Y Werin

'=:=- ABERTH Y WEDDVV. MKgjg HANESYN RHYFEDD 0 LaNELLI. 1X186 ^anesyn torcalonns, mcddai gohebydd o Lawe'li, *ed CJSHtTL aiynotl o gwmpa3 y wlad, am lien wraig weddw o'r enw Mar- euretTlicma?, yr hoD sydd yn 7S mlwy ;d ced, ac yn byw mewn I In u'r eriw Bryrimawr, ger '^vvtlijti o'r enw Brynmawr, ger bt. David's Colliery, Llanelli, I/JWeL^ '^y^mJsl r hon yroedd wedi bod yn ferthyro? i wendid mawr o'r dropsy, ^im a dcaetli yn dd»iy ol yn gripil wirioneddol, ac yn Hj^Hp ana-luo* i adael ei bvstafell. Yr cedd oi c'-ymydogion yn EFtfiyfflfflSSfiRAhBhSmt^re-iigirwa vrthi, ac yn ei chynorthvyo orou <ra lent. Pen derfyncdd ofyn cyrnborth plwyfol, a bu i'r gwarch .idwaid haol- frydis^ gsniatau 2d 6c yn yr xvvthnos iddi at gaol bwyd a thalu yr ardreth. Yroedd y meddyg wedi ffaclu gwneyd nim <J" iddi, <?r ei bod weds gi*ar;o punocdd am y mill bs-h a'r Hall; on3 j r diwedd torodd i lawr; lie nid oedd dim i wneyd lies iddi tu j'ma i'r bedd. Un boreu daetb cwmwi a-iana'.dcl hsibio, sef ffrind, yr fcwn a ddywedodd wrthi am gat-1 potelaid 2s 9c u MQKlEvS SOVRAN. Ond pa fodd y galltii ei gael tra na chawsai ond 2^. 6c yr wythnos? 0 r d'wedd arol ewmyd abertb -awr, g>illodd brynu petard, yn yr hon y cafodd gyfaill owir- ionBddo\-aet:i'v p-jonaa ymaith, rhna^odd ei baglan hcibio. y osrv yn awr yn gallu myued 2wmoa» a :i'rca el, yr hyn nid oedd wedi bi wneyd er's llawer biwyddyn. P«y bynag sy t sfmheu yr hinesyn kwn, yinweled neu anfoaed at Widow Thomas, Brynmawr, near Bryn, ^Ai^werth gan bob fferyllydd am 5s 9c a 4s 6c. Yn Ngbaernarfon a Bangor gan Mri Evan*: & Laks, grocers, &c., lieu o COREL'S Pepot, Llanelly* "IT 1-1 uJeraiT A cherddobiaeth CYHOEDDEDIG GAN GTFMNI Y WASG GENEDLAETHOL GYMREIG (CYFYNGEDIG).. YN AWE YN BAROD. YMbONAU a -jL SEF CASGLIAB 0 DDARNAU BARDDONOL GAN Y PAEGH J. J. ROBERTS, (lolo Caernarfon J, POPUTHMADOG. CYXWYSIAi). ArdJercliog lu y merthyri, Y Diwygiad. Yr Anturiaethwr. Mabinogion. Y Disgybl Farad ar Gader Idris. Y Tyromhorau. Roger Williams. Pwv a ii drosom ni. A Duw a ddywedodd bydded. A mi mewn mytyr fel mewn hun. Y bwriad fcrancedig. Y iliui a Imnasant. Gellir ei gael gan. y Llyfrwerthwyr, net: yn cr-icng^rclioi o'r Swydafa hon. Fri.3 Swllt, neu gyda'r post Is lc. CYMEU""Yimi .I. ,l. v .JL i 11.. CYMRU HYDD on, THE NATIONAL MOVEMENT" IN WALES. BY A CELT. PRICE SIXPENCE. CONTENTS: CHAPTER I.—The Present Outlook—Three Oppressions. CHAPTER II. —Language and Nationality. CHAPTER III.—Education and Culture. CHAPTER IV.—Labour Interest. CHAPTER V.—Development. CHAPTER YI.—Social Relations. CHAPTER YII.-Politics. CHAPTET Yl,'I.-Oi,gAnisation. CHAPTER TX.-Cv.-u- ru Fydd and Re- ligion. CHAPTER X.—The Celt and his Mission. Post Free T|-d, from the Welsh National 2 Press Co.- J.H- Carnarvon. J^LYFEAU "y SGOL QYMEU jpYDD WED I eu cyfaddasu at ofynion y Llyw- odraeth yn Ysgolion Dyddiol Cymru. Mae y llyfrau hyn yn darpaiu ar gyfer pob safon a phob maes o astudiaeth. Gan y ProfTeswyr J, E. Lloyd, M.A., J. M. Jones, M.A.r Dr Joseph Parry, ac ereill. Yn awr yn Barod: T LYFR f"YNT AF JJANES, Pris Is 3c., Gan y PEDFPESWE J. E. LLOYD. 2d. A. YN Y WASG: A. ILL Y F R H AN E S, Ac i fod yn Barod yn fuan, gan yr un Awdwr. LLYFR BACH, I 11. YN AWR YN BAROD, Gan Mr L. D. JONES, Garth School, Bangor. 