Baner ac Amserau Cymru

ENGLYN I GLYN BACH. (Mebyn Mr. a Mrs. ÄNwn, Abergele.) Ni welwyd gwedd anwyJach-na rho-yn I'r Iesu pryferthach Thvs yw GI vn, byw berlyn bach All loni ei holl linach. Brvntirion Llangynhafal. JOHN JONEB e

MEDDYLIAU. (AR DDERBYNIAD DARLUM). ENETH Ilygal" Mae celfyddyd Ar ei oreu yn dy lun, Ond er ceined rhaid yw d'wedvd, Nid yw pryd fel ti dy hun; Trech na gallu pob dyfsis.ad Ydyw y uatnriol fun, Ac os gellid ge'ru profiad Mwy wyt ti nag yw dy Iftu. Enö-th siriol! dy hawddgarweh Sydd yn ennill cfilon bardd, Oriau dedwydd. llawn hyfrydwcli, Dreuliaf gyda'th cidarlnn hardd; Ac yn nghysgod mwyn dy ddailun Per adgofion ddaw i'm bryd, A doi dllhan etto i ennyn Yn fy adfyd sIVynion. clyd. AFABWY,

HIRAETH-GAN. ( CYFLWYNEDIG). DYN: o Dduw, dyn ar dga, Gwir fab athrylith, Gem n-itur, Cymro glan, A gelyn pob rhagrith. Eang lydan ddynoliaetb, Hawddgar, gyfitj]) pur, Trodd lawer nos alaeth I'n gwana 'n oleu chr. Lienor, bardd, rrthronyddj Gwnai natur siarad," Ac o'i gal« -n Uifai n rkydd ronafth cread, Arweinydd, dyn g^erin, lrcniil mewn eghvys. ("abolodd lawer un I'r burlan Baradwys. 1 Cwsg, b'entyn Duw, byc1 floedd, Archangel y codi, Ac yna cAi ar p'oedd Dy dedwng goroni. Lledrod (gynt). j. GRIFFITH#.

LLYN FANOD. Llawn o fain yw LIYll Fano,d-a cha»nnoedd Sy'n chwenych ei bysgod, Addefwn myu 11u ddyfgd I'w fin gl ,S BY' fan o glad. I awchus chwilio am iech vd-i'w laa Daw curiol lu nychlyd, Nwyfua gnriadon hefyd Yno gawn yn wen i gyd reigiau a bsynian & broaydd—a geir • >:i gyloh yu fagsryrydd. Fel na ddel yr awel rydd I fliro 'i don aflonydd wwynaidd ymgryma r meini—'n olynol I anerch y ili, Rhed y lloer ar hyd y Hi Yn hawdd a chi;»in iddi. Bronau iauh y bryniau uchod—a gawn Ynddo 'n 6wel'd eu cysgod. A'r don a'i brig dig sy n dod Y n dawel ar ei dywod., Blaonpenal, AFRf.), FRY's'.

YR ELFEN GYFRINIOL YN MARDDONIAETH ISLWYN. WRTH geisio crynhoi'r meddyliau ynghyd uwch be i y cwesfwn, Pa beth yw'r cyfriniil ? fe ddichon y byddai yn fantais i feddwl am y gair mewnol.' Dyna yw'r cyfriniol, i fesnr mawr, y dull mewnol o edrych ar beth, mewn cyferbyniad i'r dull allanol. Pe attebid yn ol nad yw hyny yn gwahaniaethu cyfriniaeth oddi wrth feddylgnrwch ey-ireiin neu tarddoniaeth, fe fyddai'n deg cydnabod nad ydyw'n hollo! ac etto, i fesur, y mae yn en gwahani-iethu'hefyd, am y gall fod yna clfen o feddylgarvvch yn mherthynas a gwedd allanol pethau, a math o farddoniaeth, yr un modd, sef barddoniaeth y ansi, yn gvnnwysedig mewn rhyw enwareu ysgafn a difyr fig vmddangosiadau, heb dreiddio nemawr nen ddim o tan wyneb allanol pethau. Pan yw'r meddylgarwch hwnw yn ymwneyd & hanfod pethau, neu pan yw'r farddoniaeth yn esgyn i fyd crebwyll P.m', yna; male, r elfen gyfriniol yn dyfod i ^i..i\vn. I Ond os y myner dyfod at nod angen Cyfriniaeth, rnaid meddwl am y gair ysbrydol.' Trwy ddor v mewnol yr eir i'r ysbrydol v:aer ysbrydol yn tybio undeb agosach rhwng y meddwl a'r gwrthddrych"; ac yn yr nnrlrh agosach hwnw, lIe y megir profiad yu ei ystyr ddyfnaf, y daw'r cyfriniol yn deg i mewn. Dwy brif g.ingen cyfriniaeth y ysbrydol rn-cael edrych arno hun, a'r ysbrydol "yn cael edrych arno trwv gyfrwng yr allanol, sef natur a buchedd dyn. Mae 11-aws^crefyddwyr pob oes, sef crefyddwyr yii y r y?tyr o rai yn gwir ymrcddi i grefydd, yn perthyn "i'r dosbarth cyntaf, yn ddi'an. Mae nesit at yr vsbrydol trwy r naturiol yn arwyddo mwy o eangder melldwl, a mwy o ddysgyblaetb, a choethder, a hunan-lywodraeth. Fe ddaeth y dull olaf yma, sef ieuad yr ymchwil i natur gyda'r ymroddiad yn fwy amlwg gydaV Diwygiad Protestanaidd. Mae natur-gyfrinwyr y cvf- nod