Y Dydd

• V LLUNDAIN. f (ODDIWRTH EIN GOHEBYDD.) DYWEDAI yr hen Napoleon er's talm na welodd y byd yma neb erioed nad ellid dweyd wedi iddo farw y gallasai wneud hebddo. Y mae hyny yn ddigon gwir mewn rhyw ystyr, nid yw symud- iad unrhyw gymeriad, bydded y peth y bo, yn effeithio fawr er attal y byd i fyned yn ei flaen; ond y mae symudiad ambell un, er hyny, yn cael ei deimlo yn llawer dyfnach na'i gilydd. Rhyfeddol y gwahaniaeth rhwng son am farw a'r ffaith pan ddaw hi adref. Ychydig amser yn ol, buom gyda phleser yn ceisio rhoddi hanes dadorchuddio y gofadail ardderchog a gyfodwyd er anrhydedd a pharch i'r enwog GEORGE PEABODY, ac erbyn heddyw wele yntau wedi gorphen ei daith. Y tywysog mawr haelfrydol wedi myned adref, nid anmhriodol fyddai dweyd, 'myned adref at ei wobr.' Dywedir fod George Peabody yn hanu o'r Pilgrim Fathers, y rhai a aethant tua gwlad y Gorllewin yn 1620. Ganwyd ef yn Danvers, Massachusetts, ar y 18fed o Chwef. 1795. Ym- ddengys iddo gael llwyr gasineb ar ysbryd a phomp rhyfel pan yn bur ieuanc, pan y gorfu iddo yn 1812 ymrestru yn y fyddim i 'ymladd dros ei wlad' yn y rhyfel fu rhwng yr Amerig a ni. Gwynfyd na ddilynai llaweroedd yr un llwybr. Wedi cael heddwch, nid hir y bu efe cyn mabwysiadu ysbryd tangnefedd. Cychwyn- odd ei yrfa yn Baltimore, ac yn 1837 daeth drosodd i Loegr, ac yn 1843 sefydlodd ei hun yma fel Money Broker. Tra yn y fasnach hon, byddai ei gynnorthwy yn cael ei ofyn yn fynych o'r Amerig. Yn 1848, tanysgrifiodd yn helaeth at Maryland yn amser Arddangosfa 1851, dangos- odd ei haelfrydedd drwy ddwyn yr holl gost yn addurniadau yr United States department. Tanysgrifiodd yn helaeth at yr ymchwil am Syr John Franklin. Cyfododd Institute yn ei dref enedigol gwerth £ 25,000, yr hon sydd yn dwyn ei enw. Bu ei drafodaeth a Maryland yn fen- dithiol iawn i'r dalaeth; tanysgrifiodd £100,000 tuag at addysg yno. Ymneillduodd o'i fasnach yn 1862, ac yn Mawrth yr un flwyddyn anrheg- odd ddinas Llundain a'r swm anrhydeddus o £ 150,000. Er budd y dosbarth gweithiol, yn benaf, yr oedd y swm i gael ei ddefnyddio, drwy adeiladu tai annedd taclus a lodging houses. Agorwyd y bloc cyntaf o'r cyfryw yn Spitalfields, 1864; ac yn Ionawr, 1866, synodd y dinasyddion a rhodd o £100,000 etto i'r tlodion; ac yn gyn- nar yn y flwyddyn hon, ychwanegodd at y swm uchod £100,000 arall, yn gwneud y cyfanswm o £350,000. Yn Mawrth, 1866, anrhegodd ei Mawrhydi y Frenhines ef ag arlun (minitun) o honi ei hun, fel math o arwydd o barch iddo am ei haelfrydedd. Ymddengys iddo wrthod cymer- yd ei 'urddo' yn Baronet. Yr oedd ar y darlun a ganlyn:V. R., Presented by the Queen to G. Peabody, Esq., the Benefactor of the Poor.' Nid rhaid canmol priodoldeb y teitl. Yn Hydref, 1866, anrhegodd yr Harvard University i sefydlu Museum a 150,000 dollars. Priodol y dywed y bardd- 'He served his country, and he loved his kind.' Gellid ychwanegu—'Loved his kind and served two countries.'