1 LYFE SI AN U 1 ju \j 1., Gan DR JOSEPH PARRY, Yn Awr yn Barod, 3c a 4c. ESBONIAU AR LYFE EXODUS (Try- dydd Argraphid), gan y Parch Ri- chard Humphreys, Bc<titnewydd, Caprnar- ion. Pris mewn lliaii, 3s. IIttrlPr ihwyui cryf, 4s gy la'r Post as 3c a 4s 3c. TeleNu arferol i ivfr^ertawyr a dosbarthwyr. Y QENIxYEN: pYLCHG R AWN CENEDLAETHOL ) Chwartero1. Yn cynwys erthyglau ar Byriciau'r Dydd, yn Wleidyddol, Crefyddol, a Llenyddol, gan Brif Ysgrifenwyr Cymru. Pris Swllt, Gyda'r Post, Is Ile. p riYMBU: XJ riYLCHGRAWN MISOL i ymdrin a Hanes, Lleuyddiaeth, Can, Celf, ac Addysg Cymru. Dan olygiaeth Owen M. Edwards, M.A., Rhydychain. Pris 6o, gyda'r Post, 7jc. Y JLTTSEBN: iOYHOEDDIAD MISOL at wasaraetli Eglwysi ac Ysgolion Sabbotbol y Metliodisticiid Calfinaitid. Dan olygiad y Parch R. Humphreys, Bontnewydd, a'r Parch J. Wiiliams, Lerpwl. Pris Ceiniog. ESBONIAD AR LYFR JOSUA, at was- anictli dciiiaid yr Ysgol Sabbothol, j gyda map hardd yn egluro y Llyfr c.'t Nod- iadau, gau y Parch Ei chard Humphreys, Bontnewydd. Fris, tair ceiriog y rhifyn gyda'r Post, 4c. Telerau arbenig i ysgol- ion. Cyfrol I. yn awr yn barod. Pris Swllt. ANTURIAETHA U CYMRO YN AFFEICA, sef Hanes Taith i Feusydd Aur Mashonaland a Matabeleland, gan William Griffith, M.Inst., M.E. (gynt o Porthdinorwig). Y llyfr harddaf a rhataf ei bris yn Gymraeg. Cynwysa amryw o ddarluniau lliwiedig. Allan o'r Wasg diwedd Mai, YE AI!. GYFtiOL. liofaler am roddi JjL archeb am dano yn brydlon. <- Q-EEDDOEIAETH: DINYSTR Y DEML. Cydgan ddesgrif- iadol i gorau meibion. Gan Yr*. T. Ree (Alaw Ddu). Pris, sol-ffa. 4c; hen nod- iant, Is. YGWLITHYN, Canig gan y diweddar E. Roberts, Organydd, Bangor. Pris, 2c. CHWECH O ANTHEMAU. Gan E. S. Hughes, E.A.M. Pris, hen nooiant Is; sol-ffa 6c. Gellir eu cael yn rhifynau ar wahan fel y canlyn :—1. Anthem Angladdol Mae nghyfeillion adre'n myned" a Molwch yr Arglwydd." Hen nodiant, pris 6c sol-fra., 4c. -2. "Clyw 0 Ddnw fy I le!ain." Hen nodiant, pris, G j sol-ffa, He. —6. Cadw fi 0 Dduw." Hen nodiant, 3c; sol-ffa, 1c.-4. Yr Arglwydd yw fy Mugail," a Duw sydd noddfa." Hen nod- iant, pris Gc; sol-fra, lie yr un. I Y DDAU NODIANT, PRIS 6c YR UN. CAN GENEDLAETHOL CYMEU.— Alaw a chydgan gellir canu alaw y cydgan fel Solo os dewisir, a phan na bydd y lleisiau eraill wrth law. Y geiriau gan Deiniol Fychan, buddugol yn Eisteddfod Bethesda, 1890, a'r gerddoriaeth gan y di- weddar R. S. Hughes, E.A.M. IV, YLL YS FY NHAD, yn G.—Y geir- iau o Drysoria'r Plant," a'r gerddor- iaeth gan Mr John Roberts, Organydd, Glanogwen, Bethesda. UWCH BEN fil BEDD.—Y geiriau o Drysorfa'r Plant," a'r gerddoriaeth gan Mr John Hoberts, Organydd, Glan- ogwen, Bethesda. YiYf P,(T.- Can i Soprano neu Denor. Gan V Evan E. Jones, Ebenezer. PA LE MAE'R AMEN.—Y geiriau gan Gwyrosydd, a'r gerddoriaeth gan Ap Glaslyn. BOED YSBRY'D EIN CYNDADAU.— Y geiriau gan Talbaiarn. Y gerddor- iaeth. gan Hush Jones (buddugol yn Eis- teddfod y Bedyddwyr, Caerrarfon). A ML GNOC A DYR Y GAREG.—Can i Baritone. Y geiriau gan Gwyrosydd, y gerddoriaeth gan R. S. Hughes, R.A.M. YGWE A'E SIACED WEN\ (Y Ohwar- elwr). Can i Denor. Y geiriau a'r gerddoriaeth gan Eos Brad wen. GOEPHWYS AR Y Rtf WYFAU.-Cati i Soprano neu Denor. Y geitiau a'r gerddorioeth gan Ap Glaslyn. C1ANWYLL FY LLYGA1D WYT TI.