Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
9 erthygl ar y dudalen hon
HAP.CHWAREUAETH YN NGHAERNAR.…
HAP.CHWAREUAETH YN NGHAERNAR. FON. SYR, -Byddaf yn dra diolchgar os caniatewch i mi drwy gyfrwng eich newyddiadur ofyn a wnailf rhywun fod mor garedig a rhoddi ychydig oleuni i mi ar y mater isod Hysbyswyd fl gan ddyn geirwir ei fod yn ffair Calnnmai ddiweddaf,a gynhaliwyd yn Nghaernar- fon, a phan yn sefyll yn ymyl y castell gwelai ddyn yn edryoh arol bwrdd, ac yn cymhell pawb yn mlaen i drio eu two. Yr oedd y bwrdd wedi ei baentio yn Wahanol liwiail, 08phawboodd yn ymgeieio yn rhoi ceinieg i lawr at y lliJf « ddewis. ent. Wedi i chwech neu wyth o geiniogau'gael'eu dodi 'i latTr, yna byddai y dyn yn gollwng marblen i lawr rhyw difrr bychan oedd ganddo ar y bwrd ,ac ar ba liwbynagly safai y farblen yeawl fyddai wedi dodi ei geiniog ar y lliw hwnw fyddai yn cael 7 r holl geiniogau oddi gerth un, yr ho > a gedwid gan y dyn am use y bwrdd. Yr oedd pob. path yn ymddangos yn ddigon dlntwed. Ond y mae yn amlwg ei fod yn drosedd o'r gyfraith, ac oberwydd hyny gwelwyd cymaint a phedwar o heddgeidwaid ar yr un adeg yn ceisio el ddal yn y weithied. Wrth ddarllen etch newyddiadur yr wythnos ddilynol gwelais el fod wedi ei ddal a'i ddwyn o flaen yr ystusiaid ac wedi ei gesbl. Yn y bazaar a gynhaliwyd yn y Pavilion, yr oedd yno yn mblith pethau ereill i dynu arian o bocedau pobl, ddyn pren a phibell bran yn ei enau, a 'dyn ieuanc bonoddigaldd yr olwg arno yn sefyll yn ei ymyl ac yn cymhell pawb i dreio ea lwc. Yr oedd ganddo rimjs yn ei law, ae am geiniog c'lld nifer o rings I geisio eu taflu fel y safent arbibelly dyn pien, a phwy bynag a lwyddai i wneyd hyny byddai yn derbyn gwobr. Yn mhUth y dosbarth oedd yn meidu chwaeth at y fath orchwyl, gwelwyd amryw o heddgoidwaid mewn ymdrech ealed yn ceif-io ymgyrbaedd at y nod uchel ac anrhydeddus o daflu y ring 1 sefyll ar y bibell bren. Yn awr, yr hyn a ddymunwn gael ei wybod ydyw, beth oedl y gwahaniaeth rhwng gweithred y dyn wrth y castell a'r dyn yn y Pavilion? Os nad wyfyn cam jymeryd, byd iai bawb yn ystyried y dull ag oodd yn y Pavilion yn fath iselaf o gamblo, a pha gwneid y peth y Sadwm aesaf ar un o heolydd y dref ni phetrusaf ddyweyd y byddai boneddigion y ootiiu gleision yu dangos eu hawdurdod trwy eu cymeryd i fyny o flaen heddynadon Un ffaith arall y dymunwn gael goleuni ami. Yehydig amser yn ol, yr oedd ty neu ddan yn myned i pael ei lam 0, ond daeth y pelh i glustiau yr awdurdodan heddgeidwadol, a rhoddwyd stop ar unwaith ar y oynllun. Yn y Pavilion yr oedd yr oil bron o'r rtfflio yn cael ei gario yn mlaen dan nawdd y prif-gwostabl. A oedd rbywbeth yn cyfreitbloni y naill yu fwy na'r llall P Onid rsfflio ydyw rafflio yn mhob man? A chan el fod yn anghyfreithlawn yn un lie, onid yw felly yn mhob lie yn y deyrnis ? Dywedir i mi fod yn y Pavilion ddau o hrowyr Prydain Fawr, a phan aed at un ohonynt i ofyn iddo brynu tocyn mewn leffla dyna ddywedodd, No, it is a direct violation of the law." Yn awr, dma ddywediad un o'n barn- wyr felly, Yr oedd pob un o'r rhalaedd yn cario y path allan ya droseldwr o'r gyfraith, a'r prif- gwrstabl yn en plith, pryd ag yr oedd yn derbyn ewm mawr o'n harian am ofalu fod y gyfraith yn cael ei chadw. Hwyrach mai yr on fath ydyweyd rhywrai y tro yma eto, fod y prif-gwnstabl i gael nrfer (i disirelcn. Fellyynwirl Y mae discretion y prif-gwtistabl yn bwysicach na'r gyfraith. Peth stall, hefyd; nid oedd y rhai oedd yn bwriadau refll!o y taiyn yn meddwl cael mwy na'u gwerth am danynt, aDd yn y Pavilion 'roedd- ynt bron yu 4dieithilad yn gwerthu cymaint dair gwaith o dosynau a gwerth y peth y byddent yn isfflia am d\no, yr hyn sydd gymaint pechod ag ydyw ton y pyfraith. Yn awr, os ydyw y gyfraith wedi ei thori gan y personau uchod, oni ddylid eu cymeryd i fyny. Yr wyf yn slcr pe buasai dyn ty- lawd yn euog y buasai yn caej ei gymeryd i fyny, o& felly paham y soldefld y rhai hyn P Ymofynydb.
y OYFLAFAREDDWYB A OHOLEG…
y OYFLAFAREDDWYB A OHOLEG GOG- LEDD CYWRU. Bra,—Q«n i chut, o'ch hynaweedd, ganiatau i mi draethu fy Ugo, or yn feitbach nag y bwriedais ar y cychwyn, ar yr Hawl (Claim) a anfoaodd Bangor l'r cyflafareddwyr dros leoli Coleg Gogledd ClDUU yno, eifynlaf arnoch wneyd cyflelyb gymwynai y waith hon eto. Er pan ysgrifenais hwnw, y mae adroddiad swyddogol o'r gweithred- iadau o flaen y cyflafareddwyr wedi ei jj/uoeddii is at I wiaW y dymunai alw sylw. Ya y Wjthyr bluam), ceisials nodi allan y dnedd amlwg a digamiyniol a ganfyddir yn Hawl Bangor i gamarwain y cyflafareddwyr, drwy ddarnguddio ffeithiau a rhoddi gwedd ar bcthau na foiddiesid oni bai i'r Hawl tod yn guddfcdig o olwg pawb end y cyflafareddwyr a phwyllgor Bangor, a'a bod yn pendertynu mnnteisio ar hyny ao anwybodaeth y cjflafaieddwyr. Gwyddai y sawl a'i linn. iodd beth oedd ynddo, a pha effaith a ellid ddysgwyl oddi with eu ihesti fa'th a manwl o rin- weddau gwlrioneddol a dyebymygol, nts paial ujtj nad oedd awyddfryd jeddyat i anfon cyarychiolydd i Lundain. Out bai i Iiai Jttefydd anyttywellt—Dinbych a'r Bala yetytied hyny yn briodol, fe gollcsid y faotais a gaed o gaol cipirem ar jr hyn a elai yn mlaen yn cldiarwybod i'r byd ta ol i'r lloni. Y cyntaf o's ehwe* cynrycbiolwr a lofarodd o flaen y cyflafareddwyr oedd Mr John Robertpdroo Fangor. Daethai yno, meddni, nid i wthio (urge) hawl Bangor arnynt, ond i ateb gwrtbddadleuon a alltwal godi yn ei herbyn. Da y gwjddai fod 1r oil a ellid ddyweyd o blaid Baagor yn yr Hawl, ao yn wir lawer yn ychwaneg, a byny well et osod allan gyda geiriau cymeradwy yn ddoniol mewn argiapb.ac yn Haw y cyflafareddwyr er's W) thnoøau yn lefeinlo eu meddyliau. Ond gan iddo ddyfod, aid hir y bu cyn rhoddi ar ddeall iddynt el fed wedi cludo niter o ddelsebau yno i'w ganlyn o blaid Bangor. Gan ei fod mcr ddihocod, dymunai byebyeu y cyflafareddwyr o ddygwyddiad bychan a gytnerasai le yn yr ante-room, tra yr oeddynt yn dysgwyl i'r cyfaifod ddechreu, set, i withwyneb- iadgael ei amlygu gan fgynrychiolwyr rhai o'r trefydd cydymgeleiol i ",flwyniad'ydelsobau hyny, ae apelial at y pen hwn yn y geirian canlynol: Nis gwn a fuasei eich harglwyddiaethan yn ystyxied allan o drefn ynof gyfiwyno y deisebau hyn a anfonwyd i all ddoe yn ffafr Bangor fel safle y coleg." Er dirfawr lawenydd iddo, atebddd Arglwydd Cailingfoid:—"Nid wyfyn canfodun rbeswm droa na ddylem eu cael." Ymddengys fod eaith ohonynt o Fon, ao o'r ihai hyny chweoh yn Cafr Bangor ac un dies Fangor nen Gaernar- fon. Er mai y dydd blaenorol y oatodd Mr Roberts hwy, ac met ddamweiniol a diarwybod iddo oedd eu bodolaetb, dywed