hwnw yn cael en cynnrych'.oli gan Paracelsus a Boehme, i fesnr mawr yn ddosbarth newydd. Dail feddwl dyfnaf yr oesau diweddar yw Shakspere a Boehme—y naill yn egluro r natur ddynol yn ei hag- wuddau mewnol, a r Hall yr ysbrydol yn ngoleti eg- wyddorion mawrion natur-v naill a'r yn gydoes- wvr, ac yn ffrvvyth cynnhwrf yr amseroedd. Yr ymchwil i natur mewn ieuad a'r ymchwil i'r ysbrydol ydyw nod cvfrinwyr y cyfnod sy'n dilyn *• union y Diwvgiad Protestanaidd. Nid oedd cyfr'" n mawr y cyfnod a flaenorai y Diwygiad yn yrr-- *nvyr ymchwil i Natur: er bod rhai o honynt f^1,r har :t a Ruysbroeckh, yn athronvd'3' rnegvs Eck- dwfn. Yr ysbrvdol pur oedd pvvu^' "on. ™eddyliol fwyaf. megys Besnard, aK,i-' ^/mchwil y rhan awdwr y 'Theolog^'a Germfi.1- ,iuler» Suso, ac fath ar vmchwil yn B eh>" llCa- ?euad y d.iau sen, fe ddaeth rfiywV 'V' ol ^tioiaeth Marten- ydoedd dd-m yno ,fl 1 m6Wn feddwl byd na4 Gvda'r cvffrn >laen nawfed gJrif ma-wr vii Ffriinvc, yn niwedd y ddeu- teimlad o nci/na ^0US3e;iR 7n bena;' 7 daeth 7 mewn i t ,at,ni tel ymddangosiart yn amlwg iawn i o'i oV *eddwl y hyd. Ffrwyth uchaf y cyfnod yma, idHi^ ° &yfe'riad v nod arbenig hwn "a berthyn -*• sef y t-eimlad o natur, ydyw Wordsworth. Deddf atur ydoedd pwngc ymchwil yr hen ddoethion, ar ariter vllwyr diweddarach ac er y dygent eu hymchwil yn m:aen trwv gyfrwng sylwadaeth ac arbrawf, etto hwy elent i mewn i ryw gymmundeb cyfareddoi a natur trwy gyfrwng eu hewyllys. 'yna'r hyn a olvgid gan yr ar^ryllwyr wrth gy fared d„ sef" dylanwad ewyllys ar ewyllys a chredent fod cyfrinion natur a'r enairl yn cael eu holrhain trwy r cyfryw gymmundeb ayfareddol o eiddo dyn a dyn ac & natur. Mae'r ol- rheiniad ar gyfrinion mtur dyn yn yr amseroedd diweddar hyn yn cadarnhau gwirionedd y syniad hwnw, ac yn taflu goleu arno. Eithr g-ydag .-m,i(iaig- osiad v^ natur-izyfrinwyr diweddar, sef v dosbarth a gynnrychioiir gan Wordsworth a'r rhai ag y mae eu cyfriniaeth vn gynnwysedig mewn cymmundeb. nid & deddf y hyd vn gymmaint ag a'i ymddangosiad, fe ddaetn i mewn i'r cymmnndeb hwnw a natur yn ei gwedd allanol rywbeth o'r un teimlad cyfareddoi a nodweddai r arife-vllwyr. i\|ae natur fel ymddangosiad a lanol yn cael lie mawr yn ngwairh beirdd vr oesau o flaen Wordsworth, yn enwedig o amser cvfnod adnew- yddiad dysg yn m^aen. Eithr ammhossibi darllen beirdd fel Wordswortn ac Islwyn eb de'mlo mewn mann rhyw elfen gvfnn, gyfareddol, a syfrdanol, yn eu cymmundeb hwy a ii u"r, yn en gwahaniaethu, i fesur mawr, oddi wrth vr hen feirdd. Enghraifft hyROtaf amseroedd diweddar, fe allai, o'r g. far edd s frdanol hon yn ngwydd natur ydyw Richard Jeffenes. Yn yr hen feirdd Cvnmdg, megys Dafydd ap- Gwilym, fe chwareuir ag ymddangosiadau pethau. Gyda Goronwy Owen fe ddaeth math arall o fardd i'r golwg. pan welir yr ysbrydol yn cael ei egluro a'r addurno trwy gyfrwng yr sllanoi a'r ymddangos ad- 01. Yn Isl-vyn fe daychwelir yn o! at n ymddang- osiadan. ond gydag awcaii uwch nag or bl.i' n sef myned trwy'r ddor yma i mewn i'r ysbrydoh Yn nghywydd y la n Fawr' fe gipir y naill ymddang- osiad ar ol y llaii i fyny er cyfieu y pwngc ysbrydoL yn effeithiol ger bron, Mae Mwyn yn wohanol. yn. aro yn ngwydd y nos, gan yrmochesu yn yr ymddang- o-iad ahanol, a myned, trwy gyfaredd gvfrinol. yn. un ag ef, Des bod yr ymddangosiad ailan 1 yn ym- agor iddo, yn ei gau o'i f-wn, ac yn dadbiysrn rhol yr ysbrydol yn • i \vydd. Erbyn dal yn fwv manwl ar- ei genndwri, yr ysbrydol sydd ganddo end yn cael ei gyfleu i nigyda fftirfyryrrddingosiadallatiolarno.. Dyma nodwedd eyfrmiaeth Islwyn —(Y Parch. W. Liobley yn 'Ngheiiine-,i' Gwyl Uewi).