~ Y*geiriau gan Glan Padarn, yr alaw gan Ap Giuslyn, a'r cyfeiliant gan Eos Bradwen. 'i GODI'E HEN WLAD YN EI HOL.— X Can i Baritone, gin Ap Glasiyn. npA TA.—Can i Baritone, gan Ap Glaslyn. AAW 0 AVb AW För !FANTS i pJffWWw i and M iNY AlBDS. WM/& AN ILLUSTRATED PAMPHLET ON THE FEEDING AND REARi?J3 OF INFANTS 0 iff Health Childr^S\o^thef with of^riSin^tenM^h-0^^48 °f iutereSt to aU ln0thers- to bs had, with samples, free by pol^'on application t^ i8 Jr ^UH'8 F03D WORKS, STAFFORD ST., PEGKHAM, UMDoTst C SAVES HAN-D-LABOUR. SPffN m ■n '1 rvERus so Ay r V E NU WASHES EVERYTHING. I 1 MESSEBS W. DEW & SON. COUNTY OF ANGLESEY. PARISH OF LLANDYFRYDOG. SALE OF VALUABLE FREEHOLD FARM AND TENEMENTS. ■\ TE3rlES W. DEW & SON are instructed to !Y1 offer for SALE by PUBLIC AUCTION, at the liull Hotel, Llangefni, about the middle of June, Freehold Teneinents,situate in the above parish, the Estate of the late R. Hampton Roberts Esq. The whole comprising an area of 205 acres. Full particulars in due course, or any informa tion, may be tained of Messrs Newman, Paynter, Gould Williams, 1, Clement's Inn, London, W.C., Messrs Richvrd James Humphreys, Solicitor"* Llanrvvst; or 8f the Auc-cioneers, "WellSeld, Bangor. 582 NEAR THE TOWN OF CARNARVON. SALE OF VALUABLE FREEHOLD PROPERTY. Messes w. dew and son are Instructed to offer for Sale by Public Auction, at the Sports nan Hotel, Carnarroq, Saturday, June 8, 1S95, that extensive Ereebold Property, comprising the Peblic Lur Mills, Machinery, with adjoiiiing fields, I part of Rivt-r Seiont, &c., the vrhul containing 13 acres or thereabouts. Suitable also for a pipi-r manufactory. All pacticulars of Mr E. Jones Roberts, .8r!i"itnl". or of the Aii,-tinn-ra stll of Bangor. MR J. PRITCHARD. BLAENAU FFESTINIOG. IMPORTANT LEASEHOLD INVEST- MENTS. M" R J. PEITCHAED is instructed by the mortgagees, to Sell by Public Auction, at the Queen's Hotel, Bhenau Fftetiniog, on Saturday, June 1st, 1895, at three p.m. prompt, in such lot or lots as may be there and thea determined on, Lot I-All that Nvoll-built Dwelling Housa and 'Itop, with Warehonse, Bakehouse, Large Yard "and Premies known as Victoria House, Bethania, fituate on the main road leading from cduenau to Llan Ffestiniog, and now in the occupation of Mr R. R. Kvans, The p) oporty enjoys a frontage of 8U foet to the high road, has two Shops, one" used 38 a Post Office, and the other as a Draper's and Grocer's Snop, and there is ol&q all excellent Dwelling House. Tenure, 60 years from March 25th, 1876. Apportioned ground rer,t, £2 5s. Early possession if required. Lot 2.—All those sr*v>n Leasehold Cottages, known as Llwynhir Terrace, Bothanla, ad in the occupation of afespecrabla cla.^s of monthly tenants. Tenui e, CO yearj from March 25ths 1S76. Apperttoned Ground 'rent, £1 153- Los 3 and 4,-Two capital Dwolting Houses, known a Noi. 12 and 14, OakeUy lerrace, Talywaenydd, Biae^au i'festicjog, in the ocu pauon of Mr Hugh Jones and Mr H. W. Hughes. The above property, which is in close proximity to the Oakeley and Llechwedd Siate Quarries, is in exc-llotit condition, having re- cently undergone extensive repair". Tenure, GO years from March 25th, 1885. Ground rent, £1 each