Gwalia

CHWAREL Y PENMYN. Sylwadau y Wasg. FREE LABOUR. (Medi 15fed.) Mae yr ymgecru rhwng y Daily Clironicle a rhai o'i gyfoesolion dros y telerau ar ba rai y mae chwarehvyr y Penrhyn wedi ail ddechreu gweithio yn ddarllen difyr-ysmala. "Nid oes neb mor ddall a'r rhai na fynant weled!" dyna sylw doeth- yn Fleet-street wrth gyfeirio at y St. James's Gazette." Wei, hwyrach nad oes; a phosibl y dylai y Chronicle" fod yn gwybod, oblegid y mae wedi cael cryn lawer o brofiad. o beth fel hyn yn y rhanau hyny. Yna aiff rhagddo i agor llygaid j James's tnvy sylwi yn gyfrwys- Penrli telerau a gynygiwyd gan Arghvye^d Sfl Mai « ddim yn ildio Vr hawl i ymuno i!lyi gan yr Undebwyr Crefftwrol, g^S^1" aS U!«l ydynt yn gwneud darpariaedi ddosh »W!lcll(l CAvynion personau umgo no ?r hnl?rthladau neill*iuol o weithwyr yn gwynion • Igorph o weithwvr. Kid hyd fis Awst y bu fcwri y dynion i ddel £ fel corpk er uniom -wyn- :i r Personol neu adran o ddynion gael ei -awn 3°- Mor gywrain, onide? Ond nid oes neb ?,or ddall a'r rhai na fynant weled, cliwi wyddoeh. e y "Chronicle" yn gwrthod gweled peth&g J mae Uawer iawn wedi bod yn berffaitli hysbys ° hono am y deuddeng mlynedd diweddaf, set ,od y canlynol yn ffurfio I'han o reolau Chwarel Leni- 'esda yn 1885, ac wedi parhau mewn grymorpryd hwnw hyd nes cymervvyd eu lie gan y telerau cy- tundeb drweddaraf:— Fod i bersonau gyda chwyn, yn y lie cyn.at, osod eu cwynion o flaen swyddog y dosbarth neu y rheolwr lleol. Os yn anfoddlawn. ar y pender- fyniad, hwy aallant osod eu cwynion o flaen, y prif reolwr, yn bersonol neu trwy ddirprwyaetn ac yn mhellach, os yn anfoddlawn ar ei bender- fyniad yntau, gallant apelio am gyfarfyddiad (yn bersonol neu trwy ddirprwyaeth) ag Arglwydd Penrhyn. Mewn materion yn dwyn perthynas a chorph cyffredinol y gweithwyr, neu adranau o honynt, gellir bob amser gwneud 'representa- tions,' ar ol rhybudd dyledus, fel yn flae-norol, trwy ddirprwyaethau yn cynwys dim mwy na chwech o weithwvr yn cynrychioli v dynion mewn dadl." Yr oedd y paragraph uchod, fel y dywedais, yn ffurfio rhan o reolau y chwarel; hwy a ffurfiant sylfaen pob brawddeg ar gwynion a lefarwyd gan Arglwydd Penrhyn a'i brif reolwr yn mhob "in- terview" yn ystod y trafodaethau gyda'r chwarel- wyr cawsant eu cyhoeddi am yr ail a'r drydedd waith yn y gwahoddiad roddwyd i'r dynion ddych- welyd at eu gwaith, dyddiedig Ebrill 2il 1897; maent wedi ffurfio sail pob cynvg wnaed i'r tlyn- iZl'J10 a ^odwyd gyda dirmyg. A wna un- y un- sydd heb fod mor ddall fel na fyn weled gydmaru y rheolau uchod—rheolau sefydW v chwarel-gyda thair adran gyntaf y cytundeb mae y dynion newydd eu derbyn, y rhai a welir mewn rhan arall o r rhifyn hwn, a ffeindio allan, os yn bosihl, yn mlia ystyr hanfodol maent yn gwahan- laethu, neu yn mha fodd mae y dynion yn cael mwy yn y telerau dderbyniasant yn awr nar 3. roddid iddynt yn flaenorol gan reolau sefydlo^ y rn el chwarel. Maey "Clironicle" yn eithaf iawn, wrtli gwrs Nid oes neb mor ddall a'r rhai na fynant weled. YR HEN YSTORI. • Y mae anghydwelediad y Penrhyn sydd newyold ei ddwyn i derfyniad yn fforddio un engraifit arall o r hen, hen stori yn y bvd diwvdianol am weifch- \v Vr yn cael eu hud-ddenu a'u twyllo gan eu har- weinwyr a'u hathrawon, ae, ar ol llawer iawn o fisoedd o galedi ac ymddarostyngiad, yn derbyn y.telerau y bu iddynt ar un adeg eu gwrthod gyda dirmyg—gan ail ddechreu gweithio yn y diwedd ar yr un safonau yn union ag v darfu iddrnt streicio yn eu herbyn ar y cychwjTi. A hyn, hefyd, fel yn achos y Penrhyn, ar ol agos i flwydd- yn o segurdod y golled amlwg o hunanbarch a arwyddoceir yn eu gwaith yn derbyn rhoddion neu gardod ax seiliau y gwyddir oeddynt yn gamar- 17, weiniol; yn nghyda cholled hendant mewn cyf- logau, cyfanswm y rhai a gyrhaeddant rywbetli iel chwarter miliwn o bunau Fod y seiliau ar ba rai y cyflawnwvd y trosedd diwydianol anferth hwn yn gamarweiniol sydd amlwg i bob un gymerodd y drafferth i feistroli manylion y sefyllfa trwy ei gwahanol ddadblyg- iadau. Mae wedi ei ddweyd ar hyd yr amser fed y trosedd i'w gyfiawnhau, gan mai brwydr ydoedd ar ran chwarelwyr Bethesda am "yr hawi i ym- uno." Ddarfu Arglwydd Penrhyn erioed amlieu yir hawl Invn ac addefwyd liyny gan Mr W. H. Williams, ar ran y dynion, yn y cyfarfyddiad rhwng ei arglwyddiaeth a dirprwyaeth y dynion yn Mawrth diweddaf. Pa fodd, gan hyny, y gallai fod yn ymdrechfa am yr hawl i gyfuno pan nard oedd yr hawl hwnw yn cael ei gwestiyno mewn un modd, hawl oedd yn cael ei ganiatau, ac wedi bod felly am flynyddoedd, i'r helaethrwydd llawnaf posibl? Dywed y "Daily Chronicle"] wrthym nad yw "crucial point" y cytundeb ddaethpwyd iddo yn awr yn "ffeindio dim lie o gwbl yn nghynygion Arglwydd Pem-hyn yn hi," a'r "crucial point" hwn, fel yr eglura yChrou- iclfe, ydyw-" y gall gweithiwr unigol, neu dJos- barth o weitlnvyr fyddo ganddynt gwynion, yn awr gael gan holl gorph y dynion i gymcryd y cwynion i fyny—amod na wnai Arglwydd Penrhyn ei ildio o'r blacn ar un cyfrif, a'r hwn a wrthsafodd efe ar y tir y byddai i hyny osod rhcolaeth y chwarel yn nwylaw y dynion, yn nghyda gwneud rhyw bethau dychrynllyd eraill." Mae yn hollol glir oddiwrth hyn fod y Chronicle yn methu y prif bwynt yn ayfangwbl. Yn y cyfarfyddiad rhwng Arglwydd Penrhyn a dirprwyaeth y dynion yn Mawrth diweddaf, v cyf.'iriwyd ato yn barod, bu i'w arglwyddiaeth ddweyd, mewn atebiad i Mr W. H. Williams ar y "crucial point" hwn: Y rheol ydyw ac a fu fod yr holl achwynion i gael eu gwofUrl yn uniongyrchn' i'r rheolaeth gan y per-' ponau fyddo ganddynt gwyn ac os bydd unrhy",v j fater arbenig bwvsig ag y dymuna y dynion ei ddwyn yn mlaen gan nifer unol o honynt, fe ellir ei wneud trwy foddion dirprwyaeth o weithwyr yn cynwys dim mwy na chwech o bersonau, a ehan-1 iatau bob amser fod y person neu'r personau !i,h- wynedig yn cael eu cynwys yn y ddirprwyaeth ho no. MiaaJlifycliwane(yu,cyntynuallangm-m,i os byddai gweithiwr yn teimlo fod ganddo gwyn, ei fod yn wastadol wedi bod at ei berffaitli ryddid i geisio cynghor gan ei gydweithwyr, os dymunai, efe wneud hyny, pa un bynag fyddai y gweithwyr hyny ar bwyllgor ynte na fyddent." Cafodd .v I geiriau hyn eu llefaru yn mis Mawrth ail-adrodd- iad ydynt o eiriau cyffelyb a lefarwyd yn y mis Medi blaenorol; yr oeddynt yn gorphoredig yn 1 nghynygion Mai, a cheir eu bod yn ffurfio yr ad-: ran gjaitaf a phwysicaf o'r telerau y cytunwyd ar-! nynt yn bresenol. Beth, gan hyny, sy'n dyfod o fynegiad y Chronicle "-y gall cwynion gweitJi- iwr unigol, neu ddosbarth o weithwyr, yn awr gael eu cymeryd i fyny gan holl gorph y dynion—amod na wnai Arglwydd Penrhyn ei ganiatau o'r blaen ar un cyfrif ?" Bydd i unrhyw un gymer y drafferth i fyned yn ofalus dnyy yr adroddiad o'r inteiyiew" yn Mawrth diweddaf ganfod fod yr amod hwn, nid yn unig yn cael ei ildio gan Arglwydd Penrhyn (yr hyn y myn y "Chronicle" na wnai ei argl- wyddiaeth ar un cyfrif ei ildio), ond hefyd ddarfod i Arglwydd Penrhyn a'i reolwr cyffredinol, Mr E. A. Young, fyned i lawer iawn o drafferth i egluro ei gynwys yn gywir i'r ddirprwyaeth, yn ol fel y'i canfyddir yn yn nhelerau terfynol y cytundeb. Pan ofynwyd i Arglwydd Penrhyn gan lefarvdd y ♦Idirpnvvacvh am atebiad i'r cwestiwn parthftd hawl un dyn i wneud ei gwyn yn eiddo yr oil, ei arglwyddiaeth a ddywedodd: Credaf fod hwiv- yna yn un o egwyddorion undebiaeth, a ehwi wyddoch na ddarfu i mi erioed amlieu cyfreithlon- deb undeb." Eto "Mater yw hwnyna i'w ben- derfynu genych chwi eich liunain." Mr Young a bwyntiodd allan nad oedd Arglwydd Penrhyn yn gwadu i'r dynion fodolaeth pwyllgor neu hWlli- gorau undebol, yn y chwarel nac allan o honi, y rhai oeddynt at eu llawn ryddid, mewn achos o gwyn,i anfon dirprwyaeth o chwech at v rheolaeth —y dynion at eu deAvisiad i rai o'r pwyllgor fod yn gynvrysedig ynddynt ai peidio, a'i fod yn ddeall- edig mai y chwarelwyr, nid y pwyllgor, oedd i gael eu cynrychioli. Ychwanegodd Arglwydd Penrhyn at hyn trwy sylwi: Yr wyf fi yn dweyd y gall unrhyw nifer o bwyllgorau fod yn y chwarel." Y mae hyn oil yn myned i anwireddu y mynegiad fod Arglwydd Penrhyn yn dymuno ymosod mewn unrhyw fodd ar yr hawl i ymuno. Yr oedd y chwarelwyr at eu llawn ryddid i ymuno, ac fe wnaethant hyny: yr oeddynt at eu rhyddid i gael cynifer o bwyllgorau ag a ddewisent, a bu iddynt eu cael. Dywedwyd wrthynt ehwe' mis yn ol, at; nid am y tro cyntaf chwaith, y gallai holl gorph y chwarelwyr gymeryd cwynion un dyn i fyny. neu un dyn gymeryd cwynion yr oil i fyny y byddai i'r rheolaeth wrandaw y cwynion hyny unr 7 ser, pan ddygid hwy gan ddirprwyaeth o c wedi eu penodi gan y gweithwyr, mewn ffordd a ddewisent; a phan na byddai penaeriy 1- iad y rheolwr yn foddhaol gan yr achwynwyr, Arglwydd Penrhyn bob amser yn barod 1 gae farfyddiad ag unrhyw weithiwr unigoi, neu aoi:r- prwyaeth o chwech yn cynrychioli hoU aynion a weithiant yn y chwarel. Gydar iau hyn mewn golwg, priodol iawn fyddai g° y Pa gyfiawnhad all yn bosibl fod dros yr e gwarthus fu ar Argh^dd Penrhyn am y ^e(ld diweddaf hyn, dros ymddangosiad yr diwerth a daenwvd ledled y wlad o beithyn hawl o ymuno, dros ddadgymaliad drygionus yj fath fasnach fawr a phwysig, a thros dawyn gwlad- wriaeth flodeuog o bobl i ymylon dmystr? Nid oes gyfiawnhad o gwbl. Y mae trosedd diwvd- ianol anferth wedi ei gyflawni trwy gamddarlun- iadau maleisus; ac y mae derbyniad gwirfoddol yn awr, gan y dupes, o'r telerau gynygiwyd iddynt ddeuddeng mis yn ol, ond y pryd hyny ac ar ol hyny a wrthodwyd ganddynt, yn dangos mor wrthun mae y sefyllfa wedi ei chamddarlunio iddynt o'r pryd hyny hyd yn awr. Yr un papyr, am yr un dyddiad, a ddywed: Arglwydd Penrhyn a wrthododd gydnabod awdur- dod Pwyllgor y Chwarel fel ag yr oedd wedi ei gyfansoddi, ond cydnabyddodd yn llawn hawl y dynion i gael y cyfryw bwyllgorau i'r dyben o gario yri mlaen eu busnes o undebiaeth crefftwr- ol yn eu ffordd eu hunain ac yn y lie priodol. Dyma y pwynt ar ba un y cymerodd y rhwygiad Ie, ac y mae Arglwydd Penrhyn wedi cario y pwynt yna, a phob pwynt arall y safai efe drosto. "Yr wyf fi," meddai ef, mewn atebiad i'r ddir- prwyaeth yn Mawrth diweddaf, "yn dadleu dros yr egwyddor o ryddid perffaith i feistr a gweith- iwr, ac wrth y llinell yna yr wyf yn bwriadu glynu." Mae ei arglwyddiaeth wedi gwneuthur hyny yn ddewr, cyson, a da, a llwyddianus hefvd fe ddylid dwevd, er na cheir gwybod byth pa faint » gostiodd hyny iddo. "FLOTSAM AND JETSAM." Yr un papyr eto, o dan v penawd digrifol uchod a gynwys y canlynol: — Nid yw Truth bob arnser yn dwevd y gvvir. Gall hynyna ymddangos yn groes-ddywediad,1 ond y mae lfeitliiaii diymwad yn l>rawf 0' hoiio. '1 Irutn a ddywed: "Y mae Arglwydd Pen-' r'nyn wedi rhoddi i mewn, ac mae y chwarelwyr edi cael buddugoliaeth." Nid yAV yr un o'r ddau fynegiad hyn yn Avir. 11 'W11, :l ^ae ,vn hyfrydAvcli genyf 4 deal fod y meistr trahausfalch hAvn wedi gorfod dnngo 1 l;wr.' Nid yw y meistr trahausfalch hAyn wedi gorfod dringo i lawr." a dflywed "Mae y dynion yn awr! a'r hvnbpTf 7maner°I1 bo.bPeth 7Pwysentamdano rhZn^t/ gNrdSat&' b\'d mrl iddynt bwyso am dim V n Styn ;nvr We,dl eu derl)Aai, oddieithr Trr '/i; T Iuvnw efe a ddywedodd V> lC cliaent by ill 1110 hono. bJSu' ^clianiatai efe i unrhyw bflyllgor o r Lndeb ymyryd rhyngddo ef a'i weitli-1 "O 11 y'T'Odraethiad y chwarel. Dyna vr un! peth a wrthododd efe, a'r un petli na fu i'r dynion ei gael. J r} ^onicle a gymer ddalen allan o lyfr y irutn, a sieryd am droad ymaith y ddirprwy- T)1 i!>r ^"ca!,b 'm eiddio myned at ArglAwdd i enrJiyn fel prawf o wrthAvynebiad ei arglwydd- laeth i'r hawl o ymuno. Nid am f(-id,l io myned at Arglwydd Penrhyn" y trewyd y ddirpnvyaeth o'r gwairh. Cawsant eu stopio am draAvsfeddianu awdurdod y rheolaeth yn v chwarel, a throisant eu hunain o'r gwaith onerAvydd na chaniatawyd iddynt barhau y tra- aiglwyddiae111 yna. Ni chwestiynwyd erioed eu hawl i ymuno, ac fe bery yr un hawl yn ddigyff- Avrdd. Gadewch i ni gael y gAvir, foneddigion, os gwel- wch yn dda—onide na roddweh i ni ddim byd. THE ENGINEER.