MANCHESTER. (ODDIWRTH EIN GOHEBYDD). Melin wedi ei llosgi yn Llwyr.-Nid oes odid i wythnos yn myned heibio yma nad oes rhyw alanastra ofnadwy yn cael ei wneud gan dan. Gorchwyl hawdd fyddai llenwi colofn o'r DYDD i gofnodi hanes tanau a damweiniau, ond nid wyf yn credu yr atebai hyny un lies. Maddened y darllenydd i mi am ysgrifenu ychydig o hanes y TAN MAWR arswydus gymerodd Ie yn Oldham, ger y lie hwn, bore dydd Iau diweddaf. Torodd allan yn 'Melin Hogskin,' yr hon a gynnwysai 40,000 o werthydoedd, ac a berchenogid gan Meistri T. Taylor & Co. Ymddengys i'r t&n dori allan yn yr oruwchysta- fell, a pharhau i gynnyddu er pob dyfais, ymdrech, a medr, nes gwneud yr adeilad eang yn un pentwr o adfeilion. Dywedir y bydd y collodion yn cyrhaedd dros DDEG MIL AR HUGAIN o bunnau. Mae yn alar mawr genyf hysbysu fod Y Parch. Dr. Munro wedi marw-Er wythnos i hedclyw bore, yn 73 mlwydd oed. Efe ydoedd gweinidog eglwys Bresbyteraidd yn Grosvenor Square, ar yr hon y bu yn bugeilio am yr yspaid maith o 37 o flynyddoedd. Yr oedd yr ymadawedig yn bresenol mown cyfarfod gynnelid y nos Wener blaenorol, a bernir iddo gael anwyd ar ei ffordd adref, ac i hwnw droi yn gyd-dyniad yr ysgyfaint, a diweddu ei einioes ar y llawr tua chwech o'r gloch bore dydd Llun. Colled fawr, a galar mawr ei farw mor sydyn a di-rybudd; ond dyna fel y dygwydd yn barhans. Yr oedd yn un o'r gweinidogion mwyaf dysgedig a llafurus y ddinas. Fel y cyfeiriwyd yn barod yr oedd yn cymeryd rhan mewn cyfarfod gwyr ieuainc ei eglwys y nos Wener blaenorol, aeth adref ac i'w wely heb i neb sylwi fod dim o'i Ie. Ond rhywbryd dydd Sadwrn cymerwyd ef yn sal, ond yr oedd er hyny yn ceisio darparu preg- eth ar gyfer y Sabboth, oblegid pan alwodd y Parch. J. A. Gardiner, ei gyd-weinidog, ond yn bresenol ei olynydd—prydnawn Sadwrn, os wyf yn cofio yn iawn, yr oedd y Dr. yn dal yn ei law adysgrif o'i bregeth a fwriadai draddodi dran- noeth ar y testun-'Fe ddaeth yr Athraw, ac y mae yn galw am danat.'

LLANELLI. Capel A ls.-Cynnaliwyd cyfarfod chwarter- ol yr Ysgol Sabbathol gan yr hen-eglwys barchus hon y Sabbath diweddaf. Llywyddwyd gan y Parch. T. Johns. Canwyd amryw ddarnau, ac adroddwyd, ac areithiwyd yn wir ddyddorol. Y mae yr Ysgol hon yn rhifo chwe' chant mewn rhifedi. Yr ydym yn ystyried fod yr eglwys wedi bod yn ffodus iawn yn ei bugail newydd. Nid peth bychan a dibwys ydyw cael dyn i lenwi lie un o fath y diweddar Barch. D. Rees. Yr ydym yn deall y bydd cyfarfod mawr ei sefydliad yr 22 a'r 23 cyfisol, ac y bydd rhai o great guns y North yma ar yr achlysur! Llwydd- iant i'n cyfaill yn ei faes newydd i fod yn'f odd- ion yn llaw rhagluniaeth ddwyfol i droi llawer o gyfeiliorni eu ffyrdd at yr Arglwydd. AB GWALLTER.