per annum. LOT 5. —All that Leasohold Dwelling House, Shop, and Premises known ar liegept House, situate on tho west side of the road leading to, the Llan Railway Station, in the parisu of ies- tii.iog, in the county of Merioneth. Tenure, 60 years frum March 25th, 1S69. Grou nd nt, Xl. The premises are n,w in the occupation of Mr J. E. Davies, grocer. For further particulars apply to R. Jones Roberts, Esq., Solicitor, or the Auctioneer, both of Bangor, MR 0. JONES. THE VICTORIA HOTEL, PENYGROES NEAR CARNARVON. TO BE OFFERED FOR SALE, in con- sequence of the death of the late owner and occupier who carried on a suc- cessful business therein foi about 28 years. The above Freehold and Fully Licensed Hotel and Posting House situate, in the populous quarry district of Penygroes, will be offered for Sale by Public Auction by Mr Owen Jones, upon the premises, on the 6th June, 1895, at 2 p.m. Possession on com- pletion. For particulars apply to Mr Morris Owen, solicitor, Carnarvon, or to the Auctioneer at Penygroes. 796d r 0 BWYS I RAt A FWRIAI) "&iNT T DDODREFNU EU TAI. DYMUNA EDWIN JONES, Kyffin Place Cabinet Works. Bangor, hysbysu fod tiauddo s cc helaeth o bob math o ddodrefn o'r gwneutliuriad goreu, yn gynwysedig o F vrddau, (Jadelmu, Treselydd, Cypvrddau Gwydr Sofas, Couches, Cheffoni-rs, Sideboards, W aiobes, mwen mahogany, walnut, birch,$c Gwelyan haiarn a phres, Gwelyau plu a tlock, Mattresses wires, spring, gwlan a flocks. Oherwydd eymydd yn ei fasnach mae wedi sicrhau Warehouse helaeth at ei fasnachdy, a gwahodda y rhai a fwriadant ddodrefnu i weled y Stoc, y rhai a werthi am brisiau hynod o resvmol. TELID CLUDIAD AM 10 MIL DIR 0 FANGOK. CYMDEITHAS GYFEILLGAK LLAN- FACHRAETH. r 4-AER DDYMUIR ar hoH aelodau y Gym- Jt deithas hon gyfarfod yn eu hystafell yn Holland Arms, erbyn deg o'r gloen boreu Llungwyn, i glirio y llyfrau ac i ymuno yn yr orymdaith a flaenoiir gan Seindorf Arian Caergybi. Bydd ciniaw yn cael ei baratoi eleni, pob aelod i dalu swllt.-EDW ARD WILLIAMS. WANTEU at once, a Junior fcland for the Drapery. Also, Apprentice to the Millinery. -Apply to E. Owen, Golden Anchor, Carnarvon. WANTED at once, a good Soprano V7 Player by a contesting Band in North Wales: work found for a country Baker. Applications to be sent in not later than the ölst instant, addressed to A.B., Genedl Office. Carnarvon.

SYMUD ^TN MLAEN. Cymerwyd cam arall, a hwnw yn un pwysig, i symud yn mlaen i wneyd Cymru yn Gymru gyfan. Y tro yma mewn cysylltiad ag Addysg Ganolradd y bu hyn. 0 dan Ddeddf Addysg Ganolradd y mae yr un-ar-bymtheg o siroedd a bwrdeis- drefi sirol Cymru wedi eu ffurfio yn gymaint a hyny o ddosbarthiadau mewn cysylltiad ag addysg. Yr oedd yn rhaid i bob dosbarth dynu allan ei I gynllun ei hun, yn ddarostyngedig i gymeradwyaeth Dirprwywyr Elus- enau a chadarnhad y Senedd. Mae lluaws or cynlluniau hyn wcdi eu rhoddi mewn gweithrediad ond hyd yn hyn ni wnaed dim i gyfuno y gwahanol ddosbarthiadau mewn un rhwymyn, mewn materion sydd yn gyffredin iddynt oil. Yr, awr, y mae y diffyg hwnw ar fin cael ei wella, ac, 0 dan awdurdud y Senedd Ymher- odrol, fe sefydlir ar fyrdcr Fwrdd Canolog Addysg Ganolradd i Gymru. Yn fyr, fe ellir desgrifio natur gwaith y bwrdd hwn fel arol- ygiaeth