THE ENGINEER. (Awst 27ain.) Mne yr% anghydfod rlnvng Arglwv-dd Penrhyn a'i aaymon o'r diwedd Avcdi teriynu. Mae v fi'titlnau yn dra syml Mynai -irwemAvyr yr undeb fod i futerion y c raarel fawr yn Methesda gael en rheoli gan bwyllgor 0 ) dynion yr oedd pob achos o osod bargeinion, ang- 11A atodau a clnvyiaon o uob math, i basio trwy ddwv- I; v y pwyllgor. Ni fynai Arglwydd Penrhyn hyn ( y c,i-ilvllitld oedd Sttrtic. Nid yw yn angenrheidiol ir.yned i'r manylion mae y rhai hyny wedi eu gosod allan ell yn ngholofnau ein cyfoesolion dyddiol. Par- Lioclcl y streic am 48 o v.tvinosaiT, ac y nu Arglwvdd ¡ Penrhyn wedi enili yn mhobpeth. Mae rheolaeth v ehwHrel yn ei holl fanylion yn aros yn ei d'vylavr. Y tfaith neiliduol at yr lion y dymunem alw sylw vw T y strTc costio 1 bob un °'r gweitlraTr sVin laiwnig 50p a 60p. Ymddengys hyn yn gryn lawer i el i'w arelwyrCymrcig el roddi i li'wrad. Nid ydvnt.ych- Yedi c.tlsl cIim y» gyfnewid. tlwelwa ei fod yn cael ei tynegi gan un neAvyddiadur fod y ehwarflwyi weai eiull. in niwedd ei fywyd credai Napoleon, meadu-, ea fod wedi enill Waterloo, a deil llawer o 1 iiancod allan hyd heddyw fod Wellington wedi cael ei guro^ ond vi fod mor hynod aiiyrybodus yn neddfaa raj iel t«l mi ellid ei gael i roddi ei arf&u i lav/r na t;i:;nc o'r macs, yr hyn oedd, wrtli gwrs, allan o'i le ynddo. Gelhd tybio fod Arglwydd Penrhyn yn diiyn 'i-dianpl Wellington. Modd bynag, pe cawsai fudd- ugohaoth gA-lic-lvb to byddai y elnvart-hvyr wedi e't gATU i dryehineb. Ac livd yn nod pe bii y dynion wedi enill, ni ymddengys y buasent un tipyn gwell. ac y mae 60p bob un yn ymddangos yn swm Ued fawr i'w dalu am AT aruhydedd a'r gogoniztiit o fod yn iiii- alluog i ofyn i Arglwydd Penrhyn neu ei orucliwyliAvr yn uniongyrchol am unioni unrhyw gwyn. "0. oedd yn wir. yr oedd y frwydr yn frwydr fawr, welwch chi, ond nid yn ddoeth ei liymladd, yn wir."

