio. Mae clod yn ddyiedufe ■ i'r chwiorydd a weitbiodd mor ddiwyd a llwyddiannus gyda'r gwaith. Cymdeithas Ddiwylliadol Mae Cymdeithas Ddiwylliadol St. Michael, Festiniog, wedi ail ddechreu ar ei gyrfa eto, wedi bod yn gorffwyso'n ystoJi y rhyfel. Maent wedi sicrhau ystafell hwylus neulltuol yn y ty a adna- byddid gynt fel y Newborough Arms. Nos yr agoriad darllenwyd papur gan y Parch T. A. Cooke ar Alun—ei fywyd a'ifarddolliaeth."Yr oedd cynulliad da yn bresennol, o dan lywyddiaeth Sergt. J. Llewelyn Owen. Yr wythnos ddilynol cafwyd darlith ar y testyn 11 Y Rhyfel ar y Tir gan Sergt. J. Llewellyn Owen. Eglurwyd y ddar- lith a, chyfres o ddarluniau diddorol. Treuliodd y darlithydd flynyddoedd yn ffosydd Fraine a Belgium, gan gylueryd rhan flaenllaw yn rhai o frwydrau poeth- af y rhyfel. Diolchwyd yn gynnes iddo am ei sylwadau diddorol, ac hefyd i ReitLor Maentwrog am fenthyg, ei hud-lusern. Y noson ganlynol, traddodwyd yr un ddarlith ger bron aelodau Cymdeithas Lenyddol St. Martha yn Ysgdl y Manod. V- • r.. -i ^V

RHYBUDD 1 Derbyniwn gwynlon parhaus y ceir anhawstei i gael copiau o'r Argraffiad Cymraeg gan lyfrwerthwyr. A fydd y rhai sy'n cyfarfod ag anhawster fed moi garedig ag anfon y manylion inni ? Rhodder enw y Ilyfnvertliydd a'i gyfeiiiad a'r dyddiadau, etc.

Y CYMRO .ODDICARTRE' ARAITH FRWDFRYDIG GAN DR. MAURICE JONES YN LERPWL. AMHEUTHTN yw clywed cenedlgarwr a neges ganddo. Mae yn hen bryd bellach i'r wlad ddiflasu ar areithiau gogonaidd dyiiion a udganant glodydd ein gwlad fel pe baem wedi cyrraedd perffeithrwydd. Mae hyn wedi gwneyd llawer 0 ddrwg moesol i'n cenedl, ac wedi gyrru llawer o wir genedlgarwyr i'w pebyll. Nid oes dim a rydd i mi fwy o loes na chlywed ambell i areithiwr yn son am grefydd ein gwlad fel pe baem yn seintiau; a, gwaeth na hynny, edrych yr areithiwr ar y Gwyddel a'r Sais fel yn liollol anghre- fyddol. Ni bu erioed y fath ysbryd Phariseaidd yng Nghanaan ag sydd mor benuchel heddyw yng Nghymru. Dylai ein harweinwyr cenedlaethol sy' mor hyddysg yn namegion y Testament Ne- wydd wybod mai gwendid mewn dyn ydyw cymharu ei hun ag eraill. Arweinia i falehter, yr hyn a wna gymaint o ddrwg i wir grefydd ag ullrhyw bechod cyhoedd- us. Oherwydd hyn nid ydym yn or- awyddns i fynychu cyfarfodydd cenedl- aethol, canys anfynych y clywir llais proffwyd yno, ond yr oedd araith wlad- garol Dr. Maurice Jones yn llawn o gen- adwri proffwyd. Ni fedr un dyn wadu ei wladgarwch a'i gariad angherddol at ein hiaith. Gyda Haw, sut y gall y doethawr addfwyn gadw, ei iaith mor bur a dilychwin? Gwyddom am bagad o offeiriaid yng Nghymru sy'n gweinidog- iaethubob Sul yn Gymraeg, ac y mae eu hiaith yn warthus. Dyma offeiriad dysg- edig wedi bod yn alltud o'r hen wlad am ddeng mlynedd ar hugain yn treulio ei, oes mewn hen law ysgrifau, ac yn gorfod bod yn hyddysg mewn amryw ieithoedd, eto yn parablu iaith y Traws naturioled a phe wedi treulio ei oes yno, ac nid cywilydd ganddo gyfaddef ar gyhoedd ei fod yn adrodd ei Bader bob bore a hwyr yn iaith ei fam. Clod iddo, a gobeithio y ceir- ei weled yn dychwelyd i Gymru yn fuan. Mae