Baner ac Amserau Cymru

A YDYCH WEDI RHODDI PRAWF ARNO? OS NAD YDYCH.RHODDWCH BRAWF ARNO YN AWR. Cydnabyddir fod QWITJYV- VANS' jg IT TEES. yn feddyginiaeth sydd yu rhoddi NERTH I'R GWAN. BYWYD NE\VYDD I'R LLESG. LLAWENYDD MEWN BYWYD I'R ISEL YSBtiYD. Dywed y Me'idygon ei fo.1 yn Feddygmiaeth. ddiogel, sicr, ac yn tIll y gellir ymddiried ynddi. Q WILYM VANS gIT TERS Y FEDDYGINIAETH OREU AT WEND D, INERVOTTS-NIERS I DIFFYG TREULTAD, COLLI CHWANTT AT FWYD. GWYNTOGRWYDD ISELDER YSBRYD. METHU CYSGU. QWI..YM JJYABS' BITTERS. LLYTHYR OYMMEUADWYAETH. .< 44, Llwydiarth Road, Maesteg. Anwyl S rs,—Y mae Gwil- ym Evans' Quinine Bitters, yn DIFFYG TREULIAD ol fy marn i, yn un o'rRhodd- ion Goreu roddwyd i Ddynol- DIFFYG TREULIAD iaeth. Yr wyf fi fy hun'wedi derbyn y budd mwyaf yn DIFFYG TREULIAD bossibl, mewn achosion tost o Wyntogrwydd, Ditfyp Treul- iad, Colli Cfiwant at Fwyd, a » Gwendid. Yr wyf wedi profi ar fy mherson fy hun fod Gwilym Evans Quinine Bitters wedi llwyddo pan yr oedd yr holl feddygimaethaa eraill wedi troi allan yn fethiant. Yr eiddoch vn ery.vir, T. POWELL. Q WILYM V AN S' BITTERS. Pan ofynwch am Gwilyra GOCHELWCH Evans' Bitters, gwelwch eich EFELYCHIADAU bod yn ei gael, gydag emv GOCHELWCH G wilym Evans' ar y label, ar EFELYCHIADAU y stamp ac ar y botel; ae heb GOCHELWCH y rli,.ii hvn nid oes nn yn ddi- EFELYCHIADAU dwyll Gwrthodwch yn ddig- llawn ddim yn eu lie, a myn- 5 wch gael. Q^WILYM Bn" Bittees1 EIGWERTHUYN Y mae y ddarpariaeth fyd- MHOB MAN enwog yn cad ei gwcrthn yn El GWERTHU YN mhob man mewn potelau 2s. 9c. MHOB MAN a 4s. 6c. yr un, rea anfonir hwy ir GWERTHtl YN yn uniongyrchol, wedi talu eu MJIOB MAN cludiad, oddi wrth yr unig berchenogion— QUININE BITTERS MANUFACTURING CO., Ltd. MINCING-LANE, LLANELLY, SOUTH WALES. G W I L Y Bl E VA. B TDITTERS. Caniatawyd gwa- GWAHARDDEB BARHAUS harddebbarbaua yn GWAHARDDEB BARHAUS erbyn M. W. James, GWAHARDDEB BARHAUS Llanelli, gyda chost- au, yn ei attal el rhag pasio ei nwydd- au fel Gwilym Evans' Quinine Bitters. Rhoddodd pwyllgor Coleg Normalaidd Bangor gyfarwyddiadau pendant fod yr adran newydd o'r sefydliad hwnw i gael ei doi a llechi o sir Gaernarfon. Mewn trengholiad prydnawn dydd Llun ar gorph Richard Williams, 64ain mlwydd oed, ceidwad helwriaeth yn ngwasanaeth Mr. Harry Clegg, Plas Llanfair, Mon, yr town a gyfarfyddodd a'i farwolaetn trwy archoll o wn, dychwelodd y riheithwyr reithfarn o Farwolaetli ddamweiniol.' XO! DOCTOR ANWYL, JT BEPWCH AM FOMENT 1A RAID I FY ANWYLYD FARW ? X 'OHYDIG OBAITH SYDD GENYF, OND TREIWOH # m TUDOR WILLIAMS' PATENT BALSAM OF HONEY. STr hwn a gynnwysa fel Cymreig pur, a sMd o'r dail puraf a mwyaf efleithiol, vedieuca-sglu ar fynyddoedd Cymru yn y tymmor priodol, pan mae eu rhin- weddau yn y perffeithrwydd mwyaf. BRONCHITIS. Y mae miloedd o blant yn marw yn flynyddol o'r Bronchitis, y Pas, a'r Crwp. Dyma ddarganfyddiad rhftgorol i Ucbau y cyfryw afiechydon. Ma- yn