THE LIBERTY REVIEW. (Medi 15fed.) Gohebydd dan yr enw "Isgwympicdydd" a ysgrif- (in;i i'r papyr uchod yr erthygl ganlynol dan y penawd "Docs choir rhyme with liar?' — Bu i dderbyniad telerau Arglwydd Penrhyn, yn rmvodd y mis diwedd- L 10 -if, gan y dynion rhyfedd, tryblus, a phengaled ydynt wedi gweithio mor hir yn ei chwarel yn Methesda drhvyn i derfyn anghydfod llafurol pur anghylfredin a neillduol: setlodd hefyd, am y pryd, law, r iawn o bethau eraili yn y rhan hono o'r byd, ac yn Avir mewn llwedcl eraill. Yr oedd yr holl helynt, o'r dechreu i'r diAvedd, yn debyg i ryw ymgais, rhywbeth i broli rhywun. i'r 'oedd y chwarelwyr, eu harweinwyr a'u pleidwyr, bob amser yn siarad o'r tu ol i'r lien. Ni roddAA-yd y gWlr bwyntiau mewn dadl, y gobeithion a'r "Lielieli,eisiot hyny a faetlud gan y cliwardwyr, er- ioed mewn iaith glir, ac ni jonAvneir a hwy o gwbl yn nhelerau y cytundeb. Darfyddodd yddordeb y dyn- ion yn y cliwarel pan y daeth yn hysbys iddynt na d cedd ond ychydig iawn o wahaniaeth rhAvng ,olvgi t.-i- au cyntaf Arglwydd Penrhyn ag ail fedayiiau Mr H. VV'illiams, U berthynas i "laftir" a chyhog, vstad pethau yn Chwarel Bethesda yn awr, mewn till ystyr, yn d-byg iawn i'r hyn oeddynt cyn i'r anghyd- fod ddechreu. 0 leiaf, mae Arglwydd Penrhyn, neu yn hytrach yr egwyddor a gynrychiolai, wedi enill Jlawer mwy nag a ddangosir yn y telerau a ddtrbyn- iwyd gan y ddAryblaid. Mae yn werth adgofio beth yr oedd Mr Williams ac arweinAA-yr y dynion yn y dechreu yn ei ofyn ac yn gobeitliio ei gael. Rhaid cofio fod clrwarehvyr Cymreig yn by-v ilaAver iawn allan o'r byd. Mae "ysbryd yr oes," adlais syrnudiad- au mawr a drvchfeddyliau dyrchafedig, yn Inryr yn eu cyrhaedcL ialae chwarelwyr Cymreig hefyd yn aruf i ddysgu fod rhyw ddryehfeddAvl y maent hwy wedi ,u ei godi i fyny yn farw neu wedi ei droi o'r neilldu mewn lie arall. Canlyniad cynhwrf cenedlaetholiad tir 1884 yw ymgais y chwarelwyr i ddod i feddiant o cliwareli Arghvvdd Penrhyn. Cymerodd i ddisgyblion Mr W. H. Williams oddeutu 16 o tiynyddoedd i roddi yn eu penau mai rhodd yr Hollalluog i ddynion pob gwlcLd yw chwardi llechau y wlad—yn cael eu cynrychioli, yn main eliwarehvyr Bethesda, ganddynt hwy, eu hunain. Nid oedd y ffaith fod y gri am genedlaethol- iad tir wedi ei cliAA*areu .allan yn nollol yn Lloegr, ac yn y byd gwareiddiedig yn gyd'redinol. oddeutu deng mlynedd yn ol, wedi cyrhaedd, erbyn 1896, i wybod- aeth y "gWJT mynyddig tyner, deallus, ac ufudd," y y rhai, fel y dywed y "Daily Chronicle" "oeddynt yn treulio eu Llungwyn mewn eyfarfodydd gAveddiau,ac o bosibl, trwy fyfyrio ar hanes Ananias a Sappliira, yr llwp, y dylai golygwyr y "Daily Chronicle' ei ddar- lien. Deuddeng mis yn ol yr oedd chwarelwyr Beth- esda wedi eu perswadio yn gadarn gan eu harweimYJT Sosiahiidd fod y clwarelau yn eiddo iddynt Irwy, ac nid i Arglwydd Penrhyn ac hclyd y byddai i'rscn- odd, y VVasg, ar A.S. Cymreig rywfodd ddifeddianu yr hwn a ehvid yn belrchenog cyfreithlon, a rhoddi y chwarelau i'r gweithwyr. Yr oedd yr holl lielynt yn nghylch "pwyllgor," a'r cwynion a'r gofynion ddygid yn mlaen gan y chwarelwyr i r a ddau pell fel lien; rhyw ffordd i alw sylw at hawl fwy y chAvarelwyr, a sierhau cymhorth y cyhoedd i Avmaul i ffwrdd a'r tirfeddianAvr diog ac ail orseadu gwir grcawdwyr pob cyfoeth, gan y rhai yr oedd yr hawl oreu yn foesol a chyireithiol i elwa ar ychwarel. Yr oedd un o hyn- aliaid Arglwydd Penrhyn wedi ca-cl meddiant (yn bur ddoeth) o Cirwarel y Penrhyn gan y Goron., Peth bychart oedd kyny. Nid oedd aelodau Seneddol Cym- reig a nowyddiaduron Radiealaidd yn parchu rhodd- ion y Goron oeddynt yn ca.u allan hawlfraint v bob! Yclnvarehvyr oedd "y bobl." Yr oedd en teit-1 wedi ei. sylfaenu ar hawi dynoliaeth oddiwrth Dduw i'r "tir." uwir dywedodd rhai oobl fod chwareli llcclii Cymreig yn feddiant cyifredin yr holl hil ddynol, a bod, felly, gan bobl Tipperary neu Transyifania neu Timbuctoo lawn cystal nawl natur- iol i lechi Betliesda ag aelodau undeb creiftwrol Mr Williams. Modd bynag, ni fu i'r ymresymiad fyned mor bell a hyny, Y prif beth oedd cael Arglwydd Penrhyn allan. Fel y llusgai yr anghydfod yn mlaen lis ar ol mis, daetii yn. digon elir nad oedd Arglwydd Penrhyn yn myned i syinud dim. Fel y 1 lechi eu hun- idn, JT oedd ef a'i liawliau cyfreithlon yno, ac yn debyg o aros yno, gan fod ei feddiant o'r lie yn dda yn erbyn y Goren, trwy weithred a deddf gylfredin. Pan y rhoddodd Mr Ritchie a'r rhai sy'n cad cyllog- au yn y Bwrdd Masnach, a'r cynhyrfAAWT Sosialaidd ar haner tai a -n-eithredant fel gohebAvyr llafur i'r swyddfa. hono, eu trwynau yn yr anghydfod, caAvsant fwy o friAviau nag o ddiolch. Cododd y "Daily Chron- icle" groiifa i'r chwarclAvyr, yr hon a ddeuai i tua 9c yr Avytlmos yr un. Yna cychwynwyd cor i gasgiu tanysgrifiadau yn mysg y rhai oeddynt yn cydymdeim- lo a Groeg fcchan ddewr yn nghymydogaeth LInn- dain. Yn y cyfamser ni thalwycl dim cyilog yn Meth- esda. Os, modd bynag, y byddweh yn disgwyl fod y Senedd yn myned i genedlaetholi eiddo dyn arall er eich budd ehwi, gellwch wneud heb gyflog am beth amser. J'T yn fuan wedi dechreu yr anghydfod buasai rhan fwyaf y chwarelwyr yn faleh ddigon i fyned yn 01 i Areithio ar delerau Arglwydd Penrhyn, y rhai a dderbyniasant yn y diwedd; ond yr oedd arnynt ofn cerydd Mr Wiiliams ac ofn cael eu llabyddio neu eu euro i farwolaeth gan y "gAvyr mynyddig tyner, deall- llS, ac ufudd," ftkdlai gan gor Bethesda. Pan weiodd Mr W. H. Williams fod y chwarea Avedi darfod, yr oedd v chwareu wedi darfod. Gwell heb èyenedlaaii- oliad llechi a chyflogau na bod heb genedlaetholiad na chyflog. lcle y ddirnadaeth, yr huan-reolaeth, a'r meddAvl clir a ddangoswyd gan y Sosialiaid Cymreig rhyfedd hyn o leiaf yn dra, nodedig. Gwelsant eu bod wedi eu euro, ac ni wnaethant un twTW, Felly, yn awr mae y chwarehvAT a'u meistr wrth y gwaitii syn- wyrol o gyfnewid defnyddioldeb; cyfnewid gwaith am arian. Gallasent fod yn gwneud hyny byth er Hydref diweddaf. Mae Mr Ritchie a phobl y Bwrcld Masnach yn edrych yn wirion; ond yr oeddynt felly bob amser. Mae dirprwywyr Undeb ChwarelAvyr Gogledd Oyinru mor ddig oherwydd llwyddiant Argiwydd Penrhyn i ddangos ei hawl'fel, yn eu cyfar- i'od yn Nghaernarfon ar yr 28ain o Awst.y bu I rai o he nynt gynyg diorseddu Mr VV. H. Williams or safle o "Gladstone y chwarelwyr," etc., yr hon a ddal- iodi cyhyd, iaiae hyn yn ei gAvneud yn debyg fel pe byddai y "Daily Chronicle" wedi dweyd celwydd pan y idatganodd, mown ertliygl arweimol Awsc 23ain, fod buadugoliaetli "yr achos a AArnaethom yn achos i ni ein hunain" yn "liwyr" ac fod "telerau y cytundcb yn cynrychioli ar ran Arglwydd iVnrhyn ai fod yn rhoddi i fyny yn Ihtwn a cliamodol." in I Avir, nid oes "pe" yn y mater. Mae y "Daily Chron- icle" wedi dweyd cdwydcl o'r cychwyn wedi bod AVTthi ddydd ar ol dydd er deehreuad yr angliydfod yn I Methesda; a byth yn fwy digywdydd na. l' diwrnod wedi. iddo orphen. Er engraifft: Mae Arglwydd Penrhyn ers blynyddau wedi rhoi ei droed i lawr ar bobpetn yn sawru yn debyg i gyfulliad. Daeth ci benderfyniad i wneud i ffwrdd a. chyfuniad i derfyn un mis ar ddeg yn ol." Mae yr holl erthygl yn llawn o gchvyddau. Ni fu i Arghvydd Penrhyn. yn uniongyrchornac yn anuniongyrcliol, erioed Avrtlnvyn- ebu i gyfuniad cretftwiad yn Methesda. Mae neAvvdd- iaduron yma acyn yr Unol Dalaethau wedi rhoi ifyny ddweyd celwyddau bwriadol yn eu licrtliyglau arwein- io!. Bu i hyd yn nod i'r newyddiaduron GAvyddelig ymreolawl ganfod nad oedd dweyd ceiAvydd. yn talu. A ydyw yn talu i'r "Daily Chronicle*" argraphu amvireddau fel uchod? Ar y cyfan, crediif ei fod. Yr oedcl llawer o ddarlien- wyr y papur yn hapus ac yn faleh wrth ddarllen ar y 25ain o Awst fodArglwydcl Penrhyn wedi ei orchfygc. Yn mlien da-xi drliwnod cawsant awgiymiad nad yd- oedd ond erbyn y pryd hwnw yr oedd JT holl helynt wedi ei anghofio. Mae darllenwyr eraili i'r papyr nad ydynt pi poeni eu penau yn rghylch ei ertliyglau ar- weinioi o gwbl. 0 bosibl, felly, na wnaoth y cehrydd- au ddywedodd am y cytundeb yn Bethesda faAAT o wahaniaeth wedi'r cwbl. MAT eg a yr un papyr :—Mae cymaint o'r papyrau Sosialaidd-Radicalaidd wadi bwriadol gamosoa telerau y cytundeb y rhai a basiAvyd yn unfrydol yn y cyfar- loel mawr yn Methesda ar yr 2lain o Awst fel yr ydym yn rhoddi copi cywir isod o'r telerau hyn. fel y'i liar grailwyd. Yr unig bapyr Llundeinig boreuol a gy- hoeddodd y gwir fleithiau mewn perthynas i'r cytun- deb oedd y "Times," yr hwn, mewn erthygl arweinioi. a bwyntiodd ailan fod y canlyniad mewn effaith yit fuddugoliaeth Iwyr i Arglwydd Penrhyn. Yr ydym yn sylwi mewn colofn arall ar y streie ftol hon yr hon na sicriiaodd ond ychydig os dim i'rdynion nad oeddynt yn ei fwynhau ers blynyddoedd, neu a gynygiAvyd iddynt gan Arglwydd Penrhyn mor bell yn ol a Mai diAveddaf. Ma,c- cytundeb y deuAvyd iddo yn awr yr un peth mwn effaith a phe buasai y dynion. wedi der- byn v telerau gynygiwyd ar ran Arglwydd Penrhyn mor bell yn 01 a Mai diweddaf. Mae y cytundeb y de-uwyd iddo yn awr yr un peth mewn effaith a phe buasai y dynion wedi derbyn y telerau gynyghvyd ar ran Arglwydd Penrhyn ar y 27ain o Fai diweddaf, ac a wrthodwyd gan y chwarelwyr. Gweiir hyn wrth gyferbynu y ddau.

