Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

18 erthygl ar y dudalen hon

Advertising

ILLANKDEINIOt/EN. — B'THOLIAD…

IIMR DAViD JENKINS, A CHANTOR-ION…

GWRTHDYSTIAD PW7-LLGOR MR…

OLEW ST. JACOBS YN MYSG I…

BETTWSYCOED.

Advertising

i» ■ JJ' . lx ...i.N >U.

» BEAUMARIS.I

I.'CAERLLEON.--_I - - - ..…

DMJGAIN liuy^iiiDD lis Oiii

LLANERCHYMEDD. I

BIRMINGHAM-UNDEB Y1 BRYTaONIAID.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

BIRMINGHAM-UNDEB Y 1 BRYTaONIAID. MR GOL.-Deallaf i fy llvtbyr a ym. ddangosodd yn eich colofnau yr wythnos o'r blaen, yn galw syliv at yr ysbryd Hengist- aidd sydd yn cyuiwair trwy weithrediadoti yr Undeb uchod, achosi i "benaetbifiid y bobl ymgyngbpri yoghyd," a thybia mwy nag un obonynt fod yr "Hen Gymro" wedi prisio yn rhy isel eu galluoedd Seisnig hwy, ac hefyd ei fod wedi camddeall, a thrwy hyny gamegluro, eu brwdfrydedci cenhedl- aethol. Credant nad yw yn anghyson iddynt, tra yn siarad yr iaith Seisnig yn nghyfarfodydd yr Undeb, grochwaeddi "Tra mor, tra Brython" ar dudalenau y Genrdl Gymreig, Cbwef. 20fed. Ysgrifen- asant uwchben y lief hono fod yr Hen Gyruro" wedi gwreyd ymosodiad anheg, anfonoddigaidd, ac anghywir ei osodiadau, ar ,vr Undeb." Bydded hysbys i Tra mor, tra Brythnn" na wnaetbura i ymosodiad ar yr TTndeb o gwbl a phell y byddo y dydd i mi wneyd hyny. Cwyno a ddarfum yn erbyn yr ysbtyd Soisrig sydd wedi ymlusgo t gyfar- fodydd y cyfryw, ac sydd yn parbau i gael ei feithr n a'i achlesu gan bersonau sydd yn gallu siarad Cymraeg yn lIawer gwell nag y medrant Seisneg. 1 Y mae yn wir nad yw yr Hen Gymro" wedi ei ddwyn i fyny i fod yn star of the first magnitude yn y ffurfafen Soisnig. Hogyn yw efe newydd ddyfod i'r dref o'r ulynyddau; felly, dichon mai anheg ac anfoneddigaidd" ydoedd iddo ef warafun a galw i gyfrif y perscnau hyny sydd wedi dysgu "mwrdro Seisneg," chwedl Cairiog, Dylasai efe, yn anad neb, adael Ilonydd iddynt i farchogaeth eu ceffylau benthyg, mewn 'cyfarfod Cymraeg, yn eu sandalau Dic-Shon Dafyddol. Dywedodd un o'r poetau Seisnig—iaith Undebwyr Birmingham—" Where qnoranee is &?'M, '<'< foolish to be wise," Felly y is bli8s, baldorddwyr byn, tra yn diystyru y Gymraeg, yn credu eu bod yn Iwneyd-, gwasanaeth cenhedlaethol, ac mai "anfon- eddigaidd ac anheg" yw i neb yngan gair yn wrthwynebol iddynt hwy. Dywed Tra mor, tra Brython" fy mod wedi gwneyd tjosodiad an bywir- 1. Parthedamcan sefydliady Gymdtitha*. —Dywed ef nad amcanwyd dwyn enwad- aeth i mewn i'r Undeb o gwbl. Ni ddy- wedais inau yr amcenid hyn-dyweyd ddarfum i, mai amcan sefydliad y gym- deithas ydoedd dwyn y gwahanol en- wadan, a phersonau oraill yn gyffredinol" i ymgydnabyddu A'u gilydd, Nid yw y gosodiad hwn yn golygú iddynt gario eu henwadaeth gyda hwy i'r cyfryw. Dylase golli eu henwadaeth yn eu cenhedlgarwch. A ydynt wedi gwneyd hyn ? Atebed Tra mor tra rython." Os ydynt, y maentwedi colli eu Cymraeg garwch yr un adeg. Y maent yn eu hywadledd fflamiol a Seisnig aidd wedi lluchio hyny o Gymraeg a adaw- wyd yn weddill o'r tymbor, blacnorol, fel nad yw yr hen iatth anwyl ond fel Ilin yn mygu" yn y cyfarfodydd presenol. 