NANTGLYN. Y DDIWEDDAR MSS JoNES, CREIAN FHYN. UN o frodorion y He ydoedd, ac yma y bu hi fyw ei bywyd agos ar ei hyd, ac yn naear mynwent plwyf Nantglyn y dodwyd ei chorph i orphwys yn ymyl ei pberthynasau, a cliyda'i h vii,,tfai(I arn lawer o, s. Par- odd ei symmndiad syr dod yn y gymmydogaeth, o blezid nid henaint, na cbwaithafieehyd,a'ihaehosodd. eithr drwy ddamwain y bu. Cliwith gan lawer a i hadwaenent er pan osddvnfc blant ei chollj: bydd y pentref iddynt hw)- yrt. wacach ar ei hol. Lleinw biranth y galon With. feddwl am yr hen bobl, ar hen g^mmeriidau, a ftdwaenid gyd, ond ydynt » rbyri heddvw wedi diange i r oysgodiou Bywyd tawel a thangnefeddus a fn bywyd iss ones ar ei hyd a chyffelj b hefyd a fffi ti marwolarth hi. 'awr hoffid hi gan bawb fel cym- meriad dymunol, a danjo--eg o hyny ydoed! y eyn- I nulliad Uioo a ymgyfarfyd old i symmud et gwedd- illion i dtr ei hir gartref P rthynai iddi ddiniweidrwydd a symledd, 000 meddai hefyd ar gynneddfau m<ddyli.>I cryno-n, ac j ar dreiddgrrwc taw 1. a med neilldnol i <1dnabod y < atur d vnol; medrai weled rlrwy ymadroddkm, a chanfod y cymrohelli1 n i'r amcanion a fyddai yn gorwedd o sdi tanynt- Pe buasai nerth ei cTboq-vh vn cyfatfceb yn wed i alluo, dd ei meddwl, gailasai wneyd grymusder: ami on.d e, y mae cynnwldlan m ddyliol rha oroj yn go"od 3fPS yn ngbudd a t'iisylw o rldi, Syg nerth c yni oorph. iddynt yngynnal arnvnt Meodaiar wroldeb a ph-nderiyniad, ac yr oedd yn j dra <*i; °fn a pha beth bynag a ddechreuid ganddi j hi a lynai ei gwblhau Yr oeddyn meddu vn helaeth ar yr elfenau agsydd yn cyfansoddi gwir gyfeillgar- wch.; ceid yn i chyf• illgarwch hi drw adledd, sefvdlogrwydd, a pharh&d Ni fradycliKi neb, ac ni ftbsennai a'i tbafod. edrai weled rhinweddau, ac edrych heibio diffygion, a gwell oedd ganddi ddy- wedyd y da a wyddai na r diffyg a wyddai am gym- meri Yr oedd yn gwybod yn dda beth i'w ddywedyd, a pha beth i beicljo ei ddywedyd; yr oedd yn fedrus yn y gwdth o aadw cymmyd=igaeth hi"a fed rai ym- ab. rthu er mw yf, t nigntfedd Unrhyw gymmwynas »r a fyddai ar ei I aw ei gwneyd hi ;'i gwnai s chaloa rwydd, ac ni byd.tai arni eisfeu i bobl wvbod ei bod hi moi dda a'i gwneyd. Bu. v wasai.a- tbgar awn gyda ch-rddoriaeth, cair d lawer mewn orui, partion, ac wrthi ei hua- mewn cyngh.-rddau a chyfarfodydd er iil:, -t srodid er mwyn rbyw ach s da. Yr edd ganddi lab da, ac vr oedd befyd yn ddealhis mewn cerddoriaeth. Yn yr e.-lwys yr addolai. ac v r oedd yn ffyndliwn ddi, ciiid: nid oedd yn ci henaid gulni sectol o gwbl: mynyohai; i yn ffydd lawn Ysgol Sabbotbol y Met .odistiiid yn nghapel ? Waen. u Yr oeddynddi, yrwyfyn erpdu, gryn lawer n'r petb- hvvnw i. elwir awen nid i gyfana ddi oud i adnabod ( yr awen yn ei gwaith ac i deimlo yn gryf a bywiog. I effeithiau y peth a blethir o'r un waed a'r awen wir.' | Tybier am un yn cei^io cyfan?o:!di tipyn o farddon- iaeth ac heb fod yn sicr yn ei feddwl ei hun fod ei. | linellau o nodwedd farddonol, ac er cael barn neu { deimlad arall ar y mater ei fod yn ea darllen iddi hi I gallai fod yn sicr mai'r llinell neu'r lli-nellau hyny a i tarawai hifvryaf grymus a fyddai y Hinellau a. mwyaf 0 farddoniseth ynddynt yn y dernyn, Yr oedd yn mcddu ar synwyr crefyddol cryf « bywiog cc y mae hyny, ny gr dall yn nodweddiadol o 1 theulu 1 gyd. ac yr oedd yn ffvddlawn iawn i'r- gl'do yn ol yr hon, y dvsgasal hi Grist. Vn rbawel- vch ac umgrwydd ei eh^rtref hi a daarllenaj wrthi ei hi; } wer ar y Beibl. a i'yfrau da era ili hefvd.. !.w;th y w chwancgj y gair diws idar at ei henw die'hy cyhi-widiad mor sydyn &c anni-gwvlirtdwy' o;;d yu gwireddu y f-avrddeg mai 'yn n^hanol ein by* J'd yr yd m yn ang u. Y iach, beliach yn- iach, yn iach, ni ddyehwel hi atom ni, ond ni s ddv- chwelwn ati hi. Bood ei hun yn esmwyth a thawe ) n mynwent yr hen blwyf' hyd nes delo'r cyfnewid •ad.-O.F. ft