CYFARFOD YN CEFN MAWR, Yr oedd ysgolion y Bwrdd, CefnmaAvr, wedi eu gor- lenvri a chynulleidfa frwdfrydig, nos Ian, diweddaf, i g-fnogi ymgeisiadaeth 11 Anrb. G. T. Kenyon. Lly- AVYDDAAY'd gan Mr R. F. Graess.r, ac AT oedd hefyd ar y plattiorll Mr a Mrs Kenyon, Mr Walford Green, A.S. dros Wadnesbury, Mr E. Lloj'd EdAvards, a Mr E. Lloj'd Jones. Ai* ol i'r jongeisj'dd draddodi ar- u erclnad synwjTol a grymus, pasiwyd pepdei-fvniaal- yn jimwymo i gefnotci Mr Kenyon. yr hwn a gjmj'giwyd gan Mr Walford Green, ac a eiliwvd gan Mr E. Lloyd •Jcnes.

——————————? Maiwolasth S-dvn firniwr Bu Mr Ssmuel Birch, Han.mer Hall, un o brif ( ifesaethAvyr Sir Fflint, farw yn sydyi: foreu Gwener dun amgylcliKwlau poenus. Yeklydig yàiau ol A-T oedd Mr Bach yn cynorthwyo i'ddigroe'm biiAA-ch fua-sai farw o aliechyd. a tiiybir i'r^drwg od.diAvrth y fuwcH fyiied i'w gnawd rywfodd, canys pnodolir ei farwo-la«th i wenwyniad ei* Avaeo'. Gwein- yddwyd arno gan Dr. Waikin, Whitchurch,, a Dr. Elliott, Caer.

-+- Cymdeithas Amaethyddol Cor wen. Cynhaliwyd arddangosfa flynyddol dosbarth Edeyrnion yn Nghorwen ddvdd Gwener. Yr An- rhydeddus C. It. Wnlli oedd y liywydd. a Mr R. E. Jones, Hafod, ydoedd yr is-lywydd. Cariodd Mr Morris, Caxton. House, Corwen. ei ddvled- sAvyddau fel ysgrifenydd allan yn foddhaoL* A ganlyn ydyw rhestr o brif eniilwyr y gwaJianol wobr-,vv o r. BUTTER, Pot or tub of butter, not less than 501b. weight -1, J. Thomas, Cerygdruidion; 2, Miss E. Hughes, Cerygdruidion; 5. W. Roberts. Cor- wen. F, our pounds (separate) of fresh butter—L, IL Jones, Corwen 2, J. Ellis, Cerygdruidion; 3, R. E. Jones, Corwen. WELSH CATTLE. Bull, about two years old—1. R. Williams, Bala; 2, W. T. Owen, Llandderfel. Bull, under two years old—1, R Ellis 2, D- J. Owen, Cerygdruidion. .9 1 Cow, in milk or calf—1, J. Ellis 2, Mrs Ro- berts, Corwen. Heifer, in milk or calf, under three years old- 1 and 2, R. Ellis. Heifer, under two years old—1, R. Williams; 2, W. E. illiams, Corwen. Bull calf, under one year—1, D. Jones, Cerygy- druidion; 2, R.. Ellis. CATTLE OF ANY OTHER BREED. Bull, above two years old—1, j. V. Williamson,. Corwen; 2, R. E. Jones, Corwen. Bull, under two years old—1, R. Blezard, Ruthin 2, E. Jones, Bettws 3, Mrs Williams,. Gwyddelwern. Cow, in milk or calf—1, Mrs Humphreys, Cor- wen 2, D. R. Jones, Corwen. Heifer, in milk or calf, under three years old- 1, J. W. Williams, Llawrybettws 2. Hon. C. H. Wynn, Corwen 3, r. V. Williamson. Bull calf, under one year—1, T. Jones, Nant- clAwd 2, E. Jones, Llandrillo. CART HORSES. Mare, with foal, for agricultural purposes—1, J. Roberts, Cynwyd; 2, L. Roberts, Llandrillo: 3. R. Percival. LLmdegla. Pair of horses for agricultural purposes—1, J. Jones, Corwen; 2, R. Baines, Bryneglwys; 3r W. Jones, LlanShangel. Horse for agricultural purposes, over three, years old—1, E. Jones, Corwen 2, H. Davies, jLiandrillo 3, S. Evans, Corwen. Gelding or rily for agricultural purposes, over- two and under three years old—1, H. Jones. Llan- elidan; 2, J. and T. Edmunds, Corwen; 3, Sir H. B. Robertson, Llantysilio Farm. Yearling colt or filly tor agricultural purposes— 1 and 3, H. Williams,Derwen 2, H. Jones, Llaxi- elidan. Cart- foal, colt or filly-I, J. Roberts, Cymyvd 2, L. Roberts, Llandrillo. LIGHT HORSES. Cob, mare or gelding, not under 14 nor over 15 hands, three year¡; old and upwards—1, S. Wil- liams, Corwen; 2, M. Thomas, Bryneglwys; 3, R. White, Llandegla. Cob, mare or geiding, not under 14 nor over 15 hands, and under three years old—1, R. Jones, Cerygdruidion 2, J. Davies, Llandegla; 3, G. Roberts, Llanelidan. Cob, mare, not exceeding 15 hands, with foal- 1, W. Owen, Bala; 2, D. Davies, Cynwyd; 3, J. Edwards, Ruthin. Pony, mare or gelding, over 12 and under 14 hands, any age-1, W. Owen, Bala 2. J. and T. Edmunds, Corwen. Pony mare, over 12 and under 14 hands, with foal-I, J. Edwards, Ruabon; 2, T. Boden, ÜyJl- wyd 3, D. Davies, Cynwyd. Mountain pony, mare or gelding, 12 hands and. under—1. D. Jones, Corwen 2, J. Roberts, Cor- wen 3, T. Jones, Llanfihangel. PURE WELSH SHEEP. Ram, born in 1894 or 1895-1, W. E. Williams, 'Corwen; 2, R. White, Llandegla. Ram, born in 1896-1, A. R. Cox, Hafodelwr r 2, R. White. Ram lamb-1 and 2, W. E. Williams, Corwen. Pen of four ewes, over three years old—1 and 2, W. E. Williams. Pen of four ewes, under three years old-I, T. Jones. Corwen 2. W. E. Williams. SHEEP OF ANY OTHER BREED. Ram. born in lbJ4 or 1895-1, J. V. William- son, Corwen 2, R. E. Jones. Corwen. Shearling ram—J. V. Williamson. Ram lamb—1, E. R. Jones and Brothers, Bet- tws; 2, J. V. Williamson. Pen of three ewes—2, R. E. Jones, Corwen. I PIGS. Boar, age to be oonsidered-l, J. A. Roberts, Bi-vi eglwts; 2, J. Hughes, Llandrillo. Sow. age to be considered-I, J. Jones, Corwea 2, R. E. Jones, Corwen. Cottager's pig—1, W. E. Edwards, Corwen; Z, E. Edwards, Corwen. POULTRY. Brahmah or Cochin cock and hen—1, J. Ellis, Cerngdruidion 2, E. Jones, Carrog. Any other breed, suitable for farmers, cock or hen-1 and 2, J. V. Williamson. Drake and one duck, any breed-1 and 2, J. V. Williamson. Gander and one goosie—1 and 2, J. V. William- son. Turkey, cock or høn-J. Y. Williamson. DOGS. Sheep dog—1, E. J ones, Bala; 2, Inspector- Roberts, Bala; highly commended, E. Jarrett,, Llandrillo. EXTRA PRIZES. Mountain pony. mare, over two and under fiva years, not exceeding 12 hands (open to the county 11 _r of Merioneth and the society's district)—1, j. Hughes. Llandrillo; 2, E. Roberts, Glyndyfrdwy. Welsh ram-W. E. WilhaJiis, Corwen. Harness horse, mare or gelding, over 15 and ten- der 16 hands,three years and upwards-J. Wil- liams, Bala. Three shearling ewes (Welsh)—1, T. Jonas. Brynmelyn 2, W. E. Williams „ Corwen.. Three ewe lambs (Welsh)—1, T. Jones; 2J W, E. Williams. Three fleeces of wool (Welsh)—1, W. A. Jon Cerygdruidion 2, W. E. Williams. Three fleeces of wool (any other)—1, J. V. Wil- liamson, C01\11; 2.. R. E. Janes, Hrjod. Pot of butter, not less than 201b. weight-D, Jones, Cerygdruidion. Collie bitch—2, E. Jonos, Bala; highly com- mended, Mrs Lloyd, Llandrillo commended, 1 spector Roberts, Bala. Brahmah, Cochin,or Langshans cock and E-Qn- S. Jones, Denbigh. Drake and one duck, any breed-1, W. gall. Denbigh; -very highiy commended, S., Jones; commended, J. V. Williamson. Sow and young pigs (not ess than five)-I, -E. Jones, C;>rwen; iughly cocimeiided, E. Davies Corwen. Bushel of barley (1897)—W. Roberts, Corwen. Leipuig trials (open)— Mrs. Blockloy, !\bd ley 2, Jeroaie, Sutton: 3, J. Jones, Wrexham. Trotting trials for ponies under 14 hands—1, .1. jfidwardb, Ruabazi 2, M, Jones, Bryneglwys ;t vi J. Owen, Corwen. Horse* not over 15 hsnds—1, R. Whi-'e, Llan- j degla; 2, R. R. Bobcrto, Corwosi I E. Derby- !I I shire, Corwen.

