Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
14 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
14 erthygl ar y dudalen hon
Y GOGLEDD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Y GOGLEDD. Bwriedir gwario dros ddwy fil o bunnau ar y Ty i Blant Amddifaid sydd yn Bontnewydd, ger Caernarfon. Bydd i Mr. Lloyd George, A.s., lywyddu yn ngwledd flvnyddol Cymdeithas y Cym- mrodorion yn Llundain, Rhagfyr lOfed. Cyfarfyddodd Mr. Dingad Davies, prif- athraw Ysgol De'niol, Bangor, a'i farwolaeth, mewn modd sydyn, tra ar ymweliad yn Rhyl, Y mae y brenin wedi cyflwyno gafr o'i ddeadell yn Windsor i Filisia Caernarfon a Meirionydd (4ydd Gatrawd o'r Royal Welsh Fusiliers). Yn nghyfarfod blynyddol Eglwysi Rhydd- ion Gwrecsam nos Fawrth, ail bennodwyd Mr. John Francis yn gadeirydd; a Mr. J. Hopley Pierce yn is-gadeirydd. Codwyd tua 1,000p. er budd Cartref G'walia i Forwynion Cymreig, mewn nodach- fa a gynnaliwyd am bedwar diwrnod yn Liverpool, yr wythnos ddiweddaf. Dywenydd genym longyfarch Mr. Caradoc Roberts, Rhos, ar ei waith o ennill y radd o Musical Bachelor. Deallwn i'r arholiad gael ei dwyn yn mlaen yn Rhydychain. Agorwyd capel newydd i'r Wesleyaid Cym- reig, yn lie yr hen 'Soar,' gan Mrs. J. Edwards, Penybont, Bagillt, dydd Mercher. Costiodd y capel newydd tua 700p. Cafodd cyfarfod o eglwysi Presbyteriaid Saesnig sir Foil, sir Gaernarfon, a sir Ddin- bych, ei gynnal yn Llandudno dydd Iau, o dan lywyddiaeth Mr. R. W. Roberts, Porth- aethwy. Gosodwyd organ newydd i fyny yn nghapel Bethesda '(M.C.), Wyddgrug, yr hon oedd wedi costio 500p. Cymmerwyd rhan yn y rhaglen gerddorol nos Lun gan Mrs. Ellis Griffith, Llundain. Y mae symmudiad ar droed, ac yr oedd yn debyg o gael cefnogaeth, yn ffafr cyfuno llysoedd man-ddyledion Dinbych a Rhuthyn. Chi cerir hyn allan cynnelir llysoedd misol yn mhob tref, bob yn ail, yn lie bob dau fie, fel yn bresennol. Cydsyniodd y Parch. Canon Evan Thomas Davies (Dyfrig), yr hwn oedd wedi bod yn ficer Pwllheli, am un mlynedd ar bymtheg, i fod yn rheithor y Gaerwen, sir Fon, yr hon oedd wedi myned yn wag trwy farwolaeth y Parch. W. G. Griffiths. Cwynai Cynghor Plwyf Helygen fod gor- mod o dafarndai yn y rhanbarth hwnw i at- teb i'r boblogaeth a phenderfynasant alw aylw pwyllgor heddgeidwaid sir Fflint at y Haith, gan ddisgwyl iddynt hwy fabwysiadu rhyw gynllun i'w lleihau. Yn Llanerchymedd dydd Mercher, tra- ddodwyd Owen Parry, chwegnwyddwr o Gwalchmai, i sefyll ei brawf, ar y cyhuddiad o archolli Richard Griffith, o'r un pentref. Yn ol y dystiolaeth, yr oedd y ddau ddyn wèdi bod yn cweryla; ac yn yr ymladdfa, trywanwyd Griffith o dan ei glust. Nos Fawrth, yn Nolgellau, bu farw Mr. Robert Jones Griffiths, mab Mr. Edward Griffiths, Dolgellau. Efe oedd clerc y Cy- nghor Dosbarth Gwledig, y Corph o Lyw- iawdwyr Sirol, Pwyllgor Addysg Lleol, a Chwmni Nwy Dolgellau. Nid oedd ei iechyd wedi bod yn gryf er's tro. Cynnaliwyd cyfarfod yn nghapel Annibyn- 01 Markham Square dydd Iau, i gydnabod y Parch. T. Mardy Rees, gynt o Bwcle, yn weinidog yr eglwys, pan y pregethodd y Parch. Dr. Campell Morgan yn y prydnawn. Yn yr hwyr cynnaliwyd cyfarfod cyhoeddus, o dan lywyddiaeth y Parch. H. J. Shirley, Fulham. Cymemrodd claddedigaeth y diweddar Mr. Charles Glascodine, yr hwn oedd wedi bod mewn cyssylltiad a llysoedd man-ddyledion Gwrecsam, Llangollen, a Rhiwabon, am 54 o flynyddoedd, le yn nghladdfa Gyhoeddus bwrdeisdref Gwrecsam, dydd Mercher. Gweinyddid gan y Parchn. Lewis Pryce a W. S. Probert. Torodd tan allan dydd Mercher yn Wean- llys, Llanfyllin, pan y llosgwyd Mrs. Edward Lloyd, yn ei chartref. Digwyddai y tad a'r mab fod wrth eu gwaith ar yr adeg, ac yr oedd yr hen foneddiges, 72ain mlwydd oed, wedi ei gadael yn y ty ei hun. Cymmerodd ei gwisg dan; a derbyniodd niweidiau a drodd yn angeuol iddi. Cafwyd dadl yn nghyfarfod agoriadol cym- deithas lenyddol capel Tegid, Bala, ar 'A ddylid estyn yr etholfraint i Ferched?' Agorwyd ar yr ochr gadarnhaol gan Mr. Gwilym Evans, Arenig Street; a'r nacaol, gan Mr. W. T. Jones, Fronawel. Ar yr ym- raniad pleidleisiodd y mwyafrif yn erbyn caniatau pleidleisiau i ferched. Talodd dirprwyaeth o wyr addysg sir I -y Ddinbych ymweliad a Thy y Cyffredin nos Fawrth, ac yn eu mysg Mr. W. G. Dodd (Llangollen), Mr. D. S. Davies (Dinbych), Mr. J. E. Powell (Gwrecsam), a Mr. J. C. Davies, y swyddog addysg. Buont mewn ymgynghoriad a Mr. Herbert Roberts a Mr. Clement Edwards ynghylch materion Ileol o gryn bwys. Yn llys yr ynadon yn Croesoswallt, dydd Mawrth, cyhuddwyd Joseph Evans, casglwr Ileol yn ngwasanaeth Cwmni Yswiriol y 'Pearl,' ar ddwy wys, o gelcio symiau oedd yn cyrhaedd lp. 10s. 5c., eiddo ei feistriaid. fcafodd y diffynydd, yr hwn a blediodd ei euogrwydd, ac a daflai ei hun ar drugaredd y llys, ei rwymo o dan Gyfraith y Trosedd Cyntaf a gorchymynwyd iddo dalu y costau. Bu. Cynghor Trefol Gwrecsam, dydd Mer- cher, yn ystyried planiau i adeiladu bangc newydd yn High Street, i Fangc Liverpool; a chawsant eu mabwysiadu. Pasiwyd plan- iau, hefyd, i wneyd pedair o heolydd newydd- ion ar ran o ystad Syr Foster Cunliffe, Bar., ac yr oedd y tir i gael ei osod allan at adeil- adu, yr hwn a orweddai rhwng Chester Road, a phentref Rhosnessney. Yn nghyfarfod misol Methodistiaid Cal- finaidd Gorllewin Meirionydd, yr hwn a gyn- naliwyd yn Blaenau Ffestiniog dydd Mawrth, penderfynwyd Fod y cyfarfod hwn yn cofnodi ei anfoddlonrwydd o weithrediadau y Ddirprwyaeth ar yr Eglwys yn Nghymru, yn neillduol y rhagfarn cryf a'r pleidgarwch amlwg a arddangosid gan y cadeirydd, yr Arglwydd Farnwr Vaughan-Williams, wrth ymwneyd a'r tystion.' Cynnaliwyd ymchwiliad gan yr Uchgadben J. Stewart, ar ran Bwrdd y Llywodraetli Leo], yn Colwyn Bay, ddydd Mercher, i gais a wnaed gan y cynghor am ganiatad i godi echwyn am amryw symiau o arian, i wneyd i fyny ddiffygion yn y swm a fenthyciwyd i adeiladu y Neuadd Drefol, prynu coedwig- oedd Pwllycrochan, a phrynu y gladdfa gy- hoeddus a Brollynant. Y symiau a ofynid fel echwvn ydoedd 178p. ar y Neuadd Drefol a'r Bwyddfeydd oyhoeadua; 27op. at fcrynu i Coedwig Pwllycrochan; a 225p. mewn cys- | sylltiad a'r gladdfa gyhoeddus. Eglurodd | Mr. Amphlett pa faint oedd wedi cael ei I godi eisoes mewn ffordd o echwyn gan y I cynghor. Y mae y Parchn. John Williams, Bryn- siencyn; T. Charles Williams, Porthaeth\vy a Charles Jones, Drefnewydd; wedi ymgym- meryd a'r gwaith o ddwyn allan Gofiant i'r diwedadr Barch. D. Lloyd Jones, Llan- dinam, yn gystal a chyfrol o'i bregethau, i'r diwedadr Barch. D. Lloyd Jones, Llan- dinam, yn gystal a chyfrol o'i bregethau, I mor fuan ag y bydd yn bossibl. 1 Mewn cyfarfod o Gynghor Plwyf Llanasa, y noson o'r blaen, cynnygiodd y Parch. Edward Pierce Trelogan, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, ei fod yn ystyried y byddai yn fantais i'r plwyf yn foesol a chrefvddol i roddi i fyny ranu llythyrau ar y Sabbath. Cafodd y penderfyniad ei gefn- ogi, a'i gario. Galwyd Llanberis, sir Gaernarfon, yn I Baradwys y Tlawd.' Plwyf bychan ydyw, gyda phoblogaeth o tua 3,000; ac y mae yna gofnodiad i'r swm o 550p. gael ei ranu yn mysg y tlodion yno mewn un flwyddyn; yn chwanegol at yr hyn oedd yn cael ei roddi o'r trethi i rai a dderbynient gynnorthwy plwyfol. Sicrhawyd yr arian trwy gyngherddau, dar- lithiau, &c. Dvgwyd Ernest Rock, yr hwn, hyd yn ddi- weddar, oedd yn gwasanaethu yn St. Ann's Mansions, Abermaw, o flaen yr ynadon yn y dref hono, dydd Mercher, ar y cyhudd- iad a ladrata darn o garped Wilton, gwerth 2p., o St. Ann's Mansions. Dirwywyd ef i 3p., gan gynnwys y costau, yn niffyg hyny, yr oedd i fvned i garchar am fis. Cafodd yr arian eu talu. Y mae heddgeidwaid sir Fon yn ceisio cael allan i ba le yr oedd Miss Grace Hixley Wil- liams, yr hon a fu yn cadw ysgol breifat yn Nghaergybi, ond yr hon, yn ddiweddar, oedd yn Nhlotty y Valley, wedi myned. Rhyw bythefnos yn ol cafodd ganiatad i dreulio diwrnod gyda chyfeillion yn Nghaergybi; ac nid oes dim o'i hanes wedi ei gael, pan yr ydym yn ysgrifenu, er hyny. Cynnaliodd Annibynwyr Saesnig sir Dref- aldwyn eu cyfarfod blynyddol yn Trallwm dydd Iau, o dan lywydiaeth Mr. A. H. Jones, Trallwm. Pasiwyd penderfyniad yn amlygu boddhad y cyfarfod ar ddadganiad Llywydd Bwrdd Addysg nad oedd y Llyw- odraeth yn bwriadu derbyn unrhyw un o welliantau yr Arglwyddi ar y Mesur Addysg; ac yn annog y Llywodraeth i lynu yn ben- derfynol wrth ei mesur gwreiddiol. Mewn cyfarfod o gynnrychiolwyr glofeydd yr Hafod, Vauxhall a Bersham, a gynnal- iwyd yn y Neuadd Gyhoeddus, Rhos, nos Wener, o dan lywyddiaeth Mr. Thomas Hughes, cadeirydd Cynghrair Mynwyr Gwyn- edd, pasiwyd yn unfrydol i wneyd cais am gynnrychiolydd Llafur dros y Rhos a'r cylch ar y Faingc Ynadol yn Rhiwabon. Enwyd dau neu dri o'r gweithwyr fel rhai yn meddu cymmhwysderau i lenwi y salle bwysig ac anrhydeddus. Darllenwyd llythyr yn nghyfarfod Cynghor Dinesig Caergybi dydd Iau, oddi wrth Gym- deithas y Trethdalwyr Lleol, yn gofyn am ganiatad i ddirpnvyaeth dalu ymweliad a'r cynghor, gyda'r amcan o alw eu sylw at y golled fawr ynglyn a'r goleuni trydanol. Penderfynwyd derbyn y ddirprwyaeth yn breifat. Cyflwynwyd adroddiad yr archwil- iwr, yr hwn a ddangosai golled o l,047p. mewn cyssylltiad a'r goleuni trydanol am y flwyddyn ddiweddaf. Hysbysir fod Mr. William Jones, yr A.S. dros Arfon, gyda chydsyniad Cymdeithas Ryddfrydig ei ranbarth, a chefnogaeth ei ar- weinwyr yn Nhy y Cyffredin, wedi derbyn gwahoddiad i fyned gyda Mr. Samuel Smith, ar fordaith i India. Bwriada Mr. Jones adael y wlad hon ar y 23ain o'r mis hwn; ac yr oedd yn disgwyl cyrhaedd adref erbyn y bydd y senedd yn agor y flwyddyn nesaf. Ar ei ffordd adref, arfaetha dalu ym- weliad arbenig a'r Aipht. Y mae Mrs. Anne Edwards, Brenhines Sipsiwn sir Drefaldwyn,' fel y'i gelwid, wedi marw, yn 90 oed, yn y Bettws. Ann Siwgwr,' ydoedd ei llys-enw; ac yr oedd yn hen wreigan hynod ar lawer ystyr. Yr oedd yn un o ugain o blant; ac yr oedd ei gwr, a briododd hi pan yn lodes 17eg oed, yn un o dylwyth o 19 o blant. Yr oedd ei rhieni yn hynod am eu hirhoedledd. Ennillai ei thamaid drwy hawkio nwyddau mewn trol a mul hyd y wlad am hanner can milldir o gylch. Boddodd cadben yr ysgwner Gymreig Catherine a Margaret,' yr hon oedd yn masnachu rhwng Liverpool a Chaernarfon, yn y Ferswy, dydd Iau. Yr oedd ef a bach- gen ieuangc yn cyfeirio at y lan mewn cwch rhwyfo, tra yr oedd y Ilanw yn gryf, a thybir i'r cadben golli un o'r rhwyfau; ac wrth iddo wneyd cais i'w gael, iddo syrthio i'r dwfr, a chafodd ei gario maith. Clywyd gwaedd- iadau y bachgen am help gan gadben un o'r badau yn y borthfa, a chymmerwyd y bach- gen ar y bwrdd. Yn ystod ystorm drom a dorodd dros sir Drefaldwyn, prydnawn dydd Iau, llwydd- wyd i osgoi damwain a allasai droi allan yn ddifrifol ar brif linell y Cambrian.' Yr oedd tryc Ilwythog wedi cael ei adael ar fan- llawr Junction Moat Lane, i ddisgwyl y tren cyflym o Aberystwyth, i fyned i lawr. Yn mron cyn i'r tren gyrhaedd, dymchwel- odd y tryc a'r cludgelfi, gan ruthr sydyn o wynt. Trwy weithrediad dioed amryw o'r dynion yn yr orsaf, cliriwyd y llinell yn mron mewn pryd; ac felly, ni wnaed unrhyw ddifrod. Cymmerodd priodas le yn nghapel yr Annibynwyr Cymreig, Grove Street, Liver- pool, dydd Mercher, rhwng Mr. J. Jones Morris, pedwerydd mab y diweddar Mr. W. E Morris a Miss Helena J. Hughes, merch hynaf y diweddar Gadben William Hughes, Ceylon Villa, Porth Madog. Y mae y priod- fabyn gyfreit'hiwr tra adnabyddus yn Ngogl- edd Cymru, ac yn llenwi amryw swyddi cy- hoeddus yn sir Gaernarfon. Cyflawnwyd y seremoni gan y Parch. D. Adams, yn cael ei gynnorthwyo gan y Parch. John Roberts, gweinidog capel David Street (M.C.), Liver- pool, brawd-yn-nghyfraith y briodferch. Yn y prydnawn aeth Mr. a Mrs. Morris ar daith i'r Glanau Deheuol, lie y bwriadant dreulio eu mis mel. Yr oedd yr anrhegion yn llioso"; a drudfawr.
Y D E H E U .
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Y D E H E U Etholwyd Morgan Jenkins, Abercynnon, yn gadeirydd Undeb Saesnig Dwyrain Mor- ganwg. Bwriada y Methodistiaid Calfinaidd godi capel newydd yn y Cymmer, gorllewin sir Forganwg. Wrth sylwi ar muff a gwlawlen yn agos i lanfa Llyn Llangorse, sir Frycheiniog, daeth badwr yn union wed'yn o hyd i gorph Mrs. E. Davies, ysgolfeistres yn Llandefallte, yn y dwfr. Yr oedd Mrs. Davies wedi bod yn wael ei hiechyd er's tro. Yn y trenghol- iad, dydd Mercher, dychwelwyd rheithfarn iddi gyflawni hunanladdiad, tra yn dioddef dros dymmor o dan orphwylledd. Etholwyd y Parch. D. M. Morgan, Blaen- afon, a Mr. Rees Edwards, Tredegar, yn llyw- yddion cyfarfodydd misol sir Fynwy. Boreu ddydd Mercher, bu farw Mr. Luke Evans, King's Road, Caerdydd—un o drigol- ion hynaf a mwyaf parchus y ddinas hono. Anrhegwyd y Parch. J. Morris Evans, gweinidog eglwys Saesnig y Bedyddwyr yn King Street, Abertileri, nos Lun, ar achlysur ei briodas. Cafodd cyfarfodydd eu cynnal yn nghapel Bethel (M.C.), Tredegar Newydd, mewn cys- sylltiad a, sefydliad y Parch. J. James fel gweinidog. Y mae Mr. Gomer Evans, o Goleg Prifysgol Bristol, wedi cydsynio a galwad a dderbyn- iodd o Blandford. Brodor o Abertawe ydyw Mr. Evans. Gwneir trefniadau i agor llyfrgell rydd hardd yn Dowlais ddiwedd y mis hwn. Cym- merir rhan yn y gweithrediadau gan Mr. D. A. Thomas, A.S. Cydsyniodd y Parch. William Jones, New- bridge, a galwad a dderbyniodd oddi wrth eglwys y Methodistiaid Calfiniaid yn Bryn- hyfryd, Rhymni. Cynnaliwyd cyfarfodydd yn nghapel Saes- nig Canaan (A.), Miskin, sir Forganwg, mewn cyssylltiad a sefydliad y Parch. W. Owen Lewis yn weinidog. Trefna y Parch. T. George, Croesoswallt, i ddechreu ar ei ddyledswyddau gweinidog- aethol yn eglwys Maesyrhaf, Castellnedd, ar y Sabbath cyntaf yn Chwefror. Ar derfyniad ei bummed flwydd ar hugain fel gweinidog eglwys Soar (A.), Clydach, an- rhegwyd y Parch. Thomas Williams ag an- erchiad oreuredig, a phwrs o aur. Cafwyd James Blaxter, yn Nghaerdydd, dydd Mawrth, yn euog o werthu cwrw yn anghyfreithlawn; a dirwywyd ef i 5p. a'r costau; yn niffyg talu mis o garchariad. Yn llys yr ynadon yn Nghaerdydd dydd Mercher anfonwyd George Quick i garchar am fis, am ladrata tair sachaid o indrawn, gwerth lp. 19s., eiddo Cwmpeini Yd Caer- dydd. Cynnaliwyd trengholiad yn Pen'rheol Fawr, Llanfabon, dydd Mercher, ar gorph Joseph Meyrick. Dychwelwyd rheithfarn o Farwolaeth trwy ddiffyg gweithrediad y galon.' Tra yr oedd Catherine Evans, un o'r tlod- ion hynaf yn Nhlotty Abertawe, yn cerdded o gwmpas y ty, y Sabbath, syrthiodd, a der- byniodd niweidiau a drodd yn angeuol iddi ddydd Mawrth. Ar ol un mlynedd ar hugain o lafur, y mae y Parch. E. Gronow, wedi rhoddi i fyny ofal eglwys Seion (A.), Pontypridd. Cynnaliwyd cyfarfod cyhoeddus i'w anrhegu a phwrs o aur gan yr eglwys. Mewn cyfarfod yn Nyffryn Morganwg y dydd o'r blaen mynegai blaenor fod Ty yr Arglwyddi yn ceisio stwffio crefydd i lawr gyddfau pobl yn debyg fel y gwna ffermwyr lenwi gwyddau i'w pesgi at y Nadolig. Cynnaliwyd cyfarfod o Gymdeithas Treth- dalwyr Aberdar nos Fawrth, gyda'r amcan o wahanu Aberdar oddi wrth Undeb Merthyr. Gwnaed trefniadau i ddarparu tystiolaeth ar gyfer ymchwiliad Bwrdd y Llywodraeth Leol Cymmerodd priodas le yn nghapel Clifton Street, Caerdydd, dydd Mercher, rhwng y Parch. E. Jones, Gwernllwyn, Dowlais, a Miss May Evans, Arran Street, Caerdydd, merch hynaf Cadben Evans, Spring Gardens, Casnewydd. Yn Abertawe, dydd Mawrth, dirwywyd am- ryw siopwyr am fasnachu ar y Sabbath. Dy- wedir fod saith o'r diffynyddion wedi cael ymwneyd a hwy o gwbl ddim llai na 1,770 o weithiau, a bod cyfanswm y dirwyon yn cyrhaedd 1,100p. Fel yr oedd John Edwards, yr hwn oedd yn g" eithio yn sheds' cerbydau y Great Western,' yn myned heibio i rhyw dryciau, trr. yn shuntio yn Britonferry, prydnawn dydd Mercher, gwasgwyd ef rhwng y buffers,' a bu farw yn y fan. Cyhuddwyd Elizabeth Jane Edwards, gwraig briod ieuangc, o flaen yr ynadon yn Pontypridd, dydd Mercher, o wneyd ymgais i gyflawni hunanladdiad, trwy gymmeryd salts of lemon.' Traddodwyd hi i sefyll ei phrawf yn y frawdlys chwarterol. Gwnaed yn hysbys yn nghyfarfod Cynghor Mountain Ash, dydd Mawrth, gan bwyllgor tai, eu bod hwy yn methu sicrhau darnau o dir cyfaddas i godi tai i weithwyr, gan un- rhyw un o'r tirfeddiannwyr yn y rhanbarth. Felly, nid oedd ganddynt ddim i'w wneyd ond gadael y mater. Nos Fawrth cynnaliwyd cyfarfod agoriad- ol Cymdeithas Cymry Cymreig Caerdydd, o dan lywyddiaeth yr Henadur E. Thomas. Cariwyd yr oil o'r gweithrediadau yn mlaen yn Gymraeg. Yn ystod y cyfarfod, anrhegwyd Mr. Evans, yr ysgrifenydd, a Mrs. Evans, a, timepiece,' &c., ar achlysur eu priodas. Fel yr oedd y chwiorydd ieuaingc fu mor amlwg gyda'r diwygiad—Misses Maggie ac Annie Davies, Maesteg, a Miss S. A. Jones, Nantymoel—yn teithio o Henllan i Rhyd- lewis, Deheudir Cymru, ddydd Gwener, trodd y cerbyd, a thaflwyd hwy allan. Gallasai droi yn ddamwain ddifrifol; ond yn ffodus, ni anafwyd neb. Yr oedd y Countess Schimmelmann, cen- hades o'r Almaen, yn cario cenhadaeth yn miaen yn Nghaerdydd, yr wythnos ddiweddaf. Yr oedd wedi talu ymweliad a'r dref o'r blaen, er's rhyw gymmaint o amser yn ol, mewn cyssylltiad a Chartref y Morwyr. Cry- bwyllodd fod 310 wedi cael eu dychwelyd yn ystod ei chenhadaeth yr adeg hono. Talodd y Parch. F. B. Meyer a'r Parch. T. H. Shakespeare ymweliad a Chasnewydd, dydd Mawrth, a thraddodasant anerchiadau i gynnrychiolwyr y ddwy Gymmanfa o Fed- yddwyr yn sir Fynwy. Yn ystod ei anerchiad, dadganodd y Parch. F. B. Meyer ei fwriad i dreulio gweddill ei oes i'r gwaith mawr o uno yr Eglwysi Rhyddion trwy y deyrnas a'r trefedigaethau. Cymmerodd pwyllgor adeiladu Bwrdd Gwarcheidwaid Caerdydd o dan eu hystyr- iaeth, dydd Mawrth, y cwestiwn o godi swyddfeydd newydd yn Mharc Cathays. Yn ngwyneb y gwrthwynebiad oedd yn cael ei arddangos i'r cynnygiad, penderfynwyd go- hirio y mater; a'u bod yn gofyn i'r bwrdd alw cyfarfod o bwyllgor yr amcanion cyffred- inol i ystyried y cwestiwn etto. Y mae amryw dai-doriadau wedi cymmer- yd lie yn Maesteg a'r gymmydogaeth, yn ys- tod y dyddiau diweddaf; ac hyd yma, nid ydyw y troseddwr, neu droseddwyr, wedi cael eu cymmeryd i fyny. Rhyw ychydig ddvddi.au yn ol, lladratawyd bees arian o | Lythyrdy Llangynwyd; a daethpwyd o hyd [iddo ddydd Mawrth, wedi ei agor, ar linell y ffordd haiarn. Yr oedd y 35s. oedd ynddo wedi cael eu cymmeryd, ond gadawyd gwerth 5s o stamps.' Dadorchuddiwyd coflech yn nghapel Wes- leyaid Brunswick, Abertawe, er cof am y diweddar Barch. William C. Tucker, brodor 0 Abertawe, yr hwn oedd wedi bod yn gen- hadwr yn Ceylon. Traddododd Mr. D. M. Storrar, Abergaf- enni, ddarlith nos Lun, yn Ysgol y Cynghor, Bedwas, ar Chwysu, a rhai afiechydon cys- sylltiedig a hyny mewn anifeiliaid.' Yr oedd y ddarlith o dan nawdd yr Adran Am- aethyddol o Gynghor Sirol sir Fynwy. Allan o 153 o samplau o ymborth, o dan Gyfraith Ymborth a Chyffieriau, a archwil- iwyd gan ddadansoddwr dinas Caerdydd, y trydydd chwarter o'r flwyddyn hon yn unig, ni chafwyd fod dim ond pedwar wedi llygru. Samplau o laeth oedd y rhai hyn, ac nid oeddynt yn cynnwys dim mwy niweidiol na dwfr! Cafodd y chwech o bersonau a laddwyd trwy y ffrwydrad yn Cilfynydd, eu claddu dydd Iau. Attaliwyd y gwaith yn Nglofeydd yr Albion; ac ymunodd y swyddogion a'r gweithwyr yn yr angladd. Cauwyd ysgolion y cynghor, hefyd ac yr oedd y gweinidog- ion, clerigwyr, a chynnrychiolwyr y gwahanol gyrph cyhoeddus yn y rhan hwnw o'r wlad yn bresennol. Talodd Arglwydd Faer Caerdydd (y Cy- nghorwr Crossman), ei ymweliad cyntaf, yn ei wisg swyddogol a llys ynadon Caerdydd boreu ddydd Mercher. Yr oedd nifer lios- og o ynadon a chvfreithwyr wedi dyfod yno i gyfarfod ei arglwyddiaeth. Llongyfarch- odd Mr. W. A. Lynton yr Arglwydd Faer, ar ran y cyfreithwyr yn y rhanbarth hwnw, ar ei bennodiad i'r swydd. Tra yr oedd Mr. David Davies, 78am mlwydd oed, llafurwr, fferm Tallywendda, Llansamlet, yn gyru adref o Gastellnedd, prydnawn dydd Mercher, syrthiodd un o'r byrddau oedd ar y droi, i lawr, yr hyn a ddychrynodd y oeffyl. Rhedodd yr anifail, a daeth i wrthdarawiad ffyrnig ag un o byst y telephon. Taflwvd Mr. Davies i lawr, a derbyniodd niweidiau a drodd yn angeuol iddo yn ddioed. Talodd y Parch. F. B. Meyeyr, llywydd Undeb y Bedyddwyr, ei ymweliad a Phen-y- bont-ar-Ogwy, dydd Mercher, a gosododd gareg goffadwriaethol capel newydd Hope, yn y dref hono. Yr oedd yno gynnulliad lli- osog o gynnrychiolwyr y Bedyddwyr yn sir Forganwg. Cafwyd cynnulliadau mor Ilawii yn y prydnawn a'r nos fel y bu raid cynnal cyfarfodydd gorlanw yn nghapeli Ruham- mah a'r Tabernacl. Yn Pontypool, dydd Mercher, dygwyd cy- nghaws gan Ardalydd Abergafenni, ger bron y Barnwr Owen, er adfeddiannu darn o dir yn mhlwyf Mamhiled, oddi ar John Phillips, hynaf ac ieuengaf. Rhoddwyd tystiolaeth i brofi yr hawl ar ran Ardalydd Abergafenni, a dywedai, John Phillips, ieuengaf, fod y tir wedi bod yn meddiant ei dad er's 40ain mlyn- edd, ac nad oedd wedi talu rhent am y tir i neb. Rhoddodd y barnwr ei ddyfarniad yn ffafr y diffynyddion.
0 YNYS ENLLI I YNYS GIFFTAN.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
0 YNYS ENLLI I YNYS GIFFTAN. [GAN SEITHENVN] RH^BBANIAN. Y mae y Parch. J. Daniel, rheithor Ceidio, wedi efrydu hanes Lleyn yn drwyadl. Heb law ei fod wedi cyhoeddi llyfr ar Hanes Lleyn,' y inae efe, hefyd, y dyddiau hyn yn darlithio ar 'Derwyddon Lleyn.' Adwaenir Mr. Daniel dan yr enw Rhabbanian.'
TYDDYNOD AFIACH.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
TYDDYNOD AFIACH. Yn raddol dygir i'r golwg gan arolygwyr iechydol y cynghorau lleol gyfiwr gwarthus lIawer o dyddynod yn Lleyn a manau eraill. Dyma y disgrifiad a geir yn ami o'r tyddyn- od: muriau llaith, to gwellt yn gollwng dwfr, lloriau pridd, y trawstiau yn bydr- edig, dim cyfleusderau iechydol na chyflen- wad dwfr priodol, dim goleuni bron yn dy- fod i rai o'r ystafelloecld, ffenestri bychain mewn cyflwr adfeiliedig, cytiau moch yn ymyl y tai, a llawer o bersonau yn byw mewn un ty. Yn gyffredin iawn eiddo cyfoethog- ion yr ardaloedd yw y tyddynod gwarthus hyn-mor warthus fel nad ydynt yn gym- mhwys i fodau dynol fyw ynddynt. Derbynir rhenti am fyw ynddynt! Ar un Haw gwel- ir dyn cyfoethog yn byw mewn plas eang, gydag aceri o dir o'i amgylch, heb ei drin, ond ei gadw at i'r boneddwr blesera ynddo; ystablau a chytiau cwn prydferth, ac yn cael eu cadw yn lan; pob cyfleusdra iechydol a chyflawnder o ddwfr. Ar y llaw arall, gwr a gwraig, a chwech o blant ganddynt, yn byw mewn ty dwy ystafell, y llawr yn bridd, y muriau yn gollwng dwfr, dim goleu dydd yn dyfod i'r ystafell wely, ond a ddaw drwy y drws; to y ty yn isel, ac wedi ei wneyd o wellt; nid oes yno drefniadau iechydol na chyflenwad o ddwfr priodol. Derbynia y boneddwr rent gan ben teulu y tyddyn tru- enus hwn, ac nid oes ganddo gymmaint o ofal am y teulu ag sydd gando am ei gwn hela! Ac etto a'r boneddwr hwn i'r eglwys bob Sul, a chymmer arno, o leiaf, adrodd gweddiau yr Eglwys. Ow y fath ragrith a ffug Gristionogaeth! Duw y boneddwr yw efe ei hun, a gwna fwy o gymmwynas i gwn nag a wna i deulu ei dyddyn adfeiliedig! Ymdrecha Cynghor Gwledig Lleyn i gael gan berchenogion y tyddynod hyn eu rhoddi mown cyflwr boddhaol, a dyddorol yw gwel- ed y syndod a ddangosir gan rai o'r bonedd- igion pan y gorchymynir iddynt wneyd eu dyledswydd.
HELYNTION BLIN GWR A GWRAIG.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
HELYNTION BLIN GWR A GWRAIG. Yn Ynadlys Pwllheli, ddydd Mercher, gwrandawyd hanes helyntion blin gwr a gwraig, sef, Mr. a Mrs. Eady, West End Hotel, Pwllheli. Gofyna Mr. Eady am archeb i fyw ar wahan i'w wraig, yn her- wydd ei meddwdod parhaus. Dywedodd Mr. Eady iddo briodi y ddiffynyddes 22ain mlynedd yn ol, a'u bod yn cadw y West End Hotel er's 16eg mlynedd. Tua dwy flyn- edd yn ol ymollyngodd Mrs. Eady i feddwi, a gwnai ddrwg mawr i'r ty. Creai gyn- nhwrf yn ei meddwdod ddydd a nos, ac ym- adawai y llettywyr. Anfonwyd hi unwaith 1 Matlods i sobri. Cyn i'r amser ddyfod i ben, aeth efe yno, ond cafodd ei bod hi wedi myned i Blackpool, lie y cafodd efe hi yn feddw, ac yn gorwedd yn ei gwely, a'i hes- gidiau am ei thraed. Dywedwyd wrtho ef yno mai meddwi yr ydoedd o hyd. Wedi iddi hi ddyfod adref parhaodd i feddwi. Malodd type writer perthynol iddo ef, llestri te, a phethau eraill. Bygythiodd un o'r monvynion hefo cyllell gig. Ceisiodd ymosod ar Wm. Jenkins, y waiter,' ac ar y morwynion. Ymadawai y morwynion yn ami. Gyrodd un forwyn allan o'r ty. Yfai botelaid o frandi a stout' bob dydd. Aeth yn ei meddwdod i orwedd ar wely dyn ieu- angc a arosai yn y ty. Parod ydoedd Dr. Lea i arwyddo tyst-ysgrif ei bod yn am- mhwyllus. Dywedai hi nad oedd gan yr ym- ofynydd ddim arian—mai ganddi hi yr oedd y cwbl. Honai fod ganddi 5,000p. Ca. arnhawyd rhan o'r dystiolaeth hon gan W. Jenkins, y 'waiter,' a Miss Mountford, un o'r morwynion. Y diffyniad oedd, fod y gwr yn ymddwyn yn gwerylgar a chas tuag ati hi; ei bod hi yn iawn pan y byddai efe heb fod yno, a'i fod ef eisieu ei hanfon oddi ar y ffordd i'r gwallgofdy. Tystiodd Dr. R. Jones Evans iddo weled Mrs. Eady yn feddw, ond nid oedd hi yn feddw o hyd. Dywedodd efe, a dywedodd brawd yr ymofynydd wrth yr olaf, ei fod ef yn ymddwyn yn gas at Mrs. Eady. Pan yn feddw yr oedd hi yn colli meddiant ami ei hun, ond pan yn sobr yr oedd gan galled a neb. Gwrthododd efe arwyddo tystysgrif hefo Dr. Lea, ei bod yn wallgof. Bu efe yn gofalu am dani droion pan yn feddw. Dr. E. Shelton Jones a ddywedodd iddo gael ei alw at Mrs. Eady a'i chael yn feddw. Gofynwyd iddo ei harchwilio gyda'r amcan o sicrhau ei bod yn wallgof. Gwrth- ododd efe wneyd hyny tra yr oedd hi yn feddw. Aeth yno yn ddiweddarach yn y dydd, a chafodd hi gan galled a neb. Awgrymwyd fod i Mrs. Eady gael ei han- fon i Gartref y Meddwyn, ond gwrthodwyd hyny gan Mr. Evan R. Davies, cyfreithiwr Mrs. Eady. Ymneillduodd yr ynadon, a galwyd y cyf- reithwyr atynt. Yn y diwedd gohiriwyd yr achos am byth- egnos.
SUL Y MAER, PWLLHELI.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
SUL Y MAER, PWLLHELI. Gwahoddodd yr Henadur Wyn Anthony, Maer Pwllheli, y Cynghor Trefol, y Gwir- foddolwyr, y Tan Ddiffoddwyr, &c., i ddyfod gydag ef, y Sabbath cyn y diweddaf, i was- anaeth yn nghapel Saesneg yr Annibynwyr, a daethant oil. Ymgynnullwyd wrth y farchnadfa, a blaenorid yr orymdaith gan seindorf y dref. Pregethwyd gan y Parch. G. D. Hughes, y gweinidog, a gwnaed casgl- iad tuag at Gymdeithas y Gweinyddesau. Y nos Wener blaenorol cyd-swperodd ael- odau y cynghor yn y Tower Hotel.
DARLITHOEDD GILCHRIST.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
DARLITHOEDD GILCHRIST. Nos Fercher traddodwyd un o'r darlith- oedd hyn yn Mhorthmadog, gan Mr. Bazant Lowe. Traddodir darlithoedd eraill yno yr wythnosau dyfodol.
ATTAL GWASTRAFF.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
ATTAL GWASTRAFF. Arferid pwyso y bara cyn ei roddi i bob tlottyn yn Nhlotty Penrhyndeudraeth—hyn a hyn o bwysau ar gyfer pob bwytawr. Gwelodd ymwelwyr Ffestiniog fod moch y Tlotty yn cael llawer iawn o fara i fwyta, a thynasant syl wat y mater. Y canlyniad fu, i'r gwarcheidwaid ddyfod i wybod nad oedd y tlodion yn gallu bwyta yr oil o'r bara a roddid iddynt, ac na chaniateid defiiyddi-) y bara gweddill at y pryd nesaf-rhoddid ef i'r moch. Penderfynwyd peidio pwyso bara yn y dyfodol, a chaniatawyd rnyddid i'r tlodion fwyta hyd eu digon. Y canlyniad fu i swm y bara a ddefnyddid gan y tlodion ostwng yn ddirfawr. Y chwarter diweddaf arbedwyd 100 pwys mewn bara yn unig.
DWFR GYFLENWAD TRAWSFYNYDD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
DWFR GYFLENWAD TRAWSFYNYDD. Cyfarfyddir ag anhawsderau yn barhaus ynglyn a chael cyflenwad priodol o ddwfr i'r pentref. Bwriedir anfon dirprwyaeth at Syr Watkin Williams Wynn, i ofyn iddo ef ganiatau i ddwfr gael ei gymmeryd oddi ar ei dir ef i'r pentreft
Family Notices
Hysbysiadau Teulu
Dyfynnu
Rhannu
PRIODASAU. Ar y 12fed cyfisol, yn Liverpool, priodwyd Cadben R. Roberts, Queen's Road, Criccieth, a Miss Bowen, merch hynaf Mr. a Mrs. Bo- wen, Medical Hall, Criccieth. Gweinyddwyd gan Dr. Owen Evans a'r Parch. O. R. Owen. Dydd Mercher diweddaf, yn nghapel Grove Street, Liverpool, priodwyd Miss Helena Hughes, merch Mrs. Hughes, Ceylon Villa, Porthmadog, a Mr. J. Jones Morris, cyf- reithiwr, Ffestiniog a Phorthmadog. Gwas- anaethwyd gan y Parch. D. Adams (Hawen), a John Roberts (M.C.), brawd-yn- nghyfraith y briodasferch. Lleinw Mr. Jones Morris amryw o swyddi cyhoeddus. Efe yw clerc ustusiaid Ffestiniog a Phen- rhyndeudraethi. Cynnrychiola Borthmadog ar y Cynghor Sir. Bu yn gadeirydd y Cy- nghor Sir a Phwyllgor yr Heddgeidwaid. Mab ydyw i'r diweddar Mr. a Mrs. W. E. Morris, Porthmadog, a brawd i'r diweddar Dr. W. Jones Morris. Tad y briodasferch oedd y diweddar Gadben William Hughes, o'r brig Excelsior,' yr hwn oedd frawd i'r Parch. Henry Hughes, Bryncir.
CANON DAVIES.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
CANON DAVIES. Canon E. T. Davies (Dyfrig), Pwllheli, sydd wedi ei bennodi i reithoriaeth y Gaer- wen, Mon. Bu efe 16eg mlynedd yn Mhwll- heli, a gwnaeth waith mawr yno. Gall yn y Gaerwen roddi mwy o amser i waith yr Es- gobaeth. Teimlir colled fawr ar ei ol yn mhrif dref Lleyn.
ARCHDDIACONIAETH MEIRIONYDD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
ARCHDDIACONIAETH MEIRIONYDD. Y Parch. Canon J. Lloyd Jones, rheithor Criccieth, ddyrchafwyd i Archddiaconiaeth Meirionydd. Bwriedir sefydlu Clwb Rhyddfrydig yma. Plenir coed yn y gladdfa gyhoqddus trwy haelioni Mrs. Osmond Williams a Dr. J. R. Jones.
ANFADWAITH ANAROFTfA [ n.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
ANFADWAITH ANAROFTfA [ n. FFRWYDRAD YN ST. PEDR, RHUFAIN. YN fuan ar ol canol dydd y Sabbath cymmer. odd ffrwydrad le yn St. Pedr, Rhufain. Ni dderbyniodd neb niweidiau ac ni wnaed dim dinystr pellacli na duo ychydig o'r oyrddati. -Yr oedd y llosgbelen ei hun yn gynnwysedig o foes tin bychan, yr hwn oedd wedi ei lwytho ft hoelion. Yr oedd y troseddwr anhysbys wedi dewis llanerch tawel ar y rhodfa ddeheu, ger llaw yr allor fawr. Yr oedd ,!Jawer o bethau yn yr anfadwaith yn gyffelyb i'r un gymmerodd le yn y Caffe Alagrio ryw ychydig ddyddiau yn ol. Dywed gohebydd o Rufain fod y Pal> wedi cael ei alonyddu yn fawr; ond ei fod wedi ym- daweln gryn Jawer ar ol deall nad oedd neb wedi cael eu lladd, na'u niweidio. Holodd yn fanwl ynghylch yr eglwys. Yr oeddllawer yn barod i briodoli y trychin- eb i elyniaeth tuag at yr eglwys ond yr oedd y mwyafrif o'r farn fod yr amcan yn un An- archaidd hollol, ac mai yr hyn oedd mewn golwg ydoedd creu dychryn yn y teyrn, yr hwn a ddisgwylir yn y lie hwnw yn fuan.
[No title]
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
0 fysg dynion yr oedd 251 allan o 10,000 yn 1, derbyn cynnorthwy plwyfol; o fysg meiched. 442 allan o 10,000.