am- mhrisiadwy i bersonau â. brestiau gwan, merched gwaullyd, a phlant. Iacha wedi i bob peth arall (ethu. Iaeh4 besweh, anwyd, asthma, a chaethd a. Iach&odd filoedd o blant o'r Bronchitis a'r P&s?. Jachâ. am swllt pan y bydd punnoedd wedi eu gwario yn ofer. Treigoh ef. Os oes genych besweh, treiweh of os oes genych anwyd, treiweh ef Rbyddha y fflem, cynnhesa y frest, a rhodda gwsg pan y byddwch Am nosweithiau heb orphwys "> 'J Darllenwoh yn mhellach. TYSTIOLAETHAU HEB OFYN AM DANYNT, TEILWNG O'CH SYLW, Ysgrifena boneddwr: Teimlaf yn ddyledswydd Arnaf eich hysbysu fy mod wedi bod yn defnyddio Tudor Williams' Balsam of Honey yn fynheulu, yr hwn Bydd yn lliosog, am flynyddau, ac yr wyf wedi ijrofi ei wcrth, gan na ohefais ddim arall mewn achos- on o Besweh a'r Freeh Goch, P&aa Bronchitis. a gallaf ei gymmeradwyo i eraill at y cyfryw afiechydon. Yr eiddoch yn ddiolchgar, Wm. HARDING. A ent, Tredegar Wharf Estate, Newport, Mon. I Gantorion a Siaradwyr Cyhoeddus nid oea ei gyffelyb. Gwna y llais mor glir a chloch. GOFALWCH EICH BOD YN CAEL TUDOR WILLIAMS' PATENT BALSAM OF HONEY. Y mae cymmaint o gyfferiau twyllodrus yn cael eu cynnyg. Gwerthir ef gan bob Fferyllydd, ac mewn Ystor- feydd drwy y byd, mewn potelau Is., 2t!.6c. a 4s. 6c. Anfonir potel fel sampl, wedi talu y cludiad, am Is. 3c., 3a., neu 5«., oddi wrth y Breintebydd. Yr ydych ar eich hennill wrth brynu poteli mwyaf. Perchenog- D. Tudor Williams, R.S.D.L. Q Gwneuthurwr- 0 Tudor Williams, M R.P.S., A.S, Aph., Londpn. By Examination. ai^d Analytical Chemist and Bruggisfc, ^Abordare,

CORRIS. Chwarelyddol.- Y mae yn dda genym allu dyweyd fod olwynion masnach yn dal i droi ychydig o liyd yn yr ardal hon. Y mae yma bedair o dhwarelau yn dal i weithio yn gys- son, sef, Llwyngwern, Ralltgoed, Abercorris, ac Aberllefeni; er nadyw yr olaf yn gweith- io ond pum' diwrnod yr wythnos, ac y imae yma nifer lied dda o ddynion labechgyn ieu- aingc yn gweitliio yn mliob un o honynt. Hefyd, y mae yma ddau waith enamelio yn gweithio yn gysson, ac ychydig yn cael gwaith yn mliob un o honynt. Ond yr hyn sydd wedi creu llawenydd cyffredinol yma yn ddnveddar oedd clywed a gweled cynnhwrf yn chwarel y Braichgoch, yr hon sydd wedi bod yn sefyll aim ddwy flynedd o amser. Disgwjdiwn weled nifer dda o weithwyr yn ymlwybro at eu gwaith yn hon yn fuan, gan fod parotoadau wedi eu gweled eisoes tuag at ail agor y chwarel gan gwmni newydd. Hwyddfant.—Da genym allu hysbysu am lwyddiant Miss C. M. Roberts, merch Mr. H. S. Roberts, Ysgol y Cynghor, yn pasio arholiad y Bwrdd Oalonog Cymreig am y dystysgrif uchaf, gyda rhagoriaeth mewn 'mathematics.' Hefyd, wedi bod yn Uwydd- iannus yn arholiad diweddaf y Matricula- tion Cymreig i basio yn y Dosbarth cyntaf. Un o ddysgyblion Ysgol Sirol Towyn ydyw hi. Y mae, hefycl, wedi ei phennodi yn ath- rawes gynnorthwyol yn Ysgol y Cynghor, yn Aberllefeni. Eidclunwn iddi bob llwyddiant etto yn y dyfodol.