gyffredinol ar y gyfundrefn addysg ganolradd trwy'r wlad. Er engraifft, ni cheir arian gan y Llyw. odraeth tuagat yr ysgolion ond yn unig ar yr amod fod yr addysg a weinyddir yn un briodol trwy ar- holiad y profir hyny, ac wrth gwrs y mae arholiadau yn tybio arholwyr. Ar hyn o bryd nid oes neb i benodi arholwyr, nac i benderfynu nodwedd yr arholiad, ac eto y mae'n rhaid i'r adroddiadau am sefyllfa yr ysgolion fod yn foddhaol i'r Trysorlys cyn y bydd i'r Llywodraeth ganiatau yr arian. Yn unol a'r cynllun sydd yn awr ar .fwrdd datu dy y Senedd, bydd 1 i'r Bwrdd Canolog gael awdurdod i wneyd yr holl drefniadau i ddwyn yr arholiadau hyn yn mlaen, ac edrychir ar yr arholwyr a benodir garid lo fel rhai cymkwys i wneyd adroddiadau i'r Trysorlys. Owestiwn arall o gryn bwysigrwydd yw addysg a hyfforddiad y'sgolfeistri Tuedd yr oes yw cael experts yn mhob lwedigaeth. Gofyna ysgol feistr am training p-iodol mor v ir- ioneddol ag y gwna meddyg reu beirianydd. Gall dyn feddu dawn naturiol at unrhyw un o'r gal- wedigaethau hyn, ond y mae n rhaid i'r rhai hyny hefyd wrth hyfiorddiant priodol. Bu adeg pan yr ystyria hen filwr, neu fasnachwr wedi methu yn eiamgylch- ladau, neu unrhyw un arall nad allai I enill ei fywoliacth mewn ffordd arall, yn ddigon da i fod yn ysgolfeistr. Ond y mae y syniad hwnw wedi ei chwalu er's llawer dydd, ac yn awr y mae athrawon yr ysgolion elfenol yn derbyn yr addysg oreu ellir roddi iddynt. E'thr, fel y mae 'yn rhyfedd dweyd, gydag ysgolion uwchlaw yr ysgolion elfenol.fe lyniryn dynn wrth yr hen syniad. Gallai meddyg da wneyd cyfreithiwr gwael, ond fe gym- erir yn ganiataol y bydd i glerigwr da o angenrheidrwydd wneyd ysgolfeistr rhagoralheb unrhyw barotoad arbenig ar gyfer gwaith hollol wahanpl i'r hyn y mae wedi arfer ei gvflawni. Gydag ysgolion canol- raddol Cymru fe wneir i ffwrdd a'r hen syniad cyfeiliornus, gan mai rhan o waith y Bwrdd newydd fydd dar- paru cyfleusderau i hyfforddi ath- rawon. a gofalu na bo ond rhai wedi eu hyfforddi yn briodol. Tuag at diaul y Bwrdd fe geir rhoddion gan y Llywodraeth, arian elusenau addysgol, a chyfraniadau gan y Byrddau Llywodraethol Sirol. Gwelir felly fod y Bwrdd hwn yn nodi cam pwysig yn mlaen i roddi arbenig- rwydd ar genedlaetholdeb Cymru ac unoliaeth ei thair sir ar ddeg. I Mewn gair, yr hyn a wnaeth Cynadl- edd Aberystwyth mewn gwleidydd- iaeth a wna y cynllun hwn i gyfun- drefn addysg ganolradd ein gwlad.

FFORTIWN HE B BERCHENOG. Mae Arglwydd Faer Llundain wedi der- byn llytbyr o San Francisco, yn dweyd fod Sais o'r enw J. H. Bernard Wilson wedi marw heb ddim pwyllys yno yn Mehefiu di. weddaf, gan adael swm mawr o arian, yr hwn a aiff yn eiddo i'r dalaeth os na ddaw perthynas yn mlaen i'w hawlio. Ganed y trancedig yn 1833, yn Llundain, a chredir fod chwaer iddo yn fyw.

BEST FOR THE SKIN.—Calvert's Car- bolic Toilet Soap, the active ingredient of which is recommended by the medical profession for all skin ailments.—Pleasantly perfumed and improves the complexion. In Is 6d 3-tablet boxes at Chemists, &0" or post free for value from F. C. Calvert and Co., Manchester. Awarded 65 Gold and Silver Medals and Diplomas. In washing, MATCHLESS CLEANSER is a perfect treasure. It saves much work, and time, to use it is a pleasure.

