Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
- Mountain Ash Eisteddfod.
Mountain Ash Eisteddfod. sixthean^^ntain Ash Cottage Hospital Pr°miges + 6lsteddfo_d on Easter Monday, facially infJ 'most interesting, more es- ?avi«K **}* band section, 27 bands tWeen entered for the competition. Be- plav fu o'clock the massed bands VaL Absent-Minded Beggar," *8ervistg> Fleci10« be made for the Re- S?c^ a nim!i ^ave never known of playing fA„er °f brass instrumentalists We r- The nearest approach to ^out 25ft r>i' Was w^en the massed bands of flbert hA yrrs pla^'ed the A.M.B. at the e saffian,' nc^0n* some time ago for sands frotP rP°se. On that occasion thou- Mtnesa +1,- P?r^s journeyed to London r ',l? Ash nn W u|11^"e feature, but at Moun- j^ich mav as^er Monday an opnoro of hpa^eVer a§a^n occur will be affor- {?a,?ing nri ln?. some 700 instrumentalists '•"en ii • thousands go to London, afford lnany thousands who could !m..e5 of tli exPense will aA^ail them- .'s eist-o.ui1/ opportunity so near home. 'riJl attrnof 'las other features which i. Wales thousands from all parts i ef chnr'ni 'LsPecially interesting is the ch°irs of tp'i en four of the champion a"*ke Cardiff *rS ^^ree of whom competed for Rational Eisteddfod) will com- tr ecend Vfi -156 the chorus being Parry Tu.ne'" very ^ne piece by Sir v6^ are P ± choirs entered for this con- i^Port -,ion -7c^m?ner' Pontypridd and enter j°r soc^e^es- Seven choirs S°°cl enf-r^ i tlie second choral, with a Sr.a»HV0' the ^dies choirs, juvenile abonf ° m<de voice competitions, h^ions • e]1^1'ies in the other com- n0rtant plln, i s eisteddfod is the most im- eexceriti„ event in the country, with and ;+n Ve aPsi °f our national meet- J the bin iS and section has been called Wa,]es J?aPers the Belle Yue Contest ii rts, nl,„ e committee have, by their „.e extftn+ the Hospital Funds to l0Us yp °f about £ 1,800 in the five pre- /ntor ofC- Harford Lloyd, pre- fer of t) r^°]lea;e' Windsor,, and con- ja'in 1»77 le y 0Ucester three choirs festi- n°r' and T,Ta 1880, is the chief adjudica- ne0ix their 6 con8ratulate the committee sUch ail Sll9cess in securing the services tery front enui?ent musician. He is in the ,> thn f'-111 in, his profession, and we T prvw!lS s.ervices will be appreciated slI'^AberjP^tors. The presidents are yffl'vn^6' Shaw, chairman Pow- m <-o., and Mr H. P. Linton.
J°n"Pentre Police Court.
J°n"Pentre Police Court. before the Stipendiary (Mr "hams), Alderman Wm. Mor- '■*< & E- H- Davies- Dd- Thomas, eQkins and J. D. Williams. Ceo Pugilistic Collierrs. thp'l%ttiritrris'i;1aild Morgan Davies, Gelli, ul^ e Ystrad Hotel, Gelli, on tk ^eedin» Harris had his coat off and Tfth c°sts °th were ordered to pay at ^Pandv le case. Thomas Morgan, tk „e t)p 'TJT.8,8 a^so fined 15s. for fighting ult n^0n Hotel, Tonypandy, on %ct jj: • P.C. Williams was obliged from the hotel by force. scene Language. Hs;^d ^°nes, a respectably dressed Cfn^5,0hsopn ^elli, was summoned for of To 1?n8Uage at Gelli. A large r11 "binding a number of °Hes ren> were gathered around. Ct^mitted having used "one bad Tjj^h J0n„ ^as tempted as a girl named W ?011sta,Ki • been with her husband. har6 Sai,^ Mrs Jones' husband had ai*t ttr. as the result of this row. De- cautioned and discharged. ijh Drivers. Can. milk-vendor, Treherbert, As reffia^t allowing his horse and Vri ,8 ^vas ?iUnattended on the 22nd ult. 158. e third offence he was now k^°S. rjn haulier Tonypandy, was a similar offence. ^0MvS<?rplling CyC,ist' S l?€ain<ft t?g ,a bicycle was the charge toi vp Hugh Jenkins, collier, Pen- V r^inff d Seen by P.C. David Bavies, njii'°ii the of°^n the Woodfield Hill, Pen- ^h^CfthTult ,at a Pace of 14 or 15 he r>" ,Jenkins denied the offence. ho,1! n°t' ride faster than 10 ^ih!. ^viri -Defendant was fined 5s. ^ilfa iarc, WiH, ^bout lights Enoch Rees, « ^°ch Ss., whilst John Hiers, lMef, t? anc^ James irorch, Treorchy, etlt behavi an(^ ^S- respectively for Aheri Al1 Old Offender. iy'^amsi a well-known Gelli a8e 0ri summoned for using obscene Hti J^Psar k e 0 °ccassions. She did not 10s e- re the Court, who inflicted 6 °f 14 J11 e,a?h case, with the alter- Qays imprisonment. ^mb* Muzz,il,g Order. el°f 0ffences against the Muz- T*Jh ^ondal0l^ino s^ns of decreasing, Cnip' ^be following were fined 3uLkCoUier le^ Treorchy Charles How- ^ont'rk realaw Wm. Francis ,S6rWt • \hon<lda Wm. Parry, haulier, ^•VardVEl? ■Rees' New Inn, Blaen- tr°lha ennett, hitcher, Treher- Ssfe l^l°S?0]lier> Tynewydd. > firP^ 'ler, Blaencwm Josiah /^strad a^rp1ad Aaron Meredith Crook T^os- Jones, collier, Ton; B'nf°i Gelli; John Jones, ^°s Af -^entre; John Davies, T0,1W%. Ja50rgan-. collier, J^Ved Stock! t^Cn' c°llier, Sidney McKernel %s' colli ,?es> collier, and Richard SV', collier' of Pentre; and John l^0nt T)av' {^^enclydach, were also a licence COS ? ^or keeping a dog ^Wnestealing Coa| F char and Mary Powell, tail's ^i.th stealing coal from ?