Baner ac Amserau Cymru

Y CYNM-WtSIAD. pi?'yddiaJM, &o. n'.L UythyrAtidAjonpa n. OM 1 Tttse?dauaDamweiniitU 2 pMwfTichborEe' L'e'i'e)yn ? g pnfErthygkn 4 Hewyddton Cymrefg 4 Bugeiliaid B2rwyn 5 Rard.JonJaeth — « March, adoeid HoheMaethM — 7 Bysbysladau .n 8

Y MAE ar hyn o bryd yn edrych yn ddu iawil ar achos yr Hawlydd i Etifeddinethau TtCHBORNE. Holwyd nifer mawr iawn o dyst'oa yn ystod yr wyth niwrnod diweddaf, ac vr oeddynt oU yn unfrydol yn tystio yn ddiaoesgui mai ARTHUR ORTON, mab i g'gydd oedd yti byw yn Wapping, ydyw yr Hawlydd, ac nad oes un tebygolrwydcl rhyngddo a'r gw:r Syr ROGER TiCHBORSE. Modd bynag, uid ydyw ond un ochr i'r ddndl. Nid oes g&nddo djim Hai na phum cant o dyation i'w galw yn mtaen i dystio mtu efe ydyw y gwir Syr RoGEK TicnnoRNE; ao or pob peth, y mae yn ymdda.ngoa yn wroi a pbenderfynol.

GwDaed cais gan un o'r aelodau Seneddol dros s! Gaer at Mr. DjsBAELi am iddo lywyddu un dhvrnod yn yr Eisteddfod Genhed)aethol a gynnclir yn ystod yr haf yn yr Wyddgrug. Gwrthododd y gwahoddia.d, gan ddywedyd nad oedd efe yn bwrindm gwneuthur un addewid gyhoeddus cyn diwedd yr eisteddiad. DeaHir fod hyn yn arwyddo nad ydyw yn bwria.d't siarad yn gyhoeddus hyd nes iddo fyned i Glasgow yn Awst, i gael ei orseddu iel Rector y Brif Ysgo). ——.—— ?

Dymunem a!w sylw etholwyr Rhyddfryd'g Lwrdcisdt'eS sir GaernM-fon at y ffaith fod eu cynnrychiolydd seueddot Mr. BuLKELEY HuoHES wedi pleidleisio yn erbyn oyn- nygiad Mr. MiAH ar ddadsefydtiad a <MwaddoHad Eglwysi Sefydledig LIoegr ac Ysgot!and. Yr oedd ei enw wedi ei adael a!)an o restr yr aelodau Cymreig a bleidleis- i.Maut ar yr achlysur. Nid ydyw hyn end yr l'yn a ddisgwylid oddi wrtho ef, gan nad yw, ac n:t bu erioed yn Rhyddfrydwr trwyadl. On() os cynnygia. ei hun etto fel ymgeisydd, yr ydym yn gobeithio y co&a, yr etholwyr am ei ymddygiad. Yrnddengys i ni nad ydyw Rhyddfrydwr oemidd a Itannerog o'i fath ef yn deilwng i'w cynnrychioli. Dylent chwilio mewn pryd am rywiinlluwv rhyddfrydig nag ef; :tc yr ydym yn deall eu bod yn bwriadu gwneyd hyny. Gwyddom na theimlant un anhawsder i gael ymgeisydd addas yn u)hob ystyr o blith ein cenedl ein hunain. ——————

