Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
23 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
AW 7JiÍ1ø 7l 1lf!J ff!. PUNCTUALITY in all things is an asset in life well worth possessing. Possibly you are always "on time" according to your watch and yet you always "turn up late," Ik That is the fault of your watch. F Either it needs a complete over- haul or perhaps it requires re- placing entirely. If that is the trouble we have the remedy—a thoroughly reliable timekeeper— > one that is guaranteed to get you there "on time." We do not ask í' fancy prices, but we can supply r you with a good watch-one that is guaranteed-at a moderate figure. Call in and choose one. J. WELCH & Co., KIMBERLEY HOUSE, BANGOR. I MMMnn i r r IDarlun vw'r uchod o Miaa I Nellie Thornton. 79. Briarhton- mam yr hot) a ddvwod: t street. Salford. Manceinion, Yr wyf yn anfon darlun o'm merch fach Nellie, yr hoa fiydd wedi ei llwyr adfer o Groeuglwyf gan eieli Clarke's Blood Mixture. Yr oedd ei phoenau yn I. anioddefol, a. mynych y deisyfai gael marw Nid oedd iddi grocn iach o'i phcn i'w thracd, a phrin y g-allii ddioddef sefyll, eistedd, na gorwedd. Cymrais hi i yabyty lie y triiiir riiai ag anhwyl- der ar y croeo. a bu yno bum' mis. Rhoisant eliaa iddi, ond nid oedd dim yn tyrio. Yna prynais Ciarlce's, Blood Mixture iddi, ae yr wyf yii aA-r yti wir i ddiolchgar am dano, catiya arbedodd ei bywyd Mae yn Clarke's Blood Mixture y fath allu pureiddiol fei ag y gellir dibynnu arno i adfer ar nuwaith ac am byth achosiati o Groenghvyf, Scrofula, An- r orddiadan, Coesau lIrwg, Doiuriau, Pen- t ddynod, Toriadau, ai-, Anhwylderan'r Croeft o bob rhyw fath, ynghyda Piles, t Chwyddiadaa anatiiriol, Crydcymalan, Gout, ae telly ymlaen,. Yn hawdd ei gymryd ac heb ddim niweidiol ynddo. Gofynwch am a gofclwch eich bod yn cael Clarke's Blood Mixture I"PURYDD GWAED PAWB." I Gan yr holl Fferyilwyr, ac yn y I Shopau, 2s 9c jr botel. I f r » Deunaw Mlynedal yn ol cefais ym- wareel o'rCrydcymaJau ac Anbwylderau'r Elwlod drwy gymeryd Doan's Pills. Yr wyf yn p-srhau i fwynkau iechyd da dielch i'r FeddjrgiaiMtb ragorol boa at yr Elwlod-" ? Mr W. Stephenson, 19 Murehison-street. Scarborough, yw'r uchoa • gafwyd ganddo ar y 24ain o Ragfyr, 1&.I, t'le yn dweyd iddo gael adferiad yn M99 ar ol Dioddef am Hanner Ei Oes. Ar yr 2il o Chwefrol, 1900. dyma eiriai Mr StephensonBum yn dioddef oddi- wrtli ardrwyid-jr yr etwiod a'r bledren ynghyda'r crydcymaiau am chwarter can- f iu. uwji boeuau ciirdynnol sydyn, ac yr Eeeddwu yn 11awn braw yn barhaus. Yr •eddwn i bob .ymdd&ngosiad yn anfeddyg- muiethol, canys yr oedd rhywbetti arnaf 1' yn. barhaus. OH y byddai'r dywydd yn f Haith, cuvvn gry-icymaiau yn fy mreicliiau j am coesau; dro arall, cawn boenau yn fy I nahen a r nertau, blimd li gan rhyw ddrwg ji, Bftyl ar y biedren, cawn boen yn y cetn, I at J lIlosodladau o benysgafnder. Ofnwn gerddod ymhell rhag ayrihio ohonof. Pan oedriwn waethaf prynais gytlenvvad a Dojwti s Backache Kidney Pills. Gwuaeth yr ychydig ddognau cyntaf ohonynt les mawr l mi, a pnarheais i'w cvmryd hyd nes yr oedd pob arwydd o anhwylder yr elwiad a r crydcymalan wedi diflannu Yr wyf yn mwynhau iechyd rhagorol er" rhai ausoedd bellach, a gall llu o'm cyfeiilion Katinrnhau yr hyn a ddywedaf. p-n1 rimlaf dan gymain ° ddyled i Doan's fel ag yr .wyf yn pwneud yn Jiysbys a wnaethant imi, yn y gobaith v dfoH ° «y»orth'vy i eraill ag fo yn (Am I °ddiwrth anliwylderau'r elwlod.— uirvvyddwyd) W. Stephenson." aa 'vn'n~*lcrhau yr un 'tta-ith ddatomu guet Mr Stephenson, mynnweh •I yr £ ?,ar Ftddyy%nta-th XIDN KYU'L°?r~/l0ji N 'S BACKACHE tuichtoyt c, t4 Ar werth gan Fa* oddwrth vJ^Ttauy •» 9e V bot'laid Vlordntreet. Lenin, v i:, VAUCHANft JONES, (Diweddar HAMILTON & JONES), VAUCHANft JONES, (Diweddar HAMILTON & JONES), Apothecaries' Hall, BANGOR. Ein gwaith ni- Profi'r golwg a ffitio gwydrau. Eich dyledswydd chwi- Manteisio ar hvn heddvw.