* ^th 0tV S1ding the property of :6>' Pentr 08' Mr »• W. Jones, ,Prosecuted. A fine of ^°Uld „ j.in ea°h case, but Powell b W 80 t0 gaoh With 'lid i"ting the Navy. 8iN o?ertiHe Cflller> Dinas, was charged «4l>5Ltr0m- her ^^esty's ship aSf?11,1,1 J«ne last, P.C. kh Id th, fted defendant, who ad- ^th> ack o ell,, He was ordered to be t 0 s training ship at Ports- to Q"it« JJ0^ refu^s> Treorchy, was sum- e* on tbS ocx?u^ the Prince of Hrv9, Poh the it il u^- He wanted h ^an tA ^dlord was obliged to 0t aPPe«r eject bim. Defendant, bh !f' Was fined £ 1. trunks Ress s- nKs> t^K6 last Sliding Scale un,b? the increase, and ff of Wp„ 8es of A tore the Bench to C>d fined dru"kenness. The fol- of n nar^a Williams a Sjrahf1^ fanet T**h Warrant) • i\ Nels0»> married, h Ifileazer Jones, Tre- herbert; John Parker, Gelli; Daniel Grif- fiths, Treorchy; John Davies, Ystrad; Richard Evans, Trealaw: Dd. Lewis, Llwynypia; Wm. Williams, Pentre; Dd. Jones, Cwmparc; Wm. Rees, Treherbert. Assaulting the Police. Wm. Williams, labourer, Tonypandy, 'was charged with assaulting P. 0. Adams on the 7th inst, by kicking him about the legs. It required the assistance of three policemen to convey him to the police sta- tion. He was fined 15s. Thos. Davies, haulier, was also fined 15s. for assaulting P.C. Thomas on the same date. Stealing Whisky. Wm. Morris, collier, Clydach Vale, was charged with stealing a bottle of whisky from James Mahoney, 107, Jonestown, Blaenclydach. Defendant was seen tak- ing the bottle from Mahoney's pocket on the night of the 14th inst. Morris, who stated that he was drunk when he took the whisky, was fined jEl. Not Bonafide. Thos. and Mary Brown, Edmundstown, were charged with falsely representing themselves to be bonafide travellers at the Red Cow Inn, Tonyrefail, on Sunday last. Taking into consideration the fact that they had been locked up over night, the Bench cautioned defendants, and discharged them.
Porth Police Court.
Porth Police Court. THURSDAY.— Before the Stipendiary (Mr Ignatius Williams), Messrs T. P. Jenkins, Evan Owen and Dd. Thomas. On the Spree for Three Months. John Morris, collier, Ferndale, was sum- moned for deserting his wife, Rachel Mor- ris, 14, Mountain Huts, Blaenllechau. She stated that the defendant had deserted her eight months ago, and had since been co- halting with another woman. She had only one child, the other having been buried five weeks ago. The Stipendiary (to defendant) Your wife does not give you a good character. It seems that you have been living with an- other woman. Defendant: Quite right. The Stipendiary Have you got your pay tickets ? Defendant: No: I have been on the spree for three months, but I have started working again. The Stipendiary: How much are you prepared to pay towards her and the child? Defendant: I won't pay anything and live apart from her. The Stipendiary We order you to pay 10s. per week- and costs. Midnight Theft of Clothing. Thomas Morgan, collier, Porth, was charged with stealing various articles ot clothing from clothes lines in gardens at the rear of workmen's cottages. Mr M. Roberts-Jones, Pontypridd, defended. The thefts were committed at night. The pri- soner pawned all the wearing apparel in the locality. He was arrested by Inspec- tor Gill at the pawnbroker's shop. There were three charges against him. It ap- pears that prisoner was the son of a pub- lican in St. Mellon's, Mon., and had served a short period in the Hussars, but was dis- missed from the regiment and ordered to be imprisoned for 12 months for falsely re- presenting himself when he enlisted. Mr Roberts-J ones advised the prisoner to plead guilty, and he was sentenced to six month's imprisonment with hard labour. Scorching Cyclists. William Dennis, Gomer Dennis, and Tho- mas Mordecai, cyclist, f erndale, was sum- moned for furious riding down the main road leading to the railway station. It was stated that they were riding at the rate of 15 miles an hour. They were fined 91 each. A Slow Horse." Owen Jones, a grocer's assistant, was charged with furiously driving a horse at Dinas. Police-constable Summerfield spoke to seeing defendant driving the horse over Dinas Bridge at a rate of eighteen miles an hour. The horse was galloping as fast as it could. Defendant said the horse was eighteen years of age, and in the habit of shying. It shied that, day and galloped away. Everyone at Clydach Vale knew it was the slowest horse in the place, except when it shied. (Laughter). He was fined 10s.
Eisteddfod at Ystrad.
