Baner ac Amserau Cymru

,Y CYNNWYSIAD. j Digwyddiadau a 1 Newyddion Tramor .n 2 Troseddau a Damweiniau n. n. n. 2 Y Ileidr a'r orrn Ileidr 2 Drylliad y Clifton yn Nghaergybi 3 Gwitllter Ddewrfry(I 3 Ysbeiliad penSTordd yn sir Gaerefrog.. n. 4 Prif Erthyglhu 4 N^wyddion Cymreig 4 B:tr(l,loniaeth 6 tilare),iiadoed(I 6 Gohebiaethav 7 Hysbyaiadau n. n. n. 8

Y MAE y newyddioa diweddaf a dderbyniwyd o'r Gold Coast yn cadumhau y syniad a dra: th wyd gan was galluocaf y Goron a gym- morodd ran yn y gwaith, mai camgymmeriad truenus 001d Rhyfel Ashantee; ae na chafoda y gwaith ar ol ei gychwyn end ei banner wneyd. Dywedir wrthym fod y Breain IVOFFEE wedi penderfynu, os yw bossibl, taflu ymaith yr iau a arddodwyd gan y Cyttundeb a Phrydain Fawr, a'i fod yn bwtiadu gwneyd hyny trwy wneyd prawf unwaith etto ar ei nerth milwraidd a'r wlad lion. Hysbysa bryslythyr o Khokand fod y Turconaaniaid yn casglu byddin ynghyd o 25,000 i wrthsefyll. Y maent yn ymbarotoi i rvfel a Rwssia. Modd bynag, ni bydd eu llafur ond ofer. Nis gallant byth wrthsefyll Rwssia, yr hon, yn ol ei harfer, ni arbeda na thraul na gwaed i foddio ei hawydd i chwan- egll at ei thiriogaetliau. Darostyngir yr Loll diriogaetli hyd yn oed po byddai raid aberthu y naill ad ran ar ol y Hall o'r fyddin.

Dydd G ivenor diweddaf dychwelodd v rheiihwyr ag sydd weli gwneyd ymchwiliai i'r ffrwydrad dinystriol yn ngwaith glo Swaithe Maine, ddedfryd i'r pwrpaa nad oes dim tystiokethau i ddangos pa fodd y de- chreuodd y trychineb. Ar yr un pryd hwy a drly" c(bant eu bod o'r farn fod y gwaith yn un ttVwydiol, ac nad oedd y rheoluu cyffredin- ol ae arbenig wedi eu cario allan yn fanwl. Annogant na byddai i byhr, oddi eithr mewn rhai aohesion eithriadol, gael ei ddefuyddio mewn pyilau glo lie y defuyddir lainpau •liogeliadol.

« Nos Wener diweddaf anerchodd Mr. J. S. WEIGHT, cadeirydd Cymdeithas Eyddfrydig Birmingham, gyfarfod yn Leominster. Efe a ddywedodd ei fod wedi dyfod yno i ofyn iddynt datiu ymaith gamreolaeth Doryaidd. Yr oecld pobl Lloegr mor rhyddfrydig ag erioe 1, ac yr oedd efe yn sicr y byddai y blaid Ryddfrydig mown awdurdod cyn pen dwy liynedd. Yr oedd y Toryaid eisoes wedi dangos yn eglur eu bod yn hollol anghym- mbwys i fod mewn swydd. Llywodraethid eu gweithreciiadau gan yr un anian gaethiwua ag yn yr Len amserau. Eu hamcan mawr oedd sicrhau pob budd a mantais iddynt eu hunain a'u cet'uogwyr. Nid oedd llwyddiant ac aurhydedd y wlad ond ail beth yn (U golwg. Pe gallent, hwy a ddinystrient yr holl waith da a wnaed gan y Rhyddfrydwyr. Nid oedd dim yn eu hattal rhag symmud yn ol oud y ffaith eu bod yn gwybod fod teimlad y wlad yn eu herbyn. Anerohwyd y cyfarfod hefyd gan Mr. BLAKE, yr ymgeisydd Rhydd- frydig, a phasiwyd penderfyniad yn ymrwYll10 i arfer pob moddion er sicrhau ei ddychwel- iad.