.c¥_ ANRHEGU Y PARCTT. J. WILLIAMS, BRYNSIENCYN. Nos Wener, yu Nghapel y Methodistiaid, Brj nsieucvn, Mon, cynha'iwyd cyfarfod cy- hoeddus i anrhegu'r Parch John Williams, ar ei ymadawiad i gvmeryd gofal eglwys Prince s Road, Lerpwl. Llywyddwyd ar gynulliad lluosog gan Mr G. J. Roberts, Trefarthin. Yr oedd yn bresenol yn mysg eraill y Parchn John Williams, Dwyran; Owen Hughes, Amlwch; Mr Samuel Hughes, U.H., Amlwch; Mr Williams. Moss Bank, Lerpwl; Mr J. P. Rowlands, Ysgol y Bwrdd Mr R. Hughes, Mostyn-terrace Mr David Williams, Mr T. Hughes, Tyddyn Adda. ° J 3 Dechreuwyd y gweithrediadau trwy ganu yr emyn "0 Arglwydd Dduw Rhaglun- iaeth," a gweddiwyd gan y Parch O. Hughes. Darlleiiwyd llythvrau oddiwrth y Parch James Donne, Llandudno Mr a Mrs E. J. Griffith, ac eraill, vn datgan eu gofid nas gallent fod yn bresenol. Y Cadeirydd a sylwodd nad oeddynt yn tristau heb obaiLh. Yn y cyfarfod a gyn- .i, liwy(I yu Llynlleifiad i groesawu y Parch John Williams yr oedd y teimladau yn bur wahanol i'r rhai a fodoiai yn y cvfarfod yn Mrynsiencyn y noswaith hono. Yn ymad- awiad y Piti$;Ii John AYilliams teimlent eu bod, nid yn unig yn colli gweinidog da, ond hefyd gyfaill liyddlou. Nid oedd y dysteb wedi ei chyfyngu i'r gymydogaeth hono yn unig, ond yn hytrach yr oeddynt wedi ei gwneyd yn agored i'r sir. Yn y cyfwng hwn rfcoddwj'd datganiad o Ti wyddost beth ddywed fy nghalon" gan Barti y capel. Mr Samuel Hughes, yr hwn gyda'r Parch 0. Hughes a gynrychiclai Gyfarfod Misol Mon, a ddy wedodd ei fod .vedi cael y fraint o gymdeithasu a Mr Wdliams er pan y de- enreuodd bregethu. Diau y buasai i'r eg- lwysi yno deimlu ei golled fel gweinidog a. phregc-thwr. Yr oedd yn ymadaol, ond gadawai ei latur ar ol, ac yr oedd yno ffnvyth toreithiog mewn canlyniad, am yr hyn y gallent lawenhau, Yn mna, gyfeiriad byn,,ic, yr edrychent, gallent weled fFrwyth ei lafur mawr, nid yu unig mewn cysylltiad a phethau allanol oud hefyd mewn cysyllt- iad a phethau ysbrydol. Yn y Cyfarfod Misol ac yn mhob cylch gwnaeth wasanaeth gwerthfawr. Er ei fod yn myned i Lyn- lleifiad nid oedd yn myned yn mbell, ac, yn wir, pe byddai yn myned i'r Amerig, ni byddai yn mhell oddiwrthych y dyddiau hyn. Ar wahaa i'w waith yn nglyn a'r cyfundeb yr oedd wedi bod yn flaenllaw gyda gwleidyddiaeth ac yn ei ymdrecbion i hyrwyddo addysg yn mysg pobi ieuainc y sir, ac i godi yr hen wlad yn ei hoi. Y Parch 0. Hughes a ddywedodd mai ychydig a feddyliodd y buasai i gyfarfod o'r fath hwnw gael ei ynal yn Mrynsiencyn, ac yn ddiau yr oedd yr amgylchiad wedi disgyn firnynt rnegys taranfoilt. Ond yr oedd yr annisgwyiiadwy wedi digwydd. Daeth ef (y siaradydd) o Amlwch i ddatgan ei ofid dwys oherwydd fod Mr Williams yn ymadael o'r ardal ac o Fon, ac nid oedd erioed wedi cael profedigaeth fwy llem. Nid oedd iVlr Williams yn anffaeledig mwy na rhywun arall, ond yr oedd yn ddiogel yn ei farn ac yn berii'aith onest yn ugweithiad allan ei argyhoeddiadau. Byddai yn golled fawr iddyut hwy yno ar ei ol, ac yr oedd yr anrhegion oeddynt yn ei roddi iddo yn ddadganiad o'u teimladau. Dyn i'r wlad yn gyffredinol oedd, a gwnaeth waith rhagorol y 0 C, o blaid Ymneillduaeth yn Mon, am yr hyn yr oedd wedi cael ei erlid. Yr oeddynt oil yn ddiau yn gobeithio y buasai yn dyfod. yn 01, a dynnunai "Ddnw yn rhwydd iddo." Mr Robert Hughes, Moatyn terrace, a ddy- wedodd ei fod yn cynrychioli 300 o