Eisteddfod at Ystrad. Monday was the occasion of the holding of the Dyffryn Chapel Eisteddfod, the con- ductor for the day being Mr Haycock, who acted in the unavoidable absence of Nathan Wyn. The president was Mr John Jones, Londou House, Pentre, the adjudicators being music, Mr Phillip Thomas, Neath party and miscellaneous, Mr James Cle- ments (Alarch Ogyn), Sciwen manuscripts and prize bags, Mrs Dr. Hughes, Ton, and Mrs Thos. James, Penybank, Ystrad; drawing, Mr D. T. Davies, Teifi House, Pentre; accompanist, Mr Isaac Bowen. opening song by Madame Erasmus Bowen, Ystrad. The following was the programme for the day —"Yr Hogyn Drwg," under 16 years, four competitors, 1st, Master Stanley Davies, Ton; 2nd, T. Lewis, Gelli; recita- tion, "Y Blodyn Unig," from "Llyfr Dyfed," Miss Jenny Jones, Tyisha Road pianoforte playing, Sonata No. 2 by Clementine Op. 36, Miss Thomas, Gelli, and Master Willie Harries, Ystrad: 2nd, Miss Owen, Ynys- hir; soprano and alto for those under 16, "Parod yw fy Nghalon" (Tom Price), Misses Mary and Elizabeth Davies, and Miss M. Davies contralto, "Ora Pro Nobis," Miss Jenny John, Ystrad recitation, "Horatius" (Macauley), Mr D. J. Evans; tenor "In Native Worth," from the "Creation," Mr T. H. Hughes, Gelli: Prize Bag, Miss Hey- cock; essay, "Gwladgarwch," Ministerial studentl, Cardiff; soprano, "Adgofion Me- byd" (D. Emlyn Evans), Miss Maggie Mor- ris, Tynewydd (pupil of Madam Novello Da- vies) free hand drawing (black and white) of any animal, for those under 15 years, best, Masters David John Williams, Tre- orchy 2nd, Staney Davies. duet, "The moon has raised her lamp on high," Messrs T. H. Hughes and Tom Royal; stanza, "Cyflegr," best, Long Tom 2nd; ladies choir, "Llwyn Onn" (D. Emlyn Evans), two choirs competed, the Ystrad Music Lovers carrying off the prize, the conduct- ress being invested amidst applause reci- tation "Ty ar dan" (from the book of the late Demcodyn), Mr David Thomas; bass solo, "The trumpet shall sound" (from the Messiah), Mr Jos. Evans, Llangennech; for the best 20 lines in the late Mrs E. J. Gelly, Dyffryn, Rev. Richard Adams, Gwaun Cae Gurwen; quartette, "Beth syn hardd" (J. H. Roberts, Mus. Bac.), best combined quartette, Tylorstown and Ynyshir chief choral piece for choirs under 60 in number singing "Ar don o flaen Gwyntoedd," prize of £ 10 and a handsome baton to the conductor, prize awarded to the Treorchy Minstrels Mr Thomas Wil- liams, the successful conductor being inves- ted. Great credit is due to the secretary Mr Thomas Davies, Teifi House, Pentre, and Mr Willie Davies 27, Gelli Road, Pen- tre as treasurer, for the successful outcome of the day's proceedings.
Advertising
YR ADRAH GYMREIC. II Oes y Byd i'r laith Gymraeg." GOLYGYDD- J. REES (Nathan Wyn), Ystrad-Rliondda. Pob Gohebiaethau, Barddoniaeth, &c., i'w cyfeirio i'r Golygydd.
----------Barton iaetb.
Barton iaetb. AT EIN GOHEBWYR. BULLER A'l FYDDIN YN CROESI Y TUGELA. -Penillion syml a diaddurn. Braidd yn an- amserol ydynb. GORUWCHLYWODRAETIIIAD-Lliiiellaii am- serol, priodol a chymeradwy. Yr ydych yn gwella yn eich syllebiaeth, ac eto mae lie. Y G^ANWYN.—Cywydd tlws a natnriol, ac yn ei dymor i'r dim. Melus, moes eto. DEISYFIAD Y BARDD.-Mae yr englyn yn lied dda; niae'r deisyfiad yn well. Yr hyn sydd yn lleihau gwerth yr englyn ydyw fod y llinell olaf bron a. bod yn ansoddeiriau i gyd, a'r rhai hyny agos a bod yn gyfystyr. YR OEN.—Mae yr oen bach yn teilyngu gwell englyn na hwn ydyw yn wir. Nid yw agos a bod yn gywir. I'r Swyddfa.—Chapman, Murmurydd, a Phillip y Saer.
Deisyfiad y Bardd.