MASTER BUILDERS ASSOCIATIONS- JOURNAL. (Medi 15fed.) Fel y macn wybyddus i adeiladAvyr yn gyfl'redinol, mae AT anghydfod hir-barhaol yn Chwarel y Penrhyn wedi ei setlo er ein rhifyn o'r blaen. Rhoddwn ardu- dal n arall delerau y cytundeb, a gweiir fod y dynion yn myncd i mewn yn ymarferol ar yr un telerau ag a fociolent pan yr aethant allan. Nid oes unrhyw gyf- neAAridiad yn y safon, fel yr oedd y dynion yn ei geisio, ac y mae yr un cyfurtaledd eyflog a gosod bargeinion yn aros fel yr oeddynt cyn y streic. Ymgais yw yr iloll helynt wedi bod ill orfodi Arglwydd Penrhyn i gydnabod "pwyllgor sefydlog" yn y chwaral, tebygi'r vi-a ddiddymwyd ganddo yn 1885, a'r hwn a yniyrai gAinaint a rlieoleiddiad y chwarsl fcl nad oedd bron yn talu am ci gweithio. Yr y cyclnvyn cyntaf dj-wed- odd Arglwydd Penrhyn ei fod yn gwrthod caniatau ymJTiad unrhyw bwyllgor rhwng meistr a gwas yn y chwarel. Dyna oedd y cwestiwn oll-bwysig. Nid oedd y pwyllgor a, fodolai cyn 1885 yn cynrychioli gwahanol bleiaiau mewn gwleidyddiaeth, credo, neu undebiaeth, ond bu i'r unvyafrif ar y pArvllgor ynfuan oi'iodi y g\veit!r.ryr i edrych arno fel y prif allu yn Dgweitliiad y oliAV-irel, a chanfyddodd y rhcolaeth Had o.dd ganddynt liAvy waith yn aros GosodAryd rhe- olau i lawr yn 1885,y rhai sydd Avedi gweithio yn iavrn byth wedyn, a'r rhai a gynwysant bobpeth sydd yn y td rau cjdundeb presenol, fel y'i gehvir. Mae unig I amod Arghvydd Pviirhyn wedi ei chad,y.ac feilv m.ie'i' dynion wedi en conero. canys dywedodd y ddirprwy- aeth yn AT ymdrafodacth ar gyfuniad yn MaAvrth rli- weddaf mai y pwynt oll-bAvvsig yn yr anghydfod oedd cydnabod "pAvydlgor sefydlog." Mae y dynion yn;iAvr wedi derbyn y tel.rau heb y pwy!lgor, felly y mae Arglwydd Penrhyn yn cadw ti to, o'r hwn y mae yr undeb yn Nghaeriiarfon ceisio ei datlu. Mae y dynion eu hunain yn cydnabod nad oes yr un meistr mor uehel ei feddwl yn unlie ag Arglwydd Penrhyn. a byddant. yn abl i sylweddoli yn awr fel y maent wedi ea camarwain. Ni chlywir gair yn awr am y cwya- in,) Lone-clig a godid cjmaint i'r gwynt yn y dechreu (Awst, 1886). un o'r rhai amlycaf oedd symudi-id ry- btlAvjT, yr hyn, meddaht, gymtrai le yn ami. Pan yr heriwyd hwy i ddwyn prawf yn mlaen, bu raid iddyi:r fyned yn ol 12--1eunaw !J flynyddoedd yn hanes y chwarel i ganfod saith o acAosion, y rhai oil, Aveili cliAvilio i mewn iddynt, a eglurwyd yn foddhaol. Y itaith. yn fyr. yAV, fod y dynion yn sal ar yr helynt, ac yn faleh o gael myned yn ol ar unrhyw delerau. Maent werli colli railoedd ar tiloedd o arian meAATi cytlngal, ac wedi dioddef yn llym. Mae y fasnach wedi ei gwyi'droi am flwyddyn, ac y mae ndloedd yn y fas- nach adeilada Avedi dioddef colled ac aaliAvylusdod. Eto, nid yw car.!yni:id lrvrn oil i'r rhai oedd a wnel- ont ag cf: ag eithrio Arglwydd Penrhyn, hyd yn nod yn gysgod o enill. Felly y diweddodd v streic fwvaf rodedig yn hanes y ldynyddoedd diweddaf.

Y CAMBRIAN NEWS. (illedi Nid yw yn wir, wrth gllTS, fod y meistriaid yn :nasnacn y' peirianyddion yn ceisio tori cyfuniad yn gyfangwbl." Dechreuodd y dynion ymladd trwy ofyn am ddiwrnod o wyth awr. Pe buasai y dynion yn flair gweithio wrth y job gailasent wneud cymaint o waith mewn Avyth awr ag mewn naw, ond mae ar y dynion eisieu tai am yr amser ac nid am hyn a hyn o waith. Mae gan y dynion, mewn unrhyw fasnach, bertfaith liawl i wrthod y telerau gynygir gan y meikstriaid. ond nid oes ganddynt hawl i bwyso ar y meistriaid i roddi gwaith iddynt ar delerau osodir i lawr gan y cyLiogedig. Nid yw o fudd yn y byd, fel y dywedAvyd Avrbliym ar aAvdurdod, aradru tywod glan y mor. i\i fyddai i'r cropiau borthi yr aradrwr nai geifylau. Yr llyn sydd wir am aradru tywod y traüh sydd wir liefyd, mewn ystyr lai, am lawer math o lafur. Nid oes dim llafur cynyrchiol yn cael ei gurio yn mlaen os nad ydyw, beth bynag, yn porthi y llafur- Arr ac yn gaaael rhywbeth yn weddill. Dyma y gwir- ionedd sydd gan lafurwyr iV ddysgu, ac ni fydd i unrhyw sothach yn nghylch iawnderau llafur a gogoniant y weriniaeth" alluogi gweithiwr i ganlyn yn miaeri i weitltio g'J'da'r hyn nad yw hyd yn nod yn darparu iddo y gynhaliaeth leiaf. Ar y pryd gaiiwn ei chanfod yn fwy poblogaidd i waeddi gydar dorf nag i ysgrifenu synwyr cyifredin, ond yn y diwedd synwyr cyifredin ddaw'n oruchaf. Ein cYlgor i AveitliAvyr yw dod yn gyfahvfwjT. Mae y gAveithiwr sydd yn meddu punt yn fAvy na'i ddyl el wedi anfon angenoctyd Avytlinos yn mnellach oddiwrtho. Mae pob punt. a, gedwir o'r neilldu yn anfon eisieu wythnos yn mlaen o hyd. Mae y dyn sy'n meddu punt yn gyfalaiwr, ac yn llawer mwy annibynol na'r dyn sydd bunt mewn dyled. Mae gan y dyn all gynilo ddef- nyddiau sydd ynddynt eu hunain yn iachaAvdAvriaeth, ar AVahan l r cyfalaf y daw yn berchenog arno. Mae y "Daily Chronicle, gyda dyfalwch condemn- iol, yn parhau i ddweyd fod cload allan y peirianydd- ion yn. ddyiedus i benderfyniad ar ran y m. istriaid i ddinystrio cyiuniad, ac mae ystori y cload allan yn cael ei galw gan y papyr hwnw yn ystori "ddrygion- us. lipia y liinell gymsrodd y "Chronicle gyda goJwg ai- streie y -Feii-li gan fyned mor bell ag i ddwiyd, gan fod Arglwydd Penrhyn yn g-wrthsefvll yr hyn a ystyriai efe yn ofynion afresymol, y dylai ei l!°H ystadau gael eu cymeryd oddiarno—y dylai gael ei ddifeddianu. Mae y "Clnonicle" yn canfod nad yw y bolisi waradwyddus, ac, yn ein barn ni, cldrwg hon yn cael ifafr gydag arweinAvyr y gAveithwyr yn Lloegr. Mae Mr James Mawdsley, ysgrifenydd eyfiredinol y Textile Workers' Association, wedi gwneud mynegiad o berthynas i anghydfod y peirian- AVAT. Dywed Y mae i \v obeithio na fjTdd i'r un 0 u gweithwyr eynrycliioladol golli eu penau dros anghydfod y oeiriainvyr, er, a barnu oddiArrtii yr nyn yr adroddir iddynt I dfhveyd, ei bod yn edrych fel ps byddai felly. Nid oes ddiwedd ar y siarad gwyllt o gAnnpas y frwydr cvdrhwng y pIeidial-pal tUll a yw er cael neu beidio cael diAATnod Avyth awr, ond mai amcan v meistriaid yw tori i fyny Gymdeithas y PeirianAvyT, a rhoddi dyrnod i Undebiaeth Gretftwrol yn gyifredin. Nid oes gtÆJ-f un petrusder mewn galw hyn yn sothach, a phe b'ai y rhai sydd yn siarad y fath tfolineb ond yn unig yn dod i lawr at Avix ifeitlnau yr achos gwelent ,mal felly y mae. Pe dewisai y peirianAvyr dynu yn 01 eu cais am cldiwrnodwyth aArr oddiwrt-h ddwy neu dair o ihrms pi Ludain sydd mewn cysylltiad a Chyngrair y Meistriaid, gellid setlo yr anghydfod y diAvrnod Avedyn. Nid oes unrhyw amheuaeth nad yw y meistriaid yn ewyilysio gwneltd AT oil yn eu galhi i Avanychu Undcbiaetl) Grefltwrol, yn union fel y mae y gweitlwyr yn aAvyddus i rwystro i Gyngrair v Meistr- iaid fyned yn rhy gryf ond fel y djTredasai v gweith- wyr, mae hyny oil yn ngwaith y diwrnod. Mae y meistriaid yn ymladd am eu llaw eu hunain. a'r i gweitnwyr am yr c iddynt hwythau, a'r ffordd briodol ) i wneuci yw cadw nuwn tymher dda, fel pan y daw y a cyfarfyddiad ar.ocheladwy y bydd mor ychydig ag iydd bosibi o bethau y gorphenol I W dAvyn I gyiril. gan y gwcitidiTr. unwaith am byth, i Arneud i fyny ei feddwl fod y ni :istriiid yn myned i gymdeith- asau, cyngreirio, ac nno mewn unrhyw ffordd y meddydiant yn ateb en pAATpas. Nid yvr. felly, ond ofer i grochlefain yn ei-b- rt i llyn gael ei gan y fod meistriaid yn ei wneud, He yn parhau i'w wneud. iDyledswydd y gAveitlr.vyr yw ei gyfarfod yn y ffordd oreu allant. Os bydd ganddynt synwyr byddant bob amser yn alluog i'w gyfarfod yn efieithiol, ond os y gweithredant fel flyliaid gallant orphwys yn dawel wedi eu sierhau y bydd i'r meistriaid ddod i AVELED eu bod yn ffvliaid." Ymddengys yr uchod i ni i fod yn SYFT cyffredin cryf. a. goreu po gyntaf i bawb ir gweithiwr sylweddoli fod gwaith yn cael ei roddi a i gymeryd er "budd, ac nad oes ond flyliaid ae anffoaus- ion yn gweithio er colled. Mae ein cydymdeimlad gyda gweithrediad cyfiaAvn, ac y mae arglwyddi lori- aidd a chyfalafwyr ni" AAT yn llawn mor deilwng o gyhaArndir a'r gweithiAvr tlotaf syr n myned yn flin- edig i'w wcly ac yn llèwynllyd i'w waith. Mae y "Daily Clironicle" yn ceisio gweithio ar deimladau y gAveitlnvAT ac yn cael ei ganfod alla.n yn hyny.

