Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

12 erthygl ar y dudalen hon

NODIADAU YR WYTHNOS.1

[DIOGELIR POB HAWLFRAINT.]…

EISTEDDFOD GENEDLAETHOL 1893.

G E I F R.

DYFFRYN CLETTWR.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

DYFFRYN CLETTWR. Clywais yn fy oes lawer o son am ctyffryn Clettwr, ond yn ddiweddar iawn y cefs gyfle i'w weled. "Clywais a'm clustiau law o son am dano, ondyr awr hon fy Ilygaid a'i gilodd." DyffVyn bach tlws ydyw, saif tua chail Cere- digion. Trwyddo rhed afon y Clettwr ftllinell arian, ac ymarllwysa i'r dyfnder du yn'r hen Deifi ychydig yn is i lawr na Llaniangel. Ar ei ffordd hyd yuo, gwnaeth wasanaethwerth- fawr—trodd lawer o felinati a ffWi'oedd, dioiodd lawer o anifeiliaid mawr a tnz^tii bu yn chwareule dymunol i lawer o bys:.{ j ar ei glanau mae'r adar man yn gan i gyd, ji pyncio eu dawn am rawn yr yd." Mae DyffH Clettwr fel Dyffryn Sodom gynt, yn enwog amii .nuuw- ioldeb. Mne yma wahanol ffyrdd o clori y Sabbath, megys gweithio ar y cyauf, yn arbenig felly ar dywydd cyfartal. )Y"ed y Beibl am Gofio cadw yn sanctaidd y dydd Sabbath." Mae cadw y Sabbath yn benodol bwysig yng ngulwg Duw, cyn ei fod yn ysgrifenu i lawr yn y (xyf rol Sanctaidd Cofia gadw yn sanctaidd y dydd Sabbath." Mae y Sabbath yn ddydd i addoli, ac yn ddydd i orphwys oddi with bob gwaith daiarol. Yr hyn oedd Jerusalem ym mhlith y dinasoedd—Benjamin ym mysg y llwythau-a'r hyn ywyr haul ym mysg y planedau yw y Sabbath ym mhlith y dyddiau ac oddi wrth y gair Lladm (sol) haul y mae y gair Sul wedi tarddu. Ac mae son am drigolion Dyffryn (Jlettwr fel pen torwyr y Sabbath. Digwygier, diwygier ar frys frodyr. Gadawed y drygionus ei ffordd." Mae moesau da mor brinion yn y dyffryn hwn a llaeth gafr hesp-liawddach fyddai tynu gravy allan o bost llidiart na chael y trigolion hyn i fyw yn grefyddol ar y Sabbath. ° Mae arferiad anfad arall yma mewn grym hefyd, sef rhegi a chablu. Yr wyf wedi bod drwy holl 1 siroedd Cymru, ond ni chlywais gymmaint o regn yn un man a Dytfryn Clettwr. Mae yr arferiad yma y tfieiddiaf ac annnwiolflf sydd yn bod. Ocli I ffei o'r fath waith. Carwn gyhoeddi can' gwae uwch ben y fath ddrwg anaele. Yr oedd Louis IX. o Ffrainc yn serio gwefus pob un a regai o dan ei deyrnasiad. Beth pe serid gwefus pob rhegwr yn y dyffryn hwn, dyna lnoedd o wefusJiu ufnadwy o lipa a welid ym mh ,b man drwy y fro. Mae yn ddigon i yru calon crai4 i wylo i glywed merched a gwragedd yn cabin y Duw sydd yn eu cynnal mor ofalus, ac yn talw ar yr ellyllon wrth yr ugeiniau. Mae gweision a bechgynach o gymmydogaeth Eglwys y Ram pin i fyny i New Inn, Llwynrhydowen, ac i fyny meddir at y "Tafarn bach" neu "Tafarn bara ceirch," ar ol cyfranogi o ffrwyth John Barley- corn, yn rhegu nes rhwygo yr awyr bur mae Duw wedi roddi iddynt i'w ha'iadlu. Rhyfedd fel y mae pob tair troedfedd o grwt yn chwyddo ar ol yfed peirit -mae rhai yn meddwi yn wir wrth weled y cwrw, a rhaid wedi hyny cael pibell yn y geneu. rhêg dros y