Z)z Rhys Dafydd Syn Deyd
Z) z Rhys Dafydd Syn Deyd Fod un o'r aclodau yn bwriadu dwyn ymlaen ^yrihygiad fel hyn yng nghyfarfod nesaf Cyngor Sirol Moti Kin bod yn penodi pwyllgor cvyf i ystyriej y prioduldcb o godi cronfa sir- ol i'r amenn o bwrcasu baner i'w gosod ar Adcila-jau y Uyngor yn Llangefni Sin ddethhr canmiwyddiant dydd mawr evldvch ar y naniyn un ugeinfed dydd o Orfl'cnnat yn y flwyddyn dwy fit a phedair ar byintheg. Y dyJsid bOtl wedi dweyd wrth y dyn ieuanc wahoddwvd i swpc-r niai merchcd yn unig fyddai yno. Na buasai wedi cynhyrfu cymaint felly fel ag i roddi tiwgi air ei blat a haleri yn ei de. Fo lhywboth yn aw.yildocaol mewn bod dyn leuanc a merch ieuane wedi colli eu sodlan wrth .;hwar.)u dydd Sadwiri, gan fod son eu bod yn "canlyn eu gilydd." Ei fod yn dymuno h\>by-u'r fcrch hwys- ft;N-,i, o Lai -n a i, nid yn ymyl Cae- ddafydd y mac r (iraig Fawr, ond cryn lavver yn nes i'r lIe y mae hi'n aros, rhag ei bod yn mynd a'r ttrind nesaf mov bell o'i ffordd. Mai te daqafotid y caiiwr gwair yn ardat v mynydd y nos o'r blacn. Ei fod yn ^pio ymlaen at gacl y gwedd- ill o'r tei«en:iau i svpir. Mai tiom -alw gafodd pan ganfyddodd fod y ci W'mIi myncd i'r ty ac wedi llyncu'r cyfan Fol rhai pobl yn Tilancrcfiii wedi ang- hoJio mai'i' SuI yv, trarmocih y Sadwrn. ac wedi gadael rhiti o b< thau'r dathlu i fyny fel pe baent yn p« i-thyn i'r Sul. Fed h wn wedi dod of o'r express:— Digynodd re(lw,r gweitiiiwr Un More yn Rhosgoch, O'r tr.en By'n eyrraedd yno Oddeutu deg or gloch Mae'r pedwar fel ei gilydd Yn ddynion gonft, call' j Oewch enwau tri olionynt, A gesiwth pwy yw'r Hall. Ben Munirey o LangafFo Yw'r ganger ar y rhein; A champ yw cael ei diebyg Am ddeaH gwaith y line; Yr ail yw John Llangefni, Brawd gweithgar lion ei wetld, A'r trydydd yw Bob Owen, Dyn gore Llanerch'niedd. De<hreinvyd agor aJlan- Pawb hefo'i big a'i raw; A buan iawn. y dygwyd Y slippers gwlyb o'r baw I Fe daenwyd gwely r siding Yn wastad fel y ddol, A rhoed y slippers newydd A'r reliau yn eu hot. Wrth gypltÙ reliau olaf Bob Owen a wnai war, Gan waeddi'n gryf ar ganiad- "Dowch yma hefo bar:" Rhy lydan yw'r expansion A'r dywydd sydd yn fwll, Nig gall un dewin roddi Y howltan drwy y twll." Mai y riia-ii gyntaf o'r gan yw yr uchod. Ei fod yn gobeithio y eaiff gyfle i'w gorffen yr wyt-hnos nesaf.
UN AR BYMTHEG AR HlfGAIN 0…
UN AR BYMTHEG AR HlfGAIN 0 DKULU. Pan dorrodd y rbvfel alla'i yr oedd Mr Van tree (Fanti-o), ffarcnwr o Rominghe, ger Yprns yn ben ar deulu o un ar bym- theg ar hugurn o biant, oil yn fyw—22 o feibion heini II 14 o fe robed hardd. Ymun- odd 20 o\- myi'uion a'r fyddin, a-; ymladd- aaani ar bob ffrynt. Cwympodd tri ar ddeg ohonynt. "ar faes anrhydedd;" rhydcihawyd tri wtdi ou clwyfo'n ddrwg; acth un dan y driniaeth o gael llifio ym- aith ei ddwy goes; un arall o drepaniad itorri twll yn asgwi,ii y pen i esmwytho'r 'menyd(i); n:" trydyda yn dod yn ol yn ddall a byd.iar. Cafodd pedwerydd, oedd, pan ddaeth yr alwad i ymarfogi, yn ystaf- ellydd 'valet^ i'r Pab. ei glwyfo bedair gwaith. Yn 1917 cafodd gweddw un o'r gwroiiiaid, Alfred, ei Hadd yn Dunkirque (Dynoyrc) gan belcn Elimynig: gadawodd bump o blant iiach diymgelead ar ei hoi. Yn riydrcf, 1914, aeth Mr Van tree, y- tad, ac un ,o'i ferchv^d i Lille (Lil)> i ddathlu canm'wjddiant pertliynas iddynt. Wrth ddychwelyd adref daethaint i gyfarfod a pharti o Elhnynwyr-hwyrach y buasai "Ellmyn" yn ddigon heb ychwanegu "gwyr" canys diaSiaid oeddyiit--beb na bw na be codasani eu gynnau a saeihas- ant y tad (yr hen wr) a'r ferch yn farw yn y fan a'r He. Swm y cwbl: 36 d blant, 22 o'r brodyr yn y ffrynt, 13 wedi eu lladd, 4 wedi eu clwyfo'n dost, y tad ac un o'r chwiorydd wedi eu saethu.—(O'r "Ami.") R.M.P.
SWLLT Y DDAU GYMYDOG.
SWLLT Y DDAU GYMYDOG. Yn Llys Sirol Porthaethwy, yr wyth- nos ddiweddaf, bu'r Barnwr Bryn Roberts yn gwrando cyngaws ddygai H. A. Wil- liams, Ccfn Llanfair, yn erbyn Morris Morgan Jones, Caeau Brychion. Hawliai 5p o iawn am i'r diffynydd osod rhwystr ar y ffordd sy'n mynd o Gcfn Llanfair i ffordd Llangaffo a Niwbwrch; hefyd 4p am le ugain o ddefaid y diilynydd dor- rodd i'w dir oherwydd fod Jones heb gadw'i glawdd yn iawn. Yr oedd Jones wedyn yn gofyn lp 3s 6c am goiled wnaeth bttwch Williams yn ei gae tatws wedi gwthio'r glwyd. Mr S. R. Dew oedd dros Williams a Mr Richard Roberts dros Jones. Wedi gwrando nifer o dystion o'r ddwy ochr rhoes y Barnwr ewllt o iawn i'r hawlydd a swHt hefyd i'r diffynydd, a phob un i dalu ei gostau ei hun.