Deisyfiad y Bardd. O Arglwydd lor, erglyw ddwys—ochenaid Achwynwr a'i chynwys 0 gamwedd tro n'n gyimvys I bur a glan lwybrau glwys. Gelli. MURMURYDD. Buller a'i Fyddin yn croesi y Tugela. Ar lan Tugela fawr Y bu'm mewn c'ledi, Cynllunio llawer awr Pa fodd i'w chroesi; Er cymaint rhwystrau.sy' Q'rn hanigylch ar bob tn, Pob rhwystr ymaith ffy o flaen fath alln. Anrhydedd Prydain Fawr, A'n Buddug dirion, Dibynu maent yn awr Ar eu lInyddion Yn nerth ein Duw awn 'mlaen, Er gwaethaf dwr a than, Enillwn goncwest Mn Ar ein gelynion. Mae'r Boeriaid dewr gerllaw Yn rhengoedd cryfion, Ond ciliant maes o law o flaen ein dewrion Pa allu ddichon mwy Wrthsefyll o'n blaen hwy ? Ni ildiwn nes myn'd trwy Bro ein gelynion. Penygraig. CHAPMAN. Y Gwanwyn. Y gwanwyn a'i dOg wenau, Dyma'r chvs chweg dymor clau Byw yw'r oil lie bn oer ia, Hyd wybren ymddadebra; Yn fuan daw ail fywyd, Uniawn geir anian i gyd. Y blagur ymddadblyga A rhydd hwn arwydd o hâ' Yn mhellach daw y meillion Briallu yn brygu bron; Y saffrwll1 aries effro, Dillyn yw bryn a bro; Ac nefyd yn cwhwfan, Wele hi y lili lan Yn gywir eira 'r gauaf Welwyd gynt—yn flodau gaf, A cheir awydd chwareuol Gyda'r wyn ar dwyn a dot Yr adar nior ber ydynt, Troi i'r hwyl tra ar eu liynt; Taer y ceir y ddurtur cyn Daw 'n adeg i'w dau nodyn Robin goch, mor wyb hwn gan Yn siriol a'i lais eirian; Aderyn du, dirion don Ddwg ini beraidd geinion Helaeth Naf rydd wlith y nen I wlychu pig mwyalchen Ar fysedd 'does gwir fiWSlg Yn curo hwn—"cor y wig Roll anian wna em lloni, Naf a wnaeth hwY'll nef i ni. Gelli. MURMURYDD. Goruwch Iywodraethiad. Dtiw greodd y bydoedd, y ser a'r planedau, Yr haul fel y lleuad, a'r holl oleuadau Yu gyfrwys fe'i trefnodd tudraw i'r cymylau, Er mwyn rheoleiddio y dydd a'r tymhorau 'Arcturus,' 'Pleiades,' 'Mazzoratli' ae 'Orion,' Yn fiyddlawn gyflawnant ei wir ddoeth am- canion Yr hwn a ffurfiasai y ser a'r planedau Sy'n gosod breninoedd ar uchel orseddau Nid oes un credadyn, na phagan cellwaerus, Yn eistedd ar orsedd yn groes i'w ewyllys Efe sydd yn symud mewn amser cyfaddas Yr hwn na weinydda yn unol ai bwrpas. 'Roedd Nebuchod'nosor yn hunan fawreddog; Ni pharchai'r gwir Dduw, ni charai' gymydog; Ei fryd uclielgeisiol oedd cyflawn orchfygu, A gwneyd i freninoedd y byd ei was'naethu; Yn llaw y Jehofa bu yn ofterynol Weinyddu y fflangell ar Juda annuwiol; Ac felly am dri-ugain a deg o flynyddau, Bu Juda yn gaethglud yn ngwlad eilun- dduwiau; Ond pan ddaeth yr amser i Juda ddychwelyd, Fe gafodd y brenin yn brydlon ei symud Aeth Cyrus y Persiad i fewn gyda'i fyddin, Ac yn y gyfeddach fe laddwyd y brenin. Y dorau pres cadarn o'i flaen ef agorwyd, Trysorau cuddiedig yn union ddadguddiwyd 9 Ac felly machludodd yr haul Babilonaidd, Yn ol rhagfynegiad y genad nefolaidd A'r lleuad a ballodd a rhoddi ei llewyrch, A'r ser (neu'r swyddogion) syrthiasant o'r entrych; Er mwyn hyn cadd Cyrus ei alw'n 'Eneiniog,' Er nad oedd yn adwaen y Duw Hollalluog: Cyflawnodd wasanaeth, a hyny yn brydlon, Meddianodd yr orsedd a gwisgodd y goron Yn mhellach cyhoeddodd rad ryddid i'r caethion Yn ol fel bwriadwyd gan Dduw i'r luddewon. Cymwysai ei ffyniant, a'i lwyddiant rhagorol, I'w fawredd a'i allu ei hunan yn hollol; Mewn awydd am fawredd a hunan anrhydedd Fe 'gorniodd' i'r dehau, gorllewin a'rgogledd; A phawb ger ei fron ef yn gorfod ymgrymu, Ac yntau'n ymffrostio yn mawredd ei allu Ond, yn ddiarwybod i'w urddas uchelfryd, 'Roedd deddf y Goruchaf yn gofyn ei symud; Ei 'gyrn' oedd i'w tori gaii 'gorn' galluocaeh, q A'i 'sgerbAvd i'w satliru tan draed ei ragorach; Ac felly yr Hwn, sy'n goruwch-lywodraethu, Sy'n gosod ar orsedd ac yn diorseddu. I'r Hwn mae yr haul yn talu ufudd-dod, Y ser a'r planedau sydd yn ei adnabod; Cymylau a welir yn ufuad ymgasglu, Y nen uweh ben Persia ac Asia sy'n gwgu Eu ser a'u planedausydd mewn galar-wisgoedd, Nis gallant lewyrchu—eu haul a fachludodd f Y brenin a'r swyddog, er maint eu gorwychder, Syrthiasant o'r ne' i roi lie i Alexander Hwn ydyw'r bwch' uncorn ddaeth o Mace- donia, I daro'r hwrdd dencorn'—sef Media a Persia; donia, I daro'r hwrdd dencorn'-sef Media a Persia; A thra'n ymddyrchafu oherwydd ei lwyddiant, Ei gorn yntau dorwyd pan yn ei ogoniant. Ac felly i lawr trwy yr holl genedlaethau, Amcana pob gallu lielaethu derfynau A symnd yr hoelion amcanion tra erchyll, Er estyn cortynau a mwyhau eu pebyli; Ond gan fod Un mwy yn goruwch-lywodraethu, Nid ydyw y trechaf bob arnser yn trechu. Wèl. bellach, darfydded y bwriad sy'n berwi, 0 awydd am ryfel gan uchel arglwyddi; A gwawried y boreu pan caiff y eleddyfau- Er mwyn amaethyddu—eu toddi yii sychau. PHILLIP Y SAER.
Llenyddiaeth Henafol y .,Cymry.