wefus, ar gest allan nes bron hollti. Ond os rhaid i fechgyn y cyminydngaeth- au tichod gael glasied o ddiod yn y 'Tafarn bach,' neu y New Inn, peidient a rhegu ar ei ol. Clywais am hen wraig yn y gogledd oedd yn hyn »d hoff o'r pth yfed. Rhyw noson, yr oedd wedi yfed yn bur uchel (chwedl yr yfwyr), a galwodd gwr parchus yn ei thy. Yr oedd yr hen chwaer yn ofni yr adnabyddai yr ymwelydd ei bod yn Hawn bach. Dywedodd wrtho, "Mai rhai Mr J bach yn myned yn gas iawn ar ol dyferyn o beth yfed, yn pigo cynen a phawb, ac yn cweryla a'u cysgod ereill meddai yn rhe^u yn anghyffredin, ond yn wir myn'd yn dduwiol iawn fydda i bob amser ar ol cael dyferyn go lew, meddai yr hen wraig. Yn wir, byddai yn well i fechgynach Dyffryn Clettwr fod yn ychydig yn Ily fwy duwiol, ac i regu Ilai o hyn allan, neu fe anfonaf eu henwau bob c Ipa walltog o honynt i'r wasg, ar ol i mi en clywed ytio nesaf. Mae rhegu yn arferiad niweidiol ar y do ieuaitic sydd yn codi. Y mae ymadroddion drwg yn llygru moesau da." "Na chymmer enw yr Arglwydd y z, dy Dduw yn ofer." "Naddevied un ymadrodd llygredig allan o'ch geneuau chwi o hyn allan, neu mi cewch hi yn ddidrugaredd. Fy amcan yn ysgrifenu y Ilinellau hyn yw lladd yr arferiad warthus sydd mor flodeuog yn y lie. Ie, dyma yn onest yw yr amcan nid i ddangos noethder y wlad, ond i geisio puro awyr gymdeithasol y cwm poblog. Credwn er ein cysur, fod ambell i ddyn da yn byw yn y dyffryn, a hyny sydd yn cadw barn Duw i ffwrdd oddi-wrth y lluaws rhe^wyr ofnadwy sydd yn y lie. Oni buasai i Arglwydd y lluoeid adael i ni ychydig iawn o weddill, fel Sodom y buasem, a chyffelyb fuasem i Gomorrah." Geiriau gwirionedd a sobrwydd ydwyf yn ysgrifenu. Y gwirionedd sydd yn lladd, a'r gwirionedd sydd yn cadw yn fyw. Dywedodd un unwaith wAh hen gymmeriad Clywais eich bod wedi marw." "Clywais innau hyny hefyd, ond gwyddwn, mor gynted ag y clywais, mai anwiredd noeth ydoedd," oedd ei ateb. Ié, y gwir sydd yn ein lladd. Nid oes eisieu fawr ofni yr ystori a daenir am ddyn os na fydd hi yn wir ni wnaiff fawr o ddrwg. Nis gall neb ddrygu dyn ond efe ei hun Y gwirion- edd yw. fod yr hen arferiad adgas a ftiaidd o regu yn nyffryn Clettwr yn wir a dyna sydd yn ei gwneyd yn ddifrifol. Gwell ydyw edrych ar ffeithiau o'r natur yma yn eu gwyneb, a dyfod a hwynt bellach i oleu dydd. Pa fodd y diengi di, regwr, rhag barn nffern? Nid oes dim dir- gel ar nas dadguddir y pethau a wneir yn y dirgel a gyhoeddir ar benau tai. Oni chlyw yr Hwn a blanodd y glust? ac oni wel yr Hwn a luniodd y llygad ? Yr un fath yw goleuni a thy- wyllwch i Dduw. Dyma wae Duw uwch ben v rhegwyr: "Mi a'u lladdaf hwynt a'r cleddyf; ni fly ymaith o honynt ar ffo ac ni ddianc o lion- yttl it I,- h;rcl 1l' fy llnm a'u tynai hwynt oddi yno a phe dringent i'r nef- oedd, mi a'u disgynwn hwynt oddi yno a phe Ilechent ar bell Carmel, ch wili wn a chymmerwn hwynt oddi yno a phe ymguddieut o'm golwg yng ngwaelod y mor, oddi yno y gorchymmynaf i'r sarff eu bratbu hwynt." "Os