2. Gwaith presenol y Qymdeithas. —Gwir fod y cadeirydd, Dr Hugh Thomas, yn an hynod Gymroaidd ei ysbryd, a'i fod yn siarad Cymraeg ar adegau, eto nid yw efe yn gallu mynychu y cyfarfod ond lied anaml; ac yn ei absenoldeb, pan fyddo -eraill yn cymeryd y gadair yn ei le, y mae y Gymraeg yn un mor absenol a'r Dr ei hunan. Dywed "Tra mor,, tra Brython" fod haner y papurau a ddarllenwyd y tymhor diweddaf wedi bod yn Gymraeg. Rhaid ei fod efe yn rhyw Rip Van Winkle o gysgadur pan yr oedd y papyrau hyny yn cael eu darllen, onide nis gallasai wneyd y fath haeriad a hwn. Eu haner, yn wir! Ni ddarllenwyd ond wyth o bapurau yn ystod y tymhor diweddaf, ac o'r nifer hyn ni ddarllenwyd ond dau yn unig yn Gymraeg! er fod testynau rhai o'r papurau Seisneg wedi eu cyhoeddi yn Gymraeg. Yn awr, gwelir pa faint o goal eUir roddi ar haeriadan "Tra mor, tra Brvthon." Gofyna efe yn fawseddog "Piham na wna yr 'Hen Gymro' gymeryd mautais ar y 'rhyddid' a roddir i siarad Cymraeg yn nghyfarfodydd yr Undeb ?" Rkddid 1 Dyma air bendigedig, a dylai yr Hen Gymro" ddiolch o waelod ei galon am y fath haelfrydedd *a estynir iddo. Rhyddid i siarad Cymraeg mewn cyfarfod cymdeithas Gymteig 0 drugaredd, onide, i Gymro unieithog ydyw clywed am y rhyddid hwn. Na sonier mwyach am ryddid y wasg, a rhyddid caethion yr America draw nid yw y naill na'r llall yn ddim o'u cydmharu â'r rhyddid a geir yn Nghymdeithas y BrythoViiaid, Birmingham Y tro nesaf y byddo i'r Hen Gymro" fyned i'r cyfarfodydd hyn, a chlywed y Saesonaeg yn olwyno o wefua i wefas, tybed y meiddia efe fyned allan hob fan- teisio ar y rhyddid hwn i gondemnio y Die Shon Dafyddiaid ceg fain ? 0 na, look out for an explosion" y tro neaaf, gan fod y fath ryddid yn cael ei gaoiattu i lwchyn mor wael. 3. Rhayolygon y &ym<Mtha».—Awgryma "Tra mor, tra Brython" ei bod mewn sefyllfa gysurus, ei rhagolygon yn galonogol. Seilia hyn ar dystiolaeth trysorydd parchus yr Undeb. Dywed fod y cynulliadau yn lluosocach nag y boont, a'r papurau a ddar- llenir (oherwydd eu bod yn Seisneg, mae'n d liamheu)yn fwy sylweddol ac adeiladol. Nid ydwyf fi mewn safle i brofi i'r gwrth- wyneb am sofyllfa arianol yr Undeb; ond os yw efe yn cyfrif yn ol yr un rheol ag y cyfrifodd y papuran Cymraeg a ddarllen- wyd, ofnwn tlas gellir ymddiried yn ei dystiolaeth. Gyda golwg ar y cynulliad, a natur sylweddol y papurau, rbaid i mi dystiolaetbu yn wahanoli "Tia mor, tra Brython y gwir am dani yw, nad yw y cynulliadau agos y nifer oeddynt y tymhor diweddaf; ac am y papurau a ddarllenwyd, heblaw eu bod oil ond dau yn Saesneg, hynod wan a dibwynt ydynt wedi bod. Deallaf fnd genym fel cenedl Gymry llenorol a galtucg yn y ddinas hon. Oni fyddai yn garedigrwydd ag aelodau yr Undeb pe byddai i'r pwyllgor gweithiol ymdrechu cael rhai o'r personau hyn i fewn i'r Undeb, er cael mwy 0 ymdrlniaeth sylweddoi ti materion cenhedlaethol. Nid fy amcan wrth ysgrifenu fel hyn ydyw diraddio yr Undeb, eithr yn bytrach geisio pnro ei weithrediadau cddiwrth yr ysbryd Seisnig sydd yn ei nodweddu y tymhor hwn yn neilldnol. Pe oawsai ei lefeinio gan ysbryd mwy Cymreigaidd, mwy o'r tin Cymreig yn ei gyfarfodydd, credaf y gall eto wneyd llawer o ddaioni i'n cydgenedl yn y ddina.s fawr hon a'i chyffiniau.—Yr eiddoch yn genedlgarol, Hen Gymro.

PRYNU YR EDAU A'R BRUSHES…

LLANIOLAN A'R LECSIWN. j

PENIS A'R W AEN.

I GLANADDA, BANGOR. I

Advertising