SEION, GER TREFFYNNON. Cynnaliodd Undeb Ysgolion Sabbothol Annibynwyr o Gaerlleon i Ffynnongroyw ei gyfarfodi chwvarterol yn y lie uchol y Sul diweddaf. Yr oedd yr holl ysgolion wedi anfon cy'nnrychiolwyr. Yr oedd Ysgol Sul Seion wedi darparu rhaglen ragorol; ac aethpwyd trwy y gwaith gyda brwdfrydedd y boreu, y prydnawn, a'r hwyr. Yr oedd y canu dan oral yr arweinydd niedrus, Mr. Robert Pugh, a gwnaeth ei waith yn dra chanwoladwy, yn ol tystiolaeth y rhai sydd yn deall y gelfyddyd aruchel hoai, ac y jpae gair y cyfryw yn annogaeth i fyned yn mlaen. Miss Maud Price oedd yn chwareu yr organ yn fedrus trwy y dydd. Mr. R. Trevor Price oedd yn holi y plant yn Hol- wyddoreg Dr. Everett a f Hanes Iesu Grist,' ac yr oedd yn gwineyd y gwaith yn ardderchog. Yr oedd y plant yn cydsym- mud fel olwyn mewn olwyn. Y mae hen, hefyd, yn art' ar ben ei hunan; ac yr oedd yr hen bob! yn ystyriedy gallu i holi plant mor gyssegredig a phregethu yr efengyl. Holwyd y rhai mewn oed yn y Maes LIafnr '—yr Epistol at y Galatiaid—gan Mr. Edward Lewis; a phwy fel efe am holi ysgol? Y mae ei ddull yn hynod ddeniadol, a'i arabedd yn creu brwdfrydedd, a'i gwest- iynlfw yn bwrpasol a buddiol. Cafwyd gwledd yn y rhan hon. Yr oedd yr ieuengctydi hawddgar wedi bod yn trysori i'w cof salmau, emynau, a phen- 'nodau, ac yn eu hadrodd yn bwyllog a hynod gywir, ac yn derbyn beirniadaeth dyner a charedig y cynnrychiolwyr oedd "11 eu gwrandaw. Adroddwyd svalmau a lyhen- nodaugan Mary L. Pugh, Gwladys Wil- liams, Cissie Jones, Ena Field', Gwladvs Metcalf, dosbarth Roger Williams, Nellie Thomas, Edward Williams, Kenrick Pugh, Roger Trevor Williams, Flora Thomas, Miss Emily Owens, Miss Maud Price, Mary Lloyd Kenrick, Miss Maggie E. Williams, Bertha C. Jones, Alice C. Jones, Miss Hannah Pugh, Newton S. Jones, Miss M. E. Pugh, Peter T. Metcalf. Adroddwyd emynau gan Flora Thomas, Megan Pugh, a Huxley Lloyd Thomas. Cafwyd anerchiadau byrion a phwrpasol neillduol gan y cynmychiolwyr. Treuliwyd diwrnod hafaidd am oriau yn y cyssegr. Boed bendith i ddilyn. Un oedd yno.