with y cyflafaredd- wyr fod yr enwan oodd withynt wedi eu dadan. joldi (analyze) a'u cael lei byn:—" Arwyddwyd hwn gan 17 o foneddiglon, 38 o professional mm, 75 o fieimwyr, 106 o fasaachwyr, 21 o weithwyr, 13 o weiaien tteimydd, 1 forwyn, 39 o fetched, a 2 o blant (yn gwneyd gytanswm o 315). Dywedir letyd fod swm y cvfratiadau wedi eu nodi yn fanwl arnyst Yn ychwanegol at hyn, CTflwynodd Mr Roberts ddeieebau a ddaeth i'w law.medd ef. yn nftomf y rbeilffordd, patiar ffrchv yn ilw dsitbl i Lundnln, oddi wrthweith- wrr yn chwarilan Llandwrog a Llanllyfni, « tlrgoUoB B. thew.a-arwyddwyd yr olaf gau lywvad pwyUgor y chwarel a llywydd pwyllgor iied Bethesda. Mor doirgcl y llwyddwyd i gadw v deiasbau byn y djmunwyd ar Mr Roberts eu cyf- Iwyuo, a'r fath gals s wnaeth yntau i roddi arben- igtydd ar hYDY. Rheawm dft pabam. Oblegid, rnodd y Parch E. H. Rvans wrth y cyflafareddwyr ii Nynl a gytunnfom, ac yr oedd cyd.ddeall. twriaeth ihwng y ddau bwyUgor yn Nghaomarfon a Bangor, nad oedd deisobau i gael eu oyflwyno, fel na chieid drwg-deimlad, ac anfonaaom ein hysgrifeuydd i Fangor tiia tliair wythnos yn ol i holi ypwyllgoi'.yno a'oeddynt ynbwriadu cyflwyno dcie >>bau. gan i aibrwd godi eu bod. Nia gwn a rodd- wyd uurhyw sicrhad (pledge), ond dywedasaut na wyddent ddim am danynt-cto yma y ceir hwy iieddyw yn cael eu eyflwydo-se yr wyf yn gweled fod hyd yn nod tryeorydd yr holl yagogiad [Capt. Yerney, bi al, wedi bod mOl; annoeth aj[ at. wyddo un obonynt. tiallaacm ni gael deisebau o holl Og'edd Cymru yn ffafr Oa emir fon, ond ni wmethom ymgais at hyny, am y credem na fwr. iadai yr un o'r t-efydd cydymgeieiol "gjflwyno deisebau." Dywcdii yn mhellach ei fod yn teimlo yn aicr, pe apdid at y bobl-pe goddef- aaid i bob dyn. dynes, a phleutyn yn y Gogledd bleidleisio, y buasai y niwyafrif mawr dros Gaer. ziaitou. Mr Morr's, cynrychlol/di Gwrecsaai, a brotest- ialyn erbln y deisebau, gan sicrhau y buaaai holl sir Dretaldwyn o bhid Qwrecsam.rhau helaeth o air Feiiionydd, y Wyddgrug, Peaarlag, a Llangollen. Mr Mostyn Williams,cynrychiolydd Rhyl, a sier- liai y gallBBent hwythau gael cynifer a fynent o enwau [with ddeisebau o wabanol gyfeiriadau o Gymru, ond ni ddychymygasant am y fath beth. Er y dadganiadau pendant hyn yn eu hllfbyn,"n derbyn wuaed, a rhoddwyd pob chwarcu têJ i Mr Roberts alw sylw at enwau gwyr o Irl, ao yn arbenig felly at yr elddo ysgrHenydd oylfredinol Mon (Capt. Verney, Rhiaafa) yr hwn a arwydd- asai yn flab Bangor. Gallem dybio tod pethau yn myned yn mlaen yn ogoneddus (chwedl Tal.) tra yr oedd Mr Roberts wrth y gorchwyl yma, oblegid oeir fod Mr Mundella, with wrando atno yntiacthu am weith- redoedd nerthol y Monwyson, yn mithu peid'o tori alian i ddadgan el; synclod at ha;lfrydedd "amaethwyr tlod!oa yr ynya yn addaw 6000p at y colez,alrhoddodd hyny adgyfodiadji ffaith bwysfg yn meddwl Arglwydd Brarawell, a eban anghofio ei buc.toiodd ar duwu Mr Roberts gan ddyweyd "Gwyr yr Arglwydd Lywydd, yn ddiau, a Mr Mundella yr un modfod y trots a ant o Fon i Fangor yn unionsyth, tra os bydd eiste-i mynt'd i Gaernatfon o Fon rhaid fyddai i chwi fyncd gydÙ tip-train, ac aros yn Mangor hyd nos y byddal train i Qaemarfon." Pwy fu yn coachio y barwn mor dda. fybcJ.Jyn uirgelediRaethau Brad- shaw! Ni raid dychmygu y paiodrwydd gyda'r hwn yr atebodd Mr Roberts fod hyny yn bod, ac yr ychwanegai ato, yn gymaint ag y safai Baofjor ar T lins y gorfyddid arcs yno pan ar daith o Fon i Gaeinarlon aln awr i awr a hanner. iStrike ddigymhar oedd y deisebau Ond erys :n ddirgelwch i ni pa fodd y gallodd y cyflafar- eddwyr eu detbyn o gwbl, tra yroedd cynrycliol- vyr y trefl a ddaethant atynt yn gwitlidystio yn uufryd fel y gwuaothant. Modd byoag. felly fu, a gall pob dyn dyrm y casgliad ycaidengyg yn fw/af natuiiol iddo oddi with eu hymdlygiad. Gresyn ca roiJasai y cyflafareddwyr yr un pwys ar y dei»eb»u hYu a* y ceiaial Mr Kobetta ddangos ddylid roddi ar r&i Mr Geo yn erbin Bangor, uuig amcan y rhai oedd, meddai wrth Arglwydd Bram- well, liesoli y dief neillduol hono tdiubyeb) drwy godi, os gellid rywfodd, wrtbwynebrwydd i hawl- ian tref a ygtyriai yn brif wrthymgeiaydd. Dim pwya yn noiseban Dinbych yn erbyn Bangor, air, am mai J r amcan with eu hanfon oedd sicrhau y coleg. Faint o bwys, atolwg, yn ol syniad Mr Roberts, abarcu oddi ar yr uu safon, a ddylasai y cyflafareddwyr roddi i'r dcifebau liechwraidd gaed yn ffafr Bangor ? A fu elioei y fath dwyli-ym- lesymiad, a hyny gvj gyfreithiwr! I ci ymddengys pelydryn o oleuni yn tywynu ar y dirgelwch sydd yn nglyn asr ymddygiad y eyf- lafaieddwyr gyda golwg ar y deisebau wrth ystyr- lel -an ffoith, tef, yn ddieithriai, pa bryd bynag y gwnai y Parch E. U, rivans yr liyn'ellid ei ystyried yn bj;1 ya B.ngor y odd Mr Mundella ac Arglwydd Bramwell ynddiymarcs ynci stal,ei gy Wiro,neu'yneigroe?-hoH. biid dychymygyn tarddu o feddwl cul, maloims, yw hyn, ond un aeiliedig ar yr adroddiad swyddogol sydd ar g'oold gwlad, ac o fwn cyrhaedd y neb a chweanyebo ei ddar- da pe cyfioithid ef er tudd y Cymro uniaitb. Rboddaiy Parch E. H. Evans bwya ar adroddiad J Dirprwywyr agvmaiadwyai symud Coleg Aber. Jstwytb iGaernarlon nanFangor oblegid iddynt yno elkwi Caernarfon gvntaf.ac nid Bangor,a chaufod B o flaeBO yn y wyddor.nud dygwyddiadldamwein- ¡lydcedJ,oua loa bwdadedig i eu bod yn rhoddi y flaenoriteth i Gaera«rf>n ar Fangor 0' ebai Arglwydd Brimwell, "huasal unrhyw ddya o Uaeriiarfcn yn euwi CaernarÎuu yn ^yntsf, aID mai Caeroarfon yw pen tref sir Gaernarfon," 8*n briodoll y syniad o leoli y coleg yno i SIr Hugh Owen. Ond yn anffodus i- reayueg a i aawylodaeth, nid gAr o Gfternarfon cedd Syr Hngh ond o Fon. Scoddodd yr un cyflafareddwyr egwyddorl lawr yaKghaevjydd y dylai efrydwyr yeoleg,mewn trern ildo !Tfnu,drigoyn y:dref nen'r gymydogaetb,fel y CaUent fjned yn ol a blaen yn ddyddiol. Nis gellir fwadu nad oedd gan Caernarfon y fantais hon o ddwyn rnwy o'efryawyr i'r coleg a allai ddyehwelyd I" Y, Lwyzaa Bangor, fely dengys araetb y Pa:ch E. H. Evans, oblegid gall 70,000 ddyfod iddi hi ar ol taith hanner awr am o 33 i 9c. Ond mynai Arglwydd Bramwell gael gan y Parch E. H. Evans gyffesu fod Bangor yn fwy raanteisiol i Ynyø Mon na Chaemarfon, ei tori min ei lesymiad. I gjfar- fod hyn, crybwyllodd y Parch E. n. Evans am yr ageilong sydd yn Nghaornarfon a'r cychod yn Moel-y-don a gatiant yn mlam dramwyfabaihaus rhwng Mon ac Arfon. Bludod mor dda y ccfM Arglwydd Bramwell am daith a gymerodd yn yr agetlong o Gaernarfon i Dal-y-foel, Wr nitir fechan o dai cedd yno. er mWJn dinystrio gwith- dflHdl v Purch E. H. Evans. Maent yn ddieithr- I