BEAUMARIS. Cawsom gyngherdd rhagorol yn nghapel yr Anni- bynwyr yn y lie uchod, nos Fawrtb, yr 2 cyfisol, gan Mr. W. W. Thomas, Pentrefoelas, dan lywydd- iaeth y Parch. W. Williams (Cromwell), yr hwn a gadwodd y cyfarfod yn fywiog o'i ddechreu i'w ddiwedd, a'r gynnulleidfa yn dangos cymeradwy- aeth mawr i'r hyn a ddywedid ganddo. Am Mr. Thomas, y mae llawer wedi ei ddweyd am dano, ond y mae uwchlaw yr holl ganmoliaeth a welais i iddo; ac os oes rhywrai nad ydynt yn fy nghredu, fy nghynghor i iddynt yw, cael Mr. Thomas atynt i gynnal concert; ac yr wyf yn sicr na fydd yn edifar ganddynt. Yr oedd yr addoldy yn llawn, a gorfu i rai fyned allan o ddiffyg lie. Rhwng y Cadeirydd, Mr. Thomas, a'r Cor, catwyd cyfarfod difyrus dros ben. Tua diwedd y cyfarfod, hysbysodd y Cadeir- ydd nad oedd y cyfarfod hwn ond tamaid i aros pryd, gan fod Mr. Thomas wedi addaw dyfod yma etto dydd Gwener y Groglith. Cynnygiwyd y diolchgarwch arferol "gan Mr. W. Williams. Yr elw i Drysorfa'r Plant.-H. T.

MACHYNLLETH. Anrhegu Dr. Pryce.—Cynnaliwyd cyfar- fod yn y Vane Hall, ar y 29 o Hydref, er anrhegu y Dr. ag oriawr a chadwyn aur, yn nghyd â. phwrs yn cynnwys swm o aur-yr oil wedi eu derbyn oddiwrth ei edmygwyr a'i ewyllyswyr da yn y dref, ar ei symudiad i Dublin. Caed cyfarfod bywiog a chefnogol iawn i'r meddyg ieuanc, yr hwn sydd yn barod wedi enwogi ei hun yn ngtyn Wi gelfyddyd. Llwyddiant a'i dilyno eto.. i

LLANDDEWIBREF1. J Mae hwn yn lie hynafol, ac yn enwog iawn yn yt oe.soedil a aethant heibio. Bu yma Senedd yn cael ei Immal gan Esgobion ac Archesgobion yn y 6ed ganrif. ilofyd, yma y bu un o'r cymanfaoedd lluosocaf ag y mae genym hanes am danynt. Eu nifer oedd cant a saith a deugain a saith o filoedd. Fel y canodd Ieuan Rhydderch am dani hi- 'Mawr vy'r nifer am geryn, A ga'd yng Nghwm Brefi gynt- Saith ugain mil, syth ganiad, A saith mil Kynnil i had, A ddaeth i bregeth ddethol A wnaeth Dewi Sant yn ol.' a Yr oedd y gymanfa hon mor foreu a'r flwyddyn 519, set mil tri chant a hanner o flynyddau yn ol. Mae sefyllfa ddaearyddol y lie hwn, fel Jerusalem, a. mynyddoedd o'i amgylch. Maent yn farddonol, a'r creigiau yn rhamantus. Ond er fod hynodion yn perthyn i'r lie hwn mewn ystyr naturiol, etto y mae ynddo ddiffygion mewn ystyr foesol; ac er fod yr efengyl yn cael ei phregethu mor foreu ag y soniwyd yn flaenorol yma, etto y mae yma waith mawr i efengyl yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Un o'r diffygion a soniwyd oedd eisieu ysgol ddyddiol ansectyddol, yr hwn ddiffyg sydd wedi ei lenwi yn bresenol. 'Yn awr y mae genym ysgoldy hardd a phrydferth wedi ei adeiladu gan gyf- eillion yr ardal a'r gymydogaeth, a hyny yn ngwyneb llawer o rwystrau a gwrthwynebiadau. Mae'r adeilad hwn yn addurn i'r pentref, ac y mae ynddo ef yagol luosog o dan nawdd y llywodraeth. Hefyd, y mae'r ystafell yma yn un eang a hardd, ac yn ddefnyddiol i gynnal pob math o gyfarfodydd moesol; ac i orphen dodrefnu yr ysgoldy hwn, gwnaeth Mr. John Edwards, Masnachydd o Aberdare, (gynt o Landdewibrefi)' anrhegu y cyfeillion yma &g awrlais hardd ysplenydd i'w roddi yn yr Ysgoldy Brutanaidd hwn. Mae'r ardal- wyr a'r pentrefwyr yn gyffredinol yn dymuno cydnabod Mr. Edwards yn ddiolchgar iawn am ei rodd haelionus. Efallai y bydd yr awrlais yma sydd a'i enw ef ar ei wyneb yn gofgolofn o'i garedigrwydd pan y bydd ef yn pydru yn llwch y bedd. Gobeithiwn y bydd yr ysgol ddyddiol a Sabbathol yn foddion i wellhau buchedd a. moesau'r ieuenctyd a phawb yn gyffredinol yn y lie hwn. UN O'R PWYLLGOR.