ELLIS WYNNE 0 LASYNYS. Can Morien Mon Huws. Ganwyd y Oymro galluog y mae ei enw uwch ben ein ber-ysgrif mewn fferm o'r enw Y Lasynys. Pan yr a y teithydd o Talsarnau i Harlech ramantus, tua banner y Sordd rhwng y ddau Ie, daw o hyd golwg eglur ar fangre genedigaeth enwog awdwr 'Y Bardd Cwsg;' sef, Ellis Wynne. Gan- wyd ef yn y flwyddyn 1671, a threuliodd ei holl fywyd ar yr ysmotyn difyr hwn o ddaear Duw, ac yma yr oedd pan y galwodd ei Dad Nefol ef adref, yn y flwyddyn 1734, yn 63ain mlwydd oed. Yma, hefyd, y cafodd y gweledigaethau' a safant heddyw (yn mhen dau can mlynedd) mor odidog o ran chwaeth ac arddull tlws-Gymreig, ynghyd a chyfansawdd meddwl, a dim sydd gyda ni fel oenedl fach. Yn sicr, y maent yn nerth- ol ac argyhoeddiadol, a dylai y llyfr gael as- tudiaeth fanwl ieuengctyd yr oes hon. Y mae Ellis Wynne, ni welwn, yn hanu o deulu cyfoethog, canys mewn palasdy o'r enw Glyn Cywarch, lie heb fod yn mhell o'r Las Ynys, y ganwyd ei dad, a phriododd ferch ac etifeddes y Lasynys. Y mae y ddau le a enwais i'w gweled o reilffordd y Cam- brian.' Mwynheais deithio ar y rheilffordd hon yn fawr, gan ei bod yn miyned drwy ol- ygfeydd morfa, mynydd, a mor, ae yn sym- mud yn ddigon araf i gael cipdrem ar hen leoedd enwog Gwalia fy ngwlad. Yn y Glyn Cywarch y mae y pendefig anrhydeddus (o ran cyfoeth am ddim a wn i), o'r enw Argl- wydd Harlech, yn byw yn awr, a Sais rhongc yw, mae n dra thebyg. Gwr duwiol a sanctaiddfryd iawn oedd Ellis Wynne, rhyw Jeremy Taylor Cymreig. Hwyrach ei fod wedi ceisio ymdebygoli i'r duwiolfrydig wr a nodais, canys ymgydnabyddodd lawer a'i weithiau, a chyfieithodd ei Holy Living' (Byw yn Sanctaidd), a chyhoeddodd ef yn y flwyddyn 1701. TJnig blentyn ei rieni oedd Ellis Wynne, a chan eu bo<l yn perchenogi ar dda y byd liwn, rhoddasant yr addysg oreu allent gael i'w bachgen, ac yr oedd yntau yn fachgen gwerth yttrxdrechu er ei fwyn. Gallai ddysgu pob !peth yn bur rhwydd, a chan ei fod o duedd grefyddol o'i febyd, yr oedd yn nat- uriol iddynt feddwl am wneyd offeiriad o'u mab. Yr oedd cyfieithu llyfr Jeremy Tay- lor i hen iaith gadarn y bryniau wedi achosi gwyr lien y wlad i edrych arno fel dyn ieu- angc o allu dianimheuol, ac yn eu plith Es- gob Bangor, yr hwn a wnaeth ei oreu i ar- wain ei feddwl i benderfynu cymmeryd urddau offeiriadol, ac yn hyn o'r diwedd llwyddodd, ac urddwyd Ellis Wynne yr un dydd yn ddiacon ac yn offeiriad, a thranoeth yr oedd wedi ei sefydlu_ yn ei faes llafur; sef, perigloriaeth Llanfair, ynghyd a Llan- dapwg a Llanbedr. Y mae y He cyntaf rhyw ddwy filldir o Harlech, a phedair o Lasynys. Bellach, dyma y bachgen ieuangc gobeithiol wedi tyfu i fyny yn ddyn ieuangc gwybodus, ac yn cael ei anfon