laid yn gwybod ao yn cofio pob peth s;dd yn anffafrlol i Gaernarfon. Mor oghr y den-010,14 J Pdrch E. ø, I EviJS » gall Esgobyddiaeth B-angor ultreM'o y Coleg, drwy nedl allan effaith yr eglwys fgadeiriol ar YmtkS^Wuwyr y ddtaaa hoao yn y frawddeg anatebadwy-" Bbvddfrydwyr yw Ymneillduwyr Oymrn, ond TOIÜld yw Ymneillduwyr Bingor." I ddylanwadEglwysig y priodolai at fod y ddinas jn Doiiaidd. Yr oedd amynedd y tri cjflafareddwr yn palln wrth wrando arno, a meddent bob un eu hatob iddo. Caled ydoedd yr ymadrodd, ac 1.Is eaUent ei oddef. Mynent briodoli ei Thometh i deimlad o gymydogaeth dda at Arglwydd Penrbyn, oblegid ei luaws cymwynasau 1n y dlinas ar 8rdalr;edd. ceisiei Arglwydd Bramwell orfodi cynrychlolydd Conwy i ddyweyd fod yn wtll gauddo i'r colfg fod yn Mangor na Chaemarfon, ond ni wnaeth. Pa angen oedd am y fath gwestlwn ? Mor ryfedd yr ymddoggys y gofyniad aroddodd Arglwydd Bramwell i'r Parch E. H. EvaES A ces eenych leoedd o addoliad Ymneilldaol, neu beb lod felly, yn Nghaernatfon He dygir gwas- anaeth yn mlaen yn Saesoneg ? Ni ofynodd hyn yn nghylch yr <• educational centre." Yr cedd ei bod yn ddinas Esgobol, pe na boasai yr Hawl wedi udganu dim yn el chylch, yn rbwystro y posibilrwydd i'w arglwjddiaeth synitd am foment en bod hwy yn eistedd yn mro a cbysgod angall mewn tywyllwch Aiphtaidd. Pan atebwyd ef fod yn Nghaeinarfon bedwar o addoldai Seisnig, buan y cododd Mr Roberts, ihag ofn fed yr eli llygaid a roddai Mr Evans i'w arglwyddiaeth yn tueddu i niweidio Bangor, i sicrhau fod gan bob enwad yn ei ddinas ef le Seisnig i addoli ynddo. Ond yn go On ft y cwbl, rhutbrodd Arglwyddi Bramwell a Oarlingford i'r Parch E. H. Evans pan ddywedodd wrthynt yn ddifloeegni a didder. bynwyneb fod ganddo witbwynebiad i Lywoaiaeth Ryddirydig roddi y colej; lie yr oedd y fath ddy- lanwadau Toriiidd ac Eglwyeig yn ffynu; ac yn ei gynddaredd oblegid iddo feiddio maeiitumio y fath syniad, gofalodd Arglwydd Bramwell am olchi ei ddwylaw yn ISn oddi wrth y dyblaet1 fod a wnelo ef ddi o a'r Lllwodraeth Byddfrvdig breacnol heblllw pleldlelslo yn el herbvm [No. thing to do (w th the Govzrnment, except to vote against them, as I have done lately ] Er dangos mor agored I gael eu camarwain oedd y cyflifareddwyr.sylwcr ar un neu ddau o blith llu- awso'r gofyniadau a roddent i'r cynrychiolwyr: Mr Mundella: "A ydywyn ffaith fod yr esgob yn pregethn yn Gymraeg weithiau?" Arglwydd Bramwell: "Aydywyr esgob ynbywyn Man- gor P" Hr Mundella (pan oedd Mr Roberts yn oyflwyno y deisebau o Landwrog, Llanllyfni, a Bethesda): "AI yn air Gaernarfon y mae y rbai ynaf Holai Arglwydd BramweU lie yr oedd Bethesda. Slorhai Hr Roberts ef mal pentret mawr ar hen ffordd Oaergybi ydoedd o fewn pum' milldir i Fangor, ae yn ymarferol yn ffurflo rhan o Fan. got." Holir pa faint yw poblogaeth Bangor a Chaemarfon. Dywed Mr Roberts fod Bangor yn 11,370, a sylwa Arglwydd Carliogford fod poblog. aeth Caernarfon tua'r un faint, neu ychydig fwy. I'r hyn yr ateba Mr Rtberts ychydig yn fwy. Ydyw, meddwn ninnau, yn fwy o 626 yn ol yr ystadcgao a anfonwyd i'r cyflafareddwyr. Ceisiodd Mr Roberts eu camarwain yn nghylch methiant Coleg Athrawol Caeinaifon, ond mawr ddiolch iddo, fe fethodd. Yn anffodus i Mr Roberts, gwyddai Mr Mundella ar y mwyaf am hwnw, ar ol y wera a gafodd gan Mr Henry Richard, A B., ac eitill, y Senedd-dymhor diwedd- at. Credit fod y ffeithiau y galwyd sylw atynt yn y llythyran hyn yn eglur ddangos fod Bangor wedi mynu a chael mwy na chwareu teg oddi ar law y cyflafareddwyr, a bod "hen dref geaedlaethol =n," yn arbenig-y ddwy hyn, mewn gwirionedd oedd yn tynu am y dorch-wedi derbyny Ilmswrgam," ac nid oes amheuaeth ynof na bydd iddi dalu y pwyth adref, i raidau, yn el IhfJbr el bUD. Pwy faidd ei teio am hyny ? —Yr eiddoch, &o., NORIPAL. I
LLEOLIAD COLEG GOGLEDD CYMRU.I
LLEOLIAD COLEG GOGLEDD CYMRU. I SYR,-GeMr sicrhan na allasai nnrhyw bender- fyniad arall o elddo y eyflafareddwyr, heblaw yr un y darfu iddynt gyduoo arno, daro Cymru & chymaint syndod, set bod Bangor, o'r boll leoedd cydymgeisiol, wedi cael ei ddawis fel safle man- teisiol a chyfleus i Goleg Wogledd Cymru, Ond yr hyn yr ydwyf am alw ystyriaeth ato yn awr yw- A ydyw y cyfryw benderfyniad yn deifynol ac yn ddialw yn ol ? Yr wyf yn barnu nad ydyw: o leiat, y mae rhesymm cedyrn paham y dylid apelio at y cyflafareddwyr ar iddynt ail-ystyried eu dedfryd. Dylai yr boll drefl cydymgeisiol, os nad boll drefi Goaledd Cymru yn ogystal, ddadgan eu dymuniad taer ac unfrydol-dadganiad a ddylasent eu wneyd pan ollion y cjflafareddwjr —fod Bangor yn He tra annymunol i'r coleg fod ynddo, a hyny oblogid dau reawm:- 1. Fod Bangor yn ddinas esgobol as yn Geid- wadol, tra y mae Cymrn yn Anghydffurfiol i fesur saith o bob wyth o'i phoblogaeth, ac yn Rhydd- frydig yn ei golygiadau politioaidd i oddeuta yr un cyfartaledd. A ydyw yn bosibi fod y cyflafar- eddwyr mor ddiffygiol mewn teimlad ac ystyriaeth fel ag i wasgu arnom y fath anmhriodoldeb P Neu, a ydynt hwy yn oter dybied nad yw yn ddichonadwy i goleg lwyddo oddi gerth o dan gys- god a nawdd cglwTs gadeiriol ? Tybed taw oher- wydd hyn y dewisasant dret InymJl Llandaf fel safle Coleg Deheudir Cymru P 2. Mae yn beth tra anfoddhaol na ddarfu y cyf- lafareddwyr roddi eu rhesymau i ni paham yr etholwyd Bangor. Yn awr, os darfu iddynt gael eu tywys i wneyd eu dowisiad mewn canl/niad i arddangosiadau cynrychiolwyr y gwahanol dreft, fel y gellid yn rhesymol dybied, ac os gellir profi fod trstiolaeth cynrychiolydd Dangor yn gamarweiniol I raddan pel), yna y mae yn eglur y dylai yr holl achos gael el ail-agor fel ag i dderbyn aidystyr- iaeth oddi ar law y cyflafareddwyr. Yn awr yr ydym oil yn gwybod )n dda taw y pwynt gwanaf yn achos Bangor ydyw ei safle naUlochrog ac anghyfleus, gan ei bod mewa congl ar Ian y mor, ac ar derfyn pellaf Gogledd Oymru. On i beth ydoedd mynegiad cyfreithiwr a'i cynrychiolodd am dani P Ei bod yn dref hynod gjfleua i holl Ogledd 0 mra."