Cy,gra.r Cencdlaethol c ?eistriaid. Mewn cyfarfod preifat o fcistriaid dylanwadol a rhai yn cynrychioli cynideithasaoi, a gynhaliwyd yn ddiweddar yn Westminster, er trafod cynygiad i ffurfio cymdeithas neu gyngrair cenedlaethol eri amddiffyn llafur rhydd, cafodd penderfyniad i'r pei-wyl a ganlyn ei fabwysiadu (a gynygiwyd gaji y MihAi'iad Dyer, llywvdd Cyngrair Peirianyddol; Pymdeithasau y Meistriaid, ac a eiliwyd gan Mr G. A. LaAvs, rheolydd cyffredinol y Cyngrair Llongwrol) :—Mai dvmunol oedd ffurfio "Free Labour Protection Association," amcanion yr jionj fyddai rhoddi pmwf ar effeithiolrwydd y cyfreith- iau presenol i amddiffyn anundebwyr, ac, os yn y angenrlieicliol, i geisio gweila'r cyfryw gyfreithiau gwylio pob streic, 11 sicrhau fod y gyfraith yn cael ei pharchu yn mhob anghydfod rhwng meistr a weitlliwr gwrtim-ynebu pob deddfAATiaeth o du- edd i effeithio yn niweidiol ai' grefftau a gahvedig- a,ethau y Deyrnas Gyfunol; eu bod i gyrhacdd yr amcanion hyn trwy weithrediad corphoredig v gymdeithas, a gwa,hanol foddianau eraill a Jlll- ddaxigosant yn ddymunol. Y mae pAvyllgor trefn- iadol Aviedit ei apwyntsio i gario'r penderfyniad uchod allan cynwysedig o'r boneddigion canlynol: —Y Gwir Anrhydeddus laIll Wemyss, Syr Wm. T. Lewis, Mr H. D. Greene, A. S., Milwriad i Dyer, yr Anrhydeddus W. W. Yivian (Chwarel Dinorwig). Mr Alexander Siemens, Mr George Livesey, Mr G. T. Harper, Mr T. F. Eider, Mr G. A. Laws, a Mr W. Shepherd, f

Cydnabod Haelioni a Charedigrwydd Arglwydd Penrhyn- Ar yr awr giniaw y dydd o'r blaen ycogasgl- odd oddeutu 60ain o'r hen bobl sydd yn gweithio yn Chwarel y Penrhyn at en gilydd i'r amcan o ddangos en teimladau diolobgar i Arglwydd Penrhyn am ei ymddygiad caredig ac haelionus tuagatynt yn amser y sfreic, pryd y pisiwvd yn unfrydol i anfon y penderfyniad canlynol i'w arglwyddiaeth At y Gwir Anrhydeddus Arglwydd Penrhyn Yn unol a phenderfyniad a basiwyd genyrn neadyw mewn cyfarfod cylio^ddus, yr ydym yn ostyngedig ac o galon yn dymuno diolch i\ li arglwyddiaeth am y earedigrAvydd a'r haelfryd- edd mawr a esijtiir bob am set- eich arglwyddiaeth i ui, "dosbarth yr ben bobl," yn Chwarel y Penrhyn, at; yn neiliduol felly am y gweithredoedd dnveddar o garedigrwydd ac haelioni neiliduol, sef caniatau eod ad eyflog yn ol pum' punt y cant, i ni gyda'r gweddill o weithwyr y chwarel ychydig cyn y streie he1. ioni eaniatau i rtiy fi aint o weithio yn ystod y cyfnod cyntaf o'r streie, ac am eich haelfrvdedd yo rhoddi i bob un obonom bunt yn y mis y cyfnod diwe daf o'r streie. Ar l'an ein litinaiii a'n eydweithwyr, mae genym yr anrhydedd o fod, nfudd a CIOS- ty^gedig weision eich at-Iwj,ddiaeth, THOMAS E. WILLIAMS, Hen Bare Pethesda. JOSEPH J05TES, Coedyparc, Bethesda. WILLIAM JONES, 62, Uraiehmelyn. Medi 0, l$y7. ATEBIAD Et ARCTLWYDDIAETH. Wicken, Stoney Stratford, Medi 15 fed, 1S97. Dymuna Arglwydd Penrhyn gydnabod gyda mawr ddiolobgarwch dderbyniad llythyr a ar- wyddwyd gan Thomas E. Williams. Henbare, Bethesda; Joseph Jones, Coedyparc, Bethesda; a William Jones, 62, Braichuielyn, Bethesda, ar ran eu hen gydweithwyr, ae y mae yn llawen ganddo ddeall fodyr ychydig oedd ef yn alluog i'w wneud tuagat eu cadw yn ystod y streie ddiweddar wedi cael ei wertht'awrogi gyinamt aS y rhydd eu llythyr ar ddeall iddo° Mr Tbos. Williams, hlenbarc, Bethesda.

'+- Chwarel y Penrhyn Mr Go!,—Goddefwch air eto dan v prHlwd ocbod acitn no ar ol bod al'an am agos i fl *-y i *.v n 1 ddiolch am ya"l d'ed i fewn HC am daweiwcn. Y mae tin peth y dylid svlwi yn Brbenig arno caredivrwydd Arglwydd Penrhyn. Caniafciom i ni ddechreu gweithie am Siith yn v ho>-en, felly gwtogi haner aw boh dydd yn amser I-afil ie, a hyny ohono ei hon heb i neb ofvn am h vii v, a hyny i rai u yn cynrlvDIl ar hyd y mhoeid. Adoawodd Ai-vlw.v(id Penrhyn ers blynyddau yn ol roddi gwebiant o hono eu hunan yn ol fel y byddo y fasnseh, a diau y gwn;A ei arjl>A^d iaeth bob ptth er lies ei weithwvr. K » s i Arglwydd Penrhyn yn gwneud yr un peth hueer blwyddyn yn ol ag a wnaoth fill yn oj, ond ion cyndynrwydd a nerth y lliteiriant yn attd l m weled hyny, naegym ag y dywed ei arglwyddiaeth iddo fod am fisoedd heb glywed gairod liwrtti ei ddiweddar weithwyr. VVe], gydweifhwyr, y mae un peth arall y dylem tod yn wir Idju ohono, Bet y rhyddid i wtth-undobwr fel yr no. debwr, i'r Ceidwadwr a'r Rhyddtrydwr; nid yw y naill weithiwr i gael dirmyau v He i i ra d ood hyshvsu y goructivyliwi, o hyny: cutfy rheolwr (Mr Pritcha*&> a* Mr Yolinw ddaIJ; M. aiau y gwneir tretu ar b»bpeth. Dyiem fod va ddiolchgar am hyu. btawer o stn t4vtld fed rhai wedi eu gadael allan. Y mae hynv vi wir. GieF4yn na fussim) modd i biwb .I\l d'o.i ar unwaith, oDd d-allwn mai d iff ye lie vlvw yr aches y mae eiaill yn y gwaith heb fod yn aelodau o'r gwaith, ac y mae ern,111 yn droseid. vyr. Wei, nia gellir cytiaAynhan tr,,sedti o gwbl an ddynion mewn red, a hyny mown goleuni tOle Ar y cylan, y mae pawh tcoa 1\i caal myned i fewn, fel mai ein dvledswydd ydyw dilyn ein galwedigaeth yn dawel a diWyd, a I pbarchu yr oruchwybaeth. Dyna yr oraf a welais i erined cetais ddjgon o brawf yn vstod y streic ddiweddaf fod yn rhaid cadw deddlau pob gwaith, ac y mae Chwarel y JTeiirhyn Jt1 well nag un mae ei gotfiehwylwyr hi yB dynerach na neb a welais. Merwn gweif.hfeydd eraill attelia dynion am ddiwrnod ohe-wydd tiod ar ol bedwar munyd ae mewn daruweinisu ni chaw-ai gweithwyr fyned at ddyn clwy e lig ar y radwav na. byddai y goruchwyhvyr yao ar fa holau. Eu tosturi hwv oedd eu creulondeb. Nid oedd lie i ochel caAvod o wlaw, č>C ni che:d ntia- dden i hyny wrth weithio. Yn y South md cedd lie teilwug i amtail gyaga ynddo. Gwed fo-is*i genyt eit'iio ani haner coron yn y dydd yn y Penrhvn na piiuru' swl.t raewn ilawer llo (Hall. Lletty gwael, y t»wyd yn cte! ei a llawer gwr a gwraiy yn gorfoa gadael eu gilydd liaw.-r tad yn gadael pedwar a phuta' pleutyu bucb, ) dichori am lis, riot) eu gweled. Fel mae yr anogaeth roddaf fi ydyw, (iiolch am gaet u'od ya ol i'm gwlad iach, a gwaitii a chyfl,),, am ei wnend ac cs oes ellial1 rhyw wediant, wdi genyf fyned ag el i Mr lJritchard nu meddwi am gyfryngau eraill, a bydded i m wneud upeliadau isel a boueddigaidd at Arglwydd Penrhyn, .Mr Pennant, Mr Young, a Mr P. itehard, am iddjnt; orelnu Clwb Chwarel y Penrhyn tet a y byud ger ym rtiyAvfswvwr mewn aliechyd.—Cewedair tj yf vryttnioK utsal. HEN W EITHI W R.