PREIMIN MAWR LLANGEFNI. AWST…
PREIMIN MAWR LLAN- GEFNI. AWST 15. Mae pawb erbyn hyn yn gwybod am y premin svdd I'w gynnal jyrna ar y dydd- iad uchod. (tair wythnos i ddydd Gwener nesaf). Ni ddarparwyd o'r blaen ym Mon mown unrhyw arddangosfa adrannau mor helaeth i'r dofednod (poultry), ymenyn, caws, a mel. Dymunwn tiliv ylw arben- nig at yr adrannau hyn, er mwyn ceisio diddordeb yn yr arddangosfa, a chael cefnogaeth iddi, drwy i dyrfa dda or Monwvson gystadlu ynddi. Nid oes dim iachach na chystadleuaeth dda a theg: bydd dyfod i gystadleuaeth yn fantais i'r neb sydd yn cymryd diddordeb yn un lielir oil or adrannau uchod wybod eu safle a'u gallu i'w cynyrchu wrth eu cym- haru ag eiddo arall. Yn nosbarthIad- au y dofednod mae yma gyfle arbennig i boblMon, trwy fod nifer dda o'r dos- barthiadau wedi eu (-yfangii i'r Sir, er fod yn y wlad nifer dda yn perehenogi adar na raid iddynt ofni eu daugos mewn dos- barthiadau agored yn unrhyw arddangos- fa. Mao yma hefyd rai yn meddu ar ibtoc dda, ond yn ofni nad ydvnt yn ddi- gon da (!« yn lied swil i'w dan go.s. Yn yr arddangosfa hon dyma gyflc i bawb —gan y rhai sydd yn byw mewn bythynod (cottages) ar ochr y ffordd heb ond ty a gardd, gystadlu fel y ffermwr a'r bridar mwyaf. Pwy yn well-a ehystal, o ran hynny—na gwragedd y tai y cyfeiriwyd atynt am fagu cywion ieir a hwyaid i'w gwerthu at eu Hadd? Ni roddir pwys yn y classes yma am frid iieiilduol-ulii-hyw frid neu rai wedi eu croesi, felly dyma gyfle ncillduol iddynt ddangos eu medr a chael gwobr am hynny. Hyderaf y dcuant allan yn lluoedd i'r gystadleuaeth. Hefyd dyma 'Mr Shaw yn trcfnu class ac yn rhoi y gwobrwyon ei hun, i'r dosbarth gweith- iol: y rhai sydd yn ennill cyflog yn unig sydd i gystadlu yn hwn. Yn adran yr wyau cynhygir gwobrwyon rhagorol—ehwe' wy sydd eisio i'w dnngos. Mao amryw ddosbartniadau yn agored, hefyd nifer wedi eu cyfyngu i aelod- au Cymdeithas Casglu Wyau" perthynol i'r sir, janha un y cymer y Cyrnol yr Anrhydeddus Stapleton Cotton ddiddor- deb mawr—ac mae yn bosifcl mai er mwyn galw sylw at y gymdeithas ac ennill aelod- au ncw-dd i'r gymdeithas a hodwyd y cynhygia y boneddwr anrhydeddus y gwobrwyon rhagorol am wyau ac ieir. Er- fyniwn am gefnogaeth dda i adran y dofednod a'r wyau. Anfonwch am y shediwls neu galwch am danynt yn Swyddfa Major Pritchard, yr ysgrifen- nydd cyffredinol. Hefyd niae yn yr arddangosfa ADRAN I'R YMENYN na welwyd erioed ym Mon ci gwell. Man- teisied y boneddigesau nr y cyfleusdra yma i ddangos eu medr i drin y nwydd gwerthfawr yma. Pethau cyffredin yn y sir, ac yn myned yn fwy cyffredin bob dydd, yw y "separators:" fe ddywedir fod yr ymenvn a wneir o'r hufen dynir trwy- ddynt yn burach, caletach, a gwell ymhob rhyw fodd na'r ymcnyn wneir yn yr hen drefn, cr godidoced yw honno. Ond rhag i gynyrchwyr ymenyn dan yr hen drefn ofnt mai cyfle gwael fydd iddynt hwy gyda rhai y drefn newydd, mae y pwyllgor wedi trefnu dosbarthiadau 1 I' nail 1 a'r Hall, gyda gwobrwyon da. Mae hefyd gyfle i'r tyddynwr bychan mewn dosbarth i rai heb fod yn dal mwy na 15 erw, a chynhygir gwobrwyon da yn yr oil. Hefyd adran y "caws diwydiant newydd vn y wlad ag sydd ar gynydd e^flym. Mae i'r adran hon dri dosbartn. Hyderaf y manteisia y boneddigesau, yn hen ac ieuanc, sydd wedi bod dan addysg i wneud caws ar v gystadleuaeth i ddangos eu medr. Y "gwenynwyr" gyda mel, cant hwythau eu lie. Symudiad poblog- aidd yn y wlad yw cadw gwenyn, a disgwyliwn weled yr hen ddwylo yn cys- tadlu yn yr adran lion, ynghyda lhaws mawr o rai newydd. Nid yw y pwyllgor wedi anghono y plant—camgymeriad fuasai hynny: rhaid eu cael hwy i fewn i'r gystadleuaeth