—" Most conveniently situated for the whole of North Wales" (! !). Haerwn yn ddibryder nad hawdd dyfelsio haeriad mwy cam- arweiniol na hwn. Lie oauolog megya y Bala yn unig a all wneyd yr honiad hwn, ao nid lie yn sefyll ar y terfyn. Mae yn amlwg fod y cyfryw fynegiad am Fangor rywbeth yn gjffelyb a phe byddai Plymouth nea Southampton yn mciddio haeru fod eu safltojdd hwy yn hynod gyfleus fel cyrchfa i holl Loegr. A diau pe gofynasai y cyflafareddwyr i'r twrnai o Fangor, A ydyw tref Bangor yn gyfleus i drefi Llaniaioos, Drefnewydd, MaVtwya, Trallwm Cooh, a'u hamgylohoedd i gyrchu iddi, 01 atob o angenrheidrwydd fualllli Oh dear iits, ydyw yn hynod gyfleus, canys y mae felly i 'lioll Oglodd Cymru. Prln y mae yn flngenrheidiol dyweyd fod camddarluniad amlwg yn gynwyeedig yn y dfstiol loth uchod a roddwyd gan gynrythiolydd Bingor, ac y mae pob He i gredu fod y oyfryw dystiolaeth wedi bod yn oflerynol i wyro barn y tri cyflafareddwyr, y rhai a e steddent ar yr aohos yn L'undain. Yn gymaiut ag i'r amryfusedd ddygwydd.taer auogaf holl drefl Gogledd Cymru, ao yn neillduol trefl cystadlenol, Caernarfon, Conwy, Dinbych, Rhyl, Gwrecsam,a'r Bala, i anfon deisebau i fyny at y cjflifareddwyr i wasgu arnynt yr angenrheidrwydd, o dan yr am. r.,ylchiadau,t ad.ystyried yr acbl's Myner tystiel- Hth gywir am tafle, yn nghyda mantession ac nnfante!s!on pob 11a, drwy i bob tyst fod yn Odarostyngedig i groes-bo'iid llym, canys heb dystielaeth gywir fel sylfa-n, angenrhaid yw i'r rheithfarn fod yn gamsyniol. Pan yn deisebu, adgofler y cyflafareddwyr ei fed yn hytrach )n annaturioi, os nudyn cyf/aoogi o galedi, i oifodi yn ddiachoi wyr ieushic C/mru, o barai y mae y iluaws yn Anghydfforfwyr, i anadlu awyr dinas eagobol syddyu sawru mor drwm o Uchel-Eglwys- yddiaetb, olyniaeth Apostolaidd, yn nghyda 'pob peth sydd yn groo3 ao yn gondemniol i egwyddor- ion Anghydffurflaeth crefydd y genedl. Ar bob golygi id.y mae Baugor y lie mwyaf annymunol ac anfutejsiol o'r oil, 00 ml dim Uai naxcham- dystiolneth ddyoryd a euill n!d iddiyiuddugoliaeth. L'niouer y p-,th jn ebrwv JJ. Gwladqarwb. O.Y.-Ymidcngya nad y cyfreitbiwr o Fangor yn unig sydd yn enog o garnddarlunio sefyllfa ddaearyddol lleoodd, canys mewn erthygl arwein- 101 mewn cyfoesolyn Ceidwadol yr wythnos ddi- weddaf ysgrifena y golygydd yr hyn a ganlyn paithed Cocwy a Bhyl. Ar ol crybwyll am gsnol- ogrwvdd Caereaifon I Oilsdd Cymru (!) ii yn mlaen i ddywedydGaUasai Rhyl neu Gonwy hawlio eu bod yn hynod gauolog i bob rhan o Ogledd Oymiu Felly yu wir Os gall llbyl a Chonwy hawlio «anologrwydd,nidydwjf ya gwelel nas gal,l Abarmaw Serdjfl gyda'r un piiodol- nas gall Abormaw so A, vs y maent o!t y debb?Uoyt?Bpeta,c_a' ? a.et n 011 '1 nal fel y Hall ar derfyn eithaf Mope.? ,mru. 1\1 a <eddyHe!Oorwont'rB? IVU mwy eU bod hwy yn ag08 a bod yn ganolog f Oglodd OyMm 0 M, y maent hwy yn ddigon peU o fod feUy, omys y mae genym awdurdod ucbel mai Thyw!a tua chymydogaeth Coawy a Rhyl y sail canolbwynt Gog!edd Oymru. A oes rhyw bendrondod wedi syrthio ar ddynisn yn ystod y dyddian diweddaf, Illes y rcaent wedi colli pob dirnadaeth am leol- aeth i-L?.
ANDRONICUS A BILUARD8. I
ANDRONICUS A BILUARD8. I I Sys,-Byd-laf yn mwynhan yegrifeniadau eich I ) gohebsdl 11 Andronicus ar y cyfan, ao yn cyd- welea olvffladau ar y gwahanol faterion a ddygwyddaiit fods dez e. "brol! be11 eithriad: ond y mae el sylvradau Yi wythnos ddiweddaf ar Glwb Rhyddfrydol Sir Gaernarfon, a'i waith yn ceido otfiawnhau gwfig-ddifyrion i'r boblienaino, yn angb/dweddol hollol a'r athrawiatthau laehus a bregethir ganddo y naill wythnos ar ol y Hall drwy golofnau y Genedl. Yn ei ddesgriflad o gyfleusderan mewnol y sefydllad dywed;—"Y mae y billiird-room eto yn yetafell eaug a obysurus gyda bil,ia,d table ccstfawr, neWfdd spon." Oymerwch gysur, gan byny, fecbgyn ieuainc tref Caernarfon, a'r ardaloedd amgyicnynoi, owrieair eich gwneyd chwi sydd o Ryddfrydol 8ch yn gystal gamblert ag ydyw y Oeidwadwyr bob dydd. Kid ydym am fod ar ol iddynt mewn dim ar wyneb y ddaear. Wrth geisio cyflawnhau y chwareuaeth hwn, sylwa mewn dull athronyddol dros ben: "Nid chwaeth pob dyn ydyw myn'd i'r capel bob noson o'r wythnos, ac nid Irwy orfod* aeth y ce'r pobl i'r capelau. Gwlad rydd ydyw hon." Tra yr ydym yn addef mai "nid chwaeth pob dyn ydyw myned i'r capel bob noson o'r wIth: nos," dymunem yn barohus awgrymu fod cryn teUder rhwng Ty Dduw a'r hilliari room. Tybed nas gellir cael lluaw8 o bleserati mwy teilwng o bwysigrwydd eln bodolaeth yn rhywle rhwng yr eithafoedd ym. Beth nm ddarUen a myfyrio f Bath am wncuthur arbrawfiadan gwyddonol? Bith am ymdrechu ymberfieitbio mewn gwahanol gangenan gwybodaeth a chelfyddyd P Ynwir, ofer yw (eihten son-1 mae'r maes yn ddidarfyn. Biliarit,bid siwr. Clywaisfam i faohgen ieuanc un-ar-bymtheg oed yn dyweyd, â'l dagrau yn treiglo yn loewou dros el gruddiau, yr wythnos ddiweddaf oil, fod ei mab wedi dechreu cael bias ar chwareu bigatel'e (brawd i'r chwareu arall), a'i bod yn methu ei gadw yn y ty gyda'r nos, ei gael i gape! nag eglwYI an noeon yn yr wytUnos, nao mewn gwirionedd ei gael I ymhyfrydu mewn dim na neb arall, end y chwareu hwn a'r dosbarth ieuenctyd sydd yn ei hoffi. Dylid coflo fod gan chwareuon o'r natur yme afael cryf anotchfygol bron ar y sawl sydd wedi eu swyno ganddynt. Y mae eu dylanwad wor north- ol ar ddyn ag ydyw eiddo y diodydd meddwol, ac ychydig o'r ihai sydd yn cellwair fi'r naill sydd yn diano o afaelion y llall. Tybier am ddyn ieuanc hollol sobr, ae yn perthyn i'r clwb hwn. Y mae yn cael hwyl anarferol g,d.I billiardt, ao o bosibi yn mhen amser mai efe fydd arwr y bwrdd. Nid yw diod feddwol hyd yu hyn demtasiwn yn y byd iaao-chwareu billiards, a dim arall, ydyw holl hyfrydwch ei enaid. Yn mhen amser y mae yn symud i dref ddyeithr, He nad oes billiirdt i'w cael end mewn tafarndai Dim pwys yn y byd-rbaid iddo gbel myned atynt drwy y cwbl. Nid yw yn yfed ond diod ddirwestol yn y dechreu; end beth am y dlwedl f Atebed ocheneidiaa miloedd o feibion mwyaf g~be'thiol Oymru. Nid yw ond oferedd i"Adronicus, "naJneb drwy yr holl Iyd I gyd geieIo tynu y daiont Ueiaf allan o'r chwareuon Uygredig a dinystriol hyn. Hyderwn na bydd i egwyddorion gwagsaw o'r fath yma dderbyn croeeaw yn eiu gwlad, ond y bydd i ni gilio oddi wrthynt megys ag oddl wrth seirph gwenwynig. Dywed yn mhellach, wrth son am rhyw gyfaill o DoTi,' 'we y mae genyf barch calon i bobTori goneat a chydwybodol." Buasai yn dda gan :fy nghalon gael un golwg argreadur mor hynod a "Thori gonest a chydwybodol." Nis gwyddwn o'r blaen fod yn bosibl irjrddfrydwr.barchu y fath ymaorph. oriad o ormes, o orthrwm, o dra-arglwyddiaeth, ao o ffieidd-ded gwleidyddol ag ydyw "Tori gonest a chydwybodol 1" Tr ydwyf braidd yn aynu at ysgrifenwr mor fedrus ag ydyw "Andronicus" yn meiddio dadgan gobaith "I bydd billiard cue* Bron Seiont yn ffyn baglau i ryw Radical gwan," &c., "Gwan"yn wir,ni bu gobaith arsail II wanach" na h wn erioed." Nay mae yn rhaid i Ryddfrydiaeth with ,mgeuacb dynion,mewn amgenach arfogaeth na hyn i barhiu yu Ilwyddiannus. Yn hytrach na bod y sefydliad hwn yn wrthweithydd i ddy- lauwad ac attyniad y:dafarn, "ofnwyf mai modi- ion adiryfnerthiad a fydd i'r lasnaoh.-YI eiddoch &c., Junius.