angen dynion o'r fath hyn yn yr Eglwys Gymraeg. Dynion dysg- edig a fedrant sefyll ysgwydd yn ysg- wydd a blaenorion y Prifathrofeydd, ac eto eu calonnau yn curo yn gynnes mewn llawn cydymdeimlad a dyheadau Cy- reig. Dau berygl yr Eglwys fechan yng Nghymru fyddant, dewis dynion heb gyr- haeddiadau Uchel, a dewis dynion nad ydynt yn deall ani^nawd y Cymro. Perthyn yr anhebgorion hyn i ddau o offeiriaid yn Lloegr, a'r ddau yn Ddoctoriaid, a ddylent ar bob. eyfrif, er llwyddiant yr Eglwys, gael eu galw gartref. I ddyfod at anerchiad Dr. Maurice Jones. Dangosodd i ni y cyfleusterau Jones. Dangosodd i ni y cyfleusterau sydd gan y Cymro gartref ac anfanteis- ion y Cymro oddicartref. Anfantais fawr iddo yw colli'r mynyddoedd a cholli cymdeithas dynion o'r un anianawd ag ef ei hun. Gwyn fyd na fedrem dros- glwyddo i'r darlienwyr ymdririiaeth feis trolgar y Doctor ar ddylanwady myn- yddoedd ar Genedl y Cymry. Yna cafwyd ganddo fraslun o fanteision y Cymro oddicartref. Cyll ei gulni, cenedlaethol ac enwadol. Eanga ei welediad, a thrHy hynny, daw ei wladgarwch yn fwy defn- yddiol i'r byd. Ofer fyddai i mi geisio' talfyru ar y bendithion ddeuthai o undeb cenedlaethol ac enwadol, ond yn unig cymeryd Hyn o'r anerichi-ad: Ni fydd gan Gymru unrhyw neges i'r byd hyd nes y daw yn Gymru unedig." Yr wyf wedi i-n4hu rhoddi crynhodeb o'r anerchiad fel y dyaunwn, ond gobeithio y ca'r golygydd gan Dr. ¡ Maurice Jones i droi ei anerchiad yn ysgrif i'r HAUL. LILEIIIIAD.

BETHESDA A'R CYLCH. Anrhydedd 'Cet'ddor Eglwysig. Cymerodd digwyddiad diddorol le ymhlwyf St. Ann's, Bethesda, yr wythnos dfiiweddaf, pan y cyflwynwyd tysteb i Mr. a Mrs. John Hughes, Tai Duon, St. Ann's, ar yr amgylchiad o'u "priodas euraidd." Mae enw Eos Ceraint yn hys- bys iawn trwy yr oil o Ogledd Cymru. Cofir am dano fel arweinydd corau llwyddiannus; fel toy-clerk neu gerddor yn Eglwys Gadeirior Bangor am amryw flynyddau; ac yn olaf, ond nid yn lleiaf, fel organydd ac arweinydd Eglwys St. Ann's. Gwyr y lluaws am y cor diwyll- iedig, y lleisiau cyfoethog, a'r bechgyn per-leisiog sydd yng nghor yr Eglwys llohod; fel os am fwynhau gwasanaeth Eglwysig nis gellir gwneyd dim gwell na thalu yroweliad a'r Eglwys lion. Priodwyd y par gan y Parch. Daniel Evans, Ficer, ar y 26ain o Dachwedd, 1869. Gwnaed y dysteb mewn cyfarfod o'r Penrltyn Women's Institute, o ba un mae Mrs. John Hughes yn aelod gweith- gar, ac o ran ei hyspryd a'i hysgogiad mor ieuanc a'r un ohonynt. Cyflwynwyd yr ahrheg gan Mrs. Morgan, y Ficerdy, Ilywydd y Gymdeithas. Methodd Maeres Bangor a bod yn bresennol, oh.erwydd an- wyd trwm. Pob llwydd a bendith i'r Eos a'i b-riod i ganu am flynyddau eto; yn wir, ibidio rhoddi'r deiyn o'r neilldu yma nac yn y byd a ddaw.. • ■ f' !Ie"