gyda'u cwningod, ac mae twrw paratoi mawr yn eu plith eisoes. Mae yr adran yma yn gyfyngedig i Fon—fel na chaiff champions o Lell ddyfod i'r gystadleuaeth i siomi plant y wlad! BUT I DDANGOS. Hwyrach nad yw pawb sydd yn bwr- iadu dangos dofednod yn yr arddangosfa yn gyncfm iawn a hynny. Mae pobol y ceffylau yn cymryd trafferth^ fawr i'w paratoi i'w dangos, trwy en ffidio yn dda, ou trimio a'u grwmio. Mae dangoswyr y dofednod yn gwneud yr un veth, a dichon y byddai gair fel hyn yn fuddiol i'r rhai angnynefin a dangos. Dichon fod yr iar neu y ceiliog a fwriedir ddangos yn lied ddof gyda'r perchenog tua'r cartref, ond pan ddeuir a hwy i'r arddangosfa i olwg 11awer o bobl a'u cau i mewn byddant yn wyllt odiaeth, yn curo eu hunain yn erbyn y pens, ac yn gwrthod dangos ei hunain i'r fantais orau. I'r cyfryw y peth goreu iddynt fyddai eu cau mewn pens gartref am wyt-hnos neu well cyn yr arddangosfa er mwyn ou cyriefino. Aed y teulu atynt yn ami, a thynner llaw hya-ddynt fel y dofer hwy ac na byddo arnynt ofn yn y show. Hefyd gofaler r^ni eu glanhau — golchi eu traed a'u pennau; ac os bydd yr adar o liw gwyn neu oleu golcher hwy mewn dwfr cynnes a sebon. Tyner y llaw wrth eu golchi yn ffordd y plu, ao nid pob ffordd a rhywsut. Wedi hynny golcher mewn dwfr heb sebon, fel y tynner y sebon o'r plu rhag iddynt lynu yn eu gilydd. Gwneler hyn dridiau neu bedwar oyn y show, er mwyn iddynt gael amser l Bvchu ac i'r plu ddyfod i drefn. FforcW dda i'w sychu newydd eu golchi yw eu rhoi mewn basged neu hamper ger y tan, hcb fod yn rhy agos iddo. Erfymwn am gefnogaeth i'r anturiaeth M.
HEDDLU MON.
HEDDLU MON. Y CWNSTABLIAID ARBENNIG. Bu cyfarfod o Bwyllgor yr Heddlu ddydd Ian, a Mr W. Edwards yn ei gadair; hetyd yno Syr Richard Williams-Buikeiey, Bar., Syr W. B. Hughcs-Hunier, Bar., Dr. T. Jones, Mri J. H. Burton, S. T. Chad- wick, H. R. Davies, R. L. Edwards, D J. Ellab., W. Hughes Jones, W. Owen, R. 0. Pioree. R. W. Roberts, H. Thomas a Thomas WilIiallH, gyda r Clerc (Mr Walter O Jone. a'r Prif Gwnstabl ;Mr R. H. Prothero). Yn ei adroddiad chwartcrol hysbysai Mr Prothero fod y clafr wedi clirio o'r sir. Yr oedd yr heddgeidwaid wedi cael 20,357 o gynlfonau Ilygod mawr, gan dalu irip 13 7io am danynt. CANMOL Y "SPECIALS." Dywedwyd fod y saith ownstabl aethir Fyddin wedi dycnwelyd. Ni lanwyd eu lleoedd, a thrwy hynny arbedwyd 1681p i'r sir Amhosibl fuasai cario ellan y gwaith dan y fath amgylchiadau onibao am wasujiaeth y cwnttabliaid arbennig. Pasiwyd i roddi ar gof a chadw werth- fawrogiad y PwyHgor o'r gwasanaeth hwn. OR HEOL I'R SWYDDF A. Ceid fod y ferch oedd yn clercio i'r Prif Gwnstabl yng Nghaargybi wedi ymadael, ac arsrymhellai Mr Prothero gael dyn yno, gan tTlweyd mai ei fwriad oedd penodi un or cwnstabliaid. Mewn atcbiad i aelod dywedodd Mr Prothero y byddai hynny'n golygu cael dyn arall i'r heddlu. -"BWRDD CYNRYCHIOLIADOL." Yr oeddis wedi caniatau i'r heddlu ben- odi nifer 6'u mysg eu hunain i weithredu mewn niaterion yn dwyn perthynas ag amodau (.u gwasanaeth-ar wahan i ddis- gyblaeth"—ac yr oeddynt eisoes wedi an- fon i mown nifer o geisiadau. CYFLOGAU. Darllenodd y Clero rai o argymhellion y pwyllgor fu'n eistedd yn Llundain dan lywyddiaeth Arglwydd Desborough, sef fod i ddydd gwaith y dynion fod yn wyth awr, fod eu oyflog gryn lawer yn uwch, etc, ond gohiriwyd ystyriaei-h o'r mater gan fod cvnhadledd avail o awdurdodau heddgeidwadol Gogledd Cymru i'w chyn- nal er ceisio cyd-symud.
-"i--1 YR HAUL.
"i--1 YR HAUL. Gwawr gwybod liynod, anian—ydyw'r Dery oleu alian. (Haul, Edrychiad teg mewn drvch tan, Duw yno'n gweld Ei Hunan. —Wil Ifan o Fon. ..V- VwV .v".