Y MESUR TRWYDDEDOL NEWYDD. FoJfKDDIGIOir, Wele y Mesur Trwyddedol h ir-ddi?g wy 1 i ed i g o'r diwedd wedi ei ddadlenu ger bron y senedd, a'i gyflwyno i'r wlad; a barn pob un sydd yn cam sobrwydd a moea- Oldeb, yn ddiau, ydyw ei fod yn myned mor bell ag y gallesid yn rhesymol ddisgwyl i gyfaifod an gobeithion fel eenedl o Gymry Diolch i r Weinyddiaeth,' fel y dywdodd Mr J H Roberts, A S, yn ei anerchiad. Y mae yr egwyddor o Ddewisiad Lieoi nniongyrchol wedi ei ganiatau i ni. Yn awr, fe ymddengya oddi wrth y papyrau dyddiol fod yna ddau deimlad angerddol wedi ei achosi yn y senedd drwy y mesur hwn; ac y mae y cwestiwn yn iiaturiol yn codi, Beth ydyw ein hagwedd ni fel gwlad o grefyddwyr i fod tuag at y mesur ? I ba un o'r ddwy blaid yr ydym i roddi ein cefnogaeth ? Hyderwn nad oes angen gofyn y cwestiwn ond y mae geiriau y Gwaredwr, Y neb nid yw gyda mi sydd yn fy erbyn,' yn peri i ni ofni i G-rmrii, drwy beidio cymmeryd cam digon cryf.yn mlaen o blaid y mesnr, roddi mantais i'r gelyn, ac i'r seneddwyr deimlo nad ydym yn aiddgar am dano. Yn ei ysgrif yn y Daily News am y 29ain cynfisol, fe wna R W W awgrym arwyddocaol dros ben, ond hyderwn nad oes sail iddo Fe ddywea fod y mesur yn debyg o gad derbyniad hyd yn oed n yr arghvyddi, am fod yr esgobion, &c. mcr gryf o'i blaid; ond ofna i'r wlad beidio ei gefnogi i'r gr.iddati y aylent. '7 (.1 Fe ymddengys i ni fod yr awgrym yn arwydd i ni barotoi ar gyfer un or brwydrau mo::sol caietaf a welodd ein gwlad erioed. Brwydr am annibymaeth foesol. Drwydr rhwng Orist a Bacchus yn ei gcrwinder llymaf. Gawn ni, fel gwahanol gyfusdebau crefyddol, wneyd ein goreu i gynnal breichian ein gweinyddiaeth i'w galluogi 1 roddi ergyd farwol i'r Amalec hwn. Gwelwn fod Cynghrair y Deyrn s Gyfunolachymdeithasaudirwestol pwysicaf y deyrnas yn parotoi. Gawn ni erfyi-i ar i'r pedwar enwad Oymieig g mmetyd y mater i fyny ar unwaith, a phalrotoi eu harfau, trwy baaio penderfyn- iadau, &e, o blaid y mesur. Hyderwn yn fawr y bydd i'r cymdeitiiasfaoedd, y cyfarfodydd misol; y cymman- faoedd dirwesto], yn ogvstal a'r eglwysi, yr Ysgolion Sabbothol, y Cynghorau Sirol, Dosbarth, a Phlwyfol, gymmeryd y mater i fyny; ac ni fyddai dim yn fwy effeithiol, ni a gredwn, ag i gymmaint ag sydd yn bossbl o bersonau unigol anfon at eu cy inrychiolwyr fentddol, ac at Mr Asquith, yn hysbysu en bod yn cym- mtjradwyo y meant; ac uwch law y cyfan hyderwn y bydd i ni wanodd I Caiben mawr ein iachawdwriaeth gyda ni i r frwydr hon, am y bydd galluoedd y tywyllwch, y fasnacb a'i chytalaf aruthrol, ar ei goreu yn em herbyn. Ond OJ yw Daw trosom pwy a all fod i'n herbyn.' Ydwyf, &c., Llanrhaiadr. R. D. JONES.

BLATCHFORD A CHYMDEITHASIAETH. (PARHAD). FONEDDIGION. Wedi rhoddi cipdrem o fywyd Blatchford yn fwyaf neillduol yn fy llythyr diweddaf bwriadaf yn hwn gyf- yngu fy hun i Gymdeithasiaeth. Gyda'ch caniatad dyfynaf o amryw eiriaduron beth a feddylir wrth Gymdeithasiueth. The ethics of Socialism are identical with the ethics of 0 hristianity '—' Encyclopasdia Brittannica.' A theory of society which advocates a nore precise Orderly and harmonious arrangements of the social relations of mankind than that which have hitherto prevailed.'— Webster's Dictionary.' 1 Any theory or system of special organisation which would abolish entirely, or in great part, the individual effort, and competition, and substitute co-operation, would introduce a more perfect and equal distribution of the products of labo;¡r. Gentuary Dictionary Dyma, he yds yn fyr, a ddywed Ratchrord 4 We want-not to rob anybody, but to check robbery; not to deprive anybody, but to prov de decent food, shelter, clothing, and education for all; not to ahare out wealth, but to prevent usurpation of the Commonwealth; not to create strife, but to set up co-operation; not to feed the shirkers at the cost of the worker, but to order that all who will not work shall not eat, whether he be tramp or duke.' Y mae yn ddiammheu genyf fod y mwyafr'f o'ch darllenwyr wedi sylwi ar y gwahaniaeth sydd rhwng y geiriadunvyr ag eiddo Blatchford. Y mae y cyntaf yn rhoddi amddiffyniad pell ac ammherthynasol, rywbeth vn yr 4 abstract,' tra y mae y dyn a enwais yn eu hegluro mewn geiriau ag y ¡;al\ y cyflfredin o honom eu deall. Fe allai mai dvna ei gryfder fel ysgrifenydd. Rhagora yn y gallu i daflu ei hun yn agosatom a dyna sydd yn cyfrif am Iwyddiant pob ysgrifenydd poblog- aidd. Nid oes lie i wadu fod gwahanol sectau yn mhlith y cymdeithaswvr, ond y mae yr egwyddorion sylfaenol yr un Nid ydyw y ffaith fod rhan^dau fel hyn yn bodoli yn gwanychu dim ar eu dylanwad. Oni eheir yr un peth yn hanes Cristionogaeth a Rhvddfrydlaeth? Y mae parsmiiid, gweinidogion, Bglwyawyr, Ym- neillduwyr, Cndodwyr. Anffyddwvr, dirw^stwyr, cym- medrolwvr, meistiiaid, a gweithwyr, i'w ciel wrthv miloedd sydd yn credu yn yr un egwyddorion ag sydd wrtn. wtaidd pob dosbarth o gymdeithaswyr; a rhyw beth yn debyg i hyn .dyw yr egwyddor fawr ag y maent i gyd yn canolbwyntio ynddi :—Fod y wlad, a pheiriannau cynnyrch y wlad, i