i offeiriadu mewn pethau sanctaidd i'r gymmydogaeth y ganwyd ac y magwyd ef ynddi. Eithriad- ol oedd ac ydyw hjn yn hanes un gwr. Oes benrhydd ac anniwylliedig oedd yr oes ag yr oedd ein harwr yn byw ynddi. a daeth yntau allan yn fath o loan Fedyddiwr i'w rhybuddio i ffoi (yn ei lyfr), rhag y digof- aint oedd ar ddyfod :— Er cael y gwawl a'r gair coeth I'w gafael, nefawl gyfoeth, Nifwl dros ein henafiaid, Nos erehell ar gell a gaid, D'ai chwil-lys diochelyd, Anghenfil bwysfil y byd. Dan yr orthrom freiclidrom fryd-erlicliawg Fer hoedlawg Fari Waedlyd. Dau Iago'n llarpio mewn llid; Dau Siarlvs fu'n dwys erlid, Cymylau ar gyrau'r gwawl. Ar guddio'r Haul tragwyddawl. Credir yn ddiysgog i Ellis Wynne lwyddo i ymlid ymaith liawer o'r tywyllwch, trwy ei weledigaethau7 (yn y 'Bardd Cwsg '), yn dangos erchyllra pechod a'i gospedigaeth. Nodedig o ddarluniadol yw ei daith i'r byd tu hwnt i'r lIen.' Credir nad oes un llyfr yn yr iaith Gymraeg, oddi eithr gwir Air y Gouchaf, wedi myned drwy fwy o argraph- iadau na'r Bardd Cwsg.' Yn y flwyddyn 1703, ac yn Llundain hynodol, yr argraphwyd y cyntaf o hono. Yn 1886 cyhoeddwyd yr ugeinfed angraphiad o hono. Nis gwn a gy- hoeddwyd argraphiad arall o hono. Y mae'n debyg mai y rheswm y gelwir y llyfr yn Bardd Cwsg yw y /faith ei fod wedi ei gyfansoddi fel math o freuddwjd. Cafodd y llyfr gryn wrtliwynebiad ar y cyntaf, am ei fod yn fath o fflangell reffynog, yn disgyn yn drwm ac erwinog ar bechodau amlwg yr oes, ac yn eu dynoethi yn ddidrugaredd. Cyhoeddodd y cyfieithydd rhagorol George Borrow gyfieithiad gwych o hono i iaith y Sais, yn y flwyddyn 1861. Credir mai- efe yw y text book gbreu sydd gyda ni pan y mae y myfyriwr eisieu dysgu priod-ddulliau a thlysni yr iaith Gymraeg. Yr oedd yr awdwr dysgedig wedi parotoi ail ysgrif gogyfer a chyhoeddi llyfr arall. gan ei alw yn Weledigaethau y Nef,' ond dinystriodd hi o blegid iddo gael brath o dan ei fron gan rnyw greadur gwenwynllyd ar lun dyn, a ddywedodd fod yr awdwr wedi cymmeryd Ilawer o gynnwysiad y llyfr oddi ar rhyw awdwr Yspaenaidd, eithr nid oedd y Cymro galluog erioed wedi gweled cysgod o waith Yspaenaidd. Hen arferiad yw hyn, a ffolineb dybryd yw talu y sylw lleiaf i en- syniadau o'r fath. Cafodd yr awdwyr gor- eu, o Homer, Virgil, ac i lawr rhestr yr oesau, eu, cyhuddo o'r un peth. Y mae y 'gweledigaethau' yn cael eu rhanu yn y modd canlynol, yn gyntaf Owrs y byd,' lie y gwel yr awdwr, o ben un o fyn- yddoedd uchel Cymru, tra y mae mewn trwmgwsg, ac o dan arweiniad angel, yr hwn atteb ei gwestiynau ac a fenthyciodd iddo ei ddrych ysbio,' gyda'r hwn y gwel- ai mewn goleuni disglaer y castell harddaf a welodd erioed, a dywedai yr angel mai ei enw oedd