I DI5WE3TV7YR PORTEIDIN-ORWIG…
I DI5WE3TV7YR PORTEIDIN-ORWIG A'R TAFARNDAI. MR GOL,-lgyddai y pentref yma er's blynyddan yn 01 yn cael ei gyfrif yn un o'r lleoedd blaenaf gyda ditwest,, ond fel gyda phob path arall a pymerir mewn llaw y na, mae wedt dirywio yn hyn, aeq cyrhaedd safle isel dros ben; gwir fod yma ynifflUmychiadau ya awr ac eilwaith ar nawn Sabboth, a dyna'r cwbl; ac oni bat am hynir,bussai raid i ni gredu fod yr egwyddor ddirwestol, mewn gair eo ymsrferiad, wedi myn'd i dir anghof. Fel prawf o hyny, gellir gweled yn y Qenedl ddi- we.idaf fod un o'r beer-houses yma wedi gallu caol traydded lawn i weith pob math o witlodydd f meddwo!, a byny heb 81maint ag un yno yn gwrthdyeMo yn erbyn y cyhyw. Mae bYRyoa i mi yn edrych yn beth tra hylla., fd cyBeusdetan ^emtasiynau yn cael eu hychwanegu wrth (in dB hb "d o fath yn y byd oddi wrth net. rWI 8u 0. oidPN 0 weln' G .lIvIfIOI1 I BU, rhwng deg-ar-hugain a uenj-Ja o swyodo^Ca eglwydg, athros eaith gant c: aelodau proffesedig, ac eto heb gymaint ag un o'r oU > ddisou -awtoi i sefyll i fyny yn erbyn yr hyn sydd 1t1 acmjsuro mvyaf o dunyatr arhwystr i Iwyddlant yr Ffengyl q ddim yn y wlad. le yn wir, pe buasent ond bod yn llonydd ni buasent gymaint i'w beio; ond bn Md i awyddogion ae aeld%mu aint i'w belo; ond bu raid i swyddogion ae aelodau mwyat dylanwadol rhai o'r eglwyai gael defeeba yr yaadon ii:n yah wanegyfoddion i feddwi eu cyd-ddynion. O! y iith gysondeb a duwiolfrydedd Dynion sy ar air yn pro. ffetu dilyn Crist ond ar weithredoedd yn ei wadn a'i wawdio. ac yn taer eifyn ar i'r dlafol gael mwy o fantaia i hyrwyddo el deyrnas yn ein mysg. Yr oedd yn ayn iawn genyf weled ar ddeiseb y gwr enwan aelodau parchus a dylanwadol o Bryn- Menai, Moriah, Elim, a'r Erlwyø Sefydledig, dynion ag yr oedd un o'm bath- i bob amser yn dysgwyl rhywbeth yn amgenach oddi wrthynt; yn mysg un o'r rhai cyntaf ami gwelwn enw ysgrifenydd y Feibl Gymdeithas yn y Ile, yn nghyda blaenor enwog arall gyda'r Annibvnwyr hefyd,dywedai y gwr a'r ddeiseb el fod yn drsgwyl cael enw blaenor parchus gyda'r Methodisiaid (pa un a gatodd ai peidio nis gwn), o'r hyn Ueiaf, yr oedd wedi dyweyd wrtho am "alw eto," yr hyn gredai ef oedd cystal ag addewid. Ond prin y gallaf goelio iddo ef addaw, gan fod pawb yn oaelio pethau gwell am dano ef, ond eto gill fod peth gwir yn y stori, oherwydd gwyddom ei fod yn dra amddifad o wroldeb moesol, a digon tebyg iddo ddywedyd wrtho am "alweto" er mwyn ei droi ymaith; ac os dywedodd,gallaf sicrhau i'r gwr gael amryw enwau ar sail y "galw eto," a bod cyfrifoldeb am y cyfryw yn sier o fod yn gorphwys ar ei ysgwydd ef. Oad beth am enwau y rhai oedd arni? A all rbywun gysoni gwaith dynion fel hyn, ag un llaw yn hyrwyddo teyrnas Crist ac a'r naIl yn cadarnbau teyrnas y diafol. OIywsom lawer a ddannod i'r Eglwyswyr yn yr etholiad cyn y diweddaf eu bod, er mwyndybenion politicaidd, yn uno Bible and Beer, ond yma fe gawn Ymneillduwyr yn uno "Bible ani Whiskey" et mwya llathen o galico. Gobeithio y gwnaiff oom- mittes y gymdeithai'sylw o ymddygiad annheilwng fel hyn, a pheidio gadael i'w henw da gael ei dynu drwy y llaid gan ddynion o'r fath. Ao am yr aelod- au a'r blaenoriaid hyny a droseddasant, gobeithio y gwnaiS y gwahanol eglwysi roddi iddynt y cerydd dyladwy am y budrwaith a wnaethant fel hyn i hyrwyddo yn ddirgel y fasnach faddwol. Pa le yr oedd ein dirwestw, I selogly tro yma.? Yr ydym yn cael digon obonynt i siarad, ond neb i weithio. Pa Ie yr oedd ein prif areifhiwr MrJohn Roberts? ein cadeirydd dirwe3tol, D. J mes P prlf arwr dirwestol y sir, Mr Owen Morgan ? ein man dirwestol, Mr John Edwards, a'r trweithiwr dygn hwnw gyda dirwest,Ur Willie Griffith. Yr wyf yn coflo y troion o'r blaen y bawyd yn ceisio cael trwydded o'r fath i'r ty yma ba Mr Griffith yn myned a deiseb at hyd yr ardal i'w Uawnodi y'n ei erbyn, a bu Mr Morgan ac yntau yn y llys yn gwithwynebu y cais, a llwyddasant bob tro; 10 os nad wyl yn camgymeryd, talasant y costau cyf- reithiol o'u poccdau eu hunain. Ond sut erioed y ba hi fel hyn yn awr ? "Pa fodd y tywyHodd yr aur ac y newidiodd yr aur coeth da ?'' Credn yr wyf fl mai nid diffyg sel, ond diffyg organization, In yr achos or anffawd hon. Pe buasai Temlydd- isveth Dda ar ei thiaed fel cyntKbuasai genym lys dirweetol i ymdrafod y pwnc; ond teimlai dynion mawr ein hardal mai ar ffordd dirwest yr oedd Tamlyddiaeth, a mynasant ei chael o'r ffordd, gael iddynt hwy gael gweithio yn well, a dyma ini ffrwyth y gweithio gwell hwnw ag yclywsom gymaint son am dano. Beth dybiech chwi ohono yrwan, gyleillioD P At tOg oedd Hadd Temlyddiaeth r mwyn adeiladu ar ei hadfeilion Idy. i weithu gwiiodydd o bob matb, bemwch chwi. 0 ran hyny, Did rhyfedd genyf fl yw gweled meddwdod a thafarndai yn synyddu, gan y mynir cael i'r cylch eglwysig, y sedd fawr, a'r pulpud, ddynion ag yteimlom at- swyd i gyd-eistedd a hwy yr amaer aeth heibio, a pha rai nid ydynt nemawr gwell eto ond en bod yn fwy gwyliadwrus; nid rhyfedd genyf ychwaith fod Moriah yn cael ei withod i gynal cyfarfodydd dirwestol, ac yn nacau rhoddi y seler i gynal Teml ynddl-dlltan hawdd gweled erbyn hyn beth yw y mater. Ni fyddai yn syn genyf glywed, ar ol i'r dafarn dros y ffordd gael trwydded i ychwanegu ei masnach, na roddir y seler iddynt hwy yn bon- ded warehouse i gadw y gwirodydd! Byddwn i bob amser, yn fy nlniweidrwydd, yn credu fod y pregethwyr yma yn cael eu talu er mwyn gwith- wynebu antoes a phechod, ond hyd y gwelaf il, fel yn yr achos hwn, "lie yr amlhaodd pregethwyr a'chr«fyddwyr y rhsgor amlhaodd pechod a chyf ■ leusderau i bechu," ac. fel y "policeman," nis gwelir hwy byth pan y bydd angen am danynt, ond bob amser ar ol i'r frwydr fyned heibio. Wel, snt bynag y tro hwn, gobdthio y daw dir- westwyra gwith-ddirwestwyr yr ardal i weled drwy yr amryfusedd hwn mai dyledswydd pawb yw d'od allan o ddifiif i wrths fyll y genllff sydd yn ysgnbo ieuenctyd a hynafgwyr yr ardal, yn feibion a morched, i ddinystr anocheladwy, ao y ceir yn ystod y ganaf hwn all godi Temlyddiaeth vn alln fel v bu o'r blaen i wrthweithio meddwdod I åOanfOes;ldeb.Yr eiddoch, VIRGO.