Dydd Gwener diweddaf, cynwynwyd Signer GAVAZZl i Gymman& GytTredmol yr Eglwys Rydd yn Edinburgh gan y Parch. Dr. RAINY,! ac fmerchodd y GymmMia. ar gynnydd yr Eglwys Gristionorrol Rydd yn Ita.)y. Wedi rhoddi ystadeg&u yn mhertbynas i'r eglwys yn Rhufitin, cte a ddywedodd fod g&nddynt Mi pcth yn Rhufain oedd yn herio aiiffaeled- 'grwydd ei hxn. Os aeot i Rufain, caent wded sioI' gyda frenestr 0 wydr mtaroddog; a r"M godent eu go!ygon i weled pa fath SlOp ydoedd, l1ywedai yr arys<rrifen "Y stordy Cyihcdmol HciU Gymde&M -Llundain." Yr ocdd "yn yn rhywbeth, ao yn rbywbeth niaivr hefyd, CMy,ta,r Hvnedd yn ol nid oedd cy?a? ? un Be.M i.? g?y? Rhuf.un. ?. a, y Ptli?o iten?tri ei ??, dJarHeu gyd- I o. ?Y-? ?''? y ? ?'t ?- T?r, \sto?y Uya-rediuol/- ?e. Y fath deimt.d chwerw y i-litiid ? ''?"y ? < gynnyrchu yu ??? '? "?aaeledig." Tr. yr?ddlt.ly yn 1 y r (,edd Italy yi, ym dd)? ,?) ?,? ? ? p? Mif?? .o?thuu y gwyli.i Y.gotl.ud rhag syrthio i'w ohrafangM dinystrioL Appeliaiynddtfnfol at yr Ysgotiaid, p)ant JoHN KNOX, rhag cym- meryd eu twyllo a'u hudo ganddi. Nid oedd Defodaeth Eghvya Loegr yn dd:m end Pab- yddiaeth o dan len; ao yr oedd yn ddrwg ganddo weted cynnifer o bob!—lleygwyr yn gystal a chlerigwyr—yn gogwyddo at y fath ynfydrwydd!

Y mae Undeb Corawl Deheudir Cymru yn prysur gwneyd parotoadau i ymgystadlu am Gwpan Arian oreuredig y Pa!as Gwydr. Fel y gwyddys, enniHasant hi y IIynedd, ac ni ddaeth un e6r yn m!aen i'w gwrthwynebu ond-eleni, cymmerymgystadleua.eth galed Ie. Hyderwn y bydd i'n eydwiadwyr yn gySred- inol yn mhob rhim o'r Dywysogaeth, ac yn Doegr, attob yr appeliad a waeir gan y p\vy.!I- gor am gymmhorth i dalu. costau telthiol a cbyanaUaeth y cerddonon a ant i'rymgyatadl- euaeth yn mis GorpheDaf nesaf. Ganiod ycor yn rbifo 500, bydd yn augenrheidiol cael y swm o 2,000p.

Drwg genym ddeall fod Mr. OsBORNE imoitGAN yn ottii nad oes ond yehydig ia,wn o obMth y ilwydda. i ga.rio ei Fesur Claddfeydd trwy Dy y CySredm eleni. Priodolir yr afl wydd liwn i'i- eg-ic a arfornv-yd gan y Tory- aid yr hyn a'i gorfododd i daflu y mesur o'r neilldu ar adeg pan y buasai, yn 01 pob tebyg- olrwydd, yn cael ei bMio, a'i anfon yn fudd- ugoliaethus i Dy yr Arglwyddi. Yr oedd y L!ywodraeth yn y deuhreu yn foddlawn i roddi pob hwylusdod i'w basic; end creda yn a,wr ei fod wedi colli yn mron pob gobaitham eleni. Modd bynag, ni orphwysa nes ei gael yn gyfraith. Dwg ef i mewn etto y ilwyddyn nesaf, a gwna ymdrech egniol i'w bMio. ————-— ——————

Yn eisteddiad cymmaafa yr Eglwys Rydd ddydd Gwener diweddaf, hyabyswyd eu bod, 10 herwydd y rhwystrau oeddyDtwediymgodi, wedi rhoddi i fyny yr ymdrafodaeth am undeb gydft'r Eglwys Bresbyteraidd Unedig, a.'r Presbyteriaid Diwygiedig. BM-nwyd ma.i gwell oedd iddynt gymmeryd y cwra hwn na pherygtu undeb yr Egtwys Rydd ei hun wrth geisio BfurSo undeb ag eglwyai ere:ll. Ond yn !!e undeb o'r &,th a gynnygid, mabwysiad- wyd yr hyn a elwir cyfundrefn cyd-ddewis- iad," yn rbinwedd yr hon y geUir dewis gweinidogion o'r Baill enwad i wMMiaethu fel bugeiIiMd yn y IIall. Y cynllun hwn a fu o dan ystyrlaeth yr wythnos ddiweddaf, a.'r hwn gyda chyfnewidiadau, i foddloni p'Md Dr. BEGO, a dderbyniwyd.