-CONGL Y CYMRO IEUANC. —+— DI DDOROL YNTE DYDDOROL? (0 dan Olygiaeth S. J. Evans, Ysw, M A, Llangefni). DYNA gwestiwn y Parch. E. P. Howell, M.A., Rheithor Pentraeth, Mon, yn y C.F.N. a'r Llan am yr 28ain o Dachwedd. Dywed fod Dr. Owen Pughe, Dr. Silvan Evans a W. Spurrell yn eu geiriaduron yn cytuno mai "dyddorol" sydd gywir. Gair go newydd yw. Ni's ceir yn y Beibl. Nid yw chwaith yng Ngeiriadur Dr. John Davies, o Fallwyd, 1632, ond y mae di- ddawr ganddo, a dywed am hwnnw ei fod yn gyfystyr a dawr sef refert it interests. Felly, yn ol Dr. Davies, yr un ystyr yn union sydd i ymadrodd fel ii iii'iii diddawr ag sydd i "ni'm dawr," sef yw hwnnw-it does not inter- est me, I am not concerned, ac amlwg yw mai "ni" yw'r negydd, ac nid y blaenddod di. Ceir perthynas agos iddo hefyd yn "diddorynt" y Brutiau, ar- graffiad Dr. Gwenogvryn Evans, tud. 216: "Ac ny didorynt py damwein y dygwydynt vndaw," and they cared not into what (evil) chance they fell. Yn y fan hon cyfyd y cwestiwn yn nat- uriol ynghylch ystyr di- a dy- fel blaen- ddodiaid. Dywedir yn a3eil mai negydd yw di- a gellir dwyn -engreiff tiau ddigon i ategix'r gosodiad, megis di-les, di-dduw, di-og, di-ymadferth, a llu eraill a gyfyd yn barod i feddwl pob darllenydd. Ond ymhlith eraill ceir geiriau fel dihareb, dioddef, dial, dinoethi a dilyn yn ym- gynnyg, a rhaid eu gwrthod am eu bod yn torri'r rheol. Gwelodd Dr. Pughe yr anhawster yn "diddawr," ac i fod yn gyson a'i ddamcaniaeth am di- a dy-, dyry iddo'r ystyr without concern, yn gwbl groes i'r hyn a ddywed y Dr. Davies. Y gwir yw fod mwy nag uii ystyr i di-, gan ymdebygu ohono yn hyn i'w berthynas agos y de-Lladin. Ei ystyr gyntaf yw ymaith J ffwrdd, ar wahan, megis yn didoli. Felly yn union oedd ystyr gyntaf de- yn Saesneg defend (o'r Lladin) sef ward off, keep away, re- pel from. Yna daeth i olygu yn gyfan- gwbl, "yn Hwyr," "Yll hollol," megis yn dieithr, dinoethi..Yn y fan hon eto gellir cymharu de- yn decide, denude. Ac yn y trydydd lie daeth di- yn negyddol fel yn yr enghreifftiau a grybwyllir yn uwch i fvny, ac fel de- yn Saesneg derail. Dyma ystyr fwyaf cyffredin di-'r Gymraeg heddyw, ac yn wir ei unig ystyr fel blaen- ddod byw: hynny yw, dyna'i UIrig ystyr pan impir ef i mewn i air am y tro cyntaf yng nghyfnod diweddar y Gymraeg. Sut y saif diddorol neu dyddorol yn y goleuni hwn? Nid oes dadl nad yng jighyfnod y di-negyddol y ffurfiwyd y gair, ac felly os o dawr y'i gwnaed nat- uriol oedd cau allan y ff urf di-ddorol. O'r ochr arall gwyddai pawb mai cryfhaol oedd dy- fel rheol. Yr un yw o ran ei darddiad a'r gair to" yn Saesneg, a'i ystyr gyntaf yn Gymraeg oedd "to," "together"; y mae ei rym cryfhaol presennol yn tyfu'n naturiol o hynny. Felly gwelwn yn eglur sut y daeth gwneuthurwr y gair i'w ysgrifennu yn dyddorol." Ond tybed, ebe rhywuii, ai o "dawr" y ffurfiwyd y gair? Onid o "diddawr" y daeth? Credaf mai hynny sydd gywir. Ac os felly nid oedd achos i neb ymyrru a'r di- yn ei ddech- reft. Credwn felly mai camsynied oedd ysgrifennu dyddorol ac nid diddorol ar y cychwyn. Ond er hynny, enillodd ei le yn llenyddiaeth y bedwaredd-ganrif- a'r-bymtheg, ac nid oes fwy o reswm dros gondemnio dyddorol a'i gau allan nag sydd dros ysgymuno scent o'r Saesneg am wybod ohonom mai camsynied oedd llusgo yr c i mewn i'r gair. Y Mae scent yn drichant oed a dyddorol feallai yn gant. Dyna'r unig wahaniaeth. Di- llion mai'r cynllun doethaf fyddai rhoi' eu lie i dyddorol a diddorol.