EISTEDDFOD GENEULAETHOL: CAERDYDD.
EISTEDDFOD GENEULAETHOL CAERDYDD. AWST, 1833. hosiuuu an r iLOtfa." [GAW D"BD.i Ar destyn y gadair y flwyddyn hon, tair awdl yn unig ddaeth i law, se, elddo Gwyn ai Nuddl Min y Tratth, a Glan y Mor. Siomwyd ni yn fawr yn nifer, yn gyatal ag ya nefnyddiau y Ilougaull hyn. Ofnem, oddi ar y oychwyn, nad oedd fawr yn y teatya hwn i dynu allan ymadferthoedd barad. Gwir fod y maes yn ddigon eang, ao yn cyawls llawer o amrywineth-gellir ysgrifenu cyfrolan dibendraw ar hanes morwriaeth yn ei gwahanol gangenau; oad dylid gadael y gorchwyl hwnw i'r traethodwr. ao nid i'r bardd. Y mae i'r ddau eu cylchoedd arbenig, a gresyn yw gwthio y naill o'i anfodd i dirlogaeth y Hall. Y mae cyfyngu'r bardd i gylch hanesyddiaeth, 10 i gofnodi ffeithiau noethiou, yn drais ar ei natur, ao yn gam a'i awen. Diffyg ystyriaeth o hyn, yn ddiau, barodd yr anffawd eosod y "Llong" yn destyu cadair. Y mae yr awdlau sydd ger ein bron yn cadarnhau hyn. Pob cangen o'r pwno ag srdd yn dwyn perthynas mwy uniongyrchol a'r bardd nag a'r traethodwr, ceir .'yma amlyglad o awenyddiaeth uchel; fel yr ydym yn cael ein hargyhoeddi ar unwaith mai Did I ddiffyg gallu awenyddol yn y beirdd hyn y mae i ni briodoli diffygion yr awdlau, ond yn hytrach i sychder hanesyddol y testyn. Y mae dychymyg a chrebwyll wedi eu llyfetheirio'n hollol. Anhawdd iawn ydyw canu'n gyflawn ar destyn mor ben- agored a hwn, heb ddwyn i fewn lawer o ryddiaith noeth. Oanodd Caledfryn yn rhagorol ar long- ddrylUad, ond yr oedd ganddo fantais neillduol i wld hyny, yn cymaint a'i fod wedi ei gau o fewn cylch ag oedd yn eiglaw. barddon- iaeth amrywiol drwyddo; ac )0 wir, y mae vn amheus a Jfuasai yr Cawdl hano yr hyn ydyw pa cawsai y bardd ei ryddid i ddyweyd pobpeth a wyddai am long. Pethau cyaylltiedig 4 r Hoag. acnid y Hong ei hun, sydd yn brofedigaeth i tardd ganu arnynt, megys trafnidiaetb, y poithladd, yr ystorm, y graig, y goleudy, &c. GaU ddwyn aUan "bethaunewydd a hen" yn effeithiol or gwa- hanol gyfeiriadau byn ond y mae y cwbl, gyda'r eithriad o drafnidiaeth, y tuallan i'r noai7, neu yn gysylltiedlgâ hi, ae nia ynddi, neu yn rhan nan- fodol ohoni. Troer oddi wrth gysylltiadau allanol y pwne, a dyus'r bardd yn cael ei gyfyngo bron yn gwbl i goed a haisru." Dylai testyn eadair genedlaethol fod a digon o farddoniaeth ynddo heb osod y bardd dan yr aisgenrheidrwyddlyspeiiio pyncian ereill i'w gyfoethogi. Nid condemuter testyn yn gymaint yw ein hamcan with ddyweyd hyn, ond yn hytra.h dangos yr anhawsder i hwyno llong farddol i'r hafanl heb daro yn barhaus yn erbyn crelgiau 0 ryddiaith, ac 1 maa 111 ddilIon amlwg fod yr ymgeiswyr presenol yn brolladol o byu.  <?u!????.-DechMua Y bar1d hwa el a7dlgydchyfar.hi.dsychlyd i'r hyn a eilw yn 'aw ,g lI ?d ymdde.g)-61.? yw ysbrydoliaeth h.??'. wed! diag?n am. "fel gwynt ne.thol yn AathM." MyniadtatMl yw yr awdl drwyddi, eo heb grnwys ond ycbydig iawn o farddoniaeth y nwnc. Methwn weled fod gan yrawdwr un cyn- liun i weithio wrtho, ac am hyny y mae yr awdl yn amddifad o'r dyddordeb hwuw a sicrha ddar- lleniad awyddos. Y mae y bardd fel aderyn yn y cced, ya neidio 0 frigyn i M<!y heb reol na threfo. Wedi 1r a?onad it fewn, ymMma &'r liong yn eimasnach. Yna daw at hynaftAeth yllong, Wedibyny, tMynolatdMfnidtMth eilwaith, Ynaat hynaflaeth ypwnc dmchefn. Erys yn hir gydag Arch Noah, mordaith Jonah, a Uong-ddrylUad Paul, ond nid yw y rhanM hyn o'r awdl yn ddhm ond cynBhMeddiad noeth a diaddurn o'r hanes YogrythyroL Yna try at drafnidiaeth dr.chefn, ac am tod yr awdl mor ddigynllun, daw yr u; eya. iadau ger ein bron yn bcenae 0 am!. Er eng. hraipht:— Draw hi t't ?e?et-o'i by.to" Dros >wwfn a'i stormjdd." 1 • • "OoMoeddpu?'?edy?.P? Ddwg i'n en??th (he.gyt?"?b .beb baU." Dan ei batch daw hon o bell, Ya wiagi ar ei hasgcli; I'n a berth ddanteithian byd. Lon'd et chol yn dychwelyd." 0 fan i fan drwy'n gwlad ferth Zjifyn el Ilwythi Werth." Eto— At ei dethol fordeithoadd—dros y don Gwel dawlea Neiflon bob gwlad is nefoedd." "Is wybren paith 'does brin fro, Nad yw hon yn myn'd rDO." Geilw ni i got yn baihaus fod y Hong yn uno gwahanol wredydd:- Wrth ddystaw delthiawla ei dull Yr una hi y rhai'n oil." "I deulu byd elw bfir,— heb aros, Dyga hwy'n agos gym'dogfon hygar." Una rlIong ryw enyd 0 bawl i bawl bobll byd." II Un dydii dyeithriaid oeddym, Ond yn awr cym'dogion y'm." Gan ei ne;tb oym'dogion W. O'r Andes fawr a'r India." Ond heblaw y tra mynychiad hwn, defnyddia ral ffugyrau sydd yn anghydweddol â aatur A thros frfginr tonao ter I'w man hedaat, mewn hyder." Nis gaUwn ddeall beth yw hyder Uong. Ond os mu hyder y morwyr a olygir, yna y mae y mor. wyr yn "hedeg!" Rhyfelgar arf y weilgi-maela morio Mewn mawtwych uchelfri." Y mae "ad" yn "morio" mor wrth-naturiol a dyn yn "hedeg." II Ar ei ohanfed mtaln mtdi Yn ei phyrth hen o'i ffrwyth hi." Medi mewn mae, ac nid mewn II pyrth." Sonia fwy na unwaith am "law" llong, the hand t)f a ship. Defnyddia hefyd yr ansoddair "dwln" fel enw. Nid ydym yn ei gondemnio'n hollol am hyn, ond y mae ei dra mynvchiad ohono yn boenus i'r glust:—" Dros y dwfn a'i stormydd "Dros y dwfn i'w dyrys daith; Ing y dwfn;" Ar y dwfn yn forwyr da;" Trwy y dwfn a'u dygodd; "Rhaydwfn;Ydaintrochionol." Ceir yma hefyd rai gwallau cynghanedd, megys gwnai ag;r Yn blanhigyn addien." Coll g. If Y mae arwrol gampwyr morwriaeth." Rhy debyg. A i'w hynt a phwynt ei phen." Twyll cynghanedd. Ond wedi'r owbl. y mae yn yr awdl hon rai llin- ellan da yma a thraw, ond eu bod fel ymweliadau angylion, yn ychydig ac yn mhell oddi with eu gUydd. Wele linellan tlyaion- Ar y manr, y moryn Oer a geir fel mynawr gwyn." Y bywydfad:- 1'r dinystr rhwyfa'r dynion,—gwynebact Wg anobaith ereulon; Gan alltudiaw braw o'u bron,-Uywio'u cwch A wna dyngarweh dros donau geirwon." Noah yn adeilada'i arch:- "Gweithiai Noa dda'n ddiwyd,-ac yn mhell Swniai gwae'n mhob ergyd; Bu llif, a bwyell, hefyd Am fde yn rhybuddio'r byd." Pe buasai gan y bardd fwy o ddefnyddiau tebyg hyn yn adeiladaeth ei long, buasai ganddo well gobaith am gyrhaedd yr hafan ddymunol. (Tic gorphtn yn ein nual.)