Y mae Cymmanfa Gyn'redinol yr Eglwys Ddadse<ydledig yn yr Iwerddon wedi terfynu ei heisteddiadau. Drwg genym fod Mr. GLADSTONE wedi ymddwyn mor jjiselwael a cheryddu y Gymmanfa, o herwydd iddi, yn yr ymarferiad o'i rhyddid, ddewis dyfod yn fwy Protestanaidd na PbabycMo!. Pa beth a wnaethimt i baeddu cerydd t Nyni a enwn d iwy weithred o\t heiddo a gondemnir gan- ddo. Pemlerfyuodd cynnrycldolwyr y clerig- wyr a'rl)eyg\vyr, trwy 120 o b)eid]eisiau cleriffol, a 18.5 lievcol, yn erbyn 52 o Kleid- )eisiau c)erigo], a 38 llcygo], ddadgnu, yn gym- mnint ag yr ystyrir bod laitii Gwasanaeth y I CymrÍntn yn rhoddi ar ddeall y geliir neu y dylid addoli presennoMeb Grist" yn yr e]fenau cyssegredig, Bad ydyw y cyfryw add- ysf a hon yn cael ei oddef gan Eglwya yr Iwerddon. Gwnaed cyfnewidlad hefyd yn ngwasanaeth y bedydd; end nid oedd ond un! lied ddibwys. Nid felly yr oedd y cyfnewid- i iad a wnaed yn y rubric, yr hwn mewn eS'aith, fel y cariwyd ef gan 108 yn erbyn 39 o bleid- leisiau clerigol, a 131 yn erbyn 180 bleidleis-I iau lleygol, sydd yn disgrino bedydd fel! derbyniad i'r eglwys weledig yn uuig, ao nid feordinh&d achubo!. O'r Ymweliad Ctaf, y mae y Surf o "oHyngdod" wedi ei aU- tudio, a'rweddi dros "ryddb&d" yn ngwasa.n- aeth y Cymmun wedi ei dod: yn ei lie. Dy- wed Mr. GLADSTONE nad ydyw yr Eglwys Wyddelig mor rydd ag Eglwys Loegr1 Pa beth y mae efe yn ei feddwl! Efe ydyw awdwr y cynllun o gynnryeaioliad trwy ba un y ma,e yr Eglwys yn dangos ei meddwL Amtygi&d o ewyllys yr Eglwya ydyw y Gym-' ptanf.1 GySt'edinoI. Gyda.'i ofal am ia.wn- 3erauyclerigwyr,gwnaeth Mr. GLADSTONE fod gydsyniad dwy ran o dair o'r clerigwyr pleid- leisiol yn angenrbeidiol cyn y gellir gwneyd unrhyw gyfnewidiad yn y Burfwasanaeth neu y fM&t'i'c. Yn y ddwy weitbred trwy ba rai y mae y Gymmaafa Gyffredjnol wedi tram- gwyddoyr fJcbel-Egtwyswyr, yroedd y pleid- leisiad yn benderfynol. Y mao yn amiwg fod yr Eglwys yn awr, wedi iddi gael ei dadsof- ydlu, yn arfer ei rhyddid i ddadgan mai Eglwys Brotestanaidd ytlywl; ac nis gaUwn lai na Ilawenhau o herwydd ymddygiad yr Eg- lwys Ddadsefydledig. Beiiach, rbydd yr offeiriaid Pabaidd a banner Pabaidd eu He- oedd i fyny yn yr Eglwys Esgobol Brotestan-. aidd Wyddelig.

Disgwylir y cyrhaedda Ymherawdwr Persia i'r wlad hon ar nen o ddeutu y 18fed o'r mis hwn, a rhoddir iddo dderbyniad mawreddog. Y mae wedi cae! gwahoddiad i fod yn ymwel- ydd a'i Mawrhydi, a derbynir ef yn Mhalas Buckingham. Dywedodd Mr. GLADSTONE yn Nhy y Cyffredin fod y Uywodraeth wedi pen- derfynu gwneuthur pob peth a allant er dang os parch i'w Fnwrhydi. Canlynir ff gau amryw o'i swyddogion gwladol a milwraidd ucha.f, ynghyd a. chtyn nifer o weinyddion. Dywedir ei fod yn ddyn hardd a deailus, a'i fod hefyd yn dra awyddus am ddyrchafu ei de liaid mewn ystyr foeso! a deallol, trwy ddwyn addysg a chelfyddydau Ewropaidd i'w mysg. Teimla gwleidyddion y wlad hon ei bod o'r pwys mwyaf i ni sicrLau cyfeillgar- wcli Ymherawdwr Persia er attal Rwssia rhag ymosod ar ehi meddiannau yn yr India. Dydd Sadwrn diweddaf, cyrhaeddodd ei Fawrhydi i Berlin, a derbyniwyd ef gan yr Ymherawdwr WiLLiAM a.'i weinyddion, a chan y boblogaetti yn gyn'redinol, gyda'r ar ddangosiadau o'r croesaw- mwyaf. Nis ? gallai y fath dderbyniad lai na rboddi boddha.d, ntd bychan iddo ef a'i ganlynwyr.