CYNWYD. I Nos Iau, Tachwedd 4, cawsom y fraint o wrando ar Dr. Pan Jones yn darlithio ar Grefydd a moesau ar y Cyfandir,' yn y lie uchod. Cymerwyd y gadair gan Mr. Hughes, Post Office. Y mae'r darlithiwr newydd ddychwelyd o University Marburg a baicli o deitlau wedi eu hennill ac nid wedi eu prynu ganddo; o her- wydd nid oedd ganddo ond 2s. 6c. yn ei logell pan laniodd ar y Cyfandir. Marchnataodd yn dda & hanner coron. Y mae ganddo allu, nid yn unig i ennill teitlau, ond i ennill sylw a serch ei wrandawyr pan yn darlithio; oblegid ymadawodd pawb wedi gwrandawiad astud am ddwy awr wedi eu boddhau yn fav, Cy- hoeddodd y Parch. J. Lewis fod y Dr. yn darlithio nos Lun nesaf yn Nghorwen, ac yn rhoddi punt yn wobr- wyon i'r rhai goreu, dan 18 oed, am ddarllen acjysgrifenu Cymraeg. Deallwn fod y Dr. wedi derbyn galwad unfrydol oddiwrth eglwys cysegr Mostyn i ddyfod yn olynydd i'r enwog H. Pugh. Gobeithiwn yr etyb yn gadarnhaol, ac y bydd yn deilwng o'i flaenoriaid yn Mostyn.—GOHEBYDD.

TY-DDEWI.-YDLAN AR DAN. Nos Sadwrn diweddaf, y 6ed, neu bore Sabbath, aeth ydlan Mr. W. Owen, Treleidir. ar d&n, yr hon a losg- odd yn ulw, yn nghyd & thy bychan a cherbyd ynddo. Saif Treleidir oddeutu dwy filltir o Ty-ddewi, ar ffordd Abergwaun, gerllaw Carn Penberry. Gydag ymdrech y cymydogion ataliwyd yr elfen rhag cael gafael ar y tai ac ydlan y cymydog W. Watkins, yr hon oedd yn ymyl. Canfyddwyd y tail gyntaf gan gymydoges oddeutu 3 o'r gloch boreu Sabbath, ond yn fuan daeth yno luoedd o bobl o bob cyfeiriad. Bernir fod y t&n yno rhyw awr yn gynt, gan fod pob tis wedi dechreu tanio pan y gwelwyd ef gyntaf. Y peth sydd yn ofn- adwy i feddwl am dano ydyw, fod yn rhaid fod rhyw ddieflig-ddyn wedi eu gosod ar dân, gan nas gallai tAn fyned iddi ond trwy law ddynol. Oddeutu 20 ml. yn ol, bu yr un ydlan ar dân o'r blaen. Mae y golled tua. chant punt.-TOMOS.

Y LLOFRUDDIAETH GER CAERFYRDDIN. At yr hanes a welir yn tudal 7, cynnaliwyd treng- holiad ar gorff Esther Davies, a dedfryd y rheithwyr ydoedd, I Llofruddiaeth wirfoddol yn erbyn rhywun anhysbys.' Dygir yr un sydd mewn dalfa o flaen yr ustusiaid yfory.