aelodau yr eglwys i ddadgau gofid oherwydd yma- dawiad y Parch John Williams'. Yroedd rhan fawr o bobl ieuainc yr eglwys wedi eu geni yn ystod yr amser y ba Mr Williams yno yn gweinidogaethu, ac yr oedd hyn wodi bod yn foddion i greu cwlwm anwyl- deb yn y seiat ac yn y dosbarth darllen. Y Parch J. Williams. L wyr an, addadgan- odd ei ofid oherwydd ymadawiad Mr Wil- liams, a gallai wneyd hyny heb wenieithio. Yr oedd yn feddianol ar argyhoedd- iadau dyfnion, ac arferai sefyll wrth- ynt. Pan gymerai utrhyw ochr yr oedd yn wrthwynebwr cryf. Nid cedd angen iddo ddweyd am y golled fel pre- gethwr a fuasai y Cyfarfod Misol yn ei gael. Clywodd ef yn pregethu lawer gwaith, ond ni chlywodd erioed bregefch wael ganddo, a byddai bob amser wedi cymeryd trafferth fawr gyda'i bregethau. Nid heb fawr dra- fferth yr eedd wedi cyrhaedd i'w safle bre- 4 senol. Dymunai iddo bob llwyddiant yn ei faes newydd. Rhoddwyd dadganiad o Ffarwel i Fon gan Mr David Owen. Yr oedd y geiriau wedi eu cyfansoddi gan Mr Rooert Hughes, Mostyn terrace. Anerchvvyd y cyfarfod yn mbellach gan Mr Williams, Moss Bank, Llynlleifiad, un o ddiaconiaid hynaf capel Princes Road. Yn daethpwyd at brif waith y cyfarfod, sef cyflwyno i Mr Williams anerchiad gor- euredig hardd, album yn cynwys euwau y tanysgnfwyr tuag at y dysteb, darlun ohono ef ei hun (gan Mr Leonard Hughes), a llestri arian. Parotowyd yr anerchiad a'r album gan Mr J. Vaughan, Caernarfon. Cyflwynwyd yr anerchiad gan Mr D. Williams, swyddog hynaf yr eglwys. Ar- wyddwyd hi gan Mr G. J. Roberts, Cad- eirydd y pwyllgor; R. Hughes, Trysorydd; a J. P. Rowlands, Ysgrifenydd. Wrth gyflvvyno y darlun sylwodd Mr T. Hughes, Tyddyn Adda, na fyddai i Mr Wil- liams fod yn llawer enwocach ar ol ei ym- adawiad oddiyno. Tybiai fod yr enw Bryn- siencyn ar ol ei enw yn llawn cystal a phe buasai ganddo M.A. Cyflwynwyd yr album gan Mrs Williams, Ceryg y Barcud, a'r llestri arian gan. Miss Jones, Ty Croes. Wrth gydnabod yr anrhegion dywedodd y Parch John Williams ei fod yn dymuno diolch iddynt yn ddiffuant am'yr hyn oedd- ynt wedi ei wneuthur. Yr oedd yr anrheg- ion yn ddatganiad o deimladau caredig, °a rhoddai fwy o bris ar hyny na dim. Aeth- ant drwy lawer math o dywydd yn ystod y deunaw mlynedd y bu yu eu plith, ond cyn- yddu wnaeth y teimladau da, ac mewn can- lyniad yr oeddd parhad ynddynt. Yn awr daeth yr adeg iddo ef eu gadael. a theimlai ei fod yn gadael llawer iawn o bethau ar ei ol. Byddai iddo yn ddiau deimlo mwy o golled wr eu hoi hwy nag y byddai iddynt hwy deimlo ar ei ol ef. Cofiai ei ddyfodiad i'w plith pan yn 23ain mlwydd oed. Daeth yno yn bryderus, llawn hoewder ac asbri, ac yn hynod ddibrofiad. Aeth i ddosbarth dar- llen, lie yr oedd oddeutu 35 o bobl wediyni- gynu'l. Darlleuid yn efengyl loan, a theimlodd ar unwaith ei fod wedi ei anfon gan Ragluniaeth i fan lie yr oedd yn rhaid iddo weithio, oherwydd yr oedd y bobl yn ymddangos yn neillduol o oleuedig yn yr Ysgrythyr. Bu yn llafurio yn galed am flynyddau, ac ui wyddai neb faint o boen ac ing a ddyoddefodd yn yr ystafell fechan gerllaw. Yn yr ardal hono yr oedd y c/i- eillion goreu oedd ganddo ar y ddaear, a gpteithiai weled yr adeg pan y cai ddod yn ol i Fon, a'r man goreu yn Mon oedd Bryn- sieucyn, lIe y dymuuai fyw weddill ei oes.1 I Wedi datganu y gan Yn iach i ti,Gymru," a chael ychydig sylwadan peilach, daeth y cyfarfod i derfyniad.