G,,tda,wodd y Gla??iorgan borthMd Cferdydd ddydd Ian diweddaf, gyda 121 o (leithwyr ar ei' bwrdd, heb ttw Itwyth Uawn o nwyddau cffr8d- DINAS PowY9.-No3 Fawrtb, yr wythnoadd.-j weddaf cynnahwyd cyhrfoct cerddorot yn yr Ysa-1. dy Cenedhethot yn y 'Ie hwn.. Amea.n y cyrgherdd ydoedd, cafl arian tMg at brynu harmQnium at was. anaeth yr ysgo! a'r c6r. BcFRT PORT Yn y festn a cynBaliwyd ddydd Gwe.ter. Cfn y diweddaf, pmderfynwyd, trwy fwy. !a{rifoddau,i Mdio II gwMuthar d.m ar gÔ,t y plwyf beth byoasf, tuag at ad,-yweirio y ff..rdd aydd ynarwaine gapel JeruRalem 1 fyny trNY ffrm y 1 Ty newydd, nea cyrhaedd t Sordd y LIywedfaeth at fynydd Penbre. l'ONT. Y.J)EM.- Y mae yn dda genym ddeal1 fed symmudja. 'r droed yn yr wdat bom gae) Bierien a hr\ryd i'f ilythyr-gtudydd l detth'o ei ¡-O¡IIIM dyddM YFd.]o. W&1i IIocfyn trae,1 11 yB Rydd'&wn trwybobmathohia.. Yrotdd y "Gbwd" yc teiiyngu h'c odi ar eu Haw. Bwr- l''c!a. y Parch. Th,,mis Johiis,gweini,joL, yrAcnibtn-' wyr yM Llanelli, dia,,Idorli un o'i ctdarHtbiaa pogIO", aidd, < r huU elw o.itii wrth ba un a gvsspgrir at yr; ac)!0' hwH.