fod yn ei do y genedl, yn cael eu da'nyddio gan y deiliaid er eu Iles yn gyff- redinol. N d felly y mae heddyw. Y mac y wlad yn eiddo dosbarth bychan o'r bobl. Nid oes arwyddion o dan y gyfundrefn bresennol fod blwyddyn yr iwbiii yn ei hanes-blnvyddyti debyg i r hon sydd a son am dani yn yr Hen Destament. Nid oes ammheuaeth nad oedd canlyniadau drwg yn dilyn prynn a gwerthu tir yn yr adeg hono yn peri poen i ryw un, neu ryw rai; ac onid oes gwaeau yn cael eu tywallfc ar hen y rhai hyny iydd yn 'cydio iiiaes wrth faes, a thy wrth dy?' Pa ham na chawn fwy o s n am y rhai hyn o'r Hen Destament yn y dyddiau hyn o bulpudau ein gwlad Qefnyddir yn helaeth y rbanau hyny sydd yn gysson i'r gyfundrefn ag yr ydym yh byw o dani yn y dyddiau hyn. A rhyfedd lawn fel y gadewir y rhauau a gyfeiriais atynt yn lionydd, neu ynte esbonir hwynt yn y fath fodd ag a fydd yn bleidiol ac yn fanteisiol i awyrgylch y cynnull- iad. Ac yn wir telmlais ar adegan fod pob olioi o'r syniad gwreiddiol yn cael ei ysgubo ymaith yn Ilvvyr. Da a fuasai cael pregeihau, neu areithiau, gan y rhai sydd yn dilyn 1 traed yr Hybarch Dr Pan Jones ar hanes Duw a'i weision, a'u hymddygiad tuag at y genedl Iuddewig yn ystod cyfnod blynyddau yr iwbiii. Teimlaf yn bur sior, p3 ceid hyny, na chlywid cym- maint o 4 sneers' yn mysg Cristionogion tuag at Gym deithasiaeth. « Y mae ymdeithisiaeth yn mynu meddiant cenedl- ftethol, tra y mae Rhyddfrydiaeth, a'i gyffelyb, yn ei gwrthwynebu, ac yn credu y gall gwlad fod yn eLièo, dosbarth o'r deiliaid er mantiis y cyfryw; ac yn nghysgod y rhai hyn y mae y gweddili o r preswylwyr yn derbyn rywfaint o gyiinyrch y wlad er eu cynna}- jseth. Ijeth ydyw natur a llavrncjer y gynnaliagth nid yljyw Q bwvs ganddynt, ond mor bell ag y mae yn ddiCJQnal iddynt hwy fante aio ar lafur y mwyafrir. Nid wyf yn meddwl, Mri Grol., fod neb yn credu yn encalonau fod ymddygiad fel hyn yn gyfiawn ao yn gysson &g egwyddorion moesol, heb s n gair am rai crefydclol. Fe fuin yn yr ysgol o wleidyddwyr ag yr ydym o dan ei Jlywodraeth yn bi-esetinol. 0 herwydd ymladd yu erbyn ein gilydd y mne yr yohydig sydd ag eiddo ganddynt yn mantcisio. Y mae cystadleuaeth yn mymg y lliaws yn troi i fed yn fwy o gyfrwng cyftethna holl 4gold miners' y byd. Y mae Cyd-Neithred;ad (' co-eperation ') o dan Gymdeithasiaeth yn tori o dan wraidd cystadleuaeth. ac yn dadblvgu yr elfenau ardderchog a fydd yn esgor ar lesiant cy reiii >ol y bobl. Wrth son am dori i lawr gvstadkuaerJl dywed gwrfch- wynebwyr Cymde thasiseth wrthym fod hyny yn dinystrio yr yiugais sydd o dan y dlll presennol trwy roddi attaJfa i ddyn geisio rbagori ar ei gyd-ddyn. Ellen ydyw hon sydd yn bwysig, ac y dylem ar bob cyfrif ei meithrin, ac nid ei ll idd. Nul oes sail i'r cyhuddiad fod yr ym^ais yma yn cael ei lladd mewn dyn-y syniad iddo wney ei oreu «T<:fynaf ai am gadair eisteddfod, neu wobr, yr ysgrif- eiiodd Milton, Shakespeare, ac eraill, eu barddoniaeth? > Gellir chwanegu y gofyniad yna amryw eraill ynglyn a'r celfau cain, ond ymattaliaf. Y mae gan Gymdeithasiaeth ddarpariaeth sydd i dra rbagori ar y dull presennol Nid ydyw am i ddyn ragori ar ei gyd-dd rn er mwyn elw personol, ond er mwyn yr hyn sydd yn sicr o fod yn fwy o ddylanwad ar ei gyd-ddyn na'r aur a'rarian a dderbynia am ei waith o dan y gyfundrefn bresennol. Gan fod gan wrthwyn- ebwyr y ffydd newydd ofal am oren dyn, y il'aith ydyw, nid yw y gwrthwynebiad yn ddim arall na gochl-wisg i guddio en hamcanion hunangar sef, fod cystadleuaeth bob amser yn daroatwng gweith masnachol dyn; athrvvy hyny manteisia v rhai hyny sydd yn marchnata ar waith dynion Onid ydyw yn ffaith, hefyd, fod y dosbarth yma vn sihrwd yn nghlyw. v gweithwyr fod cystadleuaetu y fath mewn masnach fel, os ydynt hwy, y mcistrittid, am gael archebion a fydd yn foddion iddynt roddi gwaith i'r dynion, ei fod yn orfodaeth arn'ynt ostwng y cyflogan. Nid syniad dychymmygol ydyw hwn o'm heiddo; ond gellid cyfeitio at amryw o ffeithian pe goddefid-wel, fe wyddoch chwi, Mri Go1., yn rhy dda. Y mae egwyddorion Gymdeithasiaeth yn brysnr Iefcini ) ein gwlad. Y ffaith ydyw, y mae yn alia o fewn gweithrediadau Llywodraeth y wiad, Y mae dynion yn dal swyddi yn y Llywodraeth, ac yn arolygu gwaith sydd yn 'socialistic eu hfgwyddor on Dy a. Fwrdd y Llywodraeth Leol. Bwrdd Iechyd, a'r Llythyrdy. Y mae pennodiad dynion i'r swyddi yn t yn effaith ymarfe ol ymdeithnsiaeth I ddyfod yn nes adref, beth ydyw y 4 Municipal