Bydd yn dda gan y rhai y mae tybaco yn wenwyn iddynt, .'r rhai 0 gMlym.d a wneir /r.?h  glaf gan ai breseDnoMeb ?uydS y?u heolydd, go?edd?dd  I'r tlênau, ddeaH fod Mr.  F?E;.D.rUngton wedi cynnyg  50? ?m y tr?th?wd goreu-heb fod droo Sir rJ ar ddeg o eiriau-cymmhwys i dd??o? drygau yr Mfen?d o dybacoaIo7Vy enwedig y ni wed o ysmooio i bobl ieuaingc, yn?tudol, yn gymdeithasol ac yn foesol, ae i wasgu ar weinidogion yr efengyl, ad ysg- vyr ieueagctyd, rhieai, a Christionogion yn gyffredinoi, y pwys o wneuthur eu goreu, trwy esampl a chynghor, i wrthwynebu yr I arferiad. A

Mewn attebiad i lythyr oddi wrth Gym- deithas Gorphwysfa Sabbothol y Gweithwyr, dywedodd Mr. GLADSTONE, ei fod ef yn yatorl ei fywyd llafurus wedi profimanteisionmed i- yliol a chorphorol Dydd yr Arglwydd fel sef- ydliad crefyddol. Nis gallai orbriaio ei werth yn yr ystyr hwn; ac nid oedd dim ag yr oedd efe, er mwyn lies gweithwyr y Nylael hen, yn yr ystyriaethau hyn, ac yatymethau ereill uwcb, yn ei ddymnno yn fwy nag iddynt ddyfod yn fwy fwy i werthfawrogi y Sabbath fel diwrnod Cristionogol o orphwyafa.

Dydd Sadwrn diweddaf, lladdwyd cetdwad helwriaeth yn Mharc Glan Wysg, eiddo Syr J OSEPll BAILEY, A. S., ger Crughywel, sir Fi ycheiniog. Yr oedd pen ceidwad yr hel- wriaeth-dyn o'r enw KING-a'r is-geidwad, allan yn gwylie, a daethant i gyfarfod tri o herwhelwyr, y rhai y tybir eu bod yn gyf- ranog mewn ymosodiad llofruddiog blaenorol ar yr un etifeddiaeth. Dywedodd yr herw- helwyr wrth y ceidwaid am sefyll yn ol, neu y tanient arnynt; a chan na ddarfu i'r ddau sjeidwad gilio yn ol yn ddioed, taniodd un o'r herwhelwyr. Saethwyd KING, ac aeth yr herwbelwyr ymaith yn yn fan. Ell y ceid- wad clwyfedia farw yn mhen yr ugain munyd; ac y mae wedi gadael ar ei ol weddw ac un- ar-ddeg o blant. Y mae yr herwhelwyr mewn dalfa.

Mewn amryw o achosion sydd wedi dyfod yn ddiweddar i'n gwybodaeth y mae y Swydd- fa Addysg wedi gorfod ymwrthod a'i gwlad. lywiaeth rwystrol wrth ymwneyd a Byrddau Ysgol, Yn mherthynas i achos Radstock, dywed y Bristol Mercury:—" Y mae y Due o RICHMOND ac Arglwydd SANDON o'r diwedd wedi goriod ildio i'r mwyafrif o Fwrdd Ysgol Radstock. Fe. gofir ddarfod i'r Swyddfa Addysg, yn gweithreda fel y mae yn barhaus yn gwneyd yn fiafr ysgolion yr Eglwys, wneyd un ymgais i orfodi y Bwrdd Ysgol i gyfyngu ei hun at addysg babanod, gan adael yr ysgolheigion hynaf i gael eu haddysgu yn yr ysgolion sectaidd. Modd bynag, safodd y Bwrdd yn erbyn y traarglwyddiaeth anghyf- iawn a gormesol hwn, yr hon oedd yn hollol groes i ysbryd y Ddeddf Addysg; a bu raid i'w harglwyddiaethau gilio yn ol, gan leihau eu gorchfygiad trwy wneyd ychydig gyfnew- idiadau yn nghynlluaiau eu gwrthwynebwyr pflnderfynol, i ba rai y mae yr olaf, gyda'r synwyr da ag sydd wedi eu harwain hwynt hyd yma, wedi ymostwng yn dawel. Dylai y canlyniad o'r ymdrechfa gefnogi Byrddau ereill sydd mewn amgylchiadau cyffelyb, gan ei bod yn amlwg fod yr awdurdodau yn deall yn dda fod eu gwladlywiaeth yn anghyfreith- lawn ac yn beryglns." Ceisiodd y Swyddfa Addysg gan Fwrdd Ysgol Margate ail ystyr- ied eu bwriad i bennodi dwy geiaiog fel tal wythnosol am addysg yn Ysgol y Bwrdd, a hysbysu pa un a oea rhyw amgylchiadau ar- benig yn gwneuthur y cyfryw dal isel am addysg "yn angenrheidiol. Ymddengys fod y Bwrdd wedi eu taraw a syndod gan feirn- iadaeth ac ymofyniad eu harglwyddiaetbau ar dal dwy geiniog, yr hyn nid ymddangosai i'r aelodau yn eithriadol o isel. Pe buasai y pris yn dair ceiniog, gwyddent yn dda y bu- asai hyny yn erbyn Ysgol y Bwrdd, ac yn ffafriol i Ysgolion yr Eglwys. Y mddeagys fod y Swyddfa Addysg yn gwneuthur pob peth a all i wasanaetha addys- sectaidd.

