Yr Herald Cymraeg

BETHESDA YMADAEL.—Ymadawodd ugain o chwar- elwyr ieiiaine a'r ai-dal atn (Lanelli yr wyth- jios ddiweddaf. Trefnwyd gwaith iddynt trwy ysgriCenydd lleol yr Undeb, Mr. R. R Jones. LLYS YR YNADON.—Ddvdid Mawrth gerbron Yri.adon Bangor dirwywyd Thomas Robei-ts, Coed Howel Isaf, i'r swm o naw swKt am es.ceuluso i'ti'fon ei fachgen. i ysgol (dvddio1 Llandegai. Erlynwyd gan Mr. Roger Evans cvfreitlnwr. Beithesda. DARUTH.-Nos Wener, traddodwyd dar- lith ar "Dad y Brodyr Llwvdion" neu Francis o Assiisi, gan y Parch H Elfed Lewis, M.A., Llundijiiii, yrii Ngh<1Pfj] ChwaW^lgoch. Llv- wvddwyd vn absenoMeb Dr Pritchard gan Vr Henadur W. J. Parry. Yr oedd y ddar- lith vn ddyddorol ac addvsgiadol a.'r cyriull- iad vn foddhaol iawn. Anfonood- Dr Pritch- ard, Bethesda road anrhvdeddus ait yr achos teilwng fi gofidiai na. tflai fod yn bresenol i wrando ar v Priifardd EPfed vn dairlithio. Y GWIRFODDOLNAYR.-Cvmerir dvdd- ordeb neilltuol yn yr ardal p~"da'r gwirfodd- olwvr. Y mae eu nifer yn cynyddu'n bar- haus a nos Wener diweddaf bn Mr W. D. Hobson vn ymweJed1 a hwy yn, nghao yr Ysgol Sir vn mvned drwy eu trwaith. OFRDDOROL,-—Nos Sabboth yng Nghapel 8hiloh. Tregarth, datganw\-d yr anthem Teyrnasoedd y Ddaear" gan gor yr eglwys dan arweiniad Mr O. R. Thomas, Braiich- talog, er cof am y diweddar J. Ambrose Lloyd Ffailth ddyddorol yw mai yn un o eisfteddfodam Bethesda yr enillodd y cerddor enwog Ambrose Lloyd ar gyfansoddi yr anithem Teyrnasoedid y Ddaear" sydd mor adnabvddus. yn y byd eerddorol. MRI. E. R. DAVIES AC E. W ROBERTS. —Nos Fercher yn y Neuadd Gvhoedduisi bu Mr. E. R. Davies yn anerch cyfarfcd1 a. drefnwyd gan y Gymdeithas R^ddfrvdig er ceisio llanw sedd wag Arfon a nos Sadwrn bu Mr E. W. Roberts vn anerch cyforfod cyffelvb yn vstafell Canel Bc^f>sdn. Llvwydd. wvd vn v ddau gyfarfod fran Mr W J. Parry, Ooetmor Hall. CvnulTliadau ai:h,e-;iwng « gafodd yr areithwvr hyn, a hawdd yw gweled na chymerir llawer o ddvddordeb yn y cylch pwy a ddewisjr yn He v diweddar Willinm Jones. Yn v tf;! cvfarfod svdd wedi eu cyn- al yn yr arda.l ni welwvd cdid (Flim o r brwdfr^dcdd e holi-dol svdd mor hysbys a nodweddiadol o ardalwvr Bethe-da.

MAIMTLLE A'R CYLCH LLWYDDO.—Llawenydd i ni oedd clywed am Iwyddiant Miss Gwladys Williams, Nant- lle yn pasio ail adran yr arholiad sydd yn rhoi mynediad i'r coleg.

PENISARWAEN GWAEL.—Drwg oedd genym weled yr hen gyfail Mr. Owen O. Lewis, Pendinasfawr, wedi ei ddal gan waeledd. Chwith yw co' i cymdeithas a ffraethineb yr hen ffrynd. ANERCH.-O dan lywyddiaeth Mr. T. R. Owen, bu Mr. Evan R. Davies yn anerch yn Ysgol y Cyngor, Penisa'rwaen, nos Sadwrn. Atebwyd cwestiynau ganddo. UNDEBOL.—Yng nghapel y Wesleyaid, Penisa'rwaen, nos Fercher, cynhelir seiat un- debol. Agorir y mater gan y Parch. R. M. Jones, Glasgoed. ETHOL—Nos Iau, yn Ysgol y Cyngor, cyn- he'ir cyfarfod o etholwyr Rhyddfrydig y ward er penderfynu tynged yr ymgeiswyr Seneddol. Er mwyn eu dyn eled pawb yno.

LLANWNDA HEB OLE'U.—Yn Lys Ynadol Sirol Caer- narfon, ddydd Sadwrn o flaen Air. Trevbr Hughes, ac ynadon ereill, cyhuddwyd Herbert Jones, Ty'n Rhos, o yru beisicl heb oleu, ar y 3ydd cyfisol. Ar ran yr heddlu erlynai yr Aro'ygydd Williams. Dirwywyd. y diffynydd i 5s.

LLANRUG ADDYSG ELFENOL.- Yn Ynadlys Sirol Caernarfon, ddydd Sadwrn, o ilaen Mr. Tre- vor Hughes, ac ynadon ereill cyhuddwyd Richard Williams, Brynafon Terrace, o beidio anfon ei blentyn Elfed i'r ysgol yn rheolaidd. Etlynodd Mr. Richard Roberts. Tystiodd Mr. R. J. Roberts, swyddog presenoldeb, nad oedd y P '.entyn wedi bod yn yr ysgol ond 217 o weithiau allan o 341 cyfartaledd o 64 y cant.. Fel eglurhad dros beidio anfon ei phlant i'r ysgol dywedodd y fam fod ei gwr yn wael ac fod y ffordd i'r ysgol yn faith Dirwywyd hi i 10s. a rhoddwyd iddi bythefnos i dalu.

LLANBERIS MIL WYR Y MYNYDDOEDD. Y mae oddeutu haner cant o filwvr yn Cwmdyli, pump yn Hafodty, Cwmdyli, a deg ar fin Llyn Llydaw, y dyddiau hyn. MARW.—Ddydd Gwener, bu farw Mrs. Jane ifoberts, priod Mr. John Roberts, Sum- mer Hill, yn 82 mlwydd oed. Cyn eu dyfod i'r ardal hon buont yn byw ym Mhorthaeth- wy. Cydymdeimlwn a'i phriod, yr hwn sydd mewn oedran teg, hefyd, a Mrs. Roberts, priod Mr. Edward Roberts, a Miss Roberts. Bu y ddau yn briod am 61ain o flynyddoedd. Cleddir ddydd Mercher, ym mynwent Nant TJchaf. Y MARW YN DEFFRO.—Bu i farwolaeth ein hen gyfaill Ir. William Jones, A.S., dde- ffro lluaws i feddwl yn ddistaw am fyned yn aelodau Seneddol. Y mae pedwar o wyr cryf ion am afael codwm. Fe golla tri, enilla \in. Mae'r pedwar y dyddiau hyn yn gwrteyd ar- eithiau wrth y llatheni yn ein hardaloedd. Y gwr a'r lathen sgwar aiff a hi. Ceir gwybod pwy fydd hwn maes o law.