tradin!,z' sydd yn cynnvddu mor aruthrol yn ein din-ia- oedd a'n prif drefydd ond egwyddorion Cymdeithasiaeth mewn gweithrediad? Nid oes yn yr egwyddorion yna ddim ansihysson a Christionogaeth, dim i ladd crefydd a chartrefi nnrhvw genedl, ond yn hytrach y mae elfenau ynddynt sydd yn gymmhorth i grefyilda yn wen a mwy pur, ac i heulwen hapusrwydd lewyrchu yn fwy disglaer yn nghartrefi pobl na fn erioed eu cyilelyb o'r bl-.ten. Y mae elfenall yuddynt s'dd yn cynnwys poasiblrwydd i waghal1 carcharau, i leihau llulrad a meddwdod, i ysgubo ymaith y sweating system,' hanes yr hwn sydd yn ddigon i godi gwaed y dyn mwyaf llariaidd ei ysbryd wrth ddarllen yr adroddiadau a geir yn newyddiaduron ein gwlad. Y mae y cri sydd yn gwaedcli mor dorcalonus o Macedonia, inegys, am ryddh&d o'r caethiwed gorlethol, yn uehel. Tybed fod Prydiin Griitionocol ormod yn nghyfiion ,haiarnaidd Mammon, ac fod ei chlyw wedi ei ham- mharu gymmaint gan dingo cerddoriaelh eyfoeth ei duw, fel nas gall, ac nis myn wrandaw ar y cri dolefus sydd yn cael cyfeirio ati ? Onid ydyw y distawr tydd sydd mewn gwlad sydd vedi ei breintio mor uchel yn rhoddi lie i rai sydd tn allan i'w chrefydd ofyn yn wawdlyd, Pa le y mae e;ch Duw chwi ?' fel y gwnaeth Elias gynt ar fyny id Carmel ? Fe fwriala Ovmdeithasiaeth achub y rhai gorthrym- edisr, fe ddymchwela I sILims, ein gwlad, fe ddifoda bob- peth sydd yn wrthwynebol i vael dyn i'w le ei hnn i fyw bywyd hapus, iach, ac anrhydeddus. Fe geir ganddi fanteision i addysgu, diwyllio, a dadblygu talentan plant yn gyffredinol. S n yn wir y bydd iddi fod yn att dfa i ddynion o dalentau a defnyddioldeb ydivveddar Mr Giadstoae, dim o r fath. Ai gormod ydyw gofyn pa sawl Gladstone o ddyn sydd wedi ei gladdu mewn di-nodedd nm nad oed i wdi cad y manteision i ddad- blygu ag a ge:r gan Gyrndeithasi leth ? Y mae dynion mwy nag a fu yn mhlith cyfoethogion y gorphenol i fod yn eiddo y genedl hono a gofleidia 'Socialism' a breichiau agored. mw (I'w orphen yn y nesaf). Ydwyf, &c THOMAS THOMAS

4 DEDDF ORMES I AMAETHWYR CYMRU.' FONEDHTGIOy, Dymunaf ddiolch i Amaethwr' am alw svlw am- aethwyr Cymru at y ddeddf iwriadeui; y cyfeiria ati yn y FApi/H am Ghwefror 20ain. Nid oeddwn fy hun yn gwybod am y fath fwriad, a chre-iaf nad peth hawdd fuasai i neb ddychyrnygn yr haerilngrwycl. sydd o'r tu ol iddo Gallwn weled rhesymoldeb deddf i rwystro ll/*dd n u ->iweidio dyn neu anifail, ond, yn sicr, byddai deddf i rwystro unrhyw un i fywh (U y cyfryw, oa bydd yn ei allu i wneyd hyny, y p; th mvvyaf ynfyd y gall addysg yr oes bon ein, harwain iddo. Dylem hawlio aaaddiffyniad y gyf- raith i bob dyn i wneyd gwaith da ac effe thiol, btth bynag fyddo, a pha fodd by nag y bydd wedi dyagu e. wne, d, mewn ysgolion, neu drwy sylwac ymarferÏad. gallu gwneyd y gwaith ydyw yr unig drwydded iawn i w gyflawni. Yn wir, yn fy marn i. dylai pob amaethwr fod yn gryn dipyn o feddyg anifediaid ei hun, ac y dylai meibion amaethwyr yn gyffredinol ym .rechu am wybodaeth ac ymarferiad yn y cyfeiriad hwn, er cydymffuriio A gogwydd cynnydd a diwygiad yr oes yr ydym yn byw ynddi, am fod cymmaint o achosion yn digwydd pryd m'i gweithrediad uniongyrchoi ydyw yr un:g siawns, a'r oreu bob am"er, am wellh d, Peth arall, byddai attil un dosbarth i weithredu, er mantais i ddosbarth arall, y math gwasthaf o protection Oni ddylai pob galwedigaeth. fel pob nwydd marchnadol arall, fyw a llw -ddo yn ol eu l teilyngdotl-wrth bwysau eu gwir werth ? Os bydd bechgyn y colegau yn well meddygon, &c., na bech- gyn ysgol profiad, ni bydd y wlad yn hir cyn deall hyny, a gweithredu er ei mantais ei hun; ond os fel arall, dylai ar hob cyfrif gael ei llaw yn rhydd i wneyd yr hyn fydd oreu iddi. Os ydyw yn ia .n i un dosbarth gael ei amddiffyn rhag cystadleuaeth, dylai pawb ei gael. Yn ol eyfeiriad y ddeddfwriaeth y sonia 4 Amaeth- WI" am dani, pe di^wyddai i amaethwr cytfrerliu fyned yn all, ef, neu ei anifeiliai I, ni fydclai, aeth iddo mor rawer fsrw y siawns gynfeaf a gai, a gadael i w anifciliai(I fyned yr un ffordd, na chaisio byw dan ammodaa gorthrymus oyfraith Prydain Fawr Byddai yn dda genyf wele' barn :maeth\vyr eraill ar j'mater hwn. a rbyw gynliuti yn cael ei ddwyn yn mlaen er sicrhau ein cydweithrediad i wrthwynehll, os bydd achos Ystyriaf yr amaethwyr yn cael cam dvbr d niewii amrvw bethau eraill ond gaditwaf ar hyn y fcro hwn, ganddioloh ettoi 4Amaethvvr5 wlieyd sylw o'r mater Yr eiddoch, &c„ Amaethwr ARAI.L.