creffi ar anwir- edd, Arglwydd, pwy a saif ? Ond mae genyt Ti faddeuaiitfel y'th ofner." I lawr wrth draedtru- garedd, chwi, regwyr anfad, a llefwch, Peco pecavi, pecatum, pecare. Cyffeswch eich pechod, a gadewch ef ar unwaith ac am byth. Y neb a gyffeso ei bechodac a'i gadawo, a gaifffaddeuant." Yn grefyddol, y mae y cwm yn cael ei wneyd i fyny o Undodiaid, Eglwyswyr, canlynwyr John Wesley, ac ychydig u Annibynwyr yn Carmel, capel "Jeffreys Bob." Oni byddai yn ddymunol i'r gwahanol gyrff crefyddol sydd yn y dyffryn i ffurfio yn rhyw undeb cryf i oflod yr arferiad ddrwg, fondigrybwyil i lawr ? Cynnaliwyd dwy gynnadledd yn ddiweddar—un yn yr Amwythig, a r llall y" Llanidloea, i siarad undeb." Mae hyny yn dangos nad oes undeb yn dod. Digrifol yw gweted y gwyr hyn yn rhedeg i'r peilderoedd i siarad undeb ac edrycher ar y cyfryw yu eu hardaloedd eu hunain-llid oes dim undeb rhynw- ddyut a'r enwadau ereill. Oni fyddai yn ddoniol gweled deuddeg cadnaw yn myned i ryw fan i gadw cynnadledd ar beidio lladd gwyddau, a hwythau yn eu lladd cyn cychwyn ac ar ol dych- welyd ? Myner undeb, ac nid ei siarad dail crinioii yw geiriau, ond ffrwythau yw gweithred- wcuu, au yinnuiea yr unaeo nwnw yr holl reg- feydd sydd yn hagru y cwm uchod yn ol i wlad yr ellyllon, o'r lie y daethant. Dywedir fod y gweision ffermydd yn myned yn waeth-waeth yn ddiaros. A ydyw y cyflogau mawrion yn en pur'ooethi ? Tra gwahanol ydynt i'r gwas hwnw yn air Fon. Yr oedd ei feistr a'i feistres yn rhegu yn enbyd pan aeth yno, ond dywedodd y gwas da hwnw wrthynt, os nad oeddynt yn gadael yr hen arferiad frwnt ac anfad hono ar ol, ei fod ef yn gwneyd peth na wnaeth Satan erioed a hwynt, sef en gadael. Ac yr oedd y gwas yu fachgen mor dda a gofalus, a chymmaiut o ofn ei golli ar y ddau hen bartner rhegyddol, fel na daywedasant byth mwyach eiriau cableddus yn ei glyw. Dyna esampl deilwng i fechgyn Dyffryn Clettwr. Darfyddwch bechaduriaid o'r tir, ac na fyddwch yn annuwiolion mwy. Pa synwyr sydd i ddyn troednoeth i hau draen ar ei ffordd, i ddyn noeth i alw am fellt digofaint i syrthio ar ei groen, ac i bryfyn gwael gablu yr Hollalluog ? Fwy galeclodd yn erbyn yr Arglwydd ac a Iwyddodd 1 Neb. Trysori digofaint erbyn dydd digofaint yr ydych. Hau gwynt, a medi corwynt. Sefwch, ystyriwch, seliad IIwch ben eich tynged. Gobeithio yr edifarhewch ar unwaith mewn sachliain a lludw. Pe cawn chwi i'r fan hono, cyrhaeddwn fy amcan drwy hyn o ysgrif. Darllenwch, a myfyriwch hi er mwyn eich hunain. Os dygwydd i chwi gael eich blino gan y gofyniad dibwys, Pwy ydwyfi Nid ydwyf fi iiamyn un yn Ilefain yn y diffaethweh, "Edifar- hewch, parotowch ffordd yr Arglwydd, gwnewch yn uniawn ei lwybrau Ef." Enfawr ydyw eich jyfrifoldeb felly, anaele fydd eich cosb. Gan iyny, diwygiwch ar frys, rhaid i'r trafeilwr I gychwyn i ddal y tren pedwar yn Liandyssil. COMMERCIAL TRAVELLER.

LLANDEILO. I'

LLANYMDDYFRI.

| CYFARFOD CYSTADLEUOL YSTRAD.

IN MEMORIAM.

A WELWCH CHWI "FI 1"

MOELFRE.

ANERCHIAD