CLWTYBONT DIOLCHGARWCH.—Dymuna Mr. a Mrs. Richard Price Jones, Liysanedd, Ebenezer, arnom, trwy gyfrwng yr "Herald Cymraeg," gyflwyno eu dio'chgarwch diffuant i'r Iluaws cymydogion a chyfeillion sydd wedi ymweled a hwy, yn ogystal a'r nifer mawr sydd wedi anfon llythyrau o gydymdeimlad a hwy yn eu profedigaeth o golu eu mab, Pte. Thomas P. Jones, yn y rhyfel. Mae yr ymweliadau a'r llythyrau wedi bod yn help mawr iddynt i ym- gynal o dan y ddyrnod. Dyma gopi o lythyr a anfonodd gweinidog yr eglwys yr oedd eu mab yn aelod o honi cyn toriad allan y rhy- fel :—"77 Hardshaw Street, St. Helens.—An- wyl Mr. Jones.—Dymuna eglwys yr M.C. yn St. Helens Junction, ar i mi anfon atoch,—yn yr hyn yr wyi yn ymuno—ein cydymdeimlad dwys a chwi ac a'r teulu yn eich profedigaeth o golli eich allwyl fab yn y rhyfel fawr bre- senol. Yr oedd ef yn ae?od gwerthfawr gyda ni yn yr eglwys uchod, yn gymeradwy ac yn barchus yn ein mysg. Fel yr ydym ninnau yn gorfod cyfranogi o'r golled yr ydych chwi wedi ei gael. Bylchir teuluoedd ac eglwysi wrth y miloedd yn awr, end er hyny, pan ddaw y brofedigaeth i'n mynwes ein hunain, y mae y ddyrnod yn drom ac yn anhawdd ei dwyn. Hyderwn, gan hyny, eich bod chwi yn mysq- y miloedd sy'n cael o gymorth yr Hwn y mae pob gallu yn Ei law i Jeddfu dolur v teulu fel i gysuro cenedl mewn cyfyngder.— Ar ran yr eglwys, gyda'n cofion a'n cvdvm- deimlad, yr eiddoch, J. PEREN JONES (gweinidog). PRIDDO HEN FRODOR.—Dydd Iau, Me hefin lOfed, claddwyd y diweddar Mr. Rich- ard Jones, Hendre Wen, Bangor, yn mynwent Llandinorwig Treuliodd Mr. Jones y l'han fwyaf o'i oes yn ardal Ebenezer. Gweithiai vn chwarel Dinorwig. Ond er's rhai blynyddau yr oedd wedi gadael y chwarel, ac wedi myned i fyw i Fangor. Adnabyddid ef yn fwyaf cyffredin fel Richard Jones, Capel y Graig. Yr oedd yn dad i'r Cynghorydd Owen R. Jones, Erw Fair. Ebenezer. Cydymdeimlir a'r plant yn eu galar. Yr oedd yn 90 ml. oed. YMWELIADAU EGLWYSIG.—Yn unol a pdenderfyniad C.M. Arfon ymwelodd y Parch W. G. Williams, Cwmyglo, a Mri. W. Davies, a W H. Jones, Llanberis, ag Eglwys Cefnytyaen nos Fercher. Ymwelir ag Eg- lwys "bisgwylfa ar yr un pwrpas nos Fercher nesaf. Bu'r Mri. T. D. Williams, Disgwylfa, John Roberts, Cefnywaen, a'r Parch. W. Griffith, M.A., gyda'r un gwaith nos Fawrth diweddaf Ynghapel Coch, Llanberis. EGLWYS LLANDINORWIG.—Dydd Sad- wrn, Mehefin 12fed, talodd Esgob Bangor, ymweliad ag Eglwys Llandinorwig, pryd y derbyniodd ddeugaiKi yn gyflawn aeloda.u trwy gonffirmasiwn, neu arddodiad dwylaw. Hefyd y Sul diweddaf, yn y gwasanaeth hwyro, bu perfformiad o gantawd gysegredig "Y Bugail Mwyn," gan blant y gobeithJu, dan arwein- iad y Parch. J. Salt, ficer. MARW DROS EI WLAD.—Ddydd Mer. cher, daeth gair o'r Swvddfa Ryfel fod Pte. Robert Williams, Caledffrwd Terrace, Clwty- bont ladi yn y rhyfel er Mai 16. Per- thynai i'r 1st Battalion Royal Welsh Fusiliers. Ymunodd ar ddechreu y rhyfel, ac aeth drosodd i Ffrainc tua wyth mis yn ol. Bu yn ymladd yn nared ar hyd v misoedd diweddaf, diodd- efodd lawer o galedi. Yr oedd yn 38 mlwydd oed, ac yn ddyn ieuanc hynod o hawddgar, a gwen ar ei wyneb bob arnser. Gallai eadw cwmni yn ddifyr. Yr oedd yn llawn athrv- lith, ac yn mcddu ar gylch eang o gyfeiEion. Cydymdeimlir a'r teulu yn eu galar dwfn. Dyma yr ail o'r ardal hon i gael ei ladd yn y rhyfel. Gohebydd ariallj a ysgrifenaj:—Trist vw gorfod hvsbvsu fod Private Robert Wi'- liam, 1st Batt. R.W.F., gynt o Caledffrwd Terrace, wedi ei ladd ym mrwydr Festubert, ar y l6eg o Fai. Yr oedd yn un o'r cymer- iadau mwyaf addfwyn. Ni chlybuwvd erioed air gwael am neb ganddo. Er ei holl dirion- deb fe'i cyffrowyd drwyddo ar doriad y rhy fel hwn yn enwedig pan ddeallodd am greu- londerau y gelyn. Gwnaeth bedair ymgais i ymrestru. ond gwrthodwyd ef oherwydd ei oedran. "Llwyddodd y pummed tro. Yn ei lythyr olaf, dyddiedjg v 15ed o Fai, mae yn erfvn "am i ni weddio Ilaw-r drosto, mae yma le ofnadwv, ond yr wvf wedi rhoddi fy hun i fynnu yn llwyr i ewyllys Dow." Yr oedd yn feddianol ar la-is tenor mwyn II-C vn hofF o ganu. Ei hoff don oedd "LlanUyfni," a byddai yn foddion gras ei glywed yn ei dat- ganu ar y geiriau. "A minnau sydd am ffoi neu ynte droi yn ol." E'r iddo syrthio yn nghanoj dwr a than materol y mae yn awr yn fwy na choncwerwr, yn canu yn y Jerusalem Nefol, lie na chlywir swn cleddyfau tu mewn i'w phyrth, na murmur gwaed ar ei heolydd.

NANT B ENGLOG Cynhaliodd yr Annibynwyr eu cyfarfod pie- gcthu yn y lie uchod, nos Fawrth a dydd Mercher diweddaf, pryd v gwasanaethwyd gan y Parchn jV. Cynwyd Williams, Llan- rwst: Henry Jones, Trefriw a T. L. Joseph, Treflvs, Bethesda. Cynorthwywyd ,gvda' gwasanaeth hefyd gan v Parchn Owen Jonks, Nant Ffrangcon James Jones, Salem, Beth- esoa, a T. Jones, y gweinidog.

NANT PERIS DIGWYHDlAI) TRIST.-Foreu Sadwrn, y L2fed cyf., brawychwyd yr ardal hon gan y nerwvdd am farwolaeth y cyfaill ieuanc Abram W. Roberts, Glanrafon Farm, yn 33ain oed. Mab ydcedd i'r diweddar William A. Ro- berts, Glanrafon. Ymddengys ei fod yn Jichreu gweithio ar lan yr afon mewn cae heb fod ne-pell o'r ty, ac iddo gael gwasufa neu fyned i lewyg, a thra felfy iddo syrthio ar ei wvneb i'r afon a bcddi, gan nad oedd neb gydag ef. Yn v t-engholiad gynhaliwyd nos S-idwrn gan Mr Pentir Williams, pasiwyd rheithfarn o farwolaeth ddamweiniol trwy foddi. Ar ^ynygiad blaenor y rheithwyr, Mr Wi ram W: Morris, Terfyn, pasiwyd pleid- lais o gydvmdeiml id a'r ttulu trallodus. Claddwyd ef y dydd Mawrth canlynol yn y Nant, Parch Edward Powell, B.A., Ffestin- iog, (yn-weinidog Fglwys Rehnboth. yn gwas- anicthu yn ei angladd. Y mae cydymdeim- lad yri ardal yn fawr a'i fam weddw yn ei phr fedigietn lem, ac a'i fodryb sydd yn wael, ac hefyd a'r brawd sydd wedi ei adael yn unig. Yr oedd yr ymadawedig yn gym-. eriad distaw a da, a bydd colled am aelod tawel a tfvddlawn iawn o Eglwys Rehoboth. G2llid y i n iwdd ddwevd am dano, "ei fod yn ffyddlawn yn yr hol dy.