ARAETH MR. HEMMERDE, A.S., K.C. FOSEDDIGION, Yn un o golofnau eich newyddia.dur yr wythnos ddi- weddaf ymddangosodd ofynodeb o araeth Mr. Hem- merde, AS, yr hon a draddododd yn Rhosllanercn- rugog Yn nghorph ei araeth cyffyrddodd 4 chw. st- iwn mawr enediaetholiad y tir. Cofnodir brawdd g fel. hyn: ¥r oedd yn burion dvwejd am genedlaethidi y tir, ond sut yr oeddym yn mf-ned i dalu am dano ? Pot.) parch i Mr Hemmerde fel'dyn ac fel boneddwr, ond yr hyh sydd yn fy synu fwyar ydyw, ei fod mor amddlfad i wybodaeth am gyfreith- j,.¡,U ei wlàd ac 'nta\l'yn K c. Pwy sydd a. hawl i werthu y ir? Nid oes gan yr un tirfeddiannwr hawl i r fcir o gwbl Nid oes' y fath beth yn bod yn nghy f- raifh Pry'dain a pher^henogaetl^ gyfrinachol tir (' Private ownership qf land '). Yn q1 cyfraith Prydain perthyn y tir i'r Ooron, ac nid ydyw tirfiddiannwr ond yruddiriedqlwyr i'r Goron. Fel hyn y "dywed Syr William Biacksfcons. yr hwn sydd ya awdurdodJar y gyfraith' Accurately and strictly speaking th, re Is no foundation in nature or in natural law why a set of words on parchment should convey the dominion of land. Absolute pro- perty no subject in England now has it being received and now undeniable principle in law, that all lands in England are holden mediately or im- me i lately of the King.' Etto. Syr Edward Coke 4 All lands or tenements inEngla'd in the hands of subjects are holde i IDel, ;te.- ly or isnm diat-ly of the K-ingll; we have not any subject's land that is ot Etto. Syr Fredrick oilock o absaluie owner- ship of larld is recognised by our law books, except n tha rown All lands are supposed to be held immed- iat ly or mediately of the Grown, though no rent or service may be payable, and no grant fiom the urown on recor i ae perch nogaeth gyfrinachol tir yn gorwedd ar un o dair hawl 1. Haw] trwy gongewest, s rf, fod y tir wedi ei enmll gan yr un sydd yn ei feddiannu neu ei hynafiaid. II. Hawl trwy rodd neu ewyllys. I Ill Hawl trwy bryniant. Gadewch i ni ediych ar yr ail hawl, sef hawl trwy rodd neu ewyllys. Nid oes gaii yr un dyn hawl t es- oi i gyn.meryd dim gan ddvn ar-11 os na fydd gan y rhoddwr hawl i'r hyn y mae yn ei roddi Os na 1 oes gan ddyn hawl foesol i'r tir nid oes ganddo hawl i w roddi na!i werthu Os ydym am brofi hawl dyn i dir sydd wedi ei werthu neu ei roddi iddo rhaid i ni fyned yn ol i edrveh o b'le mae vr hawl wedi dyfod iddo. Felly rhaid i ni fyned yn ol at yr hawl gyntaf n nodwyd ;fsef- yr hawl trwy gongewest Yrhyn y rnfe y cleddyf wedi enrdll, hefyd, a raid iddo ddal Yr hwn sydd wedi cymmeryd tir trwy drais Hid 0;8 gauddo lia.11 iddo ond cyhyd ag y gall ei ddal trwy draia. Tir ag sydd wedi ennill trwy rym y cleddyf a ellir ei adcnnill trwy yr un moddion; ac y mae Lawl trwy gongewest yn cynnwy3 yr hawl i unrhywjblaid ag sydd yn ddrgon cref i'r gwaith i gymmeryd y tir goresgynedig oddi ar y goresgynwr Und dyna sydd yn rhyfedd. y dynion sydd yn hawlio y tir trwy gongcwest yw y rhai cyntaf i wadu yr hawl trwy gongewest i eraill. Maent yn hawlic y tir fel eu hidrlo hwy am fod eu tadan a'u teidiau wyth gant o flynyddeedil yn ol wedi ei lad rata oddi ar y bobl, a gwadaut yr hav/1 i'r bobl ei gymmeryd yn ol o idi arnynt, Y mae pendefig yn dal tiroedd wedi ci cymmervd gan y Normaniaid dan William y Congcwerwr. viae ef yn eu dal am fod ei hynafiaid wf'di eu lladrata, neu fel y dywed y pendefig.. wedi eu hennill.' Und adewch i blaid o chwyldroidwyr gynnyg ennill y tiroedd yn ol oddi arno trwy yr un mod don, dywedai yn fuan iawn mai lladron fyddent, a chrochlefa am arn diffyniad y gyfraith "e buas- ai i gynnygiad o'r fath gael ei wneyd, ni fuasai y pendefig yn amddiffyn ei hun fel y gwnaeth ei dai- au a'i dti liau, trvy rym arfau ond buasai yn appelio at y gyfriiith Pwy wnaeth y gyfraith? Tirfeddiannwyr. Yn awr gall y tirfeddiannwr amddiffyn ei hawl trwy gyfraith wedi ei gwneyd gan d irfeddiannwyr- Nid I wyf yn gwrthwynebu iddo wneyd hyny am fod hyny yn ein cyfreithloni i ymosod arno trwy ddeddf j newydd trwy senedd sydd yn cynnrychioli y bobl. A oes un; hyw gyfraith gyfiawn yn dyweyd fod cymmer- yd trwy draia oddi ar leidr yr hyn mae y Heidr wedi ei gymmeryd trwy drais oddi ar leidr arall yn ang- hyfiawu ? A oes unihvw gyfraith gyfiawn yr- dyweyd fod yn anghyfiawn i senedd sydd yn cynnrychioli y bobl gyfuewid cyfraith wedi ei gwneyd gan senedd o dirfeddiannwyr ? Geilw y tirfeddiannwyr y cynnygiad yn gynnygiad anfoesoJ Felly, ynoly ffeithiau uchod, mae gan y bobl haw I i dir y wlad heb unrhyw ddaliad ac attalfaeliad o gwbl Bydd yn bleser genyf ysgrif- enu chwaneg os hoffech hyny. Van wst R. E. WILLIAMS. Cadeirydd Cynghrair Plaid A Llafur. [ L;erbyniol.-G..r..] -U_