Castell Hudol, a, pherthynai i Bel- ial, tywysog llywodraeth y ddinas hono, ond yr oedd yno ddinas uwch law iddi yn eiddo y Brenin Immanuel. Gwelai, hefyd, dair hudoles ar yr heolydd, a'u henwau oedd Balchder (merch hynaf Belial), Pleser ac Elw; ac yr oedd heolydd Bedlam fawr yn Hawn iawn. Darluniadau cyffrous sydd gan yr awdwr o Dywysoges yn cadw lladron, ac y mae yr angel yn dyweyd wrtho, Beth gymmhwysach na hi yn ben lladrones ei hun ?' A dywed, Both yw teiliwr a ddwg ddarn o frethyn, wrth wr mawr a ddwg allan c'r mynydd ddarn o blwyf ?' Aiff o Stryd 'Elw' i S'tryd Pleser/ a daw o'i flaen Dywysoges Pleser—hardd yr olwg, gyda gwin cym- mysg yn y naill law, a chrwth a thelyn yn y naill, er cael cwsmeriaeth pawb a'u cadw yn ngwasanaeth ei thad.' Y mae y Bardd wedi cael digon ar yr ys- tryd hon, ac a yn mlaen i Bedlam, lie gdr- lawn o bob math o beehod. Y eampwyr mewn yfed a meddwi oeddynt y person an a ganlyn Eurych, a llihydd, a gof, mwn- gloddiwr, ysgubwr simneiau, prydjxld ac offeiriad.' Ceir ef yn y lie nesaf yn Llyg Cariad, ac i lys knerch Belial, enw pa un oedd Rhagrith. Yno yr oedd pawb yn rhag- rithio. Gwelai gynhebrwng gwr ar yr lieol, a'r wraig yn wylo yn rhagrithiol, ae wedi croesawu gwr arall cyn claddu y cyntaf. Y gweledigaethau' eraill ydynt Angeu ac Uffern. Diwedda ei lyfr hynod gyda'r wel- edigaeth fawr hon, Y mae y Bardd Cwsg' yn werth astudiaeth a pherchenog- aeth pob Cymro,—O'r Drych.'

GYMMERWCH HWN HEDDYW AT EICH FFERYLLYDD I CAEL. Y FEDDYGIN- IAETH NEWYDD AT Y NERFAU, CYLLA, A'R ELWLENOD. NID YDYW YN COSTIO OND YCHYDIG GEINIOGAU. Y mae imeddyginiaeth newydd wedi cael ei dwyn i oleuni yn ddiweddar, yr hon a ar- gymmhellir ac a gyhoeddir i'w chymmeryd yn mhob man. Y mae yn cael ei gwneyd o gyf- arwyddyd enwog gan feddyg clodfawr, a gel- wir hi yn Tablets Dr. Cassell. Nid ydyw yn costio ond ychydig geiniogau, ae yr ydym yn cynghori bob person, hen neu ieuangc, feydd yn dioddef oddi wrth unrhyw ffurf o wendid nerfol neu gorphorol, neu y cyfryw arihwylderau a diffyg treuliad, gwendid yr elwlenau, a'r cefn, ysbongciad y galon, colli cnawd neu chwant at fwyd, ysgyfaint egwan, a'r rhai sydd mewn uiirhyw fodd yn deneu, gwan, nerfus,' neu wedi cael eu dadblygu yn wael, i roddi prawf ar y tablets hyn. Gall rhai pobl eu cymmeryd heb ofn am chwanegiad brasder at y tirieinwe, o blegid eu gallu anghyffredin i droi brasder yn gnawd iachus, gwaed, asgwrn, a chyhyrau. Nid ydyw y pris ddim ond 10te. maintioli mwy, Is.' ltc., a 2s. 9c., a bydd i unrhyw fferyllydd gyflenwi Tablets Dr. Cassell. Y mae y cy- hoedd i'w Hongyfareh eu bod yn alluog yn awr i sicrhau y feddyginiaeth enwog, o blegid y mae (pawb yn synu at ei heffaith gryfhaol hynod.