I AMRYWIQN O'R DEHEUDIR.I
I AMRYWIQN O'R DEHEUDIR. I I OAS B. A. GRIHS, CWlfAFON. I I Buip IV. I I Ma Got- ,—Gellir dyweyd gyda sicrwydd fod I MASNACK I yn llawer iawn gwell yn y Deheudir yn bresenol nag y mae wedi bod, am fod y fasnach la yn myned yn mlaen yn sefydlog, ac fod lluaws a weithiau aican a fuont yn segur yn gweithio yn bresenol. Yr oedd yn ddywediad cyffredin yn y De pan oedd y blaid Geidwadol yu dal awenau y llywodraeth, "Danfonwch y Rhyddfrydwyr.i fewn, ac yna bydd i ni gael amser da, a gwell tywydd hefyd." Y mae hyn yn ffaith yn hanes masnach y De, yn neill- duol felly yn ein glofeydd, na welwyd ond amser tlawd, tlawd, y ptisoedd yn gostwng, a thlodi yn gordoi boll anedd-dai ein glowyr. Meddent eu "Hnndeb," yn nghydag "undeb" rhyngddynt a'u meietri, ond profwyd nad oedd dim undeb" yn y byd fedrai ddal i ymladd yn erbyn marchr ai ostyngol. Penderfynwyd nad oedd y glo i gael ei werthuo dan hyn-a-hyn; ond bu raid Rwneyd i Hwrdd Wr panderlyniad yna, a bu raid i'r glowyr dderbyn gostyngiad arall yn eu oyflogau. I lawr oedd tueddiad pobpeth tra. y daliai y Ceidwadwyr yr awenau. C/faod rhyfedd ydoedd, cyfnod y darostyngwyd miloedd idiodl, y troaglwyddwyd miloedd i'w beddau yn anamserol, ac y gwariwyd miliynau o buunau am yr hyn nid ydyw fara," ac am yr hyn nad oedd yn digoni." Gwnaeth- pwyd i ffwrdd a'r epil o'r diwfidd.a buany deohrtu- odd masnach ddyfod yn fwy sefydlog, nes y mae'r glowyr wedi derbyn mwy nag un codiad yn eu cyflogau a buan y gwawria y boreu anwyl pan y caffont godiad arail yn fuan eto. I bob dyn o feddwl, y mae'r duuelllo yn cael ei gweitbu yn rhy isel, ac y mae yn ddoniol I glywed glowr madrus o'r enw Thomas Davies, o Gwmafon, yn dadleu y pwuo. Yn ol ei dyb ef, ni ddylai yr un dunell o lo da gael ei gwerthu o dan bedwar swilt ar ddeg y dunell; hefyd, fod tunell o lo yn llawn cymaint o werth bedwar swllt ar ddeg ag ydyw blychaid o tin yn werth un ewllt ar bymtheg. Yn bresenol gwerthir glo da iawn am 10s y dunell. Ar fy ngwir i, y mae yn rhy isel. Gobeithiwn y coda ef cyn hir, dyweder i 12s, byddai hyny yn rle3ymol am dunell o lo da.—Y mae rhai lleoedd yn dyoddef yn druenus oherwydd y dirwasgiad masnaehol a gymerodd le yn masnach yr alcan tua bwyddyn yn ol. Dyna leoedd ag sydd yn dyoddef yn fawr yw LL/LSOBHECH A lLANSAWJiL (BRITON FBEBT). I Y mae'r ysgrifenydd yn berffaith adnabyddus a'r ddau le; yn yr olat y mae cannoedd o ddwylaw wedi ea taflu allan o waith er's miaoedd, er mawr golled iddynt hwy, i'r lie, ao t'rwiad yn gyffredin- ol. Gobeitbiwn y gwelir y gweithiau alcaa enwog ag sydd yn y ddan le uchod yn cyebwyn eto cyn hir. 0 y mae yn druenue gweled llawer i beison oedd mown amgylchiadau cysuius wedi eiddarcs- ostwflg i dlodi, ï, gwaeth na thlodi, i ddyled. Y mae'r fath beth ya bod mewn meddwl ag i ddyn golli mwy nog sydd yn ei feddiant. Cyfarfydd- odd yr yEgrifenydd &g hen ffrynd yn ddiwtddar, ar yr heol, yn hln dret hynafol Caster. nedd (Neath), yr hwn oedd wedi ei ddarostwng o sefyllfa dda i diodi mawr, nes yr oedd yn goifod myned Ð ddrws I ddrws a'i fasged ie. Galleeid rhoddi enghreiphtiau lawer, ond ymfoddloner ar hynyna. Byr addysg oddi wrth hyna jdyw hyn: Fod yn rhald i gychod bychain drigo yn agos i'r I glanau," ac fod yn well i ddynion heb feddu addysg dla a gwybodaeth o fasnach beidio antuiio yn rhy bell i'r bjd masnachol.-Dyna yr h3n grogwr enwog WILLIAMMIRWOOD I wedi marw ohono yntau, gan rcdio'r llwybr ar hyd yr hwa ni ddychwela. Y mae llawer o siarad am ei ymadawiad, ac pw ei swydd, yn mhlith y Deheuwyr, 11 llawer o gellwair yn nghylch apelio am y swydd; ond y gwir yw hyn, nad oes nemawr i gymeriad yn y De a wnelai gr, awni y swydd, a goreu po gynted y gwawiia y boreu betieigedig pan na cbeir neb yn barod i gymeryd bywyd neb ymaith. Y mae amheuaeth ar y pwnc hwn, ja un a oes gan ddyn bawl i gymeryd bywyd ti gyd- ddyn ymaith at peidio. Onid gwell fyddai pe yr alitudid personau yn lie eu crogi, a'u rhoddi i weithio fel ag lddynt fod y& gynyrchiol? Wit'i hyny gallesid cael elw oddi wrthynt. Ymddengys fod y dydd heb fod yn mhell pan gyhoeddir fod y eysylltind sydd yn bodoli rbwng yr Eglwys Sefydledig a'r Llywodraeth wedi dar- fod; ac i'n tyb ni, goreu po gyntaf y gwawria y boieu da hwnw pryd na threthir nn blaid o gret- yddwyr or oynal plaid arall. Dylal pob dyn, os am grofydd, fod yn ddigon o foneddwr i dalu am dani neu fod hebddi. Y mae pob peth oddi wrth Ddnw yn thydd i't anghyflawn fel y cyfiawn; Old y mae llawer o gyfreithiau yn ein gwlad I1f.. gwledydd ereill, sydd yn orthrymus iawn, wedi aa. yn difuddlo y bobl o'n heiddo, ae yn ddiddadl y mae'r cysylltiad ESI vysfg a'r Llywodraeth yn tm o'r rhai amiycat. Ymddengya fod byd yn nod yr Eglwyswyr yn gallu canfod fod y dydd heb fod 7IL I hU "pit fQd!r y fvryell ar rreiddyn y prenon," se 11 toru hi i lawf, oblegid cawn y "brwiol- iaethau Eglwysig" wedi myned yn hty diwettk •Tn ? farchnad uag yw alcan yn breflenol. -R,ftillai mai peth dyeithr i'r darllenydd Cymreig yn unig ydyw fod y fath I' arwertwada (salei) yn y byd a gwerthu y BIWIOLIAWRA:U BOLWzsla; neuIfel y qeilw rhat hwyut, yn "weithu ØDefd. lau r bobl. Wel, y mae yn ffaith yn hanes y byd, so mown cysylltiad âg Eglwys Loegr, 101 bywioliatthau Eglwysig yn cael eu cynyg Mr weith yn Lloegr yr uu fath ynhollol ag y gwerthir tal athiroedd yn ein plith ni, ao y mae yn ffaitlk hefyd fod yr ysgrifenydd wedi darUen yn ddi- weddar am ddwy neu dair ymgais at werthu y cyfryw wedi troi allan yn fethiant bollol. Wrth y bywioliaeth Eglwysig y meddylir gwerth y budd sydd yn perthyn i eglwys y plwyt-yn eiddo, degwm, &c. Y prynwr bob amser sydd a bawl i benodi yr offeirlad; efe hefyd fydd yn ei dalu, yr hyn sydd yn groes i fam a tbeimla pob dal u"'X duwr, ao yn groes i egwyddorion rhagorol y Tes- tament Newydd-fod unrhyw ddyn fig hawl i benodi pregethwr i gynulieldfa. Wei, dyna fel y mae wedi bod mewn cysyiltiad iig Eglwls Loegr, nes y mae Ilawer i offeiriad penodedig gan beraoa anghymhwys i'w benodi wedi pregetbu y bobl alias o'i eglwys mown llawer plwyf cyn yma, yr hyn sydd yn amlwg I bob dyn sydd a'i lygaidyn agored. I brofl fod y bywioliaethau Eglwysig yn isel ya y farcbnad, rheddwn hanes, neu dalfyritod o hane. arweitLiad, neu ymgais at werthu bywioliaeth ya Llundain yn ddiweddar, pryd y daeth cynulliadt mawr yn ugbyd, yn offeiriaid a goiuchwylwyr dio« gymdeithasau offeiriadol. Bywioliaeth a ieetor- iaeth Nuoney, gerllaw Frome, ac yn esgobaetb Bath a Wells, eedd yn cael ei chynyg, ac ar i'r arweithydd wneyd ei oreu, methodd a chael prynwr. Pan oedd yr arwerthiai yn myned yn y blaen gwaeddodd rhyw foneddwr allan, "MasDachu yn eneidiau'r bobl," ragor nag unwaith, a dywedai ei fod yn ddiraddiad i Eglwya L egr fod y fath beth yn cael ei ganiatau. Beth ddywedai unrhyw eglwys Ymneillduol p8 byddai rhyw frawd ohono ei hun ya ymgymerJc1 & dewis gweinidog iddi P Y mae y peth yn an- nheilwng, heb son ei fod yn annheg, fod personaa wedi bod yn gallu prynu y bywioliaethau Eglwysig. Y mae yr Eglwys wedi gwella llawer yn y cyfeir- iad hwn, ond y tebygolrwydd ydyw mai el hiach- awdwriaeth fyddai ei Dadgysylltiad a'i Dadwadd- oliad, yr hyn fyddai yn gosod pob plaid ar yr 1IB esgynlawr, a phawb i dalu y pyrth ar ei daith tua'r net, fel y dywedai rhyw hen frawd. Dy wedir, a hyny ar awdurdod dda, mai ystyry gair TORI YDYW LLBIDR. Tarawodd rhywbeth i fy meddwl beddyw yn nghylch beth a allai fod ystyr y gair I I Tori," a chan fod yn 11 meddlant eiriadur da, edrychals ynddo, ac er fy mawr synded dywedai ei fod yn air Gwyddelig, ac yn dynodi I I Iloidr." Wei, paa yr ystyriwn hynyna, nid yw yn un rhyfeddod fod y blaid Geidwadol yn anfoddlon i gael ei galw ynt Doilsid."