RICHARD WILLIAMS, J. R. HIST. S. WBTH son am eisteddfodau, daw i'm cof y gwaith mawr a wnaeth r Williams yn ystod y pum' mlynedd ar hugain a basiodd, fel beirniad ar lawer o'n prif gvfausoddiadau rhyddieithol; gweithredai fel y cyfryw yn yr eisteddfodau ceneulaethol a gan- lyn :-Caernarfon 1880: Llynlleifiad, 1884; Caer- narfon, 886; Gwrecsam. 1888; Bangor, 1902; Caernarfon 1894: Ffestiniog, 1898; ac o bossibl m wti ainr) w Äe nid yn ein cyrddau mawr I brenlipol' yti unig y byddai efe yn gwneyd ei ran, ond gweithredai yn ami mewn eisteddfodau lleol a chyfarfodydd Henyddol fel llywydd, beirniad, neu arweinydd; ac weithi iu llanwai y tair swydd, a hyny yn yr un cyfarfod ac ar yr un llwyfan. Ei brif waith Ilenyddol, mae n ddiau, yw y Mont- gomeryshire Worthies a phery hwnw yn hir fel colofn o i fawr ddiwydrwydd a'i fanilwch ft-I cof- iann«r. Tra wrth y gwaith o'i gyfansoddi cymmer. ai drafferth didcliwedd i brofi a gwireddu pob dydd. iad a digwyddiad o bwys cyssylltiedig {.r gwyr teilwng a goifeid ganddo; ac er cymmaint baich fuasai hyn i lawer un, iddo ef nid oedd y cyfan ond megy* math o adloniant yn yst)(I ei ysbeidiiu Iiam- ddecol. Pan oedd yr ail urjiaphiad o'r gwaith yn cael ei barotoi i'r wasg galwyd -ylw yr awdwr at un Edward Turner, y dywedid ei fod yn em digol o'r Drefnewydd, o, (I am ba un nis ceid crybwyUiad o fath yn y byd yn yr argraphiad cyntaf o'r llyfr Mewn darn o hen newvddiadur Saesnig yn dwyn y dyddiad Mehefin, 1817, cyfeirid at y gwr hwti fel the eminent artist;' ac i ddathlu ei ym. weliad *'ihen gartref ar lan yr Hafre i, bu, tua r ad-g hono, giniaw cyhoeddus a Uawer o rialtwch yn y Drefnewvdd; ,'r hyn 1 e>aff felly y dywedid \n yr Lien newyddiadur Wedi galtv ei sylw at hyn gwn- aeth Mr. Williams ytnholiad iiian-I pwy allai y dyn fod acnid byciian fu y di^rifweh pan gafwyd allan nad oedd yr 'eminent artist' yn neb amgen na Ned t urner, gsvr a ennillodd gryn hyio trwydd tua de- clireu y ganrif o'r blaen nid gyda ei baent all wrycheil, ond fel ymladdwr d. wrwych yn y cylcb gwobrwy (prize ring). Afraid dyweyd nas cafwyd lie i enw Ned druan yn mysg gwyr teilwng ei sir rnedigol. 4.1' ddechreu ei yrfa 1 norol ysgrifenai Mr Richard Williams, weithiau o dan yr enw adwgan ond er's llawer blwyddyn. bellach yr oedd wedi cwbl anwybyddu y ffug enw hwnw, ac nis ceid ond R neu y prif lythyrenau 'R. W. yn dy. nodi ei gynnyrchion yn ein gwahanol gylchgronau, os na ddigwyddai iddo, yn awr ao eiiwaith, cliwa! e,,u lie ei breswylfod sef, Celynog, y Drefnewydd.' l sgi ifenodd, o dro i dro, rai darnau o farddoniaetb ac y eu mysg infer o bennillion tlysion iawn i'r Celyn Dal WIla yn ei wyrddni, < r oerni a rhew Pla"higyn digymmhar yw'r celyn glew Pe buasai y cwbl yn gyfleua wrth law carfiswn eu, dyfynu yma fel enghraifft ,i ddav/n brydyddo). Fei y geltiU casglu oddi wrth. yr hyn a ddywedwyd C; -I.- oes ar y mesurau rhyddion y canai bron bob amser. Claddwyd ef d'vdd Llua, Mehelin, y 8fed, 190(5, yn Nghladdfa Rydd y lirptn w dd. Daeth ynghyd gynciuUisyd enfawr o bob p ;,rth o r sir a'r cvv-npasoedd i dalu y gymmwynas ol f i do. ac anfyuych y oauodd d'tear hen Baradwys «lymru ar wyneb neb o'i meibion a garai yn fwy nag eff—Isaled yn y Geniueu' uwyl Dewi) bo- .d .Y.

LLANSILIN A'R CYLCH. CYFARFOD AMRYWIAETHOL. 0daii lywyddiaeth y Parch. E. J Hum- phreys (W.), cynnaliwyd cyfarfod llwydd- lamuis yn addoldy y Wesleyaid, pryd y cym- nierodd llu-rhy liosog i'w hemvi yma—ran mewn camij adrodd, dadleu, ac areithio. Di- fyr ac adeiladol iawn oedd y gweithrediad- au. Y mae y cyfarfodydd hyn yn sicr Q fod rr, gwneyd iles dirfawr -r plant a'r bobl aingc, a da genym fod y eyfarfodydd mewn cymmaint o fri yn y cylcb y gauaf piesen- inol, LLWYD DIANT. Dywenydd oedd genym ddeaU am Iwyddiant Misses Bessie Thomas, ü ysgol y Rhiwlas, ac Eiizabebh E. Williams, o ysgol Llansilin, i fyned i mewn drwy borth cyfyng arholiad y King's Scholarship yn Rhagfyr diweddaf, a hyderwn mai hyn fydd eu hanes etto yn y dy- fodol.

PRESENNOLDEB YN YR YSGOLION DYDDIOL. Y mae cyfrifon yr ysgolion am yr lianner blwyddyn yn diweddu Rhagfyr 311907 wedi dyfod i law, ac y mae yn bleser o'r mwyaf gweled fod- y presennoldeb mewn ystad mor dda. Saif yr ysgolion fel hynLlanged- wyn (Cymmysg), 88 y cant; (Babanod), 86 y cant; Llanrhaiadr (Ysgol Annarparedig), I Cymmysg, 92 y cant; (Babanod) 85 y cant; Llansilin (Cymmysg), 90 y cant;! (Babanod) 86 y cant; Cefnhirfacli, 82; Llan- rhaiadr (Ysgol y Cynghor), (Cymmysg), 89 y mysg)cant; (Babanod), 89 y cant; Moelfre, 91 y cant; Rhiwlas, 94 y cant Maengwyn- edd, 96 y cant. Y presennoldeb y cant yr holl ddosbarth yw 90.—Gohebydd. j

F, N I Y iN 1 0 N Y RHYFELFARCH. YMCSOBWR grymus, sydyn—A'I lym Garlam'ad yn ddvehryn; A gwaed-nfld fel bathodyn Angeu, geir ar ei fwng gwyn. YSTORM. DlNTSTR hynoda enyd-gillw ystorm Gret 'st,'f dycfirvnllyd Ymofyn wna i'm hefyd. A'i dwrn barn y w- 'n darnio byd ? DOFWY.