CAPEL TYGWYDD. COFEB AM OFFEIRIAD IEUANC ADDAWOL. Ar nos Fercher, y 3ydd o Ragfyr, cyn- haliwyd gwasanaeth i ddadorchuddio maen coffadwriaethol i'r diweddar Barch. Evan Teifi Evans, Curad Llandy- gwydd o 1916 hyd 1918, yr hwn a hunodd yn yr lesu dydd Sul, y 27ain o Hydref, 1918, yn 37 mlwydd oed. Dad- orchuddiwyd y gofeb gan y Parch. E. G.; Jones, Rheithor Llangvnllo. Pre- gethodd y Parch. T. R. Davies, Ficer Llanfihangel-y-Creuddyn, ar y geiriau "Yr ydoedd gwr wedi ei anfoh oddiwrth* Dduw' a'i enw loan," loan i, Cg. Darllenwyd y llith gyntaf gan y Parch. E. W. Evans, "vFicer 'Tremaen,' a'r ail lith gan y Parch. D. Francis, Ficer Llan- dygwydd. Canodd y cor yr anthem: "Dyddiau dyn sydd fel glaswelltyn," a cliwareuwyd gan Miss Evans, Penwern- fach. Dangoswyd cydymdeimlad dwys gan y gynulleidfa fawr oedd yn bresennol i fam yr ymadawedig, Mrs. Teifi Evans. Ein taer weddi, yw ar i Dduw pob di- ddanwch fod yn nodded iddynt. yn eu hunigedd llethol o golli mab hawddgar a phriod anwyl fyddai, pe buasai wedi cael byw, yn y dyfodol agos yn un 0 brif bre- gethwyr Cymru. Seren ddisglaer fu'n goleuo Wedi syrthio yma sydd; "Teifi" Apnwy]! huna'n dawel, Ffyddlon fuost yn dy dydd. ( L i t /'<

Founded 1795. Ltd. SP1TZBERGEN. .{ Its Exploration, Hunting, Mineral Riches and Put are. By B. JT. RUDMOSE BROWN, D.Sc. Illustrated, 3 Maps I and Future. By R. N. RUDMOSE \J 25s. net. "Interesting and exhaustive. Observer. UNEXPLORED NEW GUINEA. Travel, Adventure and Observation. By W. N. BEAVER, F.R.G.S. Illustrated, 4 Maps. 25s. net. "Piquant and well illustrtted, Graphic.' Science of To-day-Now VoL SUBMARINE WARFARE OF TO-DAY. How the Submarine Menace was met and vanquished. By C. W. DOMVILLE- FJFE, R.N.V.R. Many illustrations. 7s. 6d. net. There are 11 other Vols. on Geology, Elec- tricity, Astronomy, Scientific Ideas, Botany, Photography, Aircraft, &c., all written by experts. Things Seen Series-New Vol. THINGS SEEN IN LONDON. By A. H. BLAKE, M.A. Profusely illustrated. 3s. net. There 12 other Vols, on Japan, China, Egypt, Holland, Spain, Northern India, I Venice, Russia, Palestine, Oxfortf and Sweden. CHEMISTRY AND ITS MYSTERIES. Tells what things 'are made of, By C. R. I GIBSON, F.R.S.E. Illust. 4s. 6d. net. g This is-a vol-urne in "the Science for Children Series by Mr. Gibson in which four others have already appeared on Electricity, Stars, War Inventions and Geology, g New Art Library-Latest Vol. WATER COLOUR PAINTING. By A. W. RICH. t Os. 6d. net, Recently Issued. OIL PAINTING. S. J. SOLOMON. I 10s.,6d. net. HUMAN ANATOMY. Sir ALFRED FRIPP. MODELLING. A TOFT. 'fl^nk DRAWING. H. SPEED. 10s. 6d. net. ARTISTIC ANATOMY OF TREES. R.VICAT COLE. 15S. net, ROMANCE LIBRARy-New Vol. ROMANCE OF MODERN COMMERCE. Describing the Production of Cereals, Tea Coffee, Rubber, Tobacco, Cotton, Silk, Wool, Timber, Cattle, Ac., &e. By H. D. NEWLAND, F:RJIist. S. Ex Cr. 8vo, 6S. net, There are 33 other Volumes in this Series, MISSIONARY EXPLORERS. True stories of Missionary travellers. By R. M. A. IBBOTSON. 4s. net, 38, Great Russell Street, W.C. 1. Yn awr yn barod. x y Addoliad yr Eglwys (Gyda darluniau). Can y Parch Gainon J. P. LEWIS, Exoe.Ilent, clear and instructive, and withal attractive to read."—Esgob Llanelivy. Er ftyddlondeb ei Eglwysyddiaeth. ace-r mor ei don .a'i ansawdd, ni wn am ddim _o'r iatb a, ymddanghooodd yn y Wasg gyfnodo.1 Gymraeg a, grs-odd y ia.th arg'raB' ddofn a hyfryd ar ieddwl ymneiiltuwyr goleuedig a'r ti'aetnawd hwn pan ymddanghosodd yn y Geninen."—Ar»yllydd yn yr Haul. Gwirioneddol dda."—Y Goleuad. Gweirth ei roddi yn llaw pobl o bob asd fel rhodd Nadolig, neu New Year's Gift."—Cijfaill. Eglwysig. Pris 4e, neu 3/4 y dwsin drwy'r post. -Anfoner at Mri JARVIS & FOSTEE, Lome House Bans ar, N.W. -V*