PENILLION
PENILLION a ganwyd ym MherLrhoslligwy nos Sadwrn. Fe ddaeth Heddwch ar ein daeaj, Wedi'r ornest flin, Gan wn ninnau oil yn Hafar Am weld gloywach, hin; Wedi'r niwl a'r stormydd geirivon, "ed.i'r oyni a'r cwerjion, Fe dda-etn' "Heddwch fed yr afon" I eneidiau blin. Nid oes mwyach1 swn y fagnel Yn y Ffrajicon dir; Ac rnw,.r dolydd heddyw'n dawel ';o\'edi'r cyffro liir; Trig tawelwoh mwyn, hyfryta', Ar ddyffrynoedd Palogt"I"L Ac ar lennyrcli Salonica. Gwawriodd bore clir. D>effry ysbryd diolûhganwh Am roi heibio'r c-kdd, Fe ddaeth crig 0 lonyddwch A benditliion hoedd; Uwch beddrodau hen gworyicn Civ wir dwsniel yr aweJon, A than lesni addewidion1 Fe siriola'n gwcdd. Clywir 6wn yr utgyrn arian Etc yn y wlad; Yn ein gwahodd tua Ctaanaan Wedi stormydd brad; Y mae bryniau'r wawr yn loyw Wedi'r noe a'r dd-ryein arw A'r dyfodol yn em galw I rodfeydd mwynhad. Bwynol ydyw oedfa. Ilcddwch Wedi rhu y drin: A cheir ynddi fairn (IiJdanweh I galonau blin Fe ahwibanna'r morwr eon Gerddi mwyn ar domiau'r eigion, A (--barolau hedd-angelion Sy'n nle-Iym'n min. Y mae clychau bud<lugoliaeth Yn yr aw-el rydd H('Ùdvw'n' canu am wroniaeth Wnaed yngwres y dydd; Er i'r arwr fynd i lm-no Cyn i wn y gynnau beidio, Deil ei enw yn ddiango' 'Nghalon Cymru Fydd. Boed i gwlwm aur brawdgarweh Rwymo'r hyd yn un; Nef a daear fo mewn heddwch Yn y Mab ei Hun; Kinnau u trigo m-ewn tangnefedd 0 dan fwa. gwyn trugaredd Ac yn canu mewn gorfoledd Clod i Fab y Dyn. Gorff. 19, 1919. TOM PARRY.
---------ARWYR BRO FY MEBYD
ARWYR BRO FY MEBYD (Sef y bechgyn o Rostrehwfa laddwyd yn y rhyfe!). Daeth heddwch tros y bannau— Trwy w-ae y dyiiryu du, A nofiodd trwy y aagrau I galon Cymru gu: Yniddeffiy llawer aelwyd I syllu mewn tristhad. Trwy nifwl y gorffennol du At feddau eu y god. Daw'r gwyr i'w hen gynefin Yn lluoedd tros y Hi. Gan scinio fcuddugoliaetfc Hyd lwybrau clod a bri; Ond erys hen atgolici-i Hyd randir mcbyd frol I ymchwil am y beehgyn cu Sy'n ffaelu dod yn ol. Am Willie bach Glasynys, A'i wen a'i eiriau niw-yn, Ei fywyd difrycheulvd, A roddes cr ein inwyn: Cyfodi'r grocs o'i wirfodd Ac nid wrth raid wnaeth ef-- A cherddodd trwy afonvdd gwaed Dros Gymru fad i'r Nef. Ac hefyd Willie arall, Edmygwn i mor fawr.— Un tawel, addfwyn, siriol A phur oedd mab Tai Lawr: Gadawodd yntau gartref O'i wirfodd am y gad; A chariad yn prvdferthu'i wedd, Cadd fedd dros Gymru fad. Mae'r Hwybrau nt yn glasu, Llo rhodiem 111 yn blant, Ond caraf fyth yn aiinwyl Y Cefni dlos a'r Nant: 'Roedd Owen o Caegarw Yn arwr ddyddiau fu,— Gadawodd yntau wraig a phlant Yn nos y dyffryn du. Y doniol Dick Rhosuchaf, Un siriol fel y wawr,— Addfwynder a naelioni Yn llanw'i galon fawr; A Tom ei frawd mor dawel, Ond dewr a diwyd iawn: Mae'r Rhos yn wag heb gwmni'r boys A daear Ffrainc yn llawn. I'r gad aeth Willie Roberts, Penrhos yn gynnar iawn, w A'i fywyd roes yn bridwerth 'Rol gadacl cartrcf llawn; A William, School, mor Jdawnus A doniol byddai cf; Ac Owen fwyn, yr Orsedd, sydd Uwchlaw hyd lwybrau'r Nef. I arwyr bro fy mebyd Boed bythol glod a bri, Am roddi eu bywydau'n rhad I gadw'n bywyd iii; Ac wrth grocsawu heddwch Yn ol mewn gwlad a thref, Wel, cofied pawb ym miri'r dydd, Mai beddau Ffrainc wnaeth Gytnru'n rhydd, 7 A'r byd vn nes i'r Nef. S. P. JONES. Rhosgofer (gynt).
Y BECHGYN NA DDEUANT YN OL.
Y BECHGYN NA DDEUANT YN OL. Fel gwenau caredig yr huan Yn lleddfu diglloned 1 yr hin, Daeth heddwch i ddofi'r gofidiau Fu'n rhuthro o feusydd y drin; Llaweuydd sydd hcddyw yn lledu Ei edvn dros fynydd a dol, Ond ni fyn ef chwaith i'n anghofio Y bechgyn na ddeuant yn ol. Mac heddwch ar wefus y miloedd Yn dod megis miwaig o bell, A gobaith yn gweld drwy gvmylau Ddynesiad amsoroedd syda well; Ac ni chlywir tafod yn adrodd Fod hynny yn ynfyd neu frol. Ond peidio drwy'r eyfan anghono Y bechgyn na ddeuant yn ol. Soniarus yw can tuddugoliaeth, Ond pwy roes v gan yn ei bron? Gwell peidio ymnoTi, mae tristweh Mor barod i lethu y lion: Aeth hoibio hynt creh Armageddon, DHeer 08 gellir ei hot, Ond na foad i galon anghofio Y bechgyn na ddeuant yn ol. Brwdfrydedd fel gfwreiehion y goelcerth, Sy'n dod 0 weithredoedd y Ilu, Ao angof sy'n ddistaw yn gosod Ei lenni dros bethau a fu; Ond cynnwrf fel ymchwydd y moroedd, Sy'n ysg^wyd dyfnderau fy nghol, Yr ennyd mae atgof yn enwi Y bechgyn na ddeliant yn at. Bangor, TRAETHLANYDD. Sadwrn yr Hedd.