Llenyddiaeth Henafol y Cymry. II. Y gangen hynaf o lenyddiaeth Gymreig, yn ddiamlieuol, ydyw ei barddoniaeth. Panyn son am farddoniaeth y cynoesau, mae meddwl y Cyrnro yn rhedeg yn ol yn naturiol at Tydain, Tad A wen. Nid yw traddodiad wedi trosglwyddo i'w olafiaid ond ei enw yn unig, a cheidw y genedl hwnw yn wyrdd ac anniflan- edig byth. Aeth ei weddiau' ar ddifancoll yn mhell cyn 'cred,' a chladdwyd ei weddillion fyda y cynddiluwiaid, draw yn oesau boreu y yd, a'i le nid edwyn ddim o hono mwy.' Y tri bardd profteswrol cyntaf y mae genym hanes am danynt oeddynt y Tri Chyntefigion Beirdd Goseddog Ynys Prydain—sef Plenydd, Alawn a Gwron, y rhai a flodeuasant tua 430 o flynyddau cyn Crist. Mae y trioedd mor ddystaw a'r bedd am eu hanes, eu nodweddion a'u gweithiau hwythau. Yn unig rhydd i ni eu lienwau i'w cadw yn gysegredig. Tybia rhai, a hyny gyda llawer o briodol- deb, fod eu henwau—Plenydd, Alawn a Gwron —yn cyfateb i lygad yn canfod anian, calon yn teiinlo anian, a gwroldeb faidd gydfyned ag anian.' Dyna hanfodion yr awen Gymreig —goleuni, gwres a gweithgarweh llygad i ganfod, calon i deimlo, a Haw i gyflawni; y pen yn oleu, y galon yn llawn cariad, a'r dwy- law yn rymus i weithio gweled y peth yn ei oleuni priodol, meddu ysbryd y peth liwnw, a gallu i'w weithio allan yn naturiol; athrylith 1 greu gwrthddrychau newyddion, darfelydd i'w liaddurno ag aur a dildorchau, a theinilad i anadlu ynddynt anadl bywyd a'u gwisgo ag elfenau anfarwoldeb. GILDAS CAMBRIUS. Dichon mai hwn ydoedd y bardd Cymreig cyntaf o dan y cyfnod Cristionogol. Yr oedd Gildas yn fardd i'r brenin Aviragus, ac felly efe oedd y bardd breninol' (poet laureate) cyntaf yn Ynys Prydain, os nad yn yr holl fyd. Blodeuodd yn nghylch y flwyddyn 60 o oed Crist—cyn Dinystr Jerusalem. Ceir am- ryw o'r ysgrifenwyr boreuaf a goreu yn ei ganmol yn fawr am ei farddoniaeth a'i ddysg. Dywedir ar seiliau credadwy mai efe ysgrifen- odd flwyddolion (annals) yr Hanes Brydeinig,' ac a gyfieithodd gyfreithiau Dyfnwal Moelmud i'r Lladinaeg, y rhai wedi hyny a gyfieithwyd i'r Seisnig gan y Brenin Alfred. BACHARIUS ydoedd Frython tra dysgedig a bardd o gryn nod. Ei athraw ydoedd Sant Pad rig, sant- noddwr yr Iwerddon. Dichon nad ydyw yn wybyddus i bawb mai Cymro glan gloew o'r Rhos, Sir Benfro, ydoedd Sant Patrig y bostia y Gwyddelod gymaint ynddo. Yr ydoedd Bacharius yn ei flodeu tua'r flwyddyn 440, ac ni fu yr un Gwyddel erioed yn fwy ymlyngar wrth ei noddwr, yn nweh ei edmygedd o hono, nac yn fwy ei barch tuag ato. YSTUDFACH oedd fardd gwir fedrus a rhyfelwr glew, yr hwn yn fynych a glodforid gan y beirdd am ei letygarweh. Llafuriodd yn galed i wneyd Yo Casgliad o Ddiarebion Cymreig. Cyfeiriai Dafydd ap Gwilym at y gwai £ h hwn o'i eiddo yn mhen naw cant o flynyddau wedi hyn- 'Gwir a ddywed Ystudfach, Gyda'i feirdd yn cyfeddach.' Yr oedd yn ei flodau yn y flwyddyn 440, ac yn gydoeswr a Bacharius a Caw. Barddoniaeth y cynfeirdd, uwchlaw pob amheuaeth, yw y gangen hynaf o lenyddiaeth sydd genym ni ar gof a chadw. Mae tyrnor y cynfeirdd yn cyrhaeddyd yn rhywle o'r pumed hyd y ddegfed canrif. Tebygolnad oes genym lenyddiaeth ryddieithol mor hen a'r tymor hwnw. Aneirin Gwawdrydd, Taliesyn Ben Beirdd, Llywarch Hen a Myrddin Wyllt, yw y rhai hynotaf o'r cynfeirdd. Yn ddiweddar- ach na'r rhai hyn yr oedd Llefoed Wyneb Glawr, Golyddan, Meugant, Cuhelyn, Elaeth, &c. Gan i Jawer iawn o'n Henyddiaeth gyntefig fyned ar ddifancoll. ni wyddom nemawr ddim am ein hawduron cyntefig or.d eu henwau, a'n hen iaitli, ac ychydig o hen ddiarebion. A dyna bron y cwbl sydd genym o weddillion y cyfnod derwyddol gyda yr eithriad o Aveithiau Aneurin, Taliesin, a Llywarch Hen. Mae amrywiol ddarnau o weithiau y beirdd hyn wedi eu trosglwyddo i lawr ar ysgwyddau pymtheg cant o flynyddau i'r cyfnod presenol.
Enwau lleoedd yn Ystradyfodwg.