CYFARFOD CYHOEDDUS YX NGWRECSAM. Y FPvWYDR WEDI DEtHREU 0 DDIFRIF. AEE1THL1U GALLUOG UAJ MR KEXYO A r A.S. Nos Lun diweddaf djchrjuodcl yr Arrhydcddus L, T. Keiivon vr ornest etiioliad-l tnvy aiicrjli cyfarfod cy lioedaus o r etiiolwyr yu y Neuadu 0<yiio&ddus,Gwr- cosuiri. LiVAvyddoda Syr liobert. Cuiiiiil'e drob gynull- iad itiaivi- a fcrwdfrydig. y rlu-i a raddasant fanliefau caiouog i'r ymgoisydcl Undebol 1M;! wijueth ei yui- ddiingo.siad ar y IhryfJn. byd.,t Mr Kciiyon yr oedd Mrs Keny-on, Lady a Miss (Juiiiiile, SAT ti. E. Eger- ton, K.C.b'.i., a Lady Egtrton, Mr Ucoii'r.y Drags, A.S. dros Ddrby, Mr P. Yorke. (Maer GAvracsain), Mr H. Davies a Mrs Da-vies, Mr \V. 1. Sissou a Mrs Sis- son, Mr H. V. Puiin a Mrs Paiiii, Mr J. Lr. Williams, Mr F. J. Bitry a Mrs Bury, Mr W. Jl. Bott, Mr Chas. Muriess. Mr J. S. Boydeh, Air C. K. Bensou, Mr Arthur Francis (gorachwylnvr), Mr J. H. ywaiuson, Mr J. F. Edisbury, Mr Frank Llürd, Mr W. E. Sam- uel, Mr J. Cadb-,n yr Hen- adur George Bevan a Mrs lievan, Mr W. 1". Batler, Mr T. G. Boscawen, a Mr J. Allington Huglies. t Y Cadeirydd a ddywedodd ei fod yn teimlo ATI sicr, cyn pasio at fusnes y cyfarfod, y byddai i bawb oedd bresenol gsniatau iddo wneud cyfeiriad at y diweddar aelod dros DdAvyrain Dinbych. Yr oedd ci (y si&rLid- yJd) wedi bod yn gydaelod ag ef yn y tien-dd am law- j er o flynyddoedd, ae ni lioiiai i'r cyfle hwnw fyned lieibio heb gjmyg ai deyrngjd o bai-cli i ddyn ag yr I oedd ei gymeriad liaAvddgar a charedig yn wybyddus i bawb, ar Irwn oedd nodedig nid yn unig fet cyfreith- iwr o nod, ond yn fwy fyth fel ysgolhaig o gyrhaedd- iadau aeadamaidd ueliel iawn. Yr cedd yn sicr y can- iateid iddo ef, ar ran y cyfarfod Inmw, i gynyg d,lt, gsniad o'u cydymdeimlad parchus gyda. La-ay Morgan yn ei tliraliod mawr (clywch, clywcli). Yna -aetli yn mlaen i longyfarcli y Blaid Undebol ar eu hymgeisyod, Mr Kcnyon (cymei-adwyaeth). Yr oedd yn beriiaith hyderus y byddai i Mr Ke;;yon Avn&ud bi-Avydr dda. Dyliu tfe (y siaradydd) foa yn farnydd o hyny— (c.hAverthin)—oblegid yr oedd Mr Kenyon ag yntau wedi croesi eleddA"fau gyda chanlyniadau ;unrywi»l, ,citlir heb ieiliau y parch oedd ganddynt y naill i'r Hall (clywch, clywclii. Yr oedd yn faleh. iaAvn ganddo roddi ei gefnogaeth galonog i'w gyfaill, a chaei 113-w yddu cyfarfod ar ddechreu yr hyn v gobeitluai ef i fyddai yn ymorecld'a fuddugoliaetlnis. Gan droi at y sjfyllfa boliticaidd, datganodd ei gred i'r Llj~wodraei.ii ddiweddar gael ei gorchfygu gan fArj'afrif lletuoi mewn canlyniad i'w Mesur o Ylllreolaeth. eu cri yn er- ¡ byn Ty yr Arglwyddi. eu hynngais i ddadsefyalu yr Lghvys Gymreig, a u eefnogaeth anghyinedi'ol i fes- urau dirAvestol (cymeradAvyaeth). Er "hyny gofynai Mr Moss i etholwyr DwjTain Sir Ddinbych bleidlcvisio dros blaid oedd eto heb ifeindio polisi ac hyd yma heb [ vr un arweinydd (cym:radAvyaeth). Yna aetii y siar- adydd rhagddo i feirniada anereliiad Mr Moss i'r eth- OIAA'AT. YTn nihlith pethau dywedodd ei fod mewn .u iaitli gref yn condemnio gwladiywiatth dramor y Lly- Avodraeth, yn millduol o berthynas i Armenia ond, meddai, yr oedd Mr Moss yn colli gohvg ar y ffaith, pe buasid we-di gwtliio rhyfel 3-n mlaen, y buasai liyny yn acliosi canwaith mwy o drueni na dim ddioddefAvyd yn Armenia (cymerad^yaeth). Wrth derfynu, efe a ganmolai ymgeisiadaeth Mr Kenyon, ac anogai ar iod iddo dderbyn eu cefnogaetli galonog ac unfrydol (cym- eradwyaeth). Y na an-:r>hwyd y cyfaifod gan Mr Kenyon, yr hwn a dderbyr.iAA*yd gyda banllexau cymeradwyol liii-faith. Efe a ddiolchood y galonog iddynt am eu derbyniad i gAvresog. Dymunai yntau, fel y cadeirydd, gyflwyno t;i deATnged o b;rch i goffadwri,th yr aelod ymaaaw- edig. Er wedi bod yn wridnvynebwyr gwleidyddol am ii,liydùau lawer, ae wedi croc si eieddyfau yn ami, da oedd ganddo ddweyd na. tliraetlnvyd gair erioed gan- ddo ef na Syr George a adawodd goh-n ar ei ol. Di- ajuheu y flynai. yr un tdmlad dc rhyngddo ef a'i wrth- wyntbydd presenol. Hon fyddai ei chweched fi-wydr Seneddol, ae nid oedd yn debyg y byddai iddo wneud gtlynion gwleidyddol yn awr (clywch, clywch!. Catfai Mr Moss yr un ystyriaeth a'r un teimlad da ag a ddangosAvyrd mewn bruydroAi blaenorol. Yr ydoedd braidd yn synu at yr ergj-d lawchwitli a anelodd Mr Moss ato ef pan y dywedodd na. fuasai yn syn ganddo pe bai efe(Mr Kenyon) yn dat-gaai o blaid dadsefydliacL Pe cjrmerasai ei wrfchwynebydd y di'afl'erth i duarlbn yr holl areitliiau penigamp Avnaed ganddo ef yn ystod y deng mlyncdd y bu yn y Senedd—(chwertlnn)—efe a gawsai ailan na fu cymaint ag un achlysur pan ddyg- Avyd y cAvesthvn gerbron v Ty n<m y wlad pryd na ddarfu iddo, hyd eithaf ei allu. AvrtiiAvynebu y cyfryw bolisi. Y bleidlais ddiweddaf oil a. rocidodd yn y Sen- edd ydoedd yn erhyn Adran laf Mesur Dads:fydliad Mr As.pnth (cymeradAvyaeth;. Yr oedd efe wedi bod yn Eglwyswr bob amser, ac yn hynod debygol o bar- hau f a byddai iddo ar bob achlysur wrthwynebu dadsefydliad a dadwadcloliad yr EglArys (cymeradwy- aeth). Tybiai na fu'r dull a'r modd y gwrthwynebid dudsefydlad bob amser yn doethaf. Nid enillid dim. a cholhd cryn lawer o urddas a hunanbarch yr Eghvy-s, trwy gamj-mddAryn at YmneillduAvyr olirrAvydd 8,1 golygiadau ar v pwnc liwn. Yr amdditfyniad goreu i'r EgJw-s ydoedd cyliaAvni'r dyledswyddau mawrion a (.rjdtwyiai arnynt, a cbydweithredu. mor bell ag v gullent yn gyson, a'r Ymneilldu-wAT gydag unrhvAv fo-T.rau fyddent o fudd i grefydd. (cymeradTvyaeth). Meddai efe lawer o gyfeillion yn Ymncillduwjr, ac yr Meddai efe lawer o gyfeillion yn Ymncillduwjr, ac yr cedd (ynydd crefydd yn agos at eu calon. Pan adaw- (.dd efe v Senedd ddwy tlvnedd yn ol yr oedd gan y Blaid Radiealaidd eto arweinydd galluog ag egniol: meddent ddigon o ragleni a. plùailciaullawn gormod hwATach er eu lies eu hunain ond, gan mai anfynvch y llwyrddent i gario allan y planciau, nid oedd o fawr bwys i neb (chwerthinL Ond headyw y fatli gyfnew- idiad oedd wedi dod dros ysbryd y breuddwyd hwnw Llo 'roedd v Blaid FaAvr Rvddfrydol a Radiealaidd un- edig yn awr? Yr oedd efe wedi bod yn gywrain i weled pa. fodd y deliai Mr Moss gyda'r pwnc o Ymre- olaeth, ac yr oedd wedi sylwi ddarfod i Mr Moss ddatgan ci gymradwyaeth o gynllun o Ymreolae. h fnasai yn boddloni yr Iwerddon ac ar AT lID pryd gadw cyfanrwydd yr ymh-rodraetli ond yr oedd hwnw yn gynllun y gallent oil bleidleisio drosto (chwertliin a chymeradAvyaoth). Yr oedd y rhan mwyaf gwrth- wyn^hus o anereliiad Mr Moss yn cael ei neillduo at AvI::d!yAviaeth di-anic.,r y Llvwodraeth, ond i beth AT oedd ei holl eiriau celyd yn dyfod? Fed ATglwydd Salisbury wedi abertlm buddianau v Cristionogion Groegaidd i gam-lj- wodraeth Dyrcaidd. Ai dyna yd- odd y ffaith? Onid y ll'aith oedd i Arghvydd Salis- bury geisio cArrhaedd v gwrtliAryneb hollol i hrnT (clywch. clywch). Ysidrechocld ArglAvydd Salisbiiry i sierhau i Armenia y diAvygiada-u angenrlieidiol efe a geisiodd gidv-r Groegiaid ull-'ii o ryfel y ceisiwyd (u perswadio i fynod iddi gan rai aelodau Seneddol aimoeth ac ymdrechodd hefyd ddwyn y rhj-fel an- Lapiis hono i derfyniad bitan telerau goreu a aliai i'r Groegiaid. Beth ya fwy allasai gwladwein- vdd ei wn ud dan v fath amevlciiiadau [Lullüwdd P,;e a adgothd Mr Moss ddarfod i Mr Gladstone yn 1873 d.desgrilio Cydgord EAATOP fei y prif obaiiii i roddi i lawr dtrfysg, tir-gipiad, a hawl-ofjuion hunangeisiol yn Ewrop ao ddarfod i Arglwydd Rosebery ddatgaa v buasai ein gwaith yn myned yn mlaea ein hxLD,4in yn golygu rhyfel EAVTopeaidd. Ond yr oedd wedi ym droi gormod gyda gwyrni a chyfeiliomadau anerchind Mr Moss, ac wrth ei adael efe a daflai olwg hirfaich < a chwitlng o'i ol (chwerc&in). Yna aefc'ti Mr Kfnyon j rhagddo i gArfeirio at y mesurau a bieidiai efe a'r j gweitlirediaa a gymerai os ethoiid ef i'r Senedd. Dy- wedodd ei fod wedi rhoddi digon o brawf eisoes yn ys- tod ei yria. Seneddol y byddai iddo, os gwelai ei blaLf, yn ol ei farn ostyngedig ef, yn myned ddim ar sryfeil- iorn, feddu y gwroidtb i yrawahanu oddiwrth ei lilaid a fotio dros yr hyn a aybiai yn oreu. Tra. yn gefn- ogydd cryf i'r Blaid Geidwadal ae vii. gi-edwr vadarn yn ei hegwjrddorion, nid oedd yn barod i ah'jirthu ei farn bersonol ar allor plaid (eyr,icradwj-a;tb uchel). y oedd efe yn cymeradwyo y Mesur i Roidi lawn i I Weithwyr. Yr oedd cryn anhawsder i benderfj'nu Mesur AT Wyth Awr. Credai fod wyth awr yn ddigon o dd"dd gwaith mewn rhai galwedigaetfow* o leiaf, megj's chwafeli a mwngloddiau ond nis gaUaiV tyn a wnelai lafur yn llai cynyrchiol fod o fudd parhois 1 r dosbarth gweithiol. Os lleiheid y cynyrcldad. un si byddai raid i'r cyiiogau gael eu gostwng. y prisiau fyn.d i fyny, neu i'r elw syrtliio. Wrt/h gyfeirio at gwestiAvn amaethyddiaeth, dywedodd nad oedd efe yn cymeryd yr olwg dau ar y dyiodaJ ag a goleddid gan rai personau (clywch, clywcli). DiddadJ i gystadieu- aetu angnvlfr^din AT ycliydig flynjTddoedd diweddaf «tyfnewid- safon trefniadau y fl'ermAvr ond yr oedd yn "iiaid i'r tierniAvjT edrych *JT amgylchiadau yn eu gw-yneb. a ehjrfaddasii eu dull o ttermio i'r oes mor 1 bell ag oedd bosibl (clywch, clyAA-ch). Hefyd dylai y -11 w c Llywodraeth eu cynorthwyo. Gallai deddfwriattn leddiu llawir ar y dirwasgiad presenol. Dylai fferm- AAyr gad I)--riititli ryddid i amaethu eu tir lei y gAvei- ort oTell; dylid gwneud Deddf y Daliaaau Amaeth- ycidol yn fAry syml dylid rhoddi iawn am welliantau a yclrwungant at werth y ffei-ni a dylai mat.h o Irs gael ei sefydlu i roi dyfarniad mewn achos o anghyd- welediad. Credai y crylai tenant gael ei arnddillyn jnewn achos o wertluant ci Íferm: rhoddi hawl Vr tenant i aros ar y fferm am ddwy tlynedd o'r adeg ei gwertliir, ac am dair blynedd os bydd y troad ailan yn ardieg. Ni chefnogai Lys Tir i Loegr na Chymru, am y tybiai na fyddai o un budd i'r fferniAvr icymera-dwA"- y aeth). Nis gallai yr un dyn ddweyd pa fodd y troai AT etholiad hon allan. Yr oedd yn barod i ddal am oi het oreu na Avyddai hj-d yn nod plaid Mr Moss ei hun. Fe allai AT UndebwjT golli; ond os feny bydd- J ai. gobeithiai y derbynient eu gorchfygiad gyda. thaw- ehveh meddwi—am y presenol (eymera<rwyaeth & chwertlnn). Hwj- a allent enill; ac, os felly, gob- eithiai y drbYlllent y fuddugoliaeth gyda thawelwch meddwi—.un y presenol (clywch, clywch, a chwerth- in). Und pa an bynitg a enillent ai peidio, yr oeddynt am ymladd i enill (cymexadwyaeth mawr a liir- barhaoi). Dr. Drage, A.S.. a gyiivgiodd bleidlais o jTnddir- ied yn yr ymgeisydd, a dywedodd ei bod yn rlioddi iddo ef bleser arbeiiig i geinogi un oedd yn cyfranogi 0 r un dj-mumad mawr ag yntau o wellil cyfiwr v dos- barthiadau tlotaf. Os chwilient hwy ddeddlyfrau y wlad. iiAvy- a. gaent mai y blaid y perthynai Mr Kenyon iddi oedd wedi pasio agos AT holl ddeddiau mawrion er darpar gwell anedd-dai i'r tlodion. cael gwell rheol- au iechj'dol, yn nghyda lijTAvyddo llefydd cymirwys 1 lafurwjT mewn tfactris, gweithdai. a mwngloddiau (eymeradwA-aeth). Un gwyn y lie lid yn uchel yn ei her- byn yit yr lwerddon ydoedd cyilwr tai y dosbarthiad- an isaf, a chredai efe y gwnai mesur addawedig Mr Balfour rywocth tuagat snllud y gwarthrudd hwnw. -dat.:r arall y bu ef yn evilleryd dyddordeb maith a cliraif ynddo oedd darpar j'sgoi (ladder) gyilaAvn o addysg trwy bit un y gallai plant y rhai tlottaf yn y tie goed, hyd yn nod plant mewn ysgolion poor-law. dim ond iddynt feddu'r gonestrwydd, y deall, a'r dyfalbarhari (clyAvch, clywcli)- Yr oedd ganddynt yn Nghjy;nru gyfmidrefn gadidog o addysg ganolradd, diolch i raddau mawr i ymdr.cluon Mr Kenyon—(cy- nieradwyacth)—a gofynai efe i ethoiwyr Dwyrcin- barth sir Ddinbych (.l'iOl yn ol i'r Senedd foneddArr alhii gynorthTryo i sierh:u yr un. mant-eisioxl aadysg- awl i blant. yn Lloegr hefyd, Yr oedd yn cefnogi ¡ b' ymgeisiadaetti MrKenyon yn galonog hefyu ohenryad ei fod yu credu yn ngwerth a phwysigrwydd eifen grtfyddol dda mewna.ddysg (cvmeradwyaeth). Nid obctl ond iawn gadael i et-SiolAVjT DAryrain Sir Ddinbych Avybod fod v Llj'wodraeth bressnol wedi gAvneuthur cryn laAver t'aagat sjinud g.varadAvyddiad- al hjilion fu'n bodoli mawn cysyUtiad a'r "London Poor-law Schools. Un mesur mawr ag y dylai llafui'AvjT antedrus a gwasanaethyddion siopau y wlad fod yn ddiolehgar i'r Llywodraetll hon am dano ydyw y Track Act. yr hwn a roddodd ataifa ar bob dirwyon caeth ac afresATnol; a thrwy eu Deddf er Consolida- tio'r Cj-freitlnau Perthynol i Gymdeithasau Cj"feillgar, yr oedd y' LlyAvooraeth wedi gosod y tymdeithasau hyn dan ddyled drom o ddiolchgarwch iddynt, Yr oedd yn credu Y dylai pcbpoth posibl gael ei wneud i gefnogi a helpu y cjTmdeithasau hyny ydynt wedi profi y fath fendith i'r dosbarthiadau gweithiol (clywch, clj'Avch). Yr oedd ATI dda iawn ganddo fod Mr Kenyon yn ei anerchiad yn rhoddi'r fath sylw rmiwr i byneiau dyrys llafur. Yr oedd TIIlhddfeydd cyndyn llafur yn warth a chywilydd i wareiddiad y bedwaredd ganrif ar bymt-heg, a rhaid oedd ffeindio meddyginiaeth. Tra nad oedd efe yn cymeraQAvyo Deddf yr ^u-daliad am Ddaniweiniau yn mhob j-styr arni, yr oedd yn cyfaddef ei fod yn edryh am helaethu ei chymhwysiad ac am ryw ioddion pcllach cr delio yn effeitldol a'r anhawsderau llafur presenol. I lryr- wyddo niesurau o r fath, da y gAv-naent liAAy anfon Mr Kenyon i Dy j' Cjdi'redin. Yn < troes Mr Drage at faterion tramor a threfedigaethol, ac amdcuilynodd yn Anesog wladh-wiaeth Arghvydd Salisbury yn y iJwy- ra.in fi 1 yr imig gArrs posibl a statesmanlike. Efe a sylwodd, tra mai nid ein busnes ni ydoedd gosod petli- au yn laivii dros yr holl fyd. fod y Llj"AA'odi'aeth wedi cadw t-refn a. chjdiawnder mcmi gwledydd fd JT Aipht a'r India, lie mae yn fusnes i ni i wneud hyry. Bydded iddynt ofyn i'r rhan Radiealaidd o etholAryr Sir Ddinbych pa fodd y bu i'r Llywodraeth ddiweddar adael i'w holynwyr Undebaidd y ddjdedsAvyda a'r anihydt dd o roddi pen ar gacthwasiaeth yn Za.ny.ibar? 1-mch, clywch).. Wrth derfynu, Mr Drage a ddy- wedodd y rhaid cofio bob amser nas gallai ywlad hon sefj-U ei hunan. a'i bod yn ddymuna-d^y i'r oith&f parhau y polisi pxx-senol o eiddo y Llywodraeth. yr hwn bolisi oedd Aredi gwneuthur cymaint er dAvyn o ani'jjdch undeb agosach ar trefedigaethau. ae, os yn bosibl, ag Unol Dalaethau yr America, oblegid nid hyd nes y cjThaeddid hyny y galknt IIATV echych am y tejTnasiad cyffredinol hwnw o heddweh ag oedd yn amcan mawr ein hoii bolisi (cymeractwyaeth). Syr R. E. Egerton a eiliodd y cynygiad. Yr oedd Mr Kenyon, meddai, wedi bod yn GeidwadwT cywir a ffyddlawn, ae yr oedd wedi gosod ei opimynau yn llawn ae eofn o'u blaen-au, CariwArd y cATiygiad yn unfrydol. Wedi i Mr Kenyon irydnabod y bleidlais yn ddioleh- gar, terfynodd y gweithrediadrai gyda diolchgarwch i Syr R. Ca :ilitie am lywyddu.