Dathlwycl 76ain ddydd pen bhvydd ei Mawrhydi ddydd Gwener. Arferir an- rhydeddu dynion a theitlau ar yr achlysur hwn bob biwyddyn. Eleni ni "ddyrchaf- wyd neb i Dy'r Arglwyddi gan Arglwydd Roseberry, ond fe urddwyd amryw yn farchogion, &e. Yn mhlith y rhai a urdd- wyd felly y mae ein cydwladwr enwog, Mr Lewis Morris! y bardd, yr hwn a adna- byddir o hyn allan fel Syr Lewis. # Pur araf y mae Mesur Dadgysylltiad yn myned yn mlaen drwy bwyllgor, ond diau y cymwysir y cloadur ar ol gwyliau y Sul gwyh. Daw gwelliant Mr Lloyd George yn mlaen yn bur fuan ar ol ail ymgynull wedilr gwyliau. # Pa mor lleied bynag o wir sydd yn y sibrwd fod yr etholiad cyffredinol yn ymyl, nis gellir cau llygaid ar y ffaith fod yr holl bleidiau gwleidyddol drwy y wlad yn prysur wneyd parotoadau ar ei gyfer. Dewisir ymgeiswyr lie nad oes rhai yn barod, a pherffeithir y trefniadau ar gyfer canfasio yr etholwyr, &c. A ydyw Cymru yn barod ? Dylid talu sylw ar unwaith i'r mater pwysig hwn. Fel y gwelir mewn colofn arall, y mae Mr T. E. Morris wedi ei benodi i wneyd ymchwiliacl i Elusenau Mon. Da genym weled fod y pwyllgor a nodwyd gan Gyngol Mon yn nglyn a'r mater pwysig hwia, yn dechreu symud o ddifrif. Bwriada y Dirprwyr ymweled ag unarddeg o ganol- fanau, a rhyddir pymthegnos o rybudd o ffaen pob eisteddiad. Dylid cofio fod rhai miloedd o bunau i'w henilli neu golli yn ystod yr ymweliad hwn. Gobeitbiwn y bydd i wyr Mon wneyd pob yradrech i sierhau hawliau y plwyfolion yn gyffredinol yn nglyn a'r elusenau hyn. 1#- Dwyetbolaeth yn Ngogledd Cymru a gynrychiolir gan Doriaid, sef bwrdeisdrefi Dinbych a Maldwyn. Er fod gan yr Un- debwyr ymgeiswyr bron yn mhob etholaeth a gynrychiolir gan Ryddfrydwyr, pa mor fawr -bynag fo'r mmyafrif, nid oedd gan blaid Cydraddoldeb Crefyddol a Chyfiawn- der i'r Gweithiwr ymgeiswyr yn y ddwy ctholaeth a enwyd. Yr wythnos hon y ( mae Mr W. H. Morgan, caeeirydd Cyngor Sirol Morganwg, wedi ei ddewis yn vm- geiiydd yn Mwrdeisdrflfi Dinbych, iymladd yn erbyn Mr Tudor Howell, mab yr Arch- ddiacon Llawdden a Chymdeithas Rydd- frydol Bwrdeisdrefi Maldwyn wedi cymer- adwyojMr Owen|Philipps, brawd Mr Wyn- r. ford Philipps, i withwynebu Syr Pryce Pryce-Jones, A.S. Hefyd y mae Mil Eyddfrydol Caerdydd wedi penderfynu gofyn i Syr Edward Reed beidio ymddi- swyddo. # # Da genym weled fod y cwmwl a fu yn hofran yn awyrgylch gwleidyddol y De- heudir yn dechreu cilio, a phob arwydd y gellir cyfnno y blaid Ryddfrydol yn y rhan hono o'r wlad. Dydd Sadwrn darfu i bwyllgor Cyngrair Ehyddfrvdol y De hasio penderfyniad i wahodd Cyngrair y Gogledd a'r Cyngrair Cenedlaethol 1 gyn- hadledd i ystyried y cwrs doethaf i gyfanu y rhwyg. Yn ngwyneb y ffaith y gall etholiad cyffredinol ddo'd ar ein gwarthaf, yn fuan, hydenvn na chollir dim amser i ¡ dd'od a'r rhengau at eu gilydd, fel ag i fod yn unol i wrthsefyll ymosodia.dau y gelyn.

DAMWAIN ANGEUOL I FEDDYG CYMREIG. Cyfarfvddodd Dr Hugh Thomas, Coventry Road, Bumingham, ac aelod or Cyngor Dinesig, a damwain arsxvydos nos Fercher cyn y diweddaf. Tra yr oedd yn ceisio myn'd ar un o'r trams, allt Coventry Road, syitbiodd, ac aeth cerbyd drosto, gan ei niweidio mor ddrwg fel y bu farw brydnawn Ian, Yr oedd Mr Thomas yn aelod poblog- aidd o'r Goriforaeth dros Ward Bordesley, yr hon oedd wedi ei chynrychioli am ddeng mlynedd. Aeth Mr Thomas, yr hwn oedd yn bump a deugain mlwydd ond. i Birming- ham o Beaumaris ddwy flynedd ar hugain yn ol. Fiwyddyn yn ol raoddodd organ i gapel y Merhodistiaid Caltinaidd yn Beau- maris er cof am ei fam. Yn y trengholiad dydd Llun, dygwyd rheithfarn o farwolaeth ddamt-, eiuiol.

MEXICAN t) UR K. INQWN as> Rev Joseph Holme'sMexican i\ Present-tion, is the only guaranteed remedy for all those who suffer from the errors of youth, nervous weakness, exhaus- ted vitality, kidney, blaaaer, gravel, pro- state and kindred complaints, and has stood the test for twenty years. iend a self- addressed stamped envelope to Jos. Holmes' Remedy Co., Bloomsbury Mansions, Blooms burySquare, London, and get full particu- ara of this gre;.4,t romeav free of ;){¡(.