■ -").. [TEN DAYS^™1] TO LADIES. SALIS SEASON'S PURCHASES IN General Fancy Drapery, ALSO MANUFACTURERS' SURPLUS STOCKS AND SAMPLES Amounting to ArN VALUE, up wards of 000 RECENTLY SECURED BY rrrTTTiTw» i H k K AT SUBSTANTIAL DISCOUNTS FROM ORIGINAL COST PRICES, AND MARKED AT CORRESPONDINGLY LOW RATES. THE HUGE CONSIGNMENTS of Bargains now arriving at this POPULAR SHOPPING CENTRE include- fDresses I Mantles M an I Mantles j Costumes vRibbo&s Underclothing Trimmings Flannels Blankets ■■■anMHBBn I Hosiery Gloves I Lace Furnishing <p*« Silks A Furs J Blouses j CarpetsJ SPECIALLY RESERVED FOR WEDNESDAY, OCTOBER 7th. A London Manufacturer's Stock of Cloths, Tweeds. fife. A Berlin and Leipzig Stock of Rich Furs. A vast aggregation of New Autumn Goods, all of which have been marked for quick selling. Sale Now Proceeding, W AND EACH DAY UNTIL 15th INST. OWEN OWEN, Ltd,, London Road, Liverpool.

TG CYNGHOR GWLEDIG CONWY. I Y OWESTIWN 0 GAU TROEDLWYBR I' CYHOEDDUS. Cafwyd dadl fywiog yn ngliyfarfcd Cy- nghor Gwle-dig Conwy, ddydd Gwener, mewn perthynas i'r "honiad o gau troedlwvbr cy- hoeddus. Yr oedd ffirm o gyfreithwyr wedi anfon llythyr yn cwyno yn erbyn trespas j honedig gan y cynghor yn Gilfach, Roewen, II lie yr oedd ychydig waith wedi cael ei gario allan mewn fforxld o ledu y ffordd. j Dywedodd Mr. B. Fisher, cadeirydd Cy- nghor Plwyf Roewen, fod rhan o'r tir er cario allan y gwelliant yn rhan o hen droed- lwybr. Yr oedd mieri wedi cael eu caniaxau i dyfu yn ysted y bl3rnyddoedd diweddar dros y troedlwybr, a hyny mewn canlyniad i well- iant, a dybid oedd wedi cael ei gario allan gan bercihenog blaenorol y tir. Ond yr oedd y llwybr yn un hen iawn, ac yr oedd y Cy- nghor Plwyf yn barod i ymladd unrhyw gy- ) nghaws a ellid ei gymmeryd yn ei erbyn er ei gadw. Mr. Robert Roberts a gwynai fod y Cy- nghor Gwledig yn cael ei drafferthu gyda'r rrr,ater. Dyledswydd y Cynghorau Plwyf ydoedd gweled fod y troedlwybrau yn cael eu eadw. ac yr oedd lanion y cyfryw rater- ion i'r Cynghor Dosbarth Gwledig yn ffordd i osgoi y cyfrifoldeb hwnw. Mr. Fisher a ddadganai y dylai y Cy- nghor Gwledig gymmeryd i fvny achosion o fygwth troedlwybrau cyhoeddus, a chefn- ogi y cynghorau plwyf i wneyd eu dyled- swyddau yn y cyfryw faterion. Dyma achos o berchenog oedd yn barod i wario arian i wrth sefyll haAvl i hawl ffordd gyhoeddus. Mr. Robert Roberts a ofynodd, ai nid oedd efe yn iawn wrth ddyweyd mai y Cy- nghor Plwyf oedd yr awdurdod dros droed- lwybrau. Y clerc (Mr. T. E. Parry):—'A dywed' Mr. Fisher eu bod yn barod i ymladd.' Mr. Fisher:—' Ni ddarfu i mi erioed ym- wrthod a'r cyfrifoldeb. Yr wyf yn gadeir- ydd y Cynghor Plwyf, ac yr wyf yn barod i siarad drostynt hwy heddyw. Y mae y plwyf yn cymmeryd dyddordeb yn y troed- lwybr, a dvlem ninnau deimlo yr un fath. ac nid ymwneyd a'r pwngc yn y in odd gwawdus yma.' Mr. J. Aneurin Jones