CYFARFOD YN RHIWABON. Nos Fawrth ant re ho dd Mr Kenyon gynulliad brwd- frydiy; o Undebwyr Rhiwabon yn JTYTsgol Genedlaeth- oJ: LlyAvyddAvyd gan SN-r Watkin Vv ilhams \V ynn (cadeirydd Cvmdeithas Undebol y dosbarth ac yr oedd ar y n-fan. lieblaw yr j-mgeisj-dd a'i briod. Mr A. Arnoid. A'.S., dro Halifax, Cadben Ormrod, Dr. Roberts, Mr F. Morrish, Mr J. S. Laycock. Mr IVil- iiam OWlla, Mr Charles Da vies, a Mr George Saint. Derbyniwyd yr areithiau draddodwyd gan y cadeirydd a Mr" Kenyon gyda brwdfrydedd gan y gymdleidfu.

CYFARFOD YN GWERSYLLT. Nos Wener AT oedd y ddwy ochr Yn cynal cyfai-fod rn GATcrsyilt. Mr 3toss a siaradai yn ysgoldy capel iT AnnibjuwjT, a Mr Kenyon yn y Drill Hall, Sum- nerliill. "Yn j- diweddaf llywyddai Mr H. A. Poyser Iros gynulleidfa fawr a. brwdfrydig, Cynygiwyd deidlais o Armddmed yn yr ymgeisydd Undebol gan Mr Tudor Howell. A. S.. yr hwn a draddododd araeth ij-awdl; eiliwydgan Mr Walford Green, A. S., a char- Avyd gyda mwyafrif niawr.

DIWRNOD Y DEWIS A'R PLEIDLEISIO. DerbATUAvyd gwiyt dros DdAvyreinbarth Sir Ddin- byeh yn swj'ddd'a'r Uchel Sirydd yn Ninbych ddydd liwener. Diwrnod y nomination fydd dydd Gwener aesaf (Medi 24ViinKa chj'mer y polio le y dydd Mawrth dilynol (Mfyli 28;un). Mae v gwryt w- di ei dderbyn yn gynarach nag y disgAvylid. ond cATner yr etnoliad ie ar y dyddiad a ddisgwyliwyd ar y dechreu.

Llythyrau .at y Goiygydd rNicl ydym yn gyfritoi am symadnu etn goheb wyr yn v onlof". hon. LLANGEFNI. Syr»—Trwy eich hynawsedd rhoddaf ycbydic ofyniadau i'r trethdalwyr yn g.ictif: A vaych (hwi yn argyhoeddedia: 'od marchnad ein tre yu cael ei llywodr^etihu yn deilwng RRU y Cvnghor preseaol ? Y iail: A ydych chwi yn 8jlr16(1 10<1 dlOdcti 1'\1& m,th 0 Yflhwf!1'I.\ ar yr ynjy 1 Iwvbrau fnavings) yn deilwnv o'n Y't"< rydynd Patiain » ruae ynrhi d i fasraeh- w.r ein tref roddi eu nwy 'd-tu nllao i'w atsLuof- mwy na ftywdrei arall? Yn olat: Ai cnM yJyw yn bryd i'r Cyfcghor ynaysgwyd yn y roster acoui wnaent i r^d iiy cwd iddynt. —Ydwyr, &c., TUETHUALVVR

Ocpong, a Judicious Blend of the Choicest Tea, 2s pec lb. Ceylon Tea, Pure, Fragrant, and Delicious Is 6d per lb., 6 lbs. carriage paid to allY address in the United Kingdom.—Barber and Co, (established ove-r a century), 67a, Lord-street, Lh-wpool, and 105, :\1. lce-t-street, Manchester. —Advt.

CUSA- DDMD. Yn North cilsha-m, y dydd o'r I)Iaen, gwysi\AT<L dyn o'r emv Robert. Gray ain aflonyddu ar un :,liss Louisa Howard. Dywedsxid y faneddiges ieuanc ei bod yn cerdded ei bicycle i laAvr yr allt i bout y i-hellffordd fuel: Gray wedi ei dilyn, cymerodd arael yn ei braich. ac er gAraethaf. pob ymdrech o'i heiddo hi i'w rwystro darfu iddo roddi cusan iddi.—Gray a ddywedodd AA'rth y Fainc mai ei unig ddvmuniad ef oedd bod yn gyieillgar a cijael ysgwyd'dwyiaw. —Er ei holl ddymtnuada ud: gorehymynwyd i Robert dalu 25s am y gusan.