YSGOL UWCHSAFONOL BANGOR.
YSGOL UWCHSAFONOL BANGOR. Penodwyd Mr T Jacob Jones, Nant y Moel, yn brifavliiaw yr uchod, ond mewn cyfarfod tri)-eiiiiig o Bwyllgor Addysg Ar- fon ddydd Tau, hysbyswyd ei fod yn gofyn am ei ryddhau, gan fwriadu ymgeisio am le yn ci ardul ei hun. Pei;d<'rfynwyd ei ryddhau, ac yna, ploid- leisiwyd ar yr ymgeiswyr eraill oedd ar y rhe^tr for, sef Mr John Morris, B.So., Yegol Uwchsafonol Caernarfon; Mr F. C Linton, BSc, Vsgol Sir, Penygroes; a Mr W. K. Jones, Bangor. Yn y bleid- I lais derfynnol cafo-id y blaenaf SO 0 bleid- leisiau a Mr Linton 26, S
LLWYBR YM MENLLECH.
LLWYBR YM MENLLECH. YMCH^IVILIAD GAN Y CYNGOK DOSBARTH. Y mae Cyngor PIwyf TJfuiddyiuaai rvcdi emiill hynodrwydd fel amdd iffy sydd liawi- iau honedig y --yhoedd i hv'bTau nei¡jduol. Bu cryn heiynt pn Meniie-ch '•herwyd-i anghydwelediad partiiod cwrs ihvybr i lawr aft lan y mor oddiwrth y Fferam—rhai yn dweyd fod y llwybr i fod rhwng G-lanymor a'r (idati dy arall sydd yno; tra tonaintiaid y tai hynny a.'r perchennog (Milwriad Lawrence Williams) yn dadleu mai y tu allan i'r wal derfyn, ac fir ei luion i iawr, yr oedd y Hwybr. Bu elaii achos o ymos- odiad yn y yn oodi o'r heiynt, ac re-th wedyn i'r I>h s Ciiwart-erol. PenodotKi y Cyngor Dcsbartii (Twi'cely d) chwcdi o'i aelodau i gymial ymchwihad, a bu r eis- teddiarl cyntaf rai wythnosau'n ol, pryd y galwyd tystion o bl^id yr ljoniad mai rhwng y tai yr eiai'r llwybr, ac yr oedd Dr. E. Williams, perchennog y tir yr eviii, arall i'r tai, yinysg y tystion. Dydd Sadwrn bu ail-eisteddiad. Mr W. Owen, Y.H., oedd yn y gad an;,) a chydag ef yr oedd Mri R. L. Edwards. V.II., Hugh Thomas, Y.H. (Carrog), W. EJias H. Owen (Talwrn). a H. Williams (B enlleeh). Cynrychiolid y Cyngor gan Mr R. Gordon Roberts (Mr T. II. Hughes, y clûrc, yn ei gyfarwyduo), ac yr oedd Mr S. R. Dew dros y Mibvriad L. Williams, yr hwni hefyd oedd bresemioJ. Y tyst cyntaf a alwyd oedd Mr E. 1. ? Roberts, Llangefni. Dywcoodd iddo yn 1900 brynnu y tri thy wrth lan y mor a'u gwerthu yn 1906. Hyd y gwyddai nid oedd neb wedi croesi'r tir y tu ccfn i'r tai ac iti hawliodd neb fed yno lwybr. Yf oedd math ar hvybr yr otKr aral! i'r clawdd yn union i lawr. Yn nesaf ga.¡wyd y Mihvriad I.awrencv Williams, yr hwn a ddywedodd ei iod gyda'r fyddin yn Itaii. Prynodd yr cidiio gan y tyst cyntaf, ao ni wybu ae ni chlybu fod yno lwybr- Gosododd un ty i Owen Parry, yr hwn a godedd adeiladaii allan heb ei ganiatad ef. Oh-er^vyd-d hyn ac oherwydd ei fod yn flindtr i'r tenantiaid eraill rlioes rybudd i Parry ymadael. Ceisiodd Parry gad aros, ond ni chania- ta.wyd iddo. Wedi hynny dealiodd tod Owen Parry a Robert -va! hawiio fod Jivvyr>r drwy y celn. Bytli er ymadawiad O. Parry ni bu heddwch— cychwynnodd y llwybr y prydi hwnnu. Yr oedd llwybr vn dod o gyfeniid y Fferam ac yr oedd bwlc-h yn y clawdd, ond ar ti union i lawr yr eiai'r llwvbr ac nid heibio cefn y tai. Galwyd Mr W. L. Hution. St. TVini- fred's, Rboafawr, yr hwn a ddywcdodd iddo fod. yn trigo yn Glanymor am ddwy flynedd yn 1897 a 1898, ac yn ystod yr amser hwn .ni ehlywodd fod neb yn liawlio ffordd heibio cefn y tai. Bu ei deulu ef yn mynd v ffordd honnc—trwy ganiatad pobl y tai hynny, mae'n debyg. v Dywedodd Jane Williams, Brigydon. oi bod yn y ty hwnnw ers 24 mlynedd, ac hyd nea y cvmerih Rob<vrt Parry ryddid i g roe si yr ardd ni wybu fod neb yn hawlio rlwvbr. Ni welodd neb ond Mr lluiton yn mynd; yr cv.ld Mrs Iluttcn wedi gofyn caniatad. R. E. Wiuiaw, Gar-reglwyd, ete -wedi dod yno IS mlynedd yn oJ: dyw edecid ei fod wedi arfer dod i lawr hyd lwybr y Ffram-ar ci union i lan y mor, ac ni wyddai fod ffordd o gwbi heibio cefn Brigydori a Ch.raigydon. Nid oedd yn hawdd dod i lawr yn ymyl glan y iiioi-, gan eu bod wedi oodi cc-rrig yno. Rhoed cyIfeJyh dystiolaeth gan Mr Thomas Williams, Tyddyn Fadcg—fofp wcdi bod ei holl ce.s'xyn yr ardil ao heb erioed glywcd fod llwybr drwy gefn y tai; Mrs Ellen Peters, Craigydon, yno ers 24 mlynedd; Rd. Williams, Brigydon: ac Henry Dubon, 54, Tatison street, Birken- head, ymwdydd ere doudd-en^ mlynedd. Cyn galw a,r ragor o dystion eyrhaedd- odd Dr. E. Williams, Llangefni, ae aeth y oadcirydd gyda'r portion a'r cyfreiihwyr i'r lie. Wedi bod yno gTIn amser daeth- pwyd yn ol, a hysbyswyd fod y pleidiau wedi "cymryd a rhoi," ae awgrymid fed i'r llwybr ddod i lawr ar ei unic-n ac nid heibio cefn y tai. Datganodd v cadeirydd hyder y ceid pob "evmuogaorh ddiv bell- ach, ac v evdweithiai pawb er He* yr ardal. Diolchodd Mr W. D. Williams ar ran yr ard.al am waith da y dilirprwy«.eth yn dod a'r angiiydfed i derfyniad mor hapus-
YNADLYS Y VALLEY.