BANGOR.
BANGOR. [ODDI WRTH OHEBYDD ACHLTSUHOL. J Nos Lun. Mae y dref yn edryoh heddyw fel pe mewn eweg at or" bywiogrwydd mswr fu yma yn ystod wythnos y Sasium—yt Wj t inos d iiweddaf; ondhi a ddadebra eto yn fuan, ac yna Ie ddaw pawb yn fyw i'w faes ai fasnaoh. Wrth sSn am Sasiwn, goddefer i mi ddyweyd if mod wedi mwynhau gwledd na chefais erioed ei gwell, neu mewn geiriau ereill, ty mod wedi cael progethau na ptnegethwyd yn Saeiwn Bangor oiL gwell er's pan adwaen i y ddinas. Mae'r bechgyn —yjpiegethwyr ieuainc yma—yn lienwi esg diau ea tadau yn ardderchog. Rhwydd hynt iddynt i ychwanegu cryfdor yn y "ftordd hon." Yr oedd un peth yn fy nharo braidd yn ddyeithr, wrth edrych ar y llwy faniad o bregethwyr oedd yn bresenol yn y oedfaon, set eu gwisgoedd clerigawL Nis gwn pam y ihaid i bregethwr, offeiriad, &a., &c., wisgo yn wahanol iawn i'w gwrandawyr. Nid ydynt yn ddoeth yn hyn, dybiaf 11; oblegid y mae gwisgoedd fel hyn yn sier o bellhau pobl oddi wrthynt, ac nid oes well prawf o hyn na bod yr Eglwys Sefydledig mor nodedig o wag o W,&a- dawyr. Gynhaliwyd un o'r cyngherddau mwyaf godidog a llwyddiannus yma prydnawn a hwyr SadNrn di- weddaf, ganl y "Côr Mawr," ac os ba gwell cam mewn unrhyw oea ar y ddaear yma, mi garwn yn fawr wybod enwau y personau a ganasant a'r g*r gafodd>r anrhydedd o'u harwain. Yr wyf flyn dal na bu gwell canu-nae hwyrach ei gystal-mewn unihyw barth o'r byd er yr adeg y Poraidd gaucdd ser y boreu." Os wyf yn eithafol, traethed cerddorion Bangor oedd yn gwrando eu llSn ac argyhoeddant fL Oymerwyd rhan yn y cyngherdd gan Mr J. Albert Jeffrey, organydd Eglwys Gadeiriol Albany, yr hwn a chwarenodd y piano yn y modd mwyaf meiatrolgar; mewn gair, yr oedd yr offeryn yn peri i wraudawr feddwl ei bod yn fyw. Oafwyd amr)w unawdau Ran Euronwy Erlri. Ellen Owen, Annie E. Griffith, Fanny Richards, Athley Thomas, ac ereill. Ni chefais y frainfi erioed o'r blaen o wrando Euronwy Eryri, ond gobeitlio mai nid hwn ydoedd y tro olaf, gan el bod yn un o'r cantoresau goreu a wrandawaia erioed. Tmddengyi fel pO'11 canu heb byth gymeryd ei hanadl, ac y mae hyn yn rhywbeth ag sydd yn ei gwneyd ar unwaith yn ddorus iawn, ae yn peri i chwi ofyn yn ddystaw, 'Neno'r taid o ba. le y daw y fath volume o lais P Ychydig iawn o ymwelwyr sydd yn y dref, ao os parha yr hin wlyb bresenol am ddiwrnod neu ddan yn hwy, bydd eu rhif yn llai eto. Dyn a helpo'r rhai sydd yu cadw lodging houses. Mae Mr Humphreys, Penrhyn Arms, wedl medi a chywain i'w ysgubotiau yr o!l o gynyrch el faesydd yd. Nid yw ereill mor fisenlltw-ond y mae pawb ereill o fieimwyr y cylchoedd yma ya brysur ar bob adeg ffafriol a geir. Adeiladir amryw o dai ar I Lôn Glan Adda a sonir am osod i lawr geryg sylfaeni rhai ereill yn fuan. Rhwng y Daill beth a'r llall, y mae llawer iawn o weithwyr mewn gafael at hyn o bryd. Sanir allllog1 y Masonic Hall yn atbrofa hyd nes y bydd yr athrofa newydd yn bared. Byddai yu anhawdd cael man cymhwysach, mi dybiaf. Mae cryn lawer o dlmlad da at AberYftwyth ya M ry dref, 'p ?in y mtthwn pe dyweiwn 9 eia bad wedi bod yn thy Ir1slog beto Coleg y Gogledd, a hyny cyn edrych dim i mewn i claim. Coleg Aberystwyth. Synwn i ddim pe byddai angen cynorthwyar Aborystwyth na cheid help oddi yma, pe gofynid hyny. Awgrymwyd mewn cyfoesolyn nad yw y clefyd oedd yma y Uynedd wedi llwyr adael y dref eto. Y mae'r awgrym yn un hynod o angharodig, yn gymaint ag cad oes,o drugaredi4,gymaint a chyegod yr allechyd hwnw yn y ddinas. Gwneir awgrymiadau o'r fath yna gan drigolion Llandudno, Penmaenmawr a Llunfair-fechan, mewn trefn i rwyetro ymwelwjr yma, a thrwr hyny eu cael i aros yn y lleoedd a enwyd. Nid id/ eu gwaith. Mae Melin Penllan, fel y'i gelvvir, yu myned trwy gyfnewidiadau pwytig-rbai a gostiont filoedd o bunnau i'w perchenog, Mr T. Paiestina Lewie, nid amgen rhoi rollerr yulle mtini i falu gwenitb. Gwedi gwneir hyn, bydd y Min yn y fath gyflwr fel y gellir troi allan flawd cyfaital i umhyw flawd yn Lloegr. Gan i mi gyffwrdd a'r freoan uchod, goddefer i mi gymhell masnachwyr Cymio. iroi mwyo gefnogaeth i felinau eu gwlad yn hytrach nag i felinau gwledydd ereill. Vn øiwr. nid oes un angen am i unrhyw flawdiwr Cymreig fyned o'i wlad ei bun i gael blawd, can fed genym erbyn hyn felinau o'r fath oieu. I I Mae pobyddion yn amlhau yn ein tref, fel II. raid i neb gwyno am dortb. Byddai yn dda pit ceid gwell bara ganddynt nag a geir yn bre- senol. I [Bwriadwyd yr ohebiaeth uohod ar gyfer y ihifyn diweddaf, ond yn anffodus cafodd ei chan allan ar y fynyd olaf, o ddiffyg lie.—GOL ]
Advertising
Temperance seems on the increase, if we may judge by he eitiraordinnry demand tor the Monteerrat 1imm Juice; over 100,000 gallons being imported aancttty TIM Latwt says: I he Montserrat is purest, atidw* cwnsei tie public to drink it. Au rule, Lime Juice in partioaar during the summer, a far mere whclesoom drink tnan any form of alcohol. We haye subieoted the samples of the 'Lime-Fruit Juice, of the MOILtMnd. Company h full analysis, to test its quality and purity. have found it to hein sound andt turn and eoatir,I,.tna rfomaduheration." HONTSERR AT Lime-Fruit and Cora.als Limetta or Pure Lime Juice Cotfiab. Aromatic Clove, Strawberry, Raspberry, Saraaparilhw Pine-apple, Jargonelle, Peppermint, Quinine, 4c. n A