V Nid ydyw y cynnhyrfiad yn erbyn yr ail argraphiad o Gylchlythyr y Caethion Ffoedig yn llai cyfflediríól a phenderfynol na'r un a barodd i'r cyntaf gael ei dynu yn ol. Cyn- ualiwyd cyfarfodydd poblogaidd mewn llawer o drefydd yn Lloegr ac Y sgotland i'w gon- demnio. Dadleuwyd ef yn nghyfarfod gwein- yddol Cymdeithas y Crynwyr, a eisteddodd yn Devonshire House. Amlygwyd angbym- mei adwyaeth hollol o'r egwyddorion a gyn- nWJsir yn y cylchlythyr newydd; ac ystyriai rhai o'r siaradwyr eu bod hyd yn oed yn waeth na'r rhai oedd yn y cyntaf. Gan fod y senedd i ymgyfarfod yn fuan, ni farnwyd yn angenrheidiol anfon cofeb arall at y Llyw. odraeth ar y mater; a gohiriwyd yr ystyriaeth o hono hyd gyfarfod Desaf y pwyllgor, yr hwn a gynnelir yr wythnos o flaen ymgyfarfyddiad y senedd. Cynnaliodd pwyllgor gweinyddol y Gymdeithas Wrthgaethwasiol hefyd gyfar- fod i ystyried y cylchlythyr newydd. Cyt- tunwyd i wneyd ymdrech egniol i gael gan y Llywodraeth ei alw yn ol yn ffurfiol. Creda y Punch nas gall uurhyw eglurhad y gall Ar- glwydd DERBY ei roddi wneuthur y cyfar- wyddiadau yn dderbyniol gan y wlad. Yr ydym yn gobeithio y ciliff y Rhyddfrydwyr pro- ffesedig, y rhai a oddefasant i Mr. HOPE gael ei orchfygu y dydd o'r blaen yn sir Aberdeen, wers na anghofiant mo honi yn fuan oddi wrth y ffaith mai yr unig lais yn mron a god- wyd o blaid y cylchlythyr caethiwus ydyw yr eiddo eu haelod newydd, y Cadfridog GOR- DON. Wrth ofyn am bleidleisiau, proffesai ei fod mewn llawer o bethau yn dra Rhydd frydig; ond gyda'i fod wedi diogelu ei eis- teddle, wele ef yn amddiffyn un o'r gweith- redoedd gwaethaf a gyflawnwyd erioed gan y Toryaid.

Nid oes cyfnewidiad o bwys wedi cymmer- yd lie yn sefyllfa pethau yn Twrci. 0 her- wydd gerwindeb y tywydd, nid yw y pleidiau wedi ymladd dim yn ystod yr wythnosau diweddaf, ac nid ydyw yn debyg y gallant ymgymmeryd ag un symmudiad milwraidd o bwys hyd y Gwanwyn. Ymddengys fod Rwssia wedi digio wrth y Porte o herwydd ei anewyllysgarwch i dderbyn awgrymiadau y Galluoedd gyda golwg ar ddwyn diwygiad- au i mewn, ao wedi anfon bryalythyr o nod. wedd fygythiol i Gaercystenyn. Y mae y Cadfridog IGNATIEFF a Count ZICHY wedi cymmeryd agwedd benderfynol, ac wedi dy- weyd yn eglur wrth y Porte beth sydd gan- ddo i'w ddisgwyl os bydd iddo wrthod cyn- llun diwygiadol Connt ANDRASSY. Nid oes dim gwirionedd yn yr adroddiad fod gan Rwssia wladlywiaeth ar ei phen ei hun; ond sicrheir ei bod yn cydweithredu ag Awstria, a bod y ddau Allu yn cael eu cefnogi gan Germany. Yn ol pob tebygolrwydd, gorfodir y Sultan i dderbyn eu cynnygion, er ei waethaf, ac i roddi sicrwydd y cerir '.hwynt allan. Ymddengys ei fod yn teirnlo yr orfod- aeth hon yn sarhid nid bychan arno; ond nid oes ganddo ddim i'w wneyd ond ymos- twng. Os ydyw y diwygiadau addaweclig yn gyfryw ag a roddant foddlonrwvdd i'r tal- eithian gwrthryfelgar, disgwylir yr adferir heddwch yn fuan; ond os nad ydynt, credir y bydd i'r gwrthryfel ymledu yn hytrach na lleihau.