YNADLYS Y VALLEY. Yn y llys hwn yr wythnos ddiweddaf dirwywyd Edward Willin18, Pr-estpn House, Llanfachraeth, gini am weriiiu "salmcxn" yn groes i .delci-an'i- Arcivb. Dirwywyd R. Ll. Powell. t'r un pentrcf, bum gini am drosodd cyflelyb a phum glln arall am wertflu llefiit-h tyniau yn rhy ddrud. Ellen C. Hughes, hithau o Lau- fachraeih, a drowddodd yn debvg, ac a ddirwywyd ddau lianner gini.
Advertising
I'm Strong Once More. "I was on woeak, thin, emaci. -a too ,pu i i y and colour- less. \V ould you be- jjeH that I am the same maii who came < ffice three I 4 4* months ago! LCok at me See how well my muscles are developed. I have strengtn, vitalitv, energy, vim, a.nd vigour. That "AJAX" DRY-CELL BATTERY is a wonder. Thoerc- is nothing l'ke it to put "eteam" and life into one." Such arc the enthusiastic expressions of an "Ajax" patient. That's what it does. It makes men out of the weakest specimens, big, robust, manly men, the kind that are admired and honoured. Wouldn't ycu rather be such a man and have people pomt to you, and say, "Isn't he a fine kllow 1" than be a weaJUing who is trodden upon and despised? You can be if you will let us pour a stream of electric life into your weakened nerve centres wihile you sleep. THE "AJAX" BATTERY is a dry ceil dectrio generator. It is always charged, always ready for use. You do not have to bo bothered with any acid or other substances in charging it.. It gives out its current whenever it is applied to the body. It is endorsed by the high- est authorities az the only genuine elec- tric body battery ever invented. The well-known electrical expert, W. Las- oelles Scott, Esq., after an exhaustive test, says:—"The results have been emi- nently satisfactory throughout, and, in deed, groatly beyond my initial expecta- tions." This Battery secured' the Grand Prix and Go-Id Medal at the Interna- tional Exhibition. A FREE BOOK telling all about the electric euro is sent freo lipon application. It is entitled "Electricity-the Road to Health." It is a volume of 80 pages, which is brim- ful of the things the true lover of health likes to read. It is well worth two guineas to any suffereir, yet it d-oes not even cost you a penny stamp. Plen.se ask us to send it to you at once, together wfth full information coinet'rning the- treatment. We wiil give you the names and addresses of hundreds of "AJAX"' men—the men who hav.e been cured. We have a book for women also. Call at the office for a free test if you can, or write at once. Ajax Ld. THE BRITISH ELECTRIC'INSTITUTE (Dept. 2.37), 23, Holborn Viaduct, London, E.C. 1. -I' .'1
CYMDEITHAS DDIRWESTOL MON.
CYMDEITHAS DDIRWESTOL MON. Cyfarfu Pwyllgor Dirwesto! y Sir yn Llangefni prynhawn dvdd Iau. Lfy- wyddai y Parch W. J. William. ac yn y oynulliad yr oedd y Parehn. L. Edwards, E. B. Jones, D. Lloyd, Theophilus Lewis, a J. Mills Jones, Meistri Thomas Evans, II. C. Parry, E. M. Roberts, I). Williams, J. Parry, Mrs Servant Williams. Miss Williams. 'Ty'nbuarth, a Miss A. Williams Berw Ucliar. Dec-hreuwyd trwy weddi gan y Parch D. Lloyd, a darllenwyd a chadarnhawvd cofnodau y cyfarfod di- veddaf. Yr oedd llythvrau wedi eu dcrbyn oddi- wrth y Paroh J. t¡.rn Davies, yn galw f-ylw at y pethau canlynol: (1) Y defnydd ddylid wneud 0 Ddeddf Addysg Mr Fisher. (2) Apwyntio pwyllgor i ddechrcu ar ry vv foddion i godi sel yn yr ardaloedd at gau tafarnau y flwyddyn nesaf. (3) Trefnu ymosodiad ar y grocers' licences. (4) Gweled fod ymdrceh yn cael ei wneud i olihain y personau a gospir yn y sir i drcio en hadforu a'u cael i arwyddo dir- west. (5) Y cynnydd mawr sydd mewn betio a garnuio. (6) Y mudiad i godi "village institutes." Cafodd y materion hyn oil ystyriaeth ddi- frifol y pwyllgor, ac ymdrechir cyffroi yr eglwysi i roddi eu dylanwad yn ddiain- ho-uol yn eu plaid. Etholwyd y personau canlynol i gyn- i,ychioli y gymdeithas yng Nghymanfa Gwynedd fydd i'w chynnal yn Llanfair P.G.. Hydref 7fed a'r Sfed: Parch Theophilus Lewis, Mri H. C. Parry. E. M. Roberts, J. Parry, D. Williams. Miss A. Williams. Eglurodd Mr E. M. Roberts y sefyllfa ariannol, a phasiwyd i dalu amryw gyfrifon ac argraffu mantolen. Pasiwyd i'r vsgrifennwvdd anfon cylehlythyr am ga^gliad yr eglwysi yn brydlon. Pasiwyd fod i'r is-bwyllgor gymryd sylw arbennig o'r hyn sydd yn cael ei wneud ac a wneir gyda'r "village insti- tutes," a gweled fo adrannau dirwestol a chrefyddol y Ddeddf Addysg newydd yn cael eu gwcinyddu yn Hawn. Dcrbyniwyd cais oddiwrth y Parch G. Owen, ysgrifcnnydd Cyngor Eglwysi Rhyddion Bangor, yn gofyn am gyfrakiad er cyfarfod y treuliau yr aed iddo ynglyn a gwrthwynebu adnewyddiad trwydded y Gazelle Inn. Awdurdodwyd yr ysgrifen- nydd i ofyn i eglwysi Llandegfan gymryd yr aehos i'w hystyriaeth garedig gan fod iddynt hwy anrhydedd arbennig ynglyn a'r achos hwn. Gofid i gyfeillion sobrwydd a moesoldeb ydyw gweled fed pleidwyr y fasnoch yn inynu gw neud i ffordd a'r cyfyn^iad rhes- ymol a fcendithfawr v Bwrdd Canolog. Onid hunanol iawn hyn?—Ysg.
