Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

5 erthygl ar y dudalen hon

? @dofn ?n?bbol. - - - 

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

? @dofn ?n?bbol.  (Gan AKTHROPOS)* J DARLLEN AC AIL-DDARLLEN. 1. I V mae'r sawl svdd vti arfer dilyn y frolofn Lenyddol yn ddarllcnwyr -yn bobl wedi cael bias ar ddarllen. Gellir cymeryd hynny yn ganiattaol, fel y dywedir. Ac nid peth byclian na dibwys ydyw mcddu archwaeth a bias yn nghlyn a petliau sydd yn gweinyddu i'r meddwl, fel y mae ymborth naturiol yn gweinvddu i anghenrheidiau, a chys- uroi! y cor ph. Ac y mae chwaeth at ddarllen yn nn o'r pethau y dylid ei feithrin a'i werthfawrogi. ])yna ei bancs: Y mae yn cryfhau, ac ymburo wrth ei feitbrin, a'i arfer yn ddyladwy. Diction fod gwahaniaeth yn osgo medd- wl a thueddfryd y naill ddyn rhagor v Hall. Y mae y reddf i ddarllen, a'r awyddfryd am lyfrau, \'I1 rhywbetii I c N,nlic--ni-I i i-ai poLI. P)ciw i?r golwg yn nyddiau maboed, a pban lieneiddio y dyn, nid ymedy ag d. Dywed y 'Rbodd Mam,'—a llyfr bach yn dweyd peth- au campus ydyw-fod plant da yn hoff o lyfr,' a phlant drwg yn am- ddifad o'r rbinwedd hwnw. Xi fynnem ambeu atlir,iNN-iaeth ]Bliodd Mam;' ond ni a welpom rai plant da '—da iaNA-ii-lieb fod yn hoff o lyfr.' C'aled- waith iddynt oedd darllen, a dysgn ar y cof. Ac, yn gyferbyniol, gwclsom rai plant heh fod yn amlwg mewn daioni yn hynod hoff o Yr oedd dai-Ileii megys bwyd a diod iddynt. Nid ydyw pob sant yn ddarllennwr mawr; ac nid ydyw pob darllenmvr yn sant. Ond y mae chwaeth at ddarllen yn dod, o'i feitbrin yn gysson, yn un o gysuron mWvIWt bywyd. Yr hyn sydd yn bwy. ig ydyw, ei feithrin yn ddyfal: ac, ond gwneyd hynny, daw y darllennydd. yn y man, i fedru deol rhwng y gwych a'r iiiaii. I f?? d rii dc,o l r I INN-111? v, d,,i-,v darlleiiiiN-dd ,?-ii 11anioeth rhy ngddynt. II. I Y dydd o'r blaeu, mi a dderbyniain 1; thyr caredig oddiwrth ben gvfaill. Bum i ac yntau yn darllen yr un llyfrau, yn y blwyddi gynt, pan oedd pobpeth yn newydd, a ninnau yn credu pob dim a welem mewn llyfr. Y mae efe a min- nau wedi darllen cryn lpwer er pan ym- adawsom a'r Pentre Gwyn;' ac v mac yr hyn a gyffesa ef am dano ei hun yn ddyddorol, ac yn taflu goleuni ar y pwnc sydd genym mewn gohvg yn yr ysgrif r, zn .1 11 n hon. Y mae ei gyffea yn ddeublyg :— ]. Dywed am rai llyfrau,—llyfrau oedd yn ei gadw yn effro yn nhymsr ni fachgendod—nas gall, yn awr, eu dar- Ilen o gwbl. Gwnaeth ymgais, fwy nag unwaith, ond troes y cyfan yn siom, '.e yn fethiant. Rhyfeddai at y ffaith, a gofvnnai iddo oi hun,—' Pa un ai fi ynto y llyfr sydd wedi newid?' 2. Dywed, hefyd, ei fod yn cael bias a bendith yn nglnvmni rbai llyfrau ag y methai a gweled nemawr ynddynt, yn mlvnyddoedd cynar ei oes. Ceisiodd eu darllen yn y cdnod hv;nw am fod rhvw- un y meddyliai yn uchel am dano yn .v.i cvmhell. ac yn eu canmol yn eu liym- ddvddanion. Ond, beddyw, dyn a ei h-fi-au dewisol, ac etholedig. Ynddvnt Invy y mae yn cael gweledicaeth.—gol- euni, melusder, a dyddanweh. III. I Tebyg fod anil i ddarllennydd sydrl wedi cyrbaedd nawn einioes yn meddu eyffelyb hrofiad. Y mae yna lyfrau y eawfiom ysglvfaeth ]a\\ t'i* yn eu cwm ni, yn y gorphenol, wedi myned yn ddi- flas a diswyn. Nis gallem eu darllen drwyddynt heb i hynny fod yn boen a blinder. Sut lyfrau oeddynt' Wei, nid oeddynt yn llyfrau drwg na. niweidiol. Yr oedd yna lawer o fyn'd a doniol- deb ynddynt. A'r myn'd oedd yn apelio atom: rbwysg iaitb ac ymadrodd: delweddau a chydmariaetbau oedd yn fflachio fel tan gwyllt.' Dyna oedd J nodwedd. Yr oeddynt yn llawn o'r gwylltedd dibris y tybiem, y pryd hwnnw. oedd yn un o nodau athrylitli a dawn lenyddol. Yrn eu hymvl yr oedl llyfrau eraill; cynyrch meddyliau mawr a rnantoledig, yn hynod o ddof a di- awen—fel camlas yn ymyl y rhaiadl' IV. I Ond, yn nghwrs amser, daeth gwedd newidiad ar y cwbl. Yr un oedd y llyfr; ac eto, nid yr un i ni. Yr oedd rbywbeth wedi digwydd yn hanes ein meddwl oedd yn creu gagendor rhyngom a'r llyfr fu yn destyn ein llawenydd pennaf. Ac, fel canlyniad, daethom i ymhoffi yn v llyfrau a farnem gynt yn annyddorol, ac nnhawdd eu mwynhau. Dyna briodoi- edd y llyfrau gorou: y maent yn dyfod yn fwy gwerthfawr yn ol y graddau o ddysgyblacth feddyliol y byddo dyn wedi ei hennill yn ystod ei oes. Yn racfdol y mae poo gwir brydiertnwcii, a pnoo gwir fawredd, yn datguddio ei hun. Y mac Joshua Reynolds vri adrodd ei banes tel arlunydd. Yr oedd wedi darllen 11aw< r am orchestion y prif feistri yn y gelf- yddyd gain. A phan yn weddol ieuanc cafodd gyfle i ymweled ag Itali: gwlad y mynor, a'r darluniau anfarwol. Dy- chn--tv,al am dano ei bun yn svllu mewn gwynfydedd llesmeiriol ar ddarluniau Michael Angelo, Rembrant, a Rubens. Ond. wedi myned i'w gwyddfod, y tro cyntaf, nis gallai weled dim neiildml ynddynt. Nid oeddynt yn apelio at • i j ddychyniyg a'i ffansi. Credai, ar y pryd, nad oeddynt yn agos mor ar- dderhog a'r darluniau oedd yn boblog- aidd yn Mhrydain, yn y cyfnod iiwnnw. Ac eto, hwy a gyfrifid yn weithiau gorcbestol, ac yn gynlluniau mewn celf a cheinder. A phe buasai Joshua Reynolds wedi troi ar ei sawdl, o dan gynhyrfiad y foment, ni fuasai son am ci enw beddyw. Penderfynodd aro I yn yr Eidal. Elai i'r orielau, a'r eglwysi; cadeiriol, yn feunyddiol. Syllai ar y darluniau o wahanol safleoedd: aeth atynt yn y gwyll, ac yn ngoleu haul. Oratfodd ar y manylion, ac ar y cyfan- t) waith gorphenedig. A rhyw ddiwrnod fe welodd yr hyn oedd o'r blaen yn an- weledig. Canfu ogoniant y meistriaid mewn celf. Daeth y darluniau yn ddat- giuldiad i'w lygaid, ac i'w feddwl. Nis gallai ymattal heb ymson—' Yr wyf fin. nan, hefyd, yn arlunydd. Dyna doriad gwawr ei fywyd a'i athrylitli. Y mae riiywbeth o'r fath yn bod yn mhob cy- fathrach a'r gwir brydferth a'r gwir fawr. V. Anfynyeli y mae darlun clasurol yn boblogaidd. A gellid dweyd yr un modd am lyfrau clasurol pob iaith a gwlad. Fel y dywed un awdwr Seisnig A clas- sic does not knock you down.' Ar v cyntaf, nid ydyw yn eich synnu, nac yn eich swyno. Yr ydvell yn methu dyfala pa ham y gelwir ef yn llyfr clasurol o gwbl. Nis oes pryd na thegwch yn- ddo i chwi, yn y cyfnod anneffiniol hwnnw ar eich oes. Ond, ar ol hynny, dichon y deuwcli chwi a minnau yn ddigon gonest i gydnabod mai y rheswm ydoedd—nad oeddvm ni ein hunain yn gwybod nac yn amgyffred both ydoedd pryd a thegweh llenyddol. VI. Y ffaith ydyw—rhaid i'r rhan fwyaf o ddarllennwyr groesi anialwch maith a thywodlyd cyn y byddant yn gymhwys i feddiannu gwlad yr addewid.' Dyna yr eglurhad goreu a fedrwn ei roddi, fN-t- eiriau, ar y trawsffurfiad sydd yn eymeryd lie yn banes ami i feddwl, fel yr eiddo y cyfaill mwyn y soniais am dano. Y mae metlm darllen rhai llyfrau fuont megis duwiau yn ein golwg, yn ar- i wydd er daioni, ac yn awgrym ddysta v fod dyn' wedi symmud vrnlaen o ran ei chwaeth a'i ddelfrvdau. A'r hyn sydd yn dilyn, yn natnriol, ydyw, fod y llyfr- au goreu yn dod i'w safle haeddiannol, a theg. Y mae pob llyfr mawr yn llyfr datguddiad.' Daw rliyw geinder now- ydd i'r golwg: rhyw dlws aur nas gwel- som o'r blaen. Tal y llyfrau hyn am eu darllcn-nid unwaith, ond dengwaitn, drosodd. Mynych y dywedir am lyfr newvdd ei fod yn ddarllenadwy.' y mae hynny yn cael ei ystyried yn gan- moliacth. Dichon ei fod; ond a ellir ei ail-ddarllen '? A ydyw yn ein hudo ato ei hun, fel y gwna v golygfa yr ydYlll yn ymserchu ynddi? Dyna un o'r prof- ion—y prawf mewnol '—fod llyfr yn llyfr, ac nid yn rbywbeth ar lun llyfr, wedi ei ddodi mewn amlen-crocn llo, lieu groen dafad—ysgatf'ydd—neu ryw ddiwyg arall. Y mae'r gwir lyfr yn myned yn fwy, ac yn well, wrth ei ail- ddarllen, a hynny drosodd a thrachefn. A ydym wedi ffurno cydnabyddiaetb ber- sonol a rhyw nifer o'r llyfrau hynnv sydd yn cydoesi a'r canrifoedd, ac na hen- eiddiant byth ? Nid ydwyf yn eu henwi. Rhaid i bawb ddewis ei gyfeillion, a dyna banes awduron a llyfrau. Yr ydym yn dod, yn ddiarwybod, i ymserchu yn ddynt, ac i deimlo rhyw ddwfn fwynhad yn eu cyfeillach. Melus ydyw eu geir- ian i'n genau,—' melusach na'r mel, rcI na diferiad y diliau mel.' VII. I Wcdi ysgrifennu yr uchod digwyddod l i ni ail ddarllen un o draethodau llen- yddol Dr. Lewis Edwards, o'r Bala, a da oedd genym ddarllen ei gyffes berson ol yntau ar y pwnc. Dyma rai o'i sylw- adau:— Yr ydym Pvn- coiio am luaws o lyfr- au y cawsom flas mawr wrth eu dar- llen oddeutu ugain mlynedd yn ol; ond pan ddigwyddo i ni edrych iddynt yn awr, nis gallwn beidio rhyfeddu i ni fod crioed mor ffol; ac yr ydym yn gorfod rhoddi yr ychydig gyfansodd- iadau y huom ni cin hunain yn euog o lioiin-iii yr un ffordd a hwynt. Ond v mae rbai llyfrau uwchlaw effeithio arnynt gan amser, ac yn myn'd yn fwy gwerthfaWr trwy bob prawf ::t I wneir o honynt.' Gosodiad Dr. Edwards, yn y traeth- awd dan sylw ydoedd, fod pob peth gwir fawr, neu wir brydferth, pa un byn- nag ai mewn natur, ai mewn celfyddyd a llenyddiaeth, yn dangos mwy o ragor- iaethau o hyd wrth ei fynycli ystyried.

[No title]

POBL A PHETHAU- i !

-.__-.__..-.-RHITTff YN,

Advertising