GU^E S (Lianrwst) EISTEDDFOD. Cvnhaliwyd Eisteddfod flynyddol Gosen ddydd Iau. Nia oedd ennif,- o ymgtiswyr ag arfer, ond catd safon dda ntjtwn amryw o'r cystadleuon. Mr Evan Lewis, Bangor, a feirniadai'r canu, a'r Parch E. J. Jones. B.A., Llangeinyw, yr adrodd- wvr. ("yfeiuwyd gan Mr Owen Williams, L.T.S.C., Eglwysbach. Dyma'r prif enill- wyr Cor p:ant, Scotland Street, Llanrwst ,((David Williams); pr:£ una yd. R. A. Ellis. Pentrefoelas; unawd tenor, Henry Parry. Eg. lwysbich: deuawd, Henry Parry ac R. A Ellis prif unawd i rai o dan 20, E. A. Ro berts. Eglwysbach, a Katie Owen, Salem; pedwarawd, Robert Jones, Ty Mawr a'i gyf eillion; chwareu'r piano, Harriet Roberts, Glanrafon; unawd i rai o din 16, E. A. Ro- berts, Pandy; uniwd i rai o da:) 12, Emlyn Ellis, Salem; prif adroddiad, R. Morris, Gwytherin adroddiad i rai o dan 18, Miss Davies. Llanrwst; adroddiad i rai o dan 12. Edith Wynne, Llanrwst, a Esther Owen, Sal- em. Mr William Roberts, G'anrafon. oedd H.rweinydd cyfarfod v prydnawn,-IT Mr W. Hughes, U.H., Llanrwst, oedd arwe'nydd yr 3i;w^|r. Afa? e,j%L mawr yn ddyledus i'r ys- grifenydd, Mr David Wynne (Ap Tudur) am ei lafur gj^da'r wyl.

1. FELINHELI Rhifa y gllge;1 leol o'r Y.T.C.. 56. Y mae Miss Maggie Williams, .the Boston Terrace, wed,: ei phenodii yn ddi^yKes- weinyddes yn Ysby'itv Heswall', sir Gaer. Bydd yno am ddwy flynedd. Mae Mr. T. H. Williams, .the Boston Ter- race ,wedi hwvlio at fwrdd y "New York" i Americsi, er ymweled ai trawd, Parch 0. R. Williams. LL W V DDI ANT.— Mae yn llawenydd gen- nym ddeall fod Miss Annie Menai Roberts, S Port Terrace (ac un o aelodau Ysgol Moriah (A) ) wedi dyfod allan mor 'lwvddianus y waith hon eto yng Nghymanfa Annibynwyr Undeb Ysgolion Dosbarth Bethel, a gynhal- iwyd yn Salem, Caernarfon, ddydd Iau. Llwyddodd i enill v wobr flaenaf trwy y dos- barth yn arholiad ysgrifenedig y Maes Llafur i rai o dan 21ain oed. Hefyd, Katie Hughes, !Bangor Street, llwyddodd hithau i fod yn gydradd oreu, yn Arholiad y Maes L afur o dan 14eg oed, ac y mae amryw eraill o blant Moriah, wedi enill satie dda yn arholiadau y Gymanfa eleni. Llongyfarchwn hwynt oil. MARW.—Nos Iau, wedi wythnosau o gys- tudd poenus, bu farw lr. Evan Evans, Pens- goince Cottages, yn 46 mlwydd oed. Gyried- ydd ydoedd ar di-en y gweithwyr perthynol i chwarelau Dinorwic, ac yn dra adnabyddus i lawer. Gedy weddw a thri o blant, ynghyda pherthynasau eraill i alaru ar ei ol, a. chydym- deimlir yn ddwys a hwy. Cymer ei angladd le foreu Mawrth (preifat) yn mynwent- Nant Uchaf, Llanberis. GWAELED. Drwg genym ddeall fod Georgie Pierce, mab hynaf Mr. a Mrs Robert Pierce, Perthi, wedi ei daro yn sydyn a gwaeledd trwm. Gwelwyd fod rhaid ei anfon ar unwa/th i Ysbyty Bangor, i fynd dan weithred law-feddygol. Gwnaed hyny nos Wener, a throdd a'lan yn hollol lwyddianus, a. gobeithiwn y bydd yn fuan yn dyfod yn ol i'n plith wedi ei lwyr adfer.

BANGOR Dyddiau LInn a Mawrth, bu Canon New- bolt, Eglwys Gadeiriol St. Paul's, Llundain, yn anerch nifer fawr o glerigwyr. Nos Lun. vng Nghapel Penuel (B.) bu y Parch D. T. Morgan, cenhadwr o Delhi, India, vn anerch cyfarfod ccnhad 1. Llyw- yddid gan y Maer (Mr R. J. Williams).

PEN M AENM AWR Dydd Mawnth btl favw Mis. HObel<tS, Brrdford House. High Street, yn 63 mlwydd oed. Cymerodd yr angladd, le ddvdd Gwen- er. Dv-u-l Mawrth bvdd "Pals" o Salford. yn gadael y dref am Efrog. Yn vatod eu iiarosiad yn y dref hon; ymddvgodd y mil- wyr yn rhagorol.

EGLWYS BACH CYMANFA GANU.—Ddydd Sadwrn cyn- haliwyd cymanfa gami plant rhan isaf dos- barth Llanrwst yn Bethania. Mr J. R. Jones, jTJiJybont, oedd yr arweinydd eerddorol, a chyfeiliwyd gan Mr Owen Williams. Holwyd tv .plant vn y prydnawn gan Mr W. R. Hugheis. Talybont. ac yn yr hwyr gan Mr Henrv Davies, Talybont. Adroddwvd y "Gwynfydau" gan blant Salem yn nechreu cvfarfod v prvdnawn. a chaed rhan o hanea Dafydd gan blant Tanvcelvn vn yr hwyr. i> jf>edd v gvmaTif 1 gyntaf a fu yma, a I throdd allan yn llwyddiant hcllo'i.

Y KAISER A HEDDWCH Is Datganiad Hunanol Dywedir fod Ymherawdwr vr Almaen wedi a-n 'fon y llythyr canlyroL i wr uchel yn llys Bavaria:— "Gall heddweh gael ei sefvdlu nghvnt nag y meddvliii neb. Gall fod yr un rhanol ar v dechreu. ond bydd yn baratoad at y dvfodol. Geliid arwvddo Cvtundgb Heddwch vforu pe v dymunwn i hvnv. Pan ddarfu, i; fv nhaid- enwne osod: svl- feini vr Y~mherodrae £ h i lawr ni cbvnierai amo fod wedi cwblhau ei wai.th. Y mae vr Ymh°rodr;fpt^t tTI barod i ymeangu ar Ixib Os na ddigwydi hynv heddyw gall ddiewydd vforu."

DIGWVDDIAD TRIST -0 LLADD OEXETH YN LLANDUDNO JUNCTION. Nos Farwitth. darfu i gar motor fvv'- enefh o'r en-w Jaue Htighes. na/w milwydd oed. imerch i wrter. ar y l-B'iif-ffoTdd yn Llandudr>o ,Ehwn,g gtvrsaf y trheilffordd a.'r "yp1 y cymerodd y ùigwydoriÎlad t-t le. °