a ddadganodd ei fod mewn cydymdeimlad a Mr. Fisher. Gallent, o'r hyn lleiaf, roddi dadganiad o farn i gryfhau dwylaw y Cynghor Plwyf wrth amddiffyn yr hawliau cyhoeddus. Mr. H. Owen a gyfeiriodd fod y mater, mewn gwirionedd, wedi dvfod ger bron y Cynghor Gwledig, a'r gwyn eu bod hwy eu hunain wedi bod yn euog o gyfyngu ar dir preifat. Mr. Robert Roberts a ddywedodd nad oedd efe yn siarad yn erbyn cadw yr hawl- iau cyhoeddus; end ei fod yn dadleu y dy." lai yr awdurded priodol gael ei alw i weith- redu. Penderfynwyd atteb fod y cynghor yn gwadu fod yna unrhyw drespaa, a bod y troedlwybr yn gyhoeddus. Cynnygiodd Mr. Aneurin Jones fod rhy- budd y Cospid trespaswyr yn cael ei osod i fyny wrth .yr orsaf bympio berthynol i'r Cynghor Gwledig yn Llysfaen. Dywedodd fod swyddogion C.yng'hor Dosbarth Colwyn Bay yn cerdded i'r orsaf 'bympio,' fel pe byddai yn eiddo iddynt hwy, yn gofyn cwest- iynau, ac yn rhoddi cyfarwyddiadau i'r dyn p oedd yn gofalu am y lie. Ond yr oedd gor- saf bympio Colwyn Bay yn cael ei gwyiio a'i h amddiffyn yn y fath fodd fel na feddyliai neb am fyned yno (chwerthin). Cafodd y penderfyniad ei gario. Galwodd Mr. E. Evans, yr aelod newydd dros Penrhyn, sylw at y cyflenwad anfodd- haol o ddwfr yn Penrhynside, ond hysfeys- wyd ef, pan gynnygiodd y cynghor ddar- paru peiriannau pympio, fel yr oedd y plwyfi eraill wedi gwneyd, fod y trethdalwyr wedi gwrthwynebii y gost.

CYFARFOD RHYDDFRYDIC YN SHOTTON. Nos Fawrth cyullaliwyd cyfarfod i sefydlu Cy/rndeithas Ryddfrydig i Shotton a Queen.s- ferry. Llywyddid gan Mr. W. Gladstone, Penarlag, yr hwn a ddywedodd mai yr amcan ydoedd hyrwyddo uVddordeb, gwybodaeth, a brwdfrydedd, yn egwyddorion Rhyddfryd- iaeth, a'r blaid oedd yn cyflenwi yr egwydd- orion hyny er gwella y wlad. Wrth gvfeirio at y cwestiwn o bobl alran o waith, tlywed- odd, nad oedd y bobl hyny a ddadleuent dros Ddiffyndollaeth fel meddyginiae-th yn dal allan ddim end abwyd gwenwynig. Yn lie i Ddiffyndollaeth fod yn feddyginiaeth, ni wixai ddim ond gwneyd y drwg yn waeth. Mr. Herbert Lewis, A.S., a ddywedodd fod y problem o bobt diwaith, yn ddiau, yn un o'r lhai mwyaf anhawdd a allai dynu sylw un- rhyw wladweinydd yn y wlad hon, neu un- rhyw wlad arall. Pan gymmerent i ystyr- iaeth boblogaeth fawr yr ynys oedd hyn, a 0 s llwyddiant nifer liosog o law-weithfeydd mas- nachol, a phan y cyferbynent adnoddau di- derfyn y cyfoeth naturiol oedd heb ei gael allan yn y byd newydd, yr oedd yn syndod na bvddai y problem yn codi yn liawer mwy mynych, ac ar ffurf Ilawer mwy llym. Oyø- ur gwael ydoedd gwybod ar yr amser pres- ennol fod gwledydd eraill yn dioddef Ilawer mwy na Phrydain Fawr. I Os oedd Diffyn- dollaeth yn dda, pa hfum yr oedd llawer mwy o bobl allan o waith vii yr Unol Dalaethau nag yn y wlad hon.

Pennodwyd y Parch. G. L. Richardson, ficer Holmfirth, 1 fywoliaeth St. Andrew, Caerdydd.