tMthx aldd;a ontø. RniF CCCCXIX. DiBEKAJS y Hythyrddydd Sadwrn diweddaf gyda ay)w ar anallu Dywodraeth WIadol i benderfynu beth sydd wirionedd; ac o ganlyniad, ei fed yn gysson a daioni moeso) iddi beidio gosod i fyny ei ha.wdurdod i sefydlu yr hyn sydd iddi yn ammheus. Y mae gan Got, y Dg?tysoqaeth frawddeg mor o)udo? ar haw! y LIywodraeth fel y dyfyuaf hi yn ei chrynawdd, yn esampt ddihefelydd o'r hyn a ellir gyrhaedd drwy athrylith:— "Y mae gan y L!ywodraeth hofyd gymmaint o hawl i ddyweyd wrth y deitiaH pa grefydd a (3dylent arddeiwi ag sydd gan Ad,Ja Jonea' a'r Pregethwyr Ymneiltdaol i ddywedyd hyny wrth y cynnulieidfaoe.td i ba rai y pregethant, a dywedyd yHeiaf." Ai yn yr un yatyr y mae y Llywodraeth yn dywedyd wrt!t y deiHtud ag y mae y pregeth- wyr Ymneillduol "yu dywedyd wrth eu cyn- nulloidf,toedd?" Y niae hawl y Ijlywodraeth i awdurdodi wedt myued i Ie pur fychau, os na chynnwys fwy na hawl y preg''thwr; ac y mae haw} y pl'egethwr ya fyehan iawa hefyd, os nad yw yn cynnwya mwy mown materion crefyddol na ba\vl y Llywodraeth. Y mae hoi), hawliau crefydd yu yr Eglwys Gristionogol ei hun, ac nid yn y Hywodraeth. Nid yw Cristionogaeth yn ymyraeth dim yn uniongyrehot & Hywodr- a,ethau, ac Nt roddes Pen yr Eglwys yr hawl leiaf i iywodraethau i ymyiaeth dim 8, materion ei deyrnas yntau. Nid yw dylanwad ysbryd Crist- iouogaeth ar Lywodraeth Wtad'jl yn un theswm y dyiai ysbryd y Dywodraeth hono awdurdodt ar weithrediadau yr ysbryd crefyddo). Y niae crefydd i iywodi-i)et!m y byd, nid drwy ddwyn y byd i'w itywodraethu hi, ond drwy ddy)anwa.du yn oruchaf ar ei hoH dywysogion a'i sefydliadau, fel y cyBawjiant yn briodol eu gwahanol amcan- ion. Sonia. y Gol. am haw! pregethwyr i ddywedyd wrth en eynnuMeidfaoedd pa grefydd a ddylent arddelwi. Eithr attotwg, ai nid yw ein Llywodr- aeth, wrth ddyuwared pregethu, wedi myued t eithanonnafeiddioddypregethtvrynfytafneshau atynt ? Pa un a wnai y LIywodraeth ai perswad- io ei dei)iaid i dderbyn ei chrefydd, ynte rhoddi gorchymyn gorfodol dan been eosp.' Ai onid braidd er ei gwaetbaf y caed gan y Hywodraeth oddef ei deiliaid i arddeiwi crefydd eu dewisiad! Onid oedd drws y carehar gyferbyn a phutpud y LIywodraeth ? Onid dirwy, carchar, neu ystango oedd y n!odd!oa gorfodol i ddwyn y deiiiaid i arddeiwi y grefydd a ddewisid tddynt gan yr awdurdodau gwladot? Y mae y Go)., wrth geisio amddiByn awdurdod brenhinoedd i orchymyn crefydd ar eu deifiaid, yn cynawni hunan-Iaddiad a'i gleddyf ei hun. Y mae yr uu awdurdod a'; sydd yn eoapi Ymneill- duwr yn Mhrydain yn IIethu Sismatieiaid o luddewon yn MabiJon. Er mwyu i ddarllenwyr y FANER weled gyda pha, ymresymiadau twyil- odrus y mae y Got. yn amddinya hawl orfodol brenhinoedd i wneuthur 'deddfau i deyrnas ysbrydol y Cyfryngwr, dyfynaf ddarn helaeth o nn o'i erthygJau:— "Y mao yu gofyn: 'A oe!d yr Arglwy(ld yn waeuthnrwr rhM o ddeddfau tcyrnasiad flarri vur'; ueu rM o ficleldfau Elizabeth? Yr ydym yn deall ei fed yn dra go&dus ein bod yn troi a throat gyda'r Ysgrythyrau, ond nis gaUwnoddi wrth .hyny -ma'r Eglwys wedi bod ynenwogytieihymtyniad wrthynt drwy yroesoedd, athymayrhet!y)iausydd genym i ddat !M: i rwymo 'At!Ja Jones' yu inhwngc y dda.'U, ac at y Gair ac at y Dystiolaeth yr awn i roddi attebi.nt i'w gwestiyuau ffol ac ynfyd. Dywedir: 'Canys y mae yr Yegrythyr yn dy. weyd wrth Pharaoh, I hyn y'th gyfodais di, fel y dangoawn fy ngaUu ynot ti, ac let y datgenid fy enw trwy yr holl djaear.' Duw a i gaeododd. ef ar orsedd; ae yn awr, A oedd yr Arg)wydd yn wneuthurwr rhai o ddeddfan ci deyi-ii,tsiatl? A oedd y Nefoedd yn sefy)! o'r tn cefn i'r deddtM awnaeth i orthrymn Iara,e!, ei bobl gyfammodol? Dywedir hefyd wrth Nebuchodonosor fel hyn:— h frenin, wyt fremn brenhinoedd; cfmys Duw y N efoecl(l a r&ddod.d i ti Frenhinia.eth, ga.Uu, a nerth, a gogon- iant' Pa aawl un o ddeddfau y bremn hwn a wnacd trwy awarded oruchet! A weinyddai Mgyiion i'r coisbwHaid a rwyment, a hisgent, ae a fwrient ytri Uangc i')' n'wru (!anU,yd boeth? AI deddhu o awdurdod ddwyto] a ht yn I!ethu y tri luddew hyn, y rM oefMynt yn Š:smaticiaill yn addoUad y (Mebv aur? Cotied Adda Jones' hefvd 'nad ORS awcturctod ond oddi wrth DJuw; a'r awdurdodau y sydd, gan Dduw y maent wedi eu hordeinio.' Duw sy'n rtioi yr wclurdoJfonel dyn ion sydd ynei chamddefnyddio. Duw a gyssyllt.