Y RHYFEL A PHRIS NWYDDAU Ym Mwrdd Gwarcheidwaid Caernarfon, ddydd Sadwrn, adroddwyd fod .y Pwyllgor ilirianol a Phwyllgor y Ty wedi bod yn ys- tyried llythyr o eiddo un o fasnachwyr Caer- narfoiv yn gofyn am gael ymryddhau o con- tract i werthu rhai nwyddau i'r tlotty obleg- id fod y prisiau wedi codi ar gyfrif y rhyfel. Ancgaeth y pwyllgor oedd fod cais yn cael ei wneyd am tenders eraill. < Sylwodd Mr Meiwyn Jones y Pwyllgor Arianol) fod y mater wedi cael sylw ganddynt hwy. Ai tybed a fuasai y masnach- wr yn rhoddi yn ol i'r Bwrdd v gwahan-aeth o y buasai prisiau y nwyddau yn gostwng yn is na'r hyn yr oedd ef wedi anfon "tender" i mewn am danynt? (clywch, clywch). Tybed a oedd yn iawn iddynt ail-drefnu prisiau y nwyddau ar hyn o bryd. Ar ran Pwyllgor y Ty. sylv.odd Mr John Ree» lad y pwyllgor wedi ysfyned eglurhad y m-.snachwr, a deallent y byddai yn golledwr mawr wrth gyflenwi y nwyddau oherwydd y c,idiad yn v prisiau. Pasiodd y pwylgor fod y ddau arall anfonasant brisiau am yr un nwyddau yn anfon prisiau drachefn, cC f d prisiau y tri masnachwr yn cael eu hystyr- ied. Credai Mr A. H. Richards fed y mater hwn yn un pwysig iawn. Yr oed! yn wij nad lo,pi,d y swm yn yr achos pres2nol ond un cymharol fychan, ond beth am y symiau uchel eraill fuasai yn cael eu hawlio ar ol hyn? Yr oedd y Bwrdd yn gofyn am brisiau am haner blwyddvn. Os osdd pris.au y farchnad yn eu herbyn .ceisiant wnevd v fargan oreu yn oosib-l. Yr oedd y sawl oedd yn anf jn pris mewn safla i ddiogelu ei hun am yr hannr blwyddyn, ac os fe-lv dylai ofalu na fyddai yn »oTeawr o gwbl. Yr cedd y Bwrdd wedi gWrufLd caTs cynelvb gan Iflirm arall. Petai prisiau y farchnad yn gostwng ofer fyddai i'r Bwrdd ofyn i'r masnachwyr am ychwaneg o discount. Os y buasent yn cydsynio a'r cais presenol btvjsent yn ag^r y drws i ofyn- ion mawrion eraill yn y ( yfodol. Os i'ad oedd masnachwyr yn diogelu tu hunain wrth anfon prisiau i mewn, yr oeddynt yn esgeulus o'u dyledswydd. Yn wvneb-v pethau pwysig allent godi credai v dylent ofyn iddo lynnu wrth ei gont-ract. Cynygiodd hyny. Eilicdd Mr Roberts, Rhiwlas. Yr oedd y Bwrdd wedi pleidleisio yn erbyn gwneyd hyA mewn achos arall. Yr oedd yr egwycidor yn un yr oedd yn rhaid iddynt gadw llygad ami. Mater o fusnes ydoedd. Yr oedd pris au yn codi ac yn gostwng. Credai y dylent mewn contracts yn y dyfodol roddi rheol i mewn fel hyn: Os oeddynt yn talu prisiau uchel am riwjjfddau, ac os y deuai y prisiau Jawr yn sydyn, fod y Bwrdd yn cael mantais o hyny. A'r un fath o blald v masnachwr. Eglurodd v Cltrc fod y ma-nachwr dan sylw wedi anfon pris o 9s 6c y cant im wyn- wyn. Yr oedd yn gorfod talu 16s am danynt YR awr. Mr Thomas Jones Chwareu plant yw dad- wneyd y tenders. Ni fuasai yr un masnach- wr y;n anfon cwyn i mewn petai prisiau y farchnad wedi gostwng. Mr Chas. A. Jones: IPrydanfonwyd y ten- der i mewn? Y Clerc Ar y 31ain o Fawrth. Mr Pritchard Oherwydd yr amgylchiadau arbenig daeth y pwyllgor i'r penderfyniad hwn. Y Cadeirydd Beth wnaech chwi pe yr an- fonai v masnachwyr eraill i mewn ? Mr Pritchard Rhaid i ni geisio eu cyfar fod. Awgrymodd Mr John Jones eu bod yn cael prisiau bob tri mis. Sylwodd Mr A. H. Richards fod y rhyfel wedi tori al'an ymhell o flaen i'r maanao'ivvr dan sylw anfon tender i mewn Pasiwyd penderfyniad Mr A. H. Richards

TRETHIANT UNDEB CAERNARFON -Cynllun Newydd Yn Mwrdd Gwarcheidwaid Caernarfon ddydd iSadwrn, Mr Lloyd Williams yn y gad air, galwodd Mr Chas. A. Jcnes (cadeirydd y Pwyllgor Trethol) sylw At gwestiwn y trethiant. Dywedodd hadledd wedi ei chynal o bwyllgorau trethol Gogledd Cym- ru. Amcan y gynhadltdd oedd ystyried pa gamrau ellid eu cymeryd i roddi seiliau treth- iant plwyfol ar yr un tir a seiliau trethiant sirol. Cynhaliwyd amryw o gyfarfodydd, ac o'r diwedd yr oeddynt wedi tynu allan gyt- undeb rhwng y gwahanol bwyllgorau trethol yn y sir a'r Cyngor Sir. Yr oeddynt yn gwy- bod fod seiliau trethiaht Pwyllgor Trethol y Cyngor Sir, i'r amcan o godi'r dreth sirol, yn wahanol iawn i seiliau trethiant plwyfol. Nid oedd y trethiant sirol wedi cael ei newid er pan wnaetl y prisiant diweddaf, tra yr oedd y jprisitant plwyfol yn cael ei newid o dro i dro, yn unol a'r amgylchiadau pan y codai apeliadau, yn fwyaf arbenig gyda chwaielau. Yr oedd y chwarelau oedd wedi cael eu cau yn cael eu trethu am swm isel i ajneanion y *|iieth»atit plwyfol, ond yr oedd trethiant y chwareli yn dal yn yr un swm i amcanion y | isirol. Yr oedd hyn yn galedi ar gwahanol ardaloedd. Yr oeddynt wedi dod 1 .g)(t.u!ldb foi trethiant y sir i fod yr un fat:i a threthiant y plwyfi. Yr un fyddai sail y trethiant i'r ell. Gofynodd i'r Bwrdd gefnogi y cytundeb. Mr T. J. Lloyd: Felly, yn y dyfodol ni fydd ddeddf unffurfiaeth ynglyn a th.ethiant? Y Cadeirydd Bydd.. Cynygiodd Mr John Jones fod y Bwrdd yn cefnogi y cytundeb. Yr oedd y plwyli Wtdi cael cam vn y gorphenol.' Mr T. H. Griffith: At eiddo arbenig <naeV cytundeb yn cyfeirio ? Mr Charles A. Jones Ie, siwr. Eiliodd IIr. A. H. Richards gynygiad Mr John Jones. Dywedodd yr arbedid rawer trwy fabwysiadu y cynllun newydd. 0 hyn allan un prisiwr fydd yn gwneyd y gwaith ar ran y Cyngor S:r a'r plwyfi. O'r blaen yr oedd y plwyfi yn cyflogi dyn a'r Cyn-,)- ,Sir ddyn arall a'r ddau yn gwneyd prisiad ar yr un eiddo. Yr oedd yn talu ddwywai h am brisio yr un eiddo. Arbedid hyn yn y dyfod- ol.. Yr oedd dwy ran o dair o gostau y pris- twr yn cael ei dalu gan y Cyngor Sir, a'r rhan ara.ll gan y plwyfi. Petai y cynllun hwn mewn grym bum' mlynedd yn ol buasai y plwyfi wedi cael arbediado ganoedd o bun- nau. Yr oedaynt wedi gorfod talu yn uchel' am weithydd oeddynt wedi cael eu hatal, yn hollol fel pe buasai y igweithydd hyny yn mynd yn "full swing" fel yr oeddynt's ddeng mlynedd yn ol. Pasiwyd i gefnogi y cytundeb.

CYNYRCHU CVFARPAR RHYFEL YN NANTLLE (AT OLYGYDD YR "HERALD CYMRAI>G."). Syr,-Codddd awydd cryf ym mhofbl y ,Dyffryn i gael rhan a chyfran mewn bod yn rhyw gymorfh i fyrhau oes y rhyfel iblin presfenol, tovy roi apel i'r Llywodiraeth am gael trod melinau segur y -chwarelau i dr allan ,gelfi rhyfel, megis gwneuthur shells, a gynau, neu bylor. Ar hyn o bryd y ,mae aan- ryw o chiwarelau yn segur er's misoedd', am fod y nhyfel wedi ewtogi marchnad y lechen. Nis gwyddoon o safte yr engineer faint o gymlhwvso fyddiai yn ofyinol i droi y omelinau i',r pwrpas o wneuthur arfau tan, ond os yw y igo'fynion am danynt drymed ag yr awgrym- ii-, gw.a,it.,i cyrnharol hawdd fydd pontio yr anhawsder hw.nnw. Fel y .gwyddis y mille' trydtaji wedi ei osod i weithio yn un o'r prif ohwarelau, fel y byd.Jai ei wasamaeth yn hwyluso llawer ar y gwaith, ac hefyd ceir yn y .Dyffryn ystor o blwrn ,a chopr ym mwnau IDrwsIycoedl Da oedd clywed fad un o'n dyniom ieuainc wedi agor llygaid Ir. Ellis Davies, ein haelod Seneddtol, ar v .cwestiwn, a. bod y cyfaill eisoes wedi cymeryd dyddor- deb mptwr yn y syniad, ac iddo gas,glu pob g\wbo>dae»th vniglyn a'r melinau a, nerth y try.aia;n, er cyflwyno ei ymchwiliad i S'ylw'r Senecfd. Y maie gennym rai .aeiodau pybv-V a,r v cyngfliorau, ond hyid yma ni dhlywsom iddynt svmud rhyw lawer. Dyma gyfle rhag- orol a. phe cawsem gymhorth pawb hwyrach y oawoem ghuit y Llywodi-aetli i.gor r<¡"j. dant newvdd vn yr hen Ddvffryn yn agvstal a chael cvfle i drechu byddino«dd «.rfog y Kaiser.—Yr eiddoch, CYMRO.