Y PARCH. T. E. WALTERS.
Y PARCH. T. E. WALTERS. Hwn o Darian y Gweithiwr'—Mac r Parch. T. E. Walters, Pontardawe. a fu gynt yn weinidog gyda r Bedyddwyr, wedi ei dderbyn gan y M.C. Gweinidog- aethodd yn llwyddiannus iawn am flyn- yddoedd yn Llansantflraid a Glyndyfrdwy. Bu'r un mor llwyddiannus a pharchus am dymor ym Mon, ac anrhydedd digymysg iddo ef oedd yr hyn a fu'n achos o'i ym- lid ef o'r sir. Qwelsom fod un gymanfa yn dyfeisio cynllun i rwystro rhai ang- hymwys i'r weinidogaeth, ond prin ni a dybiwn y llwydda'u cvnllun. Beth am gynlhm i rwystro gyrru allaii o weinidog- aeth y Bedyddwyr rau o. u pregethwyr cym- hwysaf a'u cymeriadau gore.u?
SYR J. MORRIS JONES, LL.D.
SYR J. MORRIS JONES, LL.D. Cyflwvnodd Prifysgol Glasgow radd an- rhydeddus 1.1. D. i'r Aihraw Syr John Morris Jones
MARCH is AD LLANGEFNI.
MARCH is AD LLANGEFNI. oilod(I WYI!l i 4s y dvvsin; ceid o 5s 6c i &s 6c am gywion ieir 6s i 7s 6c am gywion hwyaid; a'r moeh bach vn amrywio o 45s i 70s.
Advertising
:7 Úi'I S J/. WHAT I IOVE BEST* \umuivi o4 it4rvul cx/ri^ j J thjLmJk iifkoct J lovt t'hji awl JSWic j This double-cream dish realises many a child's fond dream of "What I love best," and at the same time, gives maximum nourishment in the most digestible form for youngsters and grown-ups alike. Bird's Blanc-Mange is even more nutritious than milk itself, for it multiplies the food value of milk at least once in every four times. Thoughtful people will take special note of this, and freely indulge everyone's liking for this easy-to-make dish j of good honest nutriment Six delicious flavors. J BIRD'S Blanc-Mange is the "Cr £ me de la cr^me. I I j t ff 1 r aJ .f B,. 1 31 th A golden rule for health! Never have a meat y meal wiUiout stewed t fruit and ZIP S JF B I R D'S Custard. l\ It stimulates digestion a r and adds nutrition.
—::—X— AR DAN YN YR HEOL.…
— ::—X — AR DAN YN YR HEOL. Daethfti cerbyd modur, & phump o ber- sonnau ynddo, i Borthmadog o Southport. Rhyw fodd cymrodd dan yn yr lieol, ac er pob ymdiech llosgwyd ef nes ei iynd yn ddiwerth.
Advertising
¡ THETWA A LONG, LONG TRAIL tuit, Fleas, Flics, | Beetles, Mosquitoes ■ etc., all killed by J p^JCEATING'S liL SL IcL 11 t
SYLW CRAFOG. j
SYLW CRAFOG. j Wrth gyfeirio at wtinidog drodd oddi 1 wrth y Bedyddwyr at y M.C. dywedoddy I Parch. W. F. PhiUips. Ll.D.: Fe gaiff ym awr lai o ddwr, ond Hawn cymaint o starch."
Advertising
SUNLIGHT SOAI I 4 19, ol 5rh e Sunfigfif of I j g>eéice. I t t* t HOME is the place in which Ihi foundations are laid for peace in every sense of the ¡ T IP^WllTlTlH word, and in keeping the home BSSQffiQfl clean and clothes sweet and pure, Sunlight Soap takes pride of place. Better and finer homes are going to be built for the j wo I workers. Sunlight workers have fine homes; that is one of the The name LEVER ON reasons why Sunlight users can aoap is a Guarantee of Parity and Excellence. never nave a finer or a better soap than Sunlight. j t £ 1,000 Guarantee of Purity L on every bar. j tI' I ""1 "rAt. r" q. "+r. II "1, I ( ".i I /0, /J l ( I IJ "¡,,L. |j LEVER" BROTHEF^m^D. P^RT SW4LIGHT. ( 'J' 8 866-84 .>