I ni yn y wlad hon, y nodwedd fwyaf ddyddorol yn ngwladlywiaeth yr Unol Dal- eithiau ar hyn o bryd ydyw y penderfyniad cryf a ddangosir gan y bobl i gadw rhyddid perffaith mewn cyssylltiad â addysg genedl- aethol. Y mae yr Uch-Babyddion, y lhai oeddynt yn gwallgof freuddwydio y caent eu ffordd eu hunain yn y Byd Newidi, wedi eu bargyhoeddi erbyn hyn na chymmer y golellni ei orbhfygu gan y tywyllwch. Yn ol yr arwyddion presennol, ni thelir un flyrling o a; ian y cyhoedd at gynnal addysg sectaidd. Awgrymodd yr Arlywydd yn ei genndvyri flynyddol ddiweddaf fod i welliant gael ei wneyd yn y Cyfansoddiad i'r pwrpas hwnw; ac y mae Mr. BLAINE eisces wedi cynnyg y tyfryw welliant yn ei eiriau ei hun yn N hy y Cynnrychiolwyr. Y mae y gwelliant yn gwahardd pob talaeth i wneuthur unrhyw gyfreithiau yn mherthynas i sefydliad ci efydd, neu i attal rhyddid crefyddol. Ond nid yw hyn yn cynnwys ond yr hyn sydd eisces yn y Cyfansoddiad.- Ond y mae yn dadblygu yr egwyddor hon yn mhallach trwy ddarjaru na chaiff unrhyw arian a godir trwy divthi mewn unrhyw dalaetb at gynnal ysgol 01 cyhoeddue, neu a geir i'w cynnal o unrhyw drysorfa neu diroedd cyhceldus, fod byth dan reolaeth unrhyw sect givfyddol, ac na chaiff unrhyw arian neu diroedd a ddefnyddir at addysg gyhoeddus earhanu rhwng sectau neu enwadau crefyddol. Y mae ysgolion y Tal- eithiau, gydag ychydig eithriadau, yn rhydd- ion; ac yn cael eu cynnal trwy drethi neu waddoliad. Y mae y wHedd a gndwyd rai blynyddoedd yn ol, "Y Tircedd Cyhceddua at gynnal addysg," yn dyuodi flynnoxjell y gwaddoliad hwn. Mewn gwirionedd, y mae Llywi diaeth yr Undeb wedi anrhegu Llyw- odraethau y Taleithiau a rhoddion mawrion o diroedd cyboeddus i'r pwrpas hwn. Dy- wedir fod y gwaddoliad hwn mewn rhai o'r Taleithiau wedi dechreu cael ei ddefnyddio at ddybenion sectaidd, yn enwedig gan Eg- lwys Rhufain, ac ymddengys yn awr yn debygol fod y teimlad hwn yn erbyn y defn- yddiad hwn o eiddo y cyhoedd wedi gwneyd mwy o niwed i'r Democratiaid yn yr ethol- iadau Hydref diweddaf na di-n arall. Modd bynag, y maent wedi penderfynu gwnpvd eu goreu yn erbyn y gwelliant* sydd yn diogelu addysg ddyddiol rhag rheolaeth enwadol. «

Yn ei adroddiad wythnosol y mae y Cof- restrydd Cyffredinol yn awgrymu y priodol- debo gyfrif y boblogaeth bob pum mlynedd. Ar y 3ydd o Ebrill Desaf byddwn bum mlyn- edd oddi wrth y diwrnod ar ba un y cyfrif- wyd y boblogaeth yn 1871, a bydd pum mlycedd arall cyn y gwneir cyfrif swyddol artill o honynt. Barna y Cofrestrydd Cyff- rediaol fod deng mlynedd yn ormod o amser i ddisgwyl am wybodaeth sicr am gynsydd y boblogaeth, yn enwedig yn y trefydd mawr- ion, ae am hyny awgryma y dylid 'eu cyfrif bob pum mlynedd. Ar y dybiaeth fod pobl- ogaeth Llundain a'r trefydd mawrion wedi cynnyddu er 1871 yn ol yr un cyfaitilrwydd ag yn y deng mlynedd blaenorol, cyfrifa y bydd poblogaeth Llundain-hyny yw, o fewn cyleh cofrestriad marwolaethau—yn cvrhaedd i i 3,489,428 omol y flwyddyn hon. Poll gteth yr un dosbarth yn 1871 oedd 3,251,804. Ond Did ydyw hyn ond rhan yn unig o Lun- dain. O'r tu allan iddo y mae gwregys llydan o ddoabarthiadau cyffiniol, heb fod oil yn dal perthynas uniongyrchol a'r canolb irth ond yn ymestyn at Uxbridge a Staines ar un ochr, ac at Epping a Chiaelhurst ar yr cchr arall. Dyma Lundain heddgeidwaid y brif- ddinas, ac y mae y rhan o honi sydd o'r tu allan l awdurdod Bwrdd y Gweithydd yn