Y DIWEDDAR J. AMBROSE LLOYD Yn ystod anerchiad dyddorol yng ynranfa Ganu Annibyn\vyr Dos- barth Bethel yng X,haernarfon, ddydd Iau, dywedodd Mr. Isaac Edwards, a lywydidai: Y mae ein dyled fel cenedl i'n hemynvvyr yn fa-wr iawn. Ac efallai ein ,bod eto he'j sylv/eddoli pa. faint o wasanaeih i neges yr emynydd y mae cyfansoddwr y don wedii ei gyltawni. Peth mawr yw casglu at eu g-ilydu eiriau sydd yn oylleu syniad enaid ar dun a chemad'wri or Net. Peth cyfuwch yw y gallu i dynu i lawr at wiasanaetth y ddaear caneuom y not rmewm. modd i gyflwyno y genadwri i gaionau y byd. Can mlynedd I ddydd Liun oweddaf y gan-wyd yn Ng'hym- ru fachgen a J'rcintiwyd a'r .gallu i ,g.ywed yr ang«>ion a'r eerubiaid' ac i gyfieithu eu miwsig fel v medn- y werin boul ei deall. Treuiiodd hwn ci fywyd yn Nghymru yn gwasanaethu am ychydig amser fel ll y .11 feistr, ac yma fel ma-snachwr, ond ei waith mawr oedd cytansoddi tonau a gweithiau eerddorol eraid, v rhai ydynt heckdyw yn rhan o fywyd. cretyddtil ein cenedl n. Pwy yn Nghymru giefyddol na wyr am "Y Blod- eivyn Olaf? Pwy sydd heb gael ei gynhyrfu wrth glywed miwiig me.istrolgar ''Teyrnas oedd y Ddaear," a phwy a'i clywodd unwaith a .angiiofia byth y gaiitawd a ysgrifenwyd ar "Weddi Habbakck?" Ac eto faint o honom sydd wedi cysylltu y diamau hyn ag enw John Ambrose Lloyd, y bachgen o'r Wydd- gru)g .a. fu am Hynyddoedd yn aelod defnydd- iol < eglwys y Tabernacl yn Lerpwl, ac sydd a'i e-Tiiw with gymaint o doiwu yn ein "Can- iedydd?" Yn ein "Canaedydd" presenol y ma. gan John Ambrose Lloyd ugain o donau we.dl eu gw«pga.ru dros 15 o fesurau. Y mae y rhai hyn i gyd yn bur adnabyddus i'n cyn- ulleidfaoedd, rhai efallai yn llai felly 11a' u gilydd. Yn y doaba-rth yma y ceir "Neoipolis," "Gwaldhmai," "Hiraetho.g," "Cambria," ac "iRifkwiydd." Mewn dosib-ai'th arall o qonau fe gawn, "Glan Lleidi," "Tvdi fy Nuw yw'm trysor drud," "Naa'berth," "Paui, bechadur. byddi f.arw?" "Mary," "0 Arglwydd Dduw, bydd ini'n borth; Dod gymorth o'tih driiigai'- ecid," "Brynteg," "Pen Arglwydd nef a da-tar lawr, disgAvyliwn wrth Dy en.w mawr," "Glasfryn, "Paham y sefi draw?" ac "Abei;- gele." "Mi deithia-f 111 a'r hyfryd wlad," yn diweddu g\'da'r linell dlos a chysurlawn, "Caf nerth yn ol y dydd." Y mae y cyfan o'r rhai hyn yn hysbys i ni i gyd, ond y maw yna ddosbartli o rai mwy cyfarwydd eto, set: "Croes Wen," yn dweud mai "Mawr oedd Iesu yn yr Arfaeth," .ac "Wyddgrug," y don a gyfansoddodd efe pan yn 16 mlwydd oed, ac i'r hon y cenir, "We!e ca-,Yaoin y Sleftsiah," ac, hefyd, "Arglwydd, d'anfon Dy leferydd." Ac yna fe gawn dwy don, sef "Rhyl" a "Henryd," yn wrthgyferbyiol i'w gilydd, y naill yn peri i ni gyda galar dwys, "Gofio Ei riddfanau yn yr Ardd," a'r Hall yn ga]Nv gyda bloedd fawr ar "Yr Hwn s,ydd yn gyru'r mellt i hede.g," "I dd'anfon saethau argy- hoeddiadau i galonau'r oed fa hon." Yn naturiol oddiwrtn hyn awn at "Wynnstay" a'i soiiiarus lf yn cyhoeddi y newydd da, "Daeth Gwaredwr gwiw i ddynion, 0 newydd d.a," ac yna, "Gastell Emlyn," yn anog ariiom ."Yn-daen, ymlaen, chwi filwyr Duw," ac yn riMM nodyn ddiamheus yu y lin- ell olaf wx-t'h floeddio, "Concwest dydd a ddaw yn Nheyrnas Nef." Naturiol hefyd"yw i mi, beth bynag, son am un. don arall sydd yn y llyfr hwn a'r enw "Dowlais" wrth ei phen. Mae cyfeirio at 'hon yn dwyn ar gof i mi y dref y'm mag wyd ynddi, ac y mae s-dgofion anwyl a thyner yn ccdi i tfymy bob i tro y cvhoeddir hi i'w chanu. Y mae y geiiiiau a.t ba rai y cymhwysir y dton hon, setf "Püb 11 wyth ac iaith sy d- yn gyttun," yn an odd iawn i ni eu sylweddoli y dyddiau hyn, ond gdbeithiwn fod y dydd yn dod, a hyny cyn bo hir, pan y byddwn yn medfu eu canu gyda gwell hwyl nag erioed. Yn awr gadawn enw y cyfansoddwr gwych ar gwr da yma i orphwys anewn par-oli ac anrhydedd gyda enwau eraill •fuont fel efe yn bur ddisitadl .tra yma yn y cnawd, y rhai ydvnt heddyw, er wedi MTuai"w o ran corfi, aros yn ein plith yn fwy byw nag erioed. Y mae John Ambrose Lloyd wedi gadael y byd yma bellach er's dros ddeugain rnlynedd ac eto y mae yn ein, igwas- anaethu o hyd. Ni lwyddoddefe i enill cyfoeth mawr tra yn ein plith, ond ymdreoh- odd i gasglu at en gilydd drysorau oedd: yn ei aros pan gyrh^ieddodd ei gartref clyd tu draw i'r lien. Gobeithiaf y bydd i ni oil sydd yma heddyw gofio yn garedig ei was- anaeth maiwr i'n cenedl, a ohyde. hyny ceisiio gosod yn nghalonau yr ieuenc-tyd sydd dan ein gqf;tt syniadau uchel ac anrhydeddus am y gwaith sydd eto yn bosibl ar lwybrau cyffel- vb i'r rhai a rodiodd efe, fel y bydd i lawer eto benderfynu gwasanaiethu ac addurno eu hoes yn yr un modd.

i ji°MARW MR. CADWALADR r. ROBERTS Ddydd Llun cyn y diweddaf, wedi cystudd blin, bu farw Mr. Cadwaladr Rdberts, y oerddor adnabyddus, yn 61 imlwvdd oed. Yr oedd ei enw')) adnabyddus ifel arweinydd: Cor Meibion y Moelwyn a Chor Mawr Taoiy- grisiau, fu am gynifer o flynyddoedd yn ur- swyd ar y gwerayll cystadkuol. Cyfrifir fod ei zo-rzu wedi enill dros 4,000p ar ,wa!han i dlyrau, cwpeoiau, a. chadeiriau. Ymwelodd ei Gor Meijofon & Chauada a'r Unol Dalaseth- au, a ehafodd yr an,rhyd«dd o .ganU o flaen Ei Fawrhydi y diweddar Frenin Edward V-1., yng Nighaergybi. Meddai y nodwedd alibenig bono a'i g*nai yn arweiny^ ar wahan i bob dvstg a diwvlliant diweddar. Et cymaint lafuriodd gyda ohorau, gellir I dweyd mai'r.cyse@r yn Ngharmel (A.), gafodd ei oreu wed i'r cwbl. Hanai o deulu eerdd- orol, a hrdowd iddo oedd' y diwiedldiar Eos Moelwyn, fu fai"w'n ,gyn|r. Dyrohafwvd ei i'r Fainc Ynadol ar gyfrif ei wasanaeth i'r Ardal, a ,hu'n aelod o'r Hen Fwtrdd Ysgol 11001. Yi* oedd. hefyd yn dditteon,^ Nghar- met Daeth tv-rfs luosog i dalu y gym<wynas olaf idido brySnaiWi G>%ener. Hbryngwyd ei weddillion i fyjuwent y LLan. Yr oedd trefn-, iadau'r orymdaith dan ofal Bryfdir. Cych- wynwyd yn drefnus a.m 1.30. 0 flaen yr orymduritn yr oedd Gobeithlu C«airmiel, yna Cor y Moelwyn, gweinidogtion a iblaenoriaid, Ynadon.. Headwdh, aelodau Cyngor Sir, Cyngor t).ineeig, ac aelodau Clwib yr Odydd- ian vn dilyn yr elorgerbyd yna cerbydiu y pei'thynaaau, a'r cyhoedd yn dilyn bob yn bedwar. Yr oedd arwyddiion o alar gwir a pharc-h driffuant yn cael ei ddangos drwy y -d v loguth. Arweinawyd y gwaw.aeth wrth y ty gan v arch John Hughes, Jerusal- em, a'r Parch J. R. HughoH (Ficer St. Derwi). Canodd Cor y Moelwyn cyn cychwyn. ei hoff em yn-, "Mi wn fod fy Mhryn,WT yn fýw," ar .lnl v don "Trewen," dlan. arweiniad) Mr. Edward Tli arnas, a cSianasant rai emynau eraill a.r y I dnith. Cafwyd tonau pwrpasol gan obeithlu Carmel. Gwasanaethwyd ar lan y bedd gan y Parchn. John Hughes, J. Rhydiwen Parry, a Ta-Ifor Philips. Traddodwyd pregeth artjfladdol yn yr hwvr viitg Nghiapel Carmel gan y Pa.rch John Hughes, yr hwn fu yn fuigail ealwys Carmel aim 15 mlynedd. He yr oedd y diweddar Mr. C. Roberts yn flaenor.

Y CYNHAUAF GWAIR -9 Milwyr i Gynorthwyo Mae Cyngor y Fyddin wedi penderfynu, yn ngwyneb v posibilrwydd na bydd dig on o ddynion i gynorthwyo gyda'r cynhauaf gwair, rvddhau nifer o filwyr y by.d,dir)oed,(i newydd a.'r Tiriogaethwyr at y gwaith, a hyny fel y bydd amgyrchiadau yn caniatau.. Ni ryddheir y milwyr ond am ychydig ddyddiau—pyth- efnos v fan bellaf. Nid yw'r imilwyr i weithio ond dan yr amgvlchiadau canlynol: (1) nan nad oes modd' cael digon o ddynion ereill i wneyd y gwaith. yn y cvffrniau; (2) rhaid i bob amaethiwr dalu 4s yn y dydd i hoib milwr [heb fwyd a lletv) neu 2s 6c y dydd (gyda bwvd a lletv) (3) fod yn rhaid i'r asnmethwr glndo y milwyr o offsaf y rheil- ffordd ac vn ol. Ni chodir costau teithio ar y rheilffordd ar yr amaethwr. Fe wqeÍr pob ymgais i .geisio rhyddhau y dynion sydd yn gwybod nhywbetii am waith flemn. Dvl-ai amaethwyr anfon i'r Cvfnewidfevdd Llafur nifer y dynion y mae arnynt eu hanger..

I Cau Masnachdai yn ystod Awr Giniaw. I ddechreu y Dydd Mawrth cyntaf ar ol y Sulgwyn. BYDD Y MASNACHDAI PERTHYNOL I ADRAN Y GROCERIES. LAKE and Co., Ltd. Caernarvon. IlL Yn Gauedig bob dydd o Un tfMpr i Ddau o'r gloch. (Cauir dydd Iau am UN o'r gloch fel arferol.) Oherwydd ein bod wedi rhyddhau oddeutu haner ein vcvrynorthwywyr gwrrywol (IndJe assistants) i wasanaeth eu gwlad, y mae y gweddill yn annigonol, pan bydd rhan ohon- ynt yn eu tro yn ahsenol ar eu prydiau, 1 gyfarfod a gajwadau y cyhoedd, a mabwys- ledir y cynllun uchod er sicrhau i'r cyhoedd sylw priodol a phrydlon drwy breeenoldeb J1" 011 °'r gwasanaethyddion yn ngorph y dvdd. ag eithrio yr awr giniaw. Hyder.r y derbyma y symudiad hwn gefnogaeth c-yff redinol o dan yr ajmgylchiadau presenoL Lake and Company, Limited.

MARCHNADOEDD. ANTFEILIAID TEWION-Yr w:yillllos ddiweddaf n;d oedd y farchnad cystal, ac aeth y prisiau yn enwedig prisiau d-efaid i lawr eto. Y mae gwartheg da wedi d«;l eu pris^ yn eothaf da. Yn Leicester, Gloucester, Wolvei-hampton a Northampton vr oedd gwartheg yn ddruitach os rhywbeth nag oedd- ynt yr wythnos ddiweddaf, ond y pris ':1' gyfartaledd am y goreuon oedd 31s lc v 14 pvyvs o'i gyferbynu a 13s 2c yr ivyt-hiios I,di- weddaf. Ag eithrio Llundain a Newcastle- on-Tyne cyfienwadau bvchain iawn o ddefaid oedd yn y marchnadoedd. ond nid oedd v galw am danynt yn fawriawn ac ;leh y prisiau i lawr rhyw ^c y pwys am y Downs a.'r Crossbreds goreu, y rhai werthodd am tua 11c y pwys. Gwerthodd wvn o'r r idd oreu am 12ic v pwys, neu Ac yn llai na'r wythnos ddiweddaf. Yr oedd moch hefvd vchvdig yn rhatach, oherwydd fod y tywycVI poeth vn effehio ar v farchnad. HF,RP,FORD.-Aiebefin 16. Yr oedd v farchnad vn ar< if .11 • ( .t-'H. weEa. Ar gyfartaledd yr oedd y goreuon yn rhaitsich nag oeddynt yr wythnos ddiweddaf, ond gwert/hodd anifeiliaid ail-radd am brisia-u tebyg i'r wythnos diweddaf. Nid oes gyf- aewidiad yn mhrisiau defaid ac wyn, ond y mae moch pore woo'Ï; codi ie y pwys yn eu 4 pr,isia u. LEEDS. -Mehefin 15. Cyflenwad tebyg i'r wythnos- ddiweddaf o wartheg, yn cyn- wys 50 o wartheg Gwyddelig. Yr oedd y farchnad eto yn araf a'r prisiau yn is eto. Gwerthodd rhai) anifeiliaid Scotch am LLGC, ond gwerthodd gwartheg Seisnig am 11e y pwys, neu £ c yn rhatach na'r wv-thnos ddi- 4 weddaif. Yr oedd 1,000 yn llai" o ddefaid yn y farchnad nag oedd yr wythnos ddiwedd- af. Gwerthodd defaid ysgafn am llc y pwys, rhyw ic yn is na'r wythnos ddiweddaf. 4 LEICESTER.—Cyflenwad bychan. o warth- eg a'r prisiau lp y pen yn ddrutach. Gwerth- odd yr ychain goreu am Ilic, y buchod am tije i 10 lfc. Mae defaid yn rhaltach eto, y gore' jn yn gwerthu am 10le o'i gyferbynu ag 11c yr wythnos ddiweddaf, ond yr oedd wyn am lie i 124C y pwys ychydig yn ddru- tach. Marchnad dda i ioch am brisiau yr wythnos ddiweddaf. PRESTON. Mehefin 16 Cyflenwad bych- ain o beef. ond digon ar gyfer y farchnad, yr hon oedd yn erbyn y gwerthwr Gwerj>hwvd y gwartheg goreu am lie i 11ie, ac anafeiliaid 4 ereill am 8le i 10^c y pwys. Yr oedd defaid hefyd yn rhatach, hoggs o'r raddau oreu yn gwerthu am 11c i lljc, ac wyn am Hie i 4 121c y pwys. SALFORD.—Mehefin 15.—Yr oedd 100 yn llai o wartheg ar weilth yr wvthnos hon o i gvferbvnu a'r wythnos ddiweldaf. Yr oedd y ifarchnad yn araf iawn, ar prisiau yn ffafr y prynwr. Gwerthodd y gwartheg goreu am llic i 114c. Irish 10c i 1Hc rh"< ail-radd 10c i 10!e, buchod a theirw tewion 9c i 91c, a gwartheg garw 8e i 9c y pwys. Galw bych. ain am ddefaid. Scotch yn gwerthu am 10c i ll^c, a maano-giaid am 8 i gle y pwys. Digon o lamb ar werth. Welsh yn gwenthu am 13 ac Iwsh am 11c i 12c. Marchnad wedd- ol dda i loi, y rhai werthasant am 9c i lO^c y pwys. Marchnadi ardf i foch vm Mancein- ion. Gwerthodd y bacons goreti am 148 3c i 14s 6c. a hvchod am lls i 118 4c v sOor. WAKEFIELD.-Ni,ehefin 16.. Mwy o wartheg yn y farchnad nn. oedd yr wythnos ddiweddatf. ond nid oedd y calw «m wartheg mor fawr a hyny. Yr oedd y prisiau yn rhatach o lc v pwys, v Scotch goreu yn gwerthu am 12s 10c, ac anifeiliaid aia-i-add am lis 3c, trvdydd-radd am 9s 9c y 14 pwys Llai o ddefaid yn v farchnad yr wvthno.s hon ond digen ar gyfer y farchnad. Gwerthodd Cross-breds am lOfc y pwys neu ic yn llai na'r wythnos ddiweddatf, ac wyn tn 12c v pwvs. BIRMINGHAM.—Cyflenwad gweddol o foc-h, R. ehyflenwa-d bychan o ddefaid ac wyn. Dyma'r prisiau:—Mutton 9c 1,-1, y pwys, lamb, Hie il Is y pwys; moch baewn, 14s i 14s 3c v scor; moch b<'ch 14s y scor; hychod 10« 9o i lis v scor. LLUNDAIN.-)Iehefin 17. Cvnwysai'r cvf. lenwad 70 o fuchod tewion. teirw a gwartheg garw. Y prisiau ^warftlieg tewion 5s 10c i 6s. teirw tewion 6s 2c; gwartheg garw 5s i Ba 2c. Rhifa'r defaid ac wvn 270. neu 20 yn fwy na'r wythnos ddiweddaf. MARCHNADOEDD CYMRElG. DINBYCH —Mehefin 16eg. Ffowls, 5R i 6s y cwpl; hwyaid, 5s 6c i 6s 6c y cwpl; wyau. naw am swUt; ymenynMires, Is. le i Is 2c y pwys; ac ymenvn halen, tybiau bach. Is 2c v pwys; biff 9c i Is 3c; myton, 9c i Is 2c; a lamb Is 2c i Is 3c y pwys; moch tewion o 5!c i 6c v pwys; cwiiingod Is 4c y cwpl; gwian Saesnig-, o Is 2c i Is 3c y pwys; gwlan Cvmreig o 11c i Is y pwys a hen bvtw, Is 10c v peca'd. LLANGEFNI.—Mehefin 17eg. Ymenyn, Is y pwys; wyau 12 am Is; biff 11c i is 3c y pwvs; mutton lie i Is 3c y pwys. CAERNARFON. Mehefin I9eg.—Ymenyn fftes Is lc v pwys; wyau 10 am Is Hlls y 120): hwyaid 2s 6c i 3s 6c yr un; ffowls 5s i 5s 6c y cwpl; pytatws newydd 2c i 3c y pwvs. PWLLHELI.— Ymenyn, llic y pwys; wyau, 10s yr 1120: lamb. Is 3c y pwys: mutton, o Is i Is 2c; biff a pore, o 10c i ty*; m>ch tewion, 5|c y pwys; perchyll, o 26s i 35s yr Uft. MARCFNAR-ORT>R» A F^FTPTAU.—Me- hefin 23. Croesoswailli: 24. Caerlleon, Caer- sws. Cartiv Office, Lla-nfvIIin 25 Penygroes, Treffvnor 26 C.iernarfon. L^nidloes Meifod Llansan,tff'd yn Mechain, Sarn Meillteyrn Trawsf ynyd<2a I

Y GYMRAEG (AT OLYGYDD YR "HERALD CYMRAEG."). Syr,—Da genym weled yn achlysurol fod y Gymraeg yn anwyl gan rai, beth bynag, o'ch darllenwyr! Yn ddiweddar. dan y penawd, "Yr Iaith Gymraeg," ysgrifenai rhywun yn yr "Herald," ond tarawodd dull y penawd ni yn lied chwithig. Onid "Y Gymraeg fuasai fwyaf cywir? Yr wythnos ddiweddaf hefyd, yn yr -Her- ald"-wrth syhvi ar hanes rhyw Gyngor neu undeb, awgrymodd rhywun y prioduldeb o cl gadw'r cotnodion yn Gymraeg, yn hjytrach nag yn Saesneg, pryd, mewn canlyniad, y rhoes y cynghorwyr chwerthiniad trystfawr fel pe dywedasai rhywun v peth rhyfeddaf dan haul. Ond dywed hyny pa t'ath je ga n hiaith yn ein Cynghorau'n gyffredin. Pe chwar- ddesid wrth son am gadw cofnodion v;1 Sues- neg, buasai rhywfaint. o reswm dros wneyd hyny. Druan o honom ni a'n hysgji on, Eo;n "gwladgarwch," a'n pulpud Dyweder a fynner, y Wasg yw cefn yr iaith. Nage, medd crefydd, yr Ysgol Sul. Addefwn fod yr Ys- gol Sul wedi bod yn un cvfrwng effeithiol. Yr achos oedd y Beibl Cymraeg. Beth ddarllenir yn yr Ysgol Sul heddyw? Lawlyfrau, a'u naill banner yn Saesneg, yr hyn sy'n atal rhediad llyfn y meddwl a'r dy- chymyg Cvmreig; ac, mewn canlyniad, yn fagl i'r Gymraeg. Gallu mwy na'r Ysgol Sul heddyw yw'r Eisteddfod, er hyrwyddo'r iaith; am ei bod yn cael mwy a gwell man- tais i gyffwrdd y meddwl Cymreig i'w waelod ion na'r ysgol, nes peri fod yr efraith yn rhywbeth mwy na hunanfoddhad ar y pryd. Yr Eisteddfod yw ffynhonell ein lien a'n can, etc. Ond y Wasg, i'n tyb ni, yw cyfrwng effeith- iolaf dadblygiad a chynydd yr iaith. Mae ni- fer derbynwyr y newyddiadur yn lliosocach na nifer deiliaid yr Ysgol Sul a'r Eisteddfod, mae'n ddigon amlwg; o ganlyniad, dywed hyn lesur dylanwad cymharol y Wasg ar feddwi a bywyd gwlad. Gwyr y Wasg, o drugar- edd i synwyr cyffredin a difympwy, mai rhan fechan o'r iaith a gynwys y llythyren ohoni. Ei henaid a'i llwydd yw bod yn ffyddlon ym- arferol i'w hysbryd a'i lie. 0 Golwg druenus sydd ar y "pplpud" ar 'Lawr Dyrnu'r' "Herald," am yr wythnos ddiweddaf! Mewn, difrif,, sylwer eto ar y pentwr aruthr or geiriau estron sydd tan y ffyst! '0, fy hen Gymraeg!' Llwyddfd y rhai a'th hoffant, a thithau yr un modd.— Yr eiddoch, etc., CYMRO.

Y MESUR GOHIRIAD "Ni chlywir dim mwy am danow Ddydd Sadwrn vsgrifenodd goliebydd o Llundain yr "Yorkshire Post" fely canlyv "Deallaf ar yr awdurdod ucha.f. ei fod wedi ei setlo bron na. chlywir dim mwy am Fesur Gohiriad yr Eglwys. Mae beirnia.daebh y BJaid Gymr-eiij wrth ei wrthwynebu md yn unig wedi ymhd ymaith deimladau da y r'han fwyaf o'r Rhyddfirydwyr. ond wedi arwain y Ceidwadwvr i newid eu bam, am wcrtih y Mesur. Nid ydynt, bellach, yn bryderus o Iberthynas i dynged y mesur, a chan fod y Cymry yn p.wyso -am ei ddiddymu neu ei wella,—yr hyn mewn gwirionead a. oiygai yr un peith-a thrwy hyny ddiysu yr Jlf,,(Id- wch gwleidyddol, maent yn gw-rthod, all' dir gwladgarwch i boeni eu hunain mwyaiii yn-ghyicih v mesur.

Y C N-AELOD SENEDDOL v Ymgom gyda'i Wraig Mewn newyddiadur Saesneg rhydd Mrs. Lincoln (gwraig Mr Lincoln, y cyn-aelod :sened,dol Rhvddfrydol dros Darfingtton) hanes ei fywyd. Edrydd mri Almaenes yw, ond fod ei holl gydymdeimlad yn y rhvfel breseiiol gyda'r Prydeinwyr. Nis gwyr He mae ei phriod ar hyn o bryd. Rhydd air da iddo fel gwr a thad. Y mae ga.nddi bedwar o blant, ac y mae y mab hynaf yn ymladd gyda'r Prydein- wyr yn y Dardanelles. Dvwedir fod yn gas ganddo vr AImaen a'i oetthau. ac mai ei holl fryd oedd bod yn filwr Prvdeinig. Nis gwyr Mrs Lincoln bth i'w wneyd yn yr amgvlchiadru y mae ynddvnt. Y mae ei mam, sydd yn hen iawn. yn trigo yn HaW- burg.

LLADRATA DARLUNIAU Lladron yn y Nos Boreu ddvdd Gwener caed t'od ilad*i>u wedi d :i jwn aci wed: r -drd.^ ctxci* hi* gwerthfawr o'r Malborouch Gallery. Duke St. Llundain. Lladratawvd 18 o dd'arluinau i gyd. Torwyd hwy allan o'r frame. Yr oedd y Ileidr neu kdron yn .f--vdd a r lie ac a'r gwaath o dori darluniau. Perchenogir vr Oriel gan Ffrangwr o renw Lee. svdd yn vrnladd dros ei wlad. 1 chlvwodd ei wraig yr un nyffro yr yr oriel yn ystod y nos. ° Nid oes hanes hvd yn hyn am y del 1 neu'r lHadron.

AT EIN,(IOHEBWYP- 0 ddiffyg lie bu raid cadw nifer o vsgnfau hyd yr wythnog'nesaf. A fydd i gymaint a all o'n goheb*wr fod it-or garedig ag anfon eu (vnyrchion gyrnael y swrddfa hon erbyn boreu Gwe.ier wfwffimm* —— -aA

cioSoSoSoSoSoSoSoSoSSSoSoSoSoSoSoSoSoSoSoSoSoSSSoSoSSSoSoSoSSSo.oSoSSSoi'iS-'oo*0*0*^0* MAE YN YR ———— AFR AUR, Caernarfon BETHAU SYDD YN WERTH EICH SYLW. BARGEIN10N MEWN Hetiau Merched, Costumes, Robes fl| a Fancy Drapery. ™ PIERCE and WILLIAMS. ] a

Cyfranodld Mr Waldorf Astor 20)riOOp at Gymdeithas y Groes Goch yn Plymouth. qadawodd Arglwydd Gwydyr y swm o 62.478p ar ei ol. Nid oes yn awr ond 3: o longau yn disgwyl cael en drldlwytho yn nociau Lerpwl. Bu- ont drosodd i 50 ar un adeg. Dvwed'ir v hvcM Mr Lloyd George yn anfon Mr. D. A. Thomas i'r America er trafod mater cyflenwad defnvddiau rhyfel yno. Gridawodd (Mr Wijlbam Jones, iilheolwr y N.P. Bank yng Nghoiwyn liny, y swm o 1,947p ar ei ol. Ni cheir etholiad cyffredinol hvd nes y bvdd y rhyfel drosodd. Yn ol trefn pethau dyl- aeai fod y flwyddyn hon. Dywedir mai Brenin Prvdain yw v saetnwr goreu o holl bena.u ooronog y gwledydd 6vdd yn awr mewn rhyfel. D-ewiswvd Sin Swi(l"J Smith yn ymgeisvdd Rhvddfrydol dros Adran Keighley, Efrog yn lie Arglwydd Buckmapter (yr Arglwydd Ganhellvdd). Mae vn 73 mlwvdd oed. Mrle y rhan fwvalf o'r rha.i weithiant dan ,Mr' Uov-d George yn gwneuthur hyny yn ddi-gvflog. Y mae chwech ohonyrat yn abert-hu cyflog o 100.00 n yn y flwyddyn. Nos Fawrth torrodd tan allan viig Ngbaer- cysbenvn gan losgi oddeuitu 1,500 o dai, a breswvlid gan mwyrf g tn Dyrciaid. DamweinvoH ydoedd. Yn Readier. dMdd idirwvwvd John Henry Brear, Grosvenor Hotel, Hevs- ham. i 5T) a'r cost.au. am esgenluso cafigiu rhestr o dramorwyr arhosai yn y gwesty. Y w-ae cefndn/ i'r V.C.- a laddwvrl. v dvd'd o'r blaen yn Ffrainc. wedi ei wneuthur yn is-gadber Yn yr adran awyrol v niir vntau. Boren ddvdd Sadwrn llosgwyd pedwar nias- nrchdv vn Crurnliii, sir Fvnwy. y frigad dan a olrael dwfr oherwydd" y sychder mawr. I Dvdd Sadwrn cvflawnodd Almaenwr hunan- Jaddiaid vn Lerpwl. Otwvi ^iK-Tu'-r1 oherwvdd suddi">d v Lusitania. Bu yng ngwaswiaeth v Mersev Docks am 45 mlyn- edd. y mae Itrii o vnadon Caer vn gweithio yn vstod eu horiau hamddenol er cael ffrwvd- belenau vng Ngogledd Lloeer. Y mae un o arglwvddi v devrnas yn gweithio <m 7c yr awr fel gweithwyr eraill. Mewn rhanau o L'(^ eweled mercheli o'r trefi mawr yn prvsur don r-,wtir. Gwis- ganlt lodra-u dvnion. Derbvniant, gyflog d virion sef 3s 8c vn v dvdd. G-weuthia chwech ohonvilt <T ffern-i vn Eastcote. Yn Aberta-we, vr wvtbnos ddiweddaf, J3''10'"1: wvd Mr James Griffith, dros 80 miwvdd oed gvda Miss Marv Ma-boner 69 mlwvdd oed. Yr oedd hon yn drydedd briodas I r priodfab. Boreu dvdd Sadwrn evffvrt^•1 o'r enw Edward A. Pahn. 29 mAvyddoed. a. braich v goruchwvliwr mewn gweilthdv ffervllol vn Northwioh a disgynodd i lawr yn farw. Llifai gw;ed o'i enau. Mae'r awdurdcdau milwrol_ wedi tre^ni wneud gwersvllo:dd mawnon yng Nghaer- narion, ac yn ystrd y pythefaos newt d: o-wvlir oddeutu pymtheng mil o lhvyr i wersylln i'r dref. Ni wyddis do pa gat- rodau fvddant. Yn Nnowyn v dydd o'r blaen, erlvnwy 1 Ed- ward J. Chambers, U.H., o Dudley, o d "E Ddeddf Amddiffvniad v Deyrnas, am icon heb awdurdod dynu darlun o onai :hr. coni vn Towyn. Peirianvdd wrth ei alwr-d- igaeth vw Mr Chambers, ond ei fod wedi myned "i Aberdyfi i aros. Taflwyd vr• f»c u.s allan. <-nd gorchymynwvd fod ir di;lun gael ei gHdw. Rhvbuddiwyd v ovhoe i I:1d oedd neb i dynu darluniau yn y cyffin av