Enwau lleoedd yn Ystrad- yfodwg. Lloffa ar ol Nathan Wyn. Syr,—Gwelaf fod Nathan Wyn yn cam- ddeall ystyr enw Ton, megys "Ton yr Ystra,d." Nid Ton yw yr enw yn gywir, ond Twyn. Ceir yr enw yn gywir yn yr enw Pen T'wyn tai ar ochr Twyn yr Ystrad, rhyngddo a Chwm Pare. Mae defnyddio Ton yn lie Twyn yn beth eyffredin trwy Forganwg. Tonyrefail yAv yn gyAvir, TAvyn yr Efail, TAvyn-GAvyn-Glais ac nid Ton G\vyn-Las Mae y TAvyn Sanctaidd a'i Glais o'i amgylch ly ogylch yn sefy 11 rhAvng y lie ar Eghvys-NeAV- ydd, Ton Teg, Llanilltyd Fardref, sydd yn gywir Twyn Teg mae'r ffos neu Glais o'i am- gylch yntau hyd heddyw. Ond sylwi, gwelir olion Ffos o amgylch Twyn Ynys y Crug. Gelwir Ynis Prydain yn Clais Merddyn, am fod y mor o amgylch ogylch iddi. Enw ar yr Haul VAV Merddyn, a'i ystyr YAV Nerth yn codi o r Mer, hen enw ar y Mor. Mae Nathan Wyn yn analluog i egluro yr enw Ton. Gelwir rhediad ymcliAvyddol y mor, yn Don y mor. Gelwir gwaur hir yn waur Ton, o herwydd ei fod, mai Tonau y Mor, yn ysgwyd yn ol a blaen, fel tonau, o flaen yr awelon. Gel wir GAvaur byr yn Waur Mân. Mae Mynydd y ddelw, i'r Gorllewin i Dre- Herbeft, wedi achosi i Nathan neidio ar gefn March Malen, a golhvng y ftnvyn neu yr aAvenau. Dim ond i'r darllenydd dalu ymweliad a'r Tynewydd, a gofyn i Mr. W. Morgan, Y.H., am ddangos y Bad-ydd-Faen, yr hwn sydd yn y Bnartli tu ol i'r ty, ca Aveled y Ddelw ag y gelwiry mynydd dywededig ar ei ol. Carhvyd y Cawg Maenol oddi ar y Myn- ydd o fewn cof. Hen Gawg y Bedyddio Der- wyddol ydyw. Enw arall yn peri dyryswch yw Gwni Sae Bren, Treherbert. Enw y cae ar ba un y saif gorsaf y railway yno yw Cae Rhys Ap Tewdwr. Efe oedd Brenin y Deheu- barth i r Gorllewin i Nedd yn y flwyddyn 1093. Rhwng "Station Treherbert" a Nant Ddyrus, ychydig i fyny o'r railway, yr oedd bAvthyn fiyd yn llecl ddiweddar, a ehvid Ty Rhys ap TW'dAvr. Cafodd yr enAv yn ol pob tebyg, am i'r hen frenin gysgu ynddo wedi ddo encilio o Waun Hirwaun, wedi iddo gael ei orchfygu yno gan Wyr Morganwg a'r Normaniaid. Gelwid Brenin gan yr hen Gymry, Bren, ac ystyr yr enw Cwm Sae Bren yw Cwm Si Brenin, neu Y Man, Cwm y Cysgodd Brenin ynddo. Digon tebyg mae yno y daliwyd ef gan ei elynion, ac iddo gael ei gario i Ben Rhys, lie yr oedd y Cadbeniaid wedi codi eu Pebyli, ac iddynt dori ymaith ei ben. Tua'r flwyddyn 1130 cododd wyr Rhys Fonachlog fechan ar y fan y torwyd Een tad ei fam, Y DyAvysoges Nest o >inefaAvr, a Henri I., brenin Lloegr. Gwnawd ef yn Robert Consul, Iarll Caer Loyw, a phriododd Mabel Tywysoges Normanaidd Morganwg, ac yn ferch Arglwydd Robert Fitzhamon. Yr oedd Robert Consul wedi ei eni ochr chwith i'r berth," ac wedi ei fagu gan Monachesau, ac yr oedd yn haner Monach, neu Gel Fardd ei hun, ac yn credu fod Mair a'i Mab hyd y nod yn y Nef yn gyfeillion mawr, a bod gofyn iddi siarad a'i Mab dros bechadur, yn debyg o fod yn r effeithiol. Am hyny enwocld Robert C. larll haner Cymreig Caer Loeyw, Ben Rhys yn N awdd y Forwyn Fair. Daeth i fri mawr am bedair canrif hyd 1535. Yr oedd ymddangos- iadau y Forwyn Fair yno yn achosi pererin- dodau i Gwm y Rhondda o bob cwr o Brydain Fawr. Yr oedd un o'r mwyaf urddasol newydd fod pan dalodd Leland ymweliad a'r Fonachlog yn 1530. Dywed, It is the place where the pilgrimage was." Daeth yr Esgob Latimer, yr hwn a losgwyd gan y Frenines Mari, 1555, ag achos y ForAvyn Fair o Ben Rhys, ger bron y Cynglior cyfrin o dan Edward VI., a thystiodd ei bod hi a'r dewinesau o Doncaster ac Ipswich, "yn achosi i lawer i syrthio i Uffern." Druan o'r hen esgob. Yr oedd ei ysbryd enwadol wedi ei wneyd yn haner gwallgof. Un o'r enwau ar Ben Rhys oedd Home Pen Rhys, a'i melin hi oedd Melin yr Home, ar afon Rhondda. Yr eiddoch, &c., MORIEN.
roliad Dosbartiadol Ysgolion…
roliad Dosbartiadol Ysgolion Sabbothol y M.C. Rhan Isaf—Rhondda Fach. Arholwyr: Miss A. M. Davies, Maerdy; Parch John Morgan, Llwynypia. Rhestr o'r Ymgeiswyr Llwyddianus yn ol eu Teilyngdod. DOSBARTH HYNAF. Marciau llawn, 100. Maes Llafur, Epistol Iago yn nghyd a'r Hyfforddwr, Pennod IX. Gradd I. Abraham Thomas, Libanus, Tylorstown, 87. Gradd II. Annie Morgan, Libanus, Tylorstown, 60 William Williams, Tabernacle, Ynyshir, 57 David Fenwick, Libanus, Tyorstown, 54; Thomas James Thomas, Tabernacle, Ynys- hir, 51; John Jones, Libanus, Tylorstown, 50. Gradd III. Roderick Evans, Libanus, Tylorstown, 47. DOSBARTH DAN 21. Maes Llafur-2 Samuel, i-x. Gradd I. Earnest Jones, Libanus, Tylorstown. 94 William John Harri, Libanus, Tylorstown, 92; s Maria Ethel Jones, Libanus, Tylors- town, 78; s Levi J. Griffiths, Nebo, Watts- town, 75; s Winifred Thomas, Libanus, Tylorstown, 75. Gradd II. s Cassie Williams, Libanus, Tylorstown, 69 Lizzie J. Davies, Calf aria, Porth, 64 Mary Jane Francis, Libanus, Tylorstown, 63; Dan Jones, Libanus, Tylorstown, 63; s Annie Morgan, Libanus, Tylorstown, 62 John W. Williams, Calfaria, Porth, 56; Eleazar Davies, Libanus, Tylorstown, 56; Morgan James Rees, Libanus, Tylorstown, 53. Gradd III. John David Pierce, Libanus, Tylorstown, 48; Evan Davies, Calfaria, Porth, 47; s Catherine Morgan, Libanus, Tylorstown, 42; Mary E. Williams, Calfaria, Porth, 35. DOSBARTH DAN 16. Maes Llafur-2 Samuel, i-x. Gradd 1. s William D. Pateman, Sion, Ponty- gwaith, 95; John Williams, Sion, Ponty- gwaith, 86; Lizzie Evans, Tabernacle, Ynyshir, 83; Elizabeth A. Williams, Seion, Pontygwaith, 79; s Arthur Edward Jones, Libanus, Tylorstown, 78, s Maria Edith Jones, Libanus, Tylorstown, 78; s Tom Hopkin Fenwick, Libanus, Tylorstown, 76. Gradd II. Sarah Eliz. Jenkins, Calfaria, Porth, 72; May Fenwick, Libanus, Tylorstown, 68, Mary Lizzie Davies, Libanus, Tylors- town, 66: Rhys James Rees, Libanus, Tylorstown, 59; Alfred Lines, Libanus, Tylorstown, 56; Margretta Williams, Lib- anus, Tylorstown, 52; Maggie Evans, Cal- faria, Porth, 51. Gradd III. Joshua Jones, Libanus, Tylorstown, 48; Mary Ann Davies, Calfaria, Porth, 46; Miriam Benjamin, Tabernacl, Ynyshir, 45; Catherine Morgan, Libanus, Tylorstown, 44; Cassie Thomas, Calfaria, Porth, 40; Collwyn Edmunds, Calfaria, Porth, 37; Sophia Ellen Williams, Seion, Pontygwaith, 36; Edgar Thomas, Calfaria, Porth, 35; Thomas J. Thomas, Calfaria, Porth, 30; Sarah Ann Morgan, Tabernacl, Ynyshir, 30; David Morgan, Libanus, Tylorstown, 25. DOSBARTH DAN 13 OED. Maes Llafur—"Hanes Iesu Grist o'r Pasg diweddaf hyd ddiwedd Ei brawf." Gradd I. s Rachel Morgan, Libanus, Tylorstown, 11 oed Mary Anne Jones, Libanus, Tylors- town, 12 oed; Richard J. Jones, Seion, Pontygwaith, 11 oed; Anne J. Richards, Libanus, Tylorstown, ii oed; Esther Wil- liams, Libanus, Tylorstown, 12 oed; s James Morgan, Libanus, Tylorstown, 10 oed; Arthur D. Jones, Libanus, Tylors- town, 10 oed Ewart T. Lewis, Seion, Pont- ygwaith, 11 oed* s Mary B. EA^ans, Nebo, WattstoAvn, 12 oed s Elizabeth Jones, Lib- anus, Tylorstown, 10 oed. Gradd II. David J. Williams, Seion, Pontygwaith, 10 oed; s Evan Evans, Nebo, Wattstown, 11 oed; s Cecilia Maud Evans, Calfaria, Porth, 12 oed; John Williams, Libanus, Tylorstown, 10 oed: s Annie Llewellyn, Nebo, Wattstown, 12 oed Anna Mary Mor- gan, Tabernacl, Ynyshir 10 oed; s Lewis Evans, Nebo, Wattstown, 11 oed Maggie Griffiths, Tabernacle, Ynyshir, 11 oed; Elizabeth E. Rees, Libanus, Tylorstown, 11 oed Maria Williams, Calfaria, Porth, 12 oed; Martin Edmunds, Calfaria, Porth, 12 oed; Margaret E. Morgans, Calfaria, Porth, 11 oed; Annie M. Thomas, Calfaria, Porth, 12 oed Lizzie Anne Rees, Libanus, Tylorstown, 1U oed; Elizabeth Anne Thomas, Ta bernacle-; Ynyshir, 12 oed; s Charles Thomas Jones, Lib- anus, Tylorstown, 10 oed; Maggie Wil- liams, Seion, Pontygwaith, 12 oed; s Jessie E. Poyntz, Libanus, Tylorstown, 11 oed; Lizzie J. Walters, Tabernacl, Ynys- hir, 10 oed; Ebenezer Harris, Tabe?hacl, Ynyshir, 11 oed; Maggie Jane Gethin, Tabernacl, Ynyshir, 11 oed; s Rachel Ann Evans, Libanus, Tvlorstown, 10 oed; s Annie Evans, Libanus, Tylorstown, 12 oed s William Morgans, Calfaria, Porth, 13 oed; s Lily May Rees, Libanus, Tylors- town, 10 oed: Miriam Morris, Libanus, Tylorstown, 11 oed; s David C. Fenwick, Libanus, Tylorstown, 11 oed; s Lizzie Rachel Hopkins, Libanus, Tylorstown, 12 oed; Walter Harris Tabernacle, Ynyshir, 10 oed. Gradd III. s Evan Vaughan, Nebo, Wattstown, 12 oed s Thomas J. Herbert, Libanus, Tylors- town, 11 oed; s William R. Harris, Seion, Pontygwaith, 11 oed; s Thomas Lewis, Libanus, Tylorstown, li oed s David John Evans, Libanus, Tylorstown, 11 oed; s Florrie Burgess, Libanus, Tylorstown, 12 oed; s Myfanwy Rees, Libanus, Tylors- town, 12 oed s William R. Evans, Libanus, Tylorstown, 11 oed s Tom Evans Lib- anus, TylorstoiNrii, 12 oed; s Rachel Evans, Libanus, Tylorstown, 12 oed; s Katie Bishop, Libanus, Tylorstown, 11 oed; s Rosie Davies, Libanus, TylorstoAvn, 12 oed s Ivor Jenkins, Libanus, Tylorstown, 12 oed; s Mary Humphreys, Calfaria, Porth, 12 oed s Gwen D. Jacob, Libanus, Tylors- town, 11 oed s M. A. Evans, Libanus. Ty- lorstown; s Evan Pierce, Libanus Tylors- town, lloed s Llewellyn Jones, Libanus, Tylorstown, 11 oed s Louie Price, Calfaria, Porth, 12 oed. DOSBARTH DAN 10. Maes Llafur-"Hanes Iesu Grist o'r Pasg diweddaf hyd ddiwedd Ei brawf." Gradd I. s Brythonfryn Rees, Libanus, Tylors- oed Morgan Rees, Seion, Pontygwaith, 9 oed; John David Jones, Tabernacl, Ynys- hir, 8 oed; Richard Davies, Libanus, Tylorstown, 9 oed; Goronwy J. Thomas, Tabernacl, Ynyshir, 8 oed. Gradd II. s Brythionfryn Rees, Libanus, Tylors- town, 8 oed; s Margaret A. Richards, Lib- anus, Tylorstowii, 9 oed; s Sam Williams, Libanus, Tylorstown 6 oed s Maggie Gri- ffiths, Nebo, Wattstown, 9 oed; David R. Harris, Seion, Pontygwaith, 9 oed s Eben- ezer Lewis, Libanus, Tyolrstown, 8 oed; s Rachel Powell, Libanus, Tylorstown, 8 oed W. H. Williams, Seion, Pontygwaith, 9 oed; Mary J. Williams, Seion, Ponty- gwaith, 7 oed s David W. Bowen, Libanus, anus, Tylorstown, 9 oed s Llewellyn R. anus, Tylorstown, 7 oed; s Llewellyn R. Stephens, Libanus, Tylorstown, 8 oed; s Rachel Fenwick, Libanus, Tylorstown, 8 oed s Evan Thomas, Seion, Pontygwaith, 9 oed; David G. Thomas, Libanus, Tylors- town, 6 oed Sarah, Ann Morris, Libanus, Tylorstown, 8 oed; John R. Walters, Tabernacl, Ynyshir, 9 oed s Eliz. Richards Libanus, Tylorstown 9 oed s Katty Jones, Libanus, Tylorstown, 8 oed. Gradd III. s Owen Jenkins, Libanus, Tylorstown, 9 oed Willie Probert, Libanus, Tylorstown, 10 oed Annie Davies, Libanus, Tylorstown, 9 oed s John Hughes, Libanus, Tylors- toAvn, 9 oed; s George A. Elms, Libanus, Tylorstown, 9 oed; s Louisa^Stucky^ Lib- anus, Tylorstown, 7 oed; s lEllen Evans, Libanus, Tylorstown, 10 oed; Hannah J. Harris, Libanus, Tylorstown, 9 oed Isaac G. Jones, Calfaria, Porth, 9 oed s Johnny Morgans, Calfaria, Porth, 9 oed s Zeph. Richards, Libanus, Tylorstown, 10 oed. Nifer yr holl ymgeiswyr-151. Nifer yr ymgeiswyr Ilwyddianus-142. i—i co fC O Enwau Lleoedd. §5 oc.ofi oe^oa wh Tylorstown.11 5 12 111 33 23 84 Ynyshir a'i changen. 2 1 3 12 5 23 Porth. 4 7 8 2 21 Pontygwaith 4 5 5 14 Dalier sylw for "s" yn dynodi y papyrau Seisnig. JOHN R. EVANS, Ysgrifenydd.
Advertising
104 a n SAFE ft BPBBDY REMEDY 1 tor Cough, Cold. Bronchitis, &0. 1 J7Æ .<1 4 Pleasant to take. COUGH STOP! c CASH[ 9-1 d. PI?ICES 6 Chlifteh Lps ft. a I T Lit eases the Cough, loosens the phlegm* and I gives immediate rest and sleep* I 183 MR. DESMANE Disease Specialist, Commercial Temperance Hotel, opposite venru & Station Gates, W TUESDAYS from 2 till 7 p.m. N.B.-Ladies or Gentlemen may consult me on any complaint or Disease whatever, and if I cannot cure I will say so at once but if I say I can, I will give a guarantee to do so. Since 1893, 26,000 persons have received my treatment with success. Wonderful cures after years of suffering. My Motto is "Actions Speak Louder than Words." During the last twelve months 2697, were successfully treated for DEAFNESS and WEAK EYES Advice and Cousultation ENTIRELY FREE Central Address :— 23, STATION TER., PONTYPRIDD Where Mr. Desmane can be seen Daily (including Sundays, all day). If you cannot call, do not be afraid to write and state your case. All Communications honourably kept private. and attended to immediately. Artificial Teeth Supplied, Teeth Extracted Free. OLD SETS BOUGHT OR REPAIRED Best Quality at Lowest, Price, IW Full Particulars on applicationt NOTICE TO FEMALES. MADAME DESMANE attends in Specie Cases (when desired). Her Special Preparation should be knoAA-n to Hark The whole Valley rings and re-echoes again and again, that Thomas, My Hatter," PontypnaJ, sell the best 3s. 9d. Hat.