Y Gwladgarwr

DYMUNA RHYS ETNA JONES TTYSBYSU y oyhoedd el fod newydd -• dderbyn amry wiaeth ardderchog o Ddefnyddjau Newyddion o bob math. Flowers afeathers i foddio—y rhyw deg Geir yn rhad iawn ganddo; Sateen, Moreen, Merino, Print, Cambric, a Calico. Mae el French Merinoes, Black Qlacb Silks, a'r Black Silk Velvets yn hynod o rad. Dymuna R. E. J. hefyd alw sylw at el am. rywiaeth o ddlllad parod a brethynau i wneud dlllad yn Aberdar a Phontardulais. 737 TheUse of Tbe Glenfteld Utarcli Always Secures The Delight of the Laundress, The Admiration of the Beholder, Led, 9 And the Comfort of the Wearer. Shortest, Quickest, and Safest Route to America GUION LINE. "JJHITED STATES MAIL STEAMERS One of the following, or other first-class fell-power. ed Steamships will be des. patched from Liverpool TO NEW YORK EVERY WEDNESDAY WYOMING.James Guard MINESOTA .0. J. Beddoa WISCONSIN.. T. W. Freeman [ MANHATTAN — Joass IDAHO J Gr. Moor MONTANA W. Forsyth NEVADA J. B. Price DAKOTA Marshall Mttag at Queoctown the day following to embark Pauen- KMS. PaiMngert booked through to San Francirco and all XlSBd towns at low rate*. Saiea of pasrage from Liverpool to New YorkCabin 12, IS, 17, and 20 Guineas. Intermediate, 8 Guineas. Steerage Passage to New York, Boston, Portland, Phil adelphla, Baltmore, or Qusbec, at reducadrates, locludiog a plentiful supply of provision s, cooked and servai up b/ the Company's stewards. Then Steamers carry Surgeom and Stewardesses free. Passengers are recommend d to obtain their Tickete rom our Agents before leaving home. For freight or passage aoply to GUION & Co., 25, Waier Street, Liverpool, or to W. Hair's, Trecynon, 16, Harriet- street, Aberdaie; E. C. Hurley & Co., 9, Bute Crescent, Bocks, Cardiff: Thos. S Han tie/, 187, Bnte Road J. T. Morgan, 10, Glebeland-street, Merthyr Tydvll; John Copeland, 124, High-street. 687 XilHELL Y NATIONAL I NEW YORK. YYGBK. MAE y Cwmni hwn yn cymeryd arnynt eu hunain y oyfrifoldeb o insurio pob un 0'10 Hestri i'r swm o £100,000, ao felly, yn rhoddi J dorwydd goreu i'r ymfadwyr am en dyogel- Woh; so y maent hefyd bob amser wedi mab- •yrtadu y llwybr deheuol er mwyn osgoi y rHew a phentiroedd. YR AGERLONGAU MWYAF 0 Liverpool, gan alw yn Queenstown bob dydd Mercher, EGYPT. Mercher, Mai 27. THE QUEEN.Meroher, Mehefin 3. CANADA. Marcher, Mehefia 10. Y inao cyfleusderau saloons yr Agerlongau hyn yn dra rhagorol, trwy fod y state-room yn eang aQarferol, ao yn agoryd i'r saloons, pa rai sydd JD y poop ar y deck. Pris y cludiad, 12, 15, a 17 gini, yn ol cyjleus- ferau y state-room. Pawb yn cael yr un hawl yny saloon. return Tickets-25 Guinaas. mae eaugder, golenni, ac awyr y steerage, In anghydmarol, ac y mae digonedd o ymborth fresh yn cael ei barotol gan Stewardiaid y Cwm- j ac ni cheir cludiad rhatachgydag unrhyw Gall ymfudwyr bookio drwodd I bob parth o Canada a'r Talaethau Unedig am brisoedd isel. Am fanylion pellach, ymofyner a'r NATIONAL STEAM SHIP 00., 23, Water-street, Liverpool. at JOHN THOMAS, 1, Prospect Place, Town, Trtdegar; GEORGE OWEN, upper High-street, Ehymney; T. M. JAMES, Auctioneer, Swansea; GEORGE W. MORGAN, Abergavenny; nen at BAVIOBBBS. Cardiff Castle Hotel, a F. W. CAUNT, 4, Whitcombo-street, Aberdare. TNMAN ROYAL MAIL A STEAMERS, LIYER- POOL to NEW YORK, TUESDAYS & THURSDAYS. CITY OF NEW YORK .Thursday, April 14 ern- OF BROOKLYN .Thursday, Aprlll 16 CITY OF LONDON .Thursday, A^ril 21 CITY OF BRTTSSELLS Thursday, April 23 Saloon Passage—12, 15, and 18 Guineas, all having equal saloon privileges. Steerage Passage to New York, Six Guineas, \'lith a full supply of Cooked Provisions. Pas- Rogers forwarded to Boston, Baltimore, Phila- delphia, Portland or Quebec, without extra charge. ^Passengers for sll parts of CANADA and the ~NITED STATES booked through on very advantageous terms. ,or further particulars Apply taWILLIAM MAN, 22, Water-street Liverpo ol. 665 1 YOBj £ „ LL1NELL f WHITE O UNITED STATES MAIL -ffe-MR. STEAMERS. ^Sgglslgislg O Liverpool i ao o New York, OCEANIC Thursday, May 14. ltEPUBLIC Thursday, May 21st. CELTIC Thursday, May 28. ADRIATIC. Thursday, Jane 4th. BALTIC Thursday, June lit FROM NEW YORK. REPUBLIC Saturday, May 2. CELTIC Saturday, May 9. rf0 *lw yn Queenstown, i dderbyn teithwyr, »r Gwener. Y mae yn yr agerlongau hyn Dfneusdaraa nslllduol 1 gaban-deithwyr j y mae F •oioon, slate-room, ystafellsmooioyn midships. meddyg a goruchwylwyr ar bob llong. SALOON,— £ 15 gini a 18 gini. Return tick- A i" Steerage, 96 6a. lilft hysbygleni a manylion pellach, ymofyneva i..ri T ISMAY, IMRIE, & Co, India-nvenue, London, a 10, Water-street, Liverpool. 168 L. AT YMFUDWYB. AMC TO EMIGRANTS. General Agent to all American and Australian Sailing Ships and Steamers. ftT M. JONES (CYMRO QWYLLT), Paasen- *■* get Broker, 34, Union-street, Liver- pool, Goruohwyliwr i'r Lllnellau canlynol:- Inman Line, Ounard Line, Guion Line, Allan Line, National Line, White Star Line, Dominion Une, State Line, and American Line. Gan fod yr agerlongau uchod yn hwyllo I wa- tanol borthladdoedd yn y Talaethau Unedig a'r iirfogaothau Prydoinig, gall yr ymfudwr gael y 3yfarwyddiadau gofynol drwy anfoa llythyr i'r syfeirlad hwn. Oalff pawb a ymddiriedo eu gofal ni y sylw reanylaf. Cynorthwyir y Cymro gan Jamos Rees, brodor a Merthyr Tydfil. Y mae genym dl private eang a chyfleus er jyfarfod ag angenrheidlau y fasnach. Cofier y oyfeirlad,- N. M. JONES (CYMRO GWYLLT), 34, Union-street, Liverpool. D.S.-Gelllr ymholi yn Aberdar a John folKJlS, Crown Hotel. Hedd Duw a'i dangnef." EISTEDDFOD FAWREDDO& CWM RHONDDA. B WRIEDIR cynal yr Eisteddfod grybwyll- edig mewn pabell eang yn Nhonypandy, am ddeuddydd, yn mis Medi, 1874. PRIF WOBRWTON. D.S.—Y mae y ddau ddarn cerddorol cyntaf i gael eu newid, ac ymddengys y rhai newydd- ion yr wythnos nesaf. I'r C6r, heb fod o dan 40 o nifer, a gano yn oreu "Gweddi Habaccue," hyd tudal. 22, gan J. A. Lloyd. Cyfyngedig i Gwm Rhondds; 'gwobr, .£15. 1'r bardd a gyfansoddo yr Awdl oreu ar "Esaias;" gwobr, cadair hardd a X10 10s. I'r awdwr a gyfansoddo y Traethawd goreu, yn Gymraeg, ar "Ddarfelydd, Crebwyll, a Barngwobr, £ 5 5s. Ysgrlfenydi y Pwyllgor,—LEWIS LEWIS, Grocer. Trysorydd,— DAYID JONES, Grocer, Tonypandy. Mr. T. JOHNS, Llwynypia Schools, Mr. J. B. Phillips, Dinas Schools, Ysgrifenyddion Gohebol. Bydd y programme, yn cynwys manylion ychwanegol, yn barod ar fyrder, ac i'w gael am y pris arferol gan EDWARD T. HOWELLS, Bryn- celyn, Dinas, Pontypridd. 759 COED-DUON. CYNELIR Eisteddfod Fawreddog yn y Drill Hall, Gorphenaf y 13ag, 1874. PRIF DDARNAU CERDDOROL. Then round about the Starry Throne," 10p., a metronome hardd (gwerth 2p. 2a.) i'r arwein- ydd. Let the Hills resound," 5p., a chwpan arian i'r arweiaydd, gwerth lp. 5s, Jerusalem, my glorious home "-i g6rau o'r un gynulleldfa, heb enill erioed o'r blaen, (ao nid fel y mae y programme yn dweyd,) 2p., a chadair hardd i'r arweiaydd. Llywydd: Lieutenant STROUD. Beirniad: Mr. SILAS EVANS (CYNON.) D.S.—Bydd. t aim rhad i bawb fyddo a thocyn Eisteddfod. At y Corau.-Bydd cystadleuaeth y ddiu brif ddarn drosodd cyn pedwar o'r glich. 758 JOHN MATHEWS. VftS. TiSTEB Y PAROH. JOSHUA THOMasi, SALEM, ABERDAR. "A dyweded yr holl bobl Amen." Gwobrwyo teilyngdod ydyw un o'r pethau mwyaf dymunol I'r neb ag sydd ganddo lygad i'w weled, calon i'w werthfawrogi, a llogell i'w gydnabod; ac o dan yr argyhoeddiadau hyn, (ond fod eu calonau yn fwy na'u llogellau), a chymhellion teimladau cynes, y bwrisda cyi- eilllon lluosog Mr. Thomas yn Salem gyflwyno tysteb iddo, fel arwydd o'u parch diffuant tuag ato, ac yn arddangosiad o'u hymwybodolrwydd o'u dyled iddo fel un ag sydd wedi eu gwas- anaethu yn yr Arglwydd yn fiyddlon, ym- drechgar, a llwyddianus am yr yspald maith o ugain mlynedd. Y mae Mr. Thomas wedi ymboeni yn y Gair ac yn yr athrawiaeth am flynyddau lawerbellach. Y mae yn y weinldog- aeth er ys 43 o flynyddau, ac wedi llafurlo ya ffyddlon yn ngwinllan ei Arglwydd am gyflog gydmarol feehan, fel mai nid yn unig an- rhydeddu yr hwn sydd ag anrhydedd yn ddy- ledus Iddo yw ein bwrl&d yn unig, ac nid syi weddoli ein telmladau serchgynes tuag ato, trwy roddi iddo dysteb fechan yn ol ein gallu gartraf, ond dymunem alw sylw ei ami gyf- eillion, pell ac agos, at y mudiad, yn gwybod nad oes ond angen el wneud yn hysbys ag y bydd yn dda ganddynt "fwrw eu hatling i'r drysorfa," er el gwneud yn ffaith anrhydeddus 1 Mr. Thomas, ac i'r enwad y mae wedi el wasanaethu mor ffyddlon-ffaith ag fydd iddo yn gysur tymhorol, ac un a fydd iddo yn ddy- ddanwch meddyliol, drwy ddangos iddo fod ganddo gynifer ag sydd ya hoff ganddynt am dano, a bed eu llogellauya gorfod talu treth iddo dros eu calonau. Er mantais i'r thai a delmlaat arnynt eu hunain yr awydd o gyfranu tuag ato, bydd yn dda gan Thos. Williams, Ysw., Goitre, Merthyr, a Mr. Henry Davies, 18, Wellington- street, Robert's Town, Aberdar, dderbyn y rhodd leiaf fel trysoryddion i'r mudiad. G. WILLIAMS, Ysg 8, Glan Road, Aberdar. D.S.-Os bydd rhywrai yn dewis cael llyfr at gasglu, iddynt ddanfon at yr Ysgrifenydd. MERTHYR TYDFIL LOCAL BOARD OF HEALTH. LAND TO LET. THE Board are prepared to Let the Land upon their Farm and Filteration Areas at Troedyrhiw in lots to suit takers. The rent, terms, and conditions may be known on application to-the Board Surveyor. Applications and offers to be left at the office of the Clerk to the Board, 71, High-street, on or before the 9th of May, 1874. THOMAS WILLIAMS, Clerk to the Board. Merthyr Tydfil# April 30th, 1874, 760 EISTEDDFOD FFORCHDWM. 0 dan nawdd y glowyr. A M lleg a dau dydd LLUN, Mehefin yr 8fed, 1874. I felrdd, oantorion, a chryddion Cymru. Y Parch. J. Griffiths, Periglor Castellnedd, yn y gadair. Cadeirydd y boreu, Mr. Hughes. Llywydd,—Dr. Griffiths, Llansawel. Telynor, —Mr. Hywel ap Morgan. Beirniades yr Hosanau,-Mrs. Williams, Blaenafan. Beirn- iaid yr Esgidiau,—Dau hen grydd o Bont- rhydyfen; Cynalaw a Mr. Mathews (Castell- nedd) ar y Canu, chwareu'r Crwth, Chwiban- oglau, a'r Concertina; y Farddoniaeth a'r Areithio,-Ceredig a Mr. Llewellyn; yr Ys- grifenu a'r Darlun o hen dy, hen d6, ac hen bobl yn byw ynddo,"—Mr. J. Pavies a Mr. S. Stephen. Beirniaid y Cywreinwaith, o waith natur neu gelfyddyd,-y Gynulleidfa. 763 r MR. GEORGE GRIFFITHS JONES, REGISTBAB OF MARRIAGES Office 23, Canon-street, Aberdare. COR UNDEBOL ABERDAR. D YMUNIR ar aelodau y cor uchod i roddi -*— eu presenoldeb yn Siloa Hall am 8 o'r gloch nos Fawrth nesaf. Mai 25ain, 1874. DAVID THOMAS, Ysg. TALIADAU,— I. J., Treherbert; J. H. O., Cardiff; T. H,, Dinas T. R., Lantwit Vardre; D. L. J., Briton Fen-y W. M., Bridgend M. P., London J. D., Garnfaoh. f Pob Archebion a Thaliadau i'w gwneud i "Walter Lloyd, GWLADGARWR Office, Aberdare."

CYRDDAU MAWRION MAI. Y mae mis Mai yn hynod yn mysg mis- oedd y flwyddyn ar gyfrif y cyfarfodydd mawrion a gynelir ynddo yn y brifddinas mewn cysylltiad a gwahanol Gymdeithasau dyngarol a chrefyddol. Dim ond dweyd "The May Meetingsbydd yr holl fyd gwareiddiedig yn deall pa beth a feddylir. Mai eleni, fel arferol, addurnid esgynloriau y cyrddau:hyn a'r enwau penaf ac a'r doniau goclidocaf y sydd i'w cael o fewn holl der- fynau cred. Yn mysg y Cymdeithasau lluosog yr ymdrinir a hwynt yn y Cyfar- fodydd hyn, byddwn ni bob blwyddyn yn edrych ar y Beibl Gymdeithas fel y buraf, yr oraf, a'r nefoleiddiaf o honynt oil. Gair Duw-dim ond Gair Duw-heb esboniad-heb sylwad--heb ragymadrodd -dim ond y Dwyfol Air yn cael ei ddanfon allan wrth y miloedd o filoedd at bob llwyth, a iaith, a phobl. Feallai fod swyn deublyg i nifelCymry yn y Gymdeithas hon, oherwydd mai angenrhaid Cymru fach, pan nad oedd y ganrif hon ond dwy flwydd oed, a fu yn achos o'i chychwyniad cyntaf. Yn Rhag- fyr 1802 aeth Charles o'r Bala i Lundain i ymgynghori a dynion mawr a da yno, ai nid oedd yn bosibl cael Cymdeithas Beiblau i Gymru? Yn yr ymddyddan a'r cydgyng- horiad, fe lewyrchodd goleuni Duw ar y drychfeddwl nes ymeangu o hono gyfled ag angenrheidiau y Byd Cyfan. "Iffor Wales" meddai Hughes, "If for Wales, why not for the World, "Os i Gymru, paham nad i'r Byd!" Yr oedd Cwrdd Mai y Gymdeithas eleni yn un hynod o frwdfrydig, ac yn llawn o ddefnyddiau calondid a gobaith. Yn ystod y flwyddyn ddiweddaf bu ymdrechion y Gymdeithas i ledaenu Gair Duw ar y Cyf- andir yn nodedig o lwyddianus. Y mae yn ei gwasanaeth hi yn Ffrainc 54 o Beibl- gludwyr, ac er gwaethaf yr offeiriaid Pab- aidd, fe ledaenwyd yn y wlad hono 98,000 copiau! Bendithiwyd Germani a 415,000 copiau. Derbyniwyd archebion mawrion am Beiblau oddiwrth Roman Catholics Bohemia, ac yr oedd y Testament Newydd mewn arferiad cyffredinol yn yr holl ysgolion. Y mae y gwaith da yn llwyddo yn fawr yn Denmark, a hyd y nod yn Rwsia bell, ie a Thwrci dywell hefyd. Gwasgarwyd o gopiau yn Spaen Babyddol y nifer fawr o 77,000. Y mae y Gym- deithas ogoneddus wedi myned i mewn i Rufain ei hun, a'r ernes goreu o lwyddiant dyfodol Victor Emanuel yw—i'r Beibl fyned gydag ef i Rufain. O'i dechreuad hyd yn bresenol, y mae hi wedi gwasgaru y nifer anhygoel bron o 71,131,11) o gopi- au o Air Duw. Agos i 80,000,000! A thybio fod deg darllenydd at bob copi, fe wnai hyn y cyfanrