Y Gwladgarwr

LLYTHYR O'R AMERICA. Anwyl WLADGARWR, Am unwaith eto yr wyf yn anturio dy gyfarch. Hawddamor i ti, WLADGARWR anwyL Yr ydym erbyn heddyw wedi cychwyn gweithio, wedi bod ar y strike am yn agos i bedwar mis. Methasom a chael yr hyn oedd yn ein bwriad pan yn dyfod allan ar y cyntaf. Yr oedd cryn an- fantais genym i enill y frwydr y tro yma, am fod cymaint o wahanol weithfaoedd ereill ar y strike fel ninau am hyny, yr oedd yn an- hawdd cael gwaith braidd yn un man, canys yr oedd pob lie wedi ei lanw gan bobl y strikes o'n blaen ni, ac felly cafwyd gafael arnom yn eingwendid. Y mae y flwyddyn hon wedi bod yn hynod am ei strikes drwy y wlad. Bu Schuylkill allan lawer mwy na ni, a bu po'bl y Summit Hill allan am chwech mis, os wyf ya cofio yn iawn. Ni chawsant hwythau ddim o'r hyn a fwiiad- ant gaeL Y maent hwythau a ninau a phobl Schuylkill wedi gorfod myned i fewn heb yr hyn a fwriadem gael ar y cyntaf. Y gwir yw, yr oedd gormod o heirns genym yn y tan ar un- waith i feddwl am gael brwydr fuddugolia.eth- us ond nid ydym yn hidio mo'r cregin, canys yr ydym yn edrych yn mlaen at adeg pryd y gallwn yn ddibetrus ddyfod i gyfarfod a'n gelynion eto. Nid diffyg gwroldeb oedd yr achos i ni golli y tro hwn. Na, yr oadd digon o hwnw i'w gael j ond adeg y meistri ydyw hi y tro hwn, a gwyddant hyny hefyd. Nid oes dim i'w glywed a'r glust braidd rhwng pob dau yn bresenol ond son am y rhyfel sydd yua. Mawr y dysgwyl sydd genym am y Drych ar nos Iau, a'r Faner nos Fercher. Nidydym wedi cael golwg ar un o bapyrau Cymru er's tro bellach. Carem yn fawr weled y GWLADGARWR yn traethu ei farn am y ihyfel bresenol. Diau ei fod ef fel arfer ar y maes yn dysgwyl ar y symudiadau o bob ochr. Yr oeddem wedi hen ddysgwyl gweled ychydig o fel melus y Oymro Gwyllt yn y Drych cyn hyn. Gymro anwyl, dyro air i ni o hanes symudiadau gwlad y bryniau i'r Drych. Bydd yn dda gan yr hen wr o'r Brynhyfryd weled dy wyneb siriol. Er pan yr ysgrifenais ddiweddaf nid oes ond "dyfr- oedd Mara" wedi fy nghylchynu hyd yn awr, ac nid oes cymaint ag un heulwen wedi sirioli arnaf o un man. Gorfu arnaf aros gartref drwy holl ystod y strike, am nad oedd iechyd y wraig yn caniatau i mi fyned oddicaxtref i weithio. Y mae yn sychder yma er's mwy na mis. Y mae y gweithfaoadd hyn yn sefyll o herwydd diffyg dwfr i'r peirianau. Hwn ydyw y pumed diwrnod i ni fod yn segur, ac nid oes yr un arwydd am wlaw yn ymddangos eto. Y mae y lie hwn erbyn hyn yn llwythog o bob math o ffrwythau. Ceir yma ddigonedd o bob math ag sydd yn tyfu ar goed am ddim. Dyma y lie mwyaf ffrwythion a welais yn America. Gyda llawar o briodoldeb y gellir ei alw yn winllan pob amrywiaeth. Rhaid terfynu gyda dymuno cofion fyrdd atoch chwi a'ai parthynasau oil, y Cymro Gwyllt, a'r Birchgiofiaid un ac oil. B. LAWRENCE, (Hirwaunwyson.)

AMERICA—MARWOLALTH DEWI MOELWYN. Dyma benawd y teimla llawer mynwes yn ddwjs pan ddysgyna y llygad arno. Ie, ddar- Ileaydd anwyl, at y llu o'n prif feirdd a fuont feirw yn ddiweddar, wele ni yn ein galar yn gorfol eyfrif y Parch. D. Parry, (Dewi Moel- wyn.) yr hyn a gymerodd le ddydd Iau, Medi yr 8fed, 1870. Fel y gwyr y rhai a'i adwaen- ent, nid oedd yn meddu ar gyfansoddiad corff- orol cryf, ond yn dyoddef yn ami gan wendid a nychdod. Er hyny, ni feddyliodd neb fod ei wendid i esgor ar ei ymddatodiad o'r fuchedd hon mor fuan a sydyn. Yr oedd wedi bod yn Olyphant, pedair milldir o'i gartref, yn pre- gethu y Sabboth, Medi y 4ydd, a dychwelodd prydnawn dydd Llun, gan deimlo ei hun yn bur wael. Dydd Mercher wele y typhus fever yn ymosod arno yn ysgafn ond gan ei fod ef mor wan eisioes, methodd ei natur a dal yr ymosodiad heb ymollwng, a thranoeth cymer- odd ai ysbryd ei edyn i fyd y caiff lonydd ddiwrth bob gwendid a phoen. Boreu dydd Sadwrn, Medi y lOfed, cychwynodd ei gyn hebrwng o'i breswylfod yn Providence, Pa., gan gyfeirio tua Bradford City, yn swydd Bradford, Pa., lie y bwriedid rhoddi yr hyn oedd farwol o hono i orwedd hyd foreu caniad yr udgorn, pan "Bydd d(>rau beddau Y byd x "r un gair ynagoryd." Nid wyf yn alluog i roddi ond ychydig o'i ii&nes yn ei fywyd llafurus, gan nad oeddwn yn adnabyddus ag ef hyd fy nyfodiad i America; ond yr oedd yn anwyl genyf ar gyfrif mai efe oedd y cyntaf a glywaia yn tra- ddodi efengyl Duw ar y cyfandir mawr hwn, yn ei eglwya ei hun yn Providence, ar y Sab- both, Mai y 23un, 1869. Oddiar hyny bu ychydig o gyfeillgarwch rhyngom, a chefais ar ddeall ei fod yn gyfaill slriol, gonest, hawdd i mesn ato, gan fod balchder ac ymfFrost gwag yn bethau dyeithr i'w fynwes. Nis gallaf lai ma chofio am y tro diweddaf y cyfarfyddasom yn Scranton, oddeutu pymthegnos yn ol, pryd y cafwyd ychydig ymgom difyr. Ond 0 ni feddyliais pan yn rhoddi llaw ffarwel y pryd hwnw mai dyna y ffarwel olaf am byth. own y bydd yn dda gan filoedd ddarllen cynyrch olaf ei awen, sef yr englyoion tlws a naturiol caalynol, y rhai a gyhoeddwyd yn y Faner A"u-.kmuiicU adiwrnod, cyn ei ymddatodiad ar farwolaeth plentyn John W. Morgan, Ysw., tt briod, Mrs. Hannah Morgan, set merch y Parch. J. Williams, (W.), Aberystwyth :— Marw Alfrtd IlIIae hyn wedi-oreupoen, Ceir pawb baridd yn oohl, A'i gwelodd,—gwnant debygoli >. Tn en lief d«gr«n'o Hi* Alfred Un, byohan, dibeobod,—a'i mid Fei y rnoo ilw goafod; T graenns tab eorhraod, At yn ei fedd w*n d fed ? Ie, 'r bedd a'i wedd yn wyw-yw y fan Cawn fod ei gorff heddyw; Ei gadair fieh gwag ydyw, A'i gryd ef y gveryd yw. Ni chwery ali chwiorydd,-neu re deg At ei frodyr ufydd, A'i weled trwy'r heoiydd Yn ei fen mwyaeh ni fydd. Oddiyma ni ddiddymwyd-y bach, Nidam byth ei callwjd, A gwell gwedl o'i gell e' gwyd, I ogoniant y'i ganwyd. Daw o'i fedd du i fod —yn addurn Rhinweddas y Duxdod; Ac i glir fynegu ('i glod, A'i yrfa yn ddiddarfod. Chwi deulu, na chydwylweh o'i 'madael Ormodedd, ond coftwoh E gwyd yn lion, gedy y llwvh, Ac eilwaith chwi a'i gwelwch. Gyda'r Oen heb been w,-diln bydd.mewn hedd Y ddau'n mwynhan *u g-ilvdd; Canu a gwHeuthur cynydd.trwy'r oesan Ar aur delynau jr ards.1 lonydd. Ie, ychydig a feddyliodd y byddai ef ei hun mor fuan gyda'r Oen yn dechreu canu a gwneuthur cynydd. Dymunaf heddwch i'w lweh yn naear yr estron, a'r Arglwydd a am- ddiffyno ei weddw alarus. J. IRLWYN HUGHES. Hyde Park, Pa., Medi 12fed, 1870.

CYMDEITHAS YR HEN GYMRY YN AMERICA. Syr,—Derbyniasom y nodyn catilynol oddi- wrth Gymdeithas yr Hen Gymrr stg svdd newydd ei sefydlu yn America. Gwn y bydd yn dda gan bob hen Grniro yn y wlad hon, a manau ereill sydd a chynadrntbassui wedi eu sefydlu o'r Uroid hwn, glywed trwy y GWLAD- GARWR am y gymdeithas sxddercbog hon. Y mae yn dda geayra fod vr uadab hwn yû. ym- ledaenu mor gJflym trwy y byd. Y mae cymdeithas o dros 200 o aeloiau ya Australia, ac yn myned yn mlaen yn ¡.;ÿflyro iawn, ac yn mlaen yr cIa pob cymdeithas dyngarol yn mhob man yw fy nymuaiad. JOHN WM. JONES. Hyrle Park, Awst 14eg, 1870. At Gymdeithas o Urdd yr Hen Frythoniaid, a gynelir yn y Farmer's Arms, Gwmbach. Anwyl Frodyr,-Wele ni yn ngwlad machlud haul yn anfon yn ol y swm o £1 am yr hyn a ddarfu i ni ei dderbyn oddiwrthych oddiyna, fel cymdeithas o Urdd yr Hen Frythoniaid, vr hon a eilw ei hun Blodeuyn Loekawana." Frodyr, fel un llais yr ydym o'n calon yn diolch i chwi mewn modd gwresog am yr hyn a ddarfu i chwi ei wneuthur drosom fel eich cangen yn y wlad hon. Y mae yn ddiamheu y carasech wybod ein sefyllfa ni yma. Wel, fel hyn i raddau y mae. Nid erioed y darfu i chwi na ninau weled y fath lewyrch o'r blaen ar gychwymad cymdeithas, o herwydd llais y lluaws oedd, I fyny a hi" Y Mae erbyn hyn yn chwech mis oed, ac yn rhifo 150 o aelodau, ac hefyd y mae o chwech i ddeg yn c1el eu gwneuthur bob nos clwb o aelodau newyddioa. Yr oedran uchaf ag sydd yn dderbyniol iddi yw 45, ac ar yr oed hwn y mae doler o Emtmncefee, ac o hyn i 12 oed yn gyfatebol. Yr ydym yn bwriadu cael cangen oddiwithi mor fuan ag y bydd modd, gan fod cymaint yn uno a hi. Yr ydym yn bresenol yn feddiauol or dros ddau cant o ddoleri yn rhydd, ac yn benderfynol i gael charter ami mor fuaa ag y bydd modd. Gan mai 6s. 4e. sydd arnom i'r gymdeithas yna am y rheolau, &c., y mae y gweddill i'r brodyr David Wil- liams a John Wm. Jones, i'w rhanu rhyng- ddynt am eu trafferth drosom, gan hyderu y bydd iddynt wneuthur eto, a bod mewn go- baith y cant dal am eu llafur. Terfynwn y waith hon gan gyflwyno ein di- olchgarwch i chwi oil. Oddiwrth Wm. James a Thos. M. Jones, (gynt o Gwmbach), ysgrif- enyddion y gymdeithas.

BREAKFAST.—-EPPS'S COCOA.—GBATBFUL AND COMPOBT- IKG-The very agreeable character of this preparation has rendered it a general favourite. The Civil Service Gazette remarks:—" The singular success which Mr. Epps attain- ed by his homccopathia preparation of cocoa has never been surpassed by any experimentalist. By a thorough knowledge of the natural laws which govern the oper- ations of digestion and nutrition, and by a careful appli- cation oftbe fine properties of well-selected coooa, Mr, Epps has provided our breakfist .tables with a delicately favoured beverage which ua many heavy doctors' V Us." Made simply with, bo ling water or milk. Sold by the Trade only in t lb" i lb., anil 1 lb. tin-lined packets, labelIed-jAMNS EPPS ft Co., Homaeopathio Che- mists, London.

TAITH GYDA'R TREN-YR HYN A WELAlS AC A GLYWAIS. Mr. Got-Dyma fi yn myned am daith gyda'r ma'rch tau, os gallaf gael He ar ei gyn- ffon yn rhywle. Nid wyf yn bwriadu dy- chwelyd am hir amser, h. y., hyd nes terfyna'r rhyfel presenol ond gofalaf anfon yn awr ac eilwaith atoch. Nid oes wahaniaeth i neb pwy wyf, o ba le y cychwynaf, nac i ba le yr af. Ofnwyf y rhaid i mi fod yn y tren am fis- oedd. Wet, i gychwyn ynte ar ol ymolchi, gwthio fy llygaid ychydig i mewn, gwastadhau fy nannedd, difethodisteddio fy ngwallt, troi fy nhrwyn yn unionach ei flaen, edrych yn y looking-glass a oedd fy ngwen yn farchnad- adwy, indlarubbereiddio fy heglau, a llanw'r hen goffor canol, aethum tua gorsaf y relwe. Yno bron methu cael fy hun yn rhydd oddi rhwng cyrph dynion gan mor llawn oedd. Credals unwaith y buasai yn rhaid i mi fyned adref drachefn i nol y gaib i dynu fy hun yn rhydd. Rhwng cael fy nghario gan y llu a symud fy mhedion pan ddygwyddentgwrdd a'r llawr, cyrhaeddais y cerbyd. Peth yw y rhai hyn 1 a ydwyf wedi dyfod rhwng Piahiroth a Baalsephon ? ebe fi wrthyf fy hun pan wedi fy nghuddio rhwng dwy chignons. Dyna waedd o'r tu allan,—" Any more going ?" Chwythodd un o'r swyddogion o'r tu atcan yn ei chwibanogl; ae wedi i'r march tan weryru yn wyllt, ffwrdd ag ef, a ninau ar ei ol, yn nghrog-with ei gynffon hir ysgwyd- edig. Arswyd y byd! dyma fwstwr. Gallasai dyn feddwlfod yma ormod o fwstwr i neb allu ysmocio; ond nid felly cyn pen mynyd, gellid tafellu y mwg a chyllell bren. Llefarai un yn fy ymyl with y nesaf ato, "Does dim at frecwast dda cyn dod o'r ty ar fore oer fel hwn yfais pum dysglaid o de, bwyteais un pwys o ham, chwech wy, a phedwar tafell o tara ae yr wyf yn teimlo mor gryf a cheffyl." Dim bai ar ei felin falu. Ond aetli y cvfaill oedd yn el ymyl yn drist afiawau, ac ocheneid- iodd yn hiraethus,—" Och fi! ni arbeda'r coesau (o cylla ddylasai ddweyd) mo'r cof gollyngais beth pwysig yn anghof yn y ty. Och fi anghofiais fwyta fy mrecwast. Beth a wnaf! O'r fath anghof." (Fw barhau.)

PJSLKNI HOLLOW AY.—Rheol Bywyd.—Y pr«serxol yw y oyfle ni^yaf cymhwys i sylwi ar y peg-yuan ac iuae iechyd pawb yn gorphwys arnynt. Mae yn rhaid cau allan o'i cyfansoddiad yr holl anmhuredd ar eu yinddangoaiad eyntaf. Mae gwisgoedd, a bwydydd yr hwn a dreulir yr dda yn y cyfansoddiad dynol, yn rhwym o gyfoethogi j gwaed a'i elftnau meithrinol. Mae rhinweddan y cyf- newidiad graddol a weithit gan Beleni Puredig HoLoway yn ateb yn gywir i'r angenrheidiau hya, ae y nsaent ys cryfhau y giau ac yn adfer cylotircdiad y ¡r7:aed, 1' le yr drefnua a rheolaidd. Mae y Pelani rhugorol hyn yn cai". rhanao. naturiol y corff yn y fath gyfartaledd, fely maent ynatalpoenynypenobob math, y beil, twymvnaa, j olefyd rhydd, (diarhuca,) a phoh arihwylderavi cyffelyb.

MR. PUGH A BWRDD IECHYD ABSRDAR. At Olygydd Y Gwladgarwr." Foneddigion,—Wrth sylwi ar nodiadau yr Aberdare Times yn ei gysylltiad a Mr Pugh fel aelod o'r Bwrdd lechyd, fe ellid meddwl ei fod yn ddyn hynod o isel ei gymeriad, ac am- ddifad iawn o rinwedd moesol. Paham y mae yr Aberdare Times yn y.mosod arno ^Tn gyson, nis gwn; ond y mae hyny wedi bod yn achlysur i mi fyned i chwilio i mewn i gymeriad Pugh cyn ei ddychweliad i'r Bwrdd Iechyd; ac wrth chwilio, yr ydwyf yn gweled ei fod yn cael cam dirfawr -gan rai a ysgrifenant i'r papyr dan sylw. Y mae yn wir nad all Pu, h ddys- gwyl boddhau y personau hyny sydd am gael llywodraethu plwyf Aberdar yn ol eu hewy Hys eu hunain; ond am y dosbarth gweithiol a'r tlodion, dylent hwy ei barchu. Y mae y ffeithiau canlynol yn ddigon i ddangos ei fod yn gallu cydymdeim'o a'r tlawd, a chynorth- wyo mewn cyfyngder. Yn nghflch dwy flynedd yn ol, gadawodd Henry Rowlands Dloty Merthyr, ei wraig, a'i dri plilyntra, y rhai oeddynt yn llawn llau, ac mewn diffyg ymgeledd truenus. Gorfu arnynt gymeryd ilety mewn hovel yn 32, Mount Pleasant street, Mill-street. Gwrthodwyd cvmhorth plwyfol iddynt allan o'r elusendy. Talodd Pugh ym- wcliad A hwy ar foreu Sabboth, a rhoddes arian iddynt i'w cynorthwyo hyd nes y ceid amser i drefnu rhywbeth yn'eu cyfer. Y dydd Llun canlynol anfonodd Pugh y bellman allan i alw cyfarfod cyhoeddus i ystyried eu hachos. Caed cyfarfod yn y Full Moon, Mill-street, a chasgl- wyd yno, fel trwy yr hyn a gasglwyd. a'r hyn a roes Pugh ei hun, caed digon i gynal gwr, a gwraig, a thri o blant am chwech wythnos. Hyd nes i Pugh eu rhoddi ar y ffordd i gael cymhorth plwyfol allan o'r Tloty. Yr oedd y tvuiu hwn, yn y sefyllfa druenus a nodwyd, yn ymyl un o aelodau Bwrdd y Gwarcheid- waid; ond ni wnai ef un sylw o hoaynt er maint eu caledi. Ond daeth Pugh In ibio fd y Samaritan," a thrugaredd yn ei law, i'>? gwaredu o'r cyfyngder yr oeddynt ynddo. Bryd arall, cosbodd R. H. Rhys, denant dlawd iddo am dori ychydig wiail o'i berth i gau rhag i'w ddefaid ef doii i'w gardd hi, y rhai oeddynt yn barod wedi gwneud cryn golled iddi. Yr oedd ganddi dri o blant a gwr ffael- edig, ond er hyny dirwywyd hi i bump swllt a'r costau, neu fyned i'r carchar am saith niwrnod. Gosododd ei hachos o flaen Pngh, a dywedai nad allai dalu, ac nad oedd ganddi ond myned i'r carchar. Aeth Pugh ar un- walth o amgylch rhai o'i gyfeillion, a chasglodd ddigon i datu y gofynion, ac felly arbedwyd Biddy Jones rhag y carchar. Y mae yn ddi- amheu fod y rhan fwyaf o'r trethdalwyr yn cofio hams ymddygiad y Bwrdd Iechyd yn ei gysylltiad a David Dyer. Cafodd Dyer rybudd gan v Bwrdd i dioi deiliad oedd gan- ddo mewn ty o'i eiddo allan o hono, o herwydd nad oedd Dyer wedi d'od a chynllun y ty ger- bron y Bwrdd. Ar ol cadw y ty yn wag am ddeuddeng mis, gofynodd Dyer i Pugh ddo'd' i'w olwg; ac wedi gweled y ty, gorchymynodd i Dyer i gymeryd deiliad i'r ty; ac os byddai fr Bwrdd osod arno, y safai ef gyfraith a hwy, ac na cfaostlai i Dyer ddim. Felly gosododd Dyer y ty a gosododd y Bwrdd gyfraith arno. Am hyny, aeth Pugh at Simons, Merthyr, ac hysbysodd iddo pa fodd yr oedd pethau yn sefyll; ac felly safodd Pugh gyfraith a'r Bwrdd, ac enillodd hi, a daeth Dyer yn rhydd, er fod y Bwrdd wedi ceisio am brawf mewn llys uwch, ond heb ei gael eto. Y mae yn wir, fod y Watch Committee wedi cael yr anrhydedd o hyn, ond i Pugh y mae yn perthyn; yr unig beth a wnaeth y Watch Committee oedd rhoddi 92 2s. o'u trysorfa at dalu Simons. Feallai fod eich darllenwyr yn coflo fod cyngherdd wedi cael ei chynal yn Aberdar yn y flwyddyn 1867, er cynorthwyo y tlodion yn Aberaman yn y cyfyngder mawr a fu yno. Wedi i ams^r fyned heibio heb un gair o son am yr arian, y mae Pugh yn galw sylw at y peth trwy y. papyrau, ac ymddangosodd lly thyr p'm heiddof yn yr Aberdare Times, wedi ei ddyddio Mai 21ain, 1867, yn dyweyd mai Pugh fu y cyfrwne; 1 gael rhanu yr arian hyny. Yr enghraifft nesaf a'r olaf a alwaf yn bresenol, fydd yr am- gylchiad a gymerodd le o flaen y Three Generals Cardiff-road. Er ys yn agos f ddeu- ddeng mis yn ol. Yr oedd holl ddodrefn dyn tlawd yn myned i gael eu gwerthu. Daeth cyfaill i berchenog y dodrefn yn mlaen, yr hwn oedd mewn dyled o £10, ac a ddywedodd yr helynt with Pugh. Ar hyn rhoddodd Pugh yr arian iddo, ac felly ca'dd y truan oedd mewn cyfyngder fyned a'i gelfl adref, a'i ddyled el thalu. Yn awr, fonedaigion, credaf fod y ffeithiau hyn yn gryfach i'r trethdalwyr, i ddangos iddynt pa fath ddyn ydyw Pugh, na holl enliib yr Aberdare Times. Y mae yn cael ei gredu yn awr gan bawb sydd yn deall cysylltiadau y papyr hwn, ei fod yn gwrth- wynebu Pugh am fod Pugh yn cynrychioli mwy ar deimladau y dosbatth gweithiol o'r trethdalwyr, na neb arall yn y Bwrdd. Y mae yn amheus iawn a gymerai y papyr hwn y fath draffeith i gyhoeddi llythyrau hirion i wrthwynebu Pugh, ani bai ei fod yn sefyll o blaid rhyw ddosbarth sydd yn erbyn y dosbarth gweithiol; ond er hyny gobeithiaf nad yw yn cael ei dalu o'n trethi am ei lythyrau llafur- fawr. Ie, gyda Haw, y mae Pugh w;di addaw rhoddi gwybod i ni yn y GWLADGARWR cyn y diweddaf paham y mae yr Aberdare Times yn rhyfela cymaint yn ei erbyn ef. Credaf fod pawb bellach yn deall mai papyr yn erbyn Pugh, yw yr Aberdare Times, ac felly y mae eisieu pwyll cyn credu yr adroddiadau. Hyn yn awr, cewch ragor eto, GWYLIEDYDD.

"T^R. HUNTER'S Special Lectures to Young ±J Men, on HEALTH, ITS RESTOR- ATION AND HAPPY MARRIAGJSS.—When to marry, with advice to those who contemplate marriage, pointing out certain imped ments which render married life uncap■»•, and directions f01 their speedy removal. Should beread by all who value health, strength andman- hood aud wish to attain a happy old age. Post free on receipt of two stamps. --Address, Secretary, Institute of Anatomy, Birmingham.

LLYTHYR CYMANFA. Mr. Gol.,—"Gwell hwyr na hwyrach." Daeth Cylchlythyr hen Gymanfa y Bedydd- wyr yn Nghymru i fodoliaeth o'r diwedd, wedi bol tua thri mis yn yr esgoreddfa, felly y mae dipyn yn aunbymig; end er ei fod mewn rhan ychydig yn anamserol, y mae yr anerchiad yn un rhagorol o dda ar "Sefydlog- rwydd Crefyddol," aq o werth i ni oil i ymar- weddu yn ol ei gyfarwyddiadau gorirych. 0 barthad i'r daflen ystadegol sydd yn niwedd y llJthyr, y mae yn un cruglwyth o annhrefn ac anghysondeb. Y mae yn agos i haner yr eglwysi a'u cyfrifon yn anghywir, a phwy bynag a gymer mewn Haw i gydmaru y daflen hoa a'r un yn niwedd y llythyr y llvn- edd, a wel hyny yn amlwg, heb achos ameu dim. Pa beth yw yr achos o hvn, nis gwn; ond hyn a wn, na ddyiai fod. Hefyd, y mae un eglwys newydd (neu envr newydd ar hen eglwys) na welais erioed o'r blara, Ref (: Cos- t-xlion." Pa bryd ti sefydlw.yd r. id oes nod- y iid, ac nid oes di-n cyfrif ar ei chyfer, ond yn llnigrhif yr Vsgol Sabbothol. Pa It; y mae bon, wys? Yn nhailen llythyr 1869, y mae Kington a Lionshall, ac enw v gweinidog, sef J. W. Thorn, ar m cyfer; ond yn nhaflen llythyr 1870, nid oes gair o son am danynt. Hefyd, nid ot s na sxw na miw am. y brawd J. B. Brasted, Pr.steign. Er nad oesungairo son am y brodyr da hyn yn nghyfnewidiadau yr eglwysi, fel y mas am ereill, gobeithio fod Mr. Thorn a'i eglwysi mewn bodolaeth, a Mr. Braasted yr un modd, ar dir v rhai byw. Drachefn, yn nhafisn lljthyr y flwyddyn ddi- weddaf, y mae cyfrif y prcgethwyr lleol yn 13/ ond yn nhaflen llythyr eleni, nid ydynt ond 7. Pa le y mae y chwech ereill sydd heb un crybwylliad am danynt? Er hyny, go- beithio eu bod oil yn wrthddrychau byw, ar- bedol, a chymeradwy yn eu caitrefleoedd. Tipyu o fethiant, yn ry mefidwl i, ydyw peidio cyhoeddi yn llynyddol enwau y pre- gethwyr lleol yn llythyr y Gymada, fel y bydd rhai cymanfaoedd ereill yn ci wneud. Os ydynt yn addas i fod yn ddynion cyhoedd- us, rhesymol ddigon yw fod eu henwau yn argraffddig, er mwyn i'r wlad a'r frawdoliaeth yn gyffredinol i fod yn adnabyddus o honvnt. Hyderwyf y bydd i'r galluo;; a'r raedrus llufas edrych dros y daflen o dan sylw, a'i chydmaru ar un flaenorol iddi, a'i diwygio, cyn iddo anfon y cyfrifon i'r Dyddiadur am 187], rhacr iddo fod yn gyfranog o ffaeleddau pobl ereill! Wrth wneud y sylwadau blaenorol, nid wyf heb gofio yr hen ddiareb, mai "Haws gwel'd. gwall na gwella gwell." Glan Hudor. SION GOMBR.

GOHEBIAETH 0 L'ERPWL. Nodiadau Amrywiol.—Mae cynefindra ag hanes y rhyfel Ffranco-Prwssaidd wedi codi diflasdod ar bob dyn o chwaeth fel nad oes bellach yn aros i haeru a thaeru ond rhyw ddosbarth o bobl sydd heb ddim arall i'w wneud. Er holl ddyfeisiadau a chynlluniau dinystriol peirianwyr cywrain gwahanol wled- ydd, gyda'r gorchwyl o wneud arfau i ladd a llosgi, mae yn fil mwy dymunol i'r teimlad dynol i syllu ar offerynau at orchwylion amaethyddol. Myn rhai ddadleu fod Haw yr Hollalluog yn dilyn y rhyfel, ond mil gwell gan yr ysgrifenydd gredu mai bys y cythraul sydd yn ysgogi pob cynen, brad, a dichell, nes yn y diwedd, arwain dynion uchelgais i'r fath. eithafion nes achosi i gael ei sathru dan draed. meirch rhyfel, a bod yn ymborth i'r cledd a'r magnel, er boddio hen ormeswyr trahausfalch a gwaedlyd. Taenir y gair ar led fod Rwssia fel yn ymysgwyd o'r llwch ag yn dechreu. edrych o gwmpas gan fygwth tori dros ^bn terfynau anmheidgarwch, gan dybio y dylid gorphen y rhyfel presenol a gosod terfyn ar draha y Brenin William, ac herfeiddiwch Count Blsmark, Nid oes yn awr un dyn yn teimlo fod angen am rhyfela ychwaneg, ond y. dylid cyhoeddi heddwch o fori for, ag o'r afon hyd derfynau'r ddaear. Peidied y werin ag ymostwng i wrando ar areithiau ffug ddeniaS ol'a gwrth-wladgarol y dynion hyny sydd yn perchenogi haner y wlad pan y ceisant filwyr i rhyfela, gadael iddynt wneud y gwaith eu hunain, tebyg fel y gwnant o frasder y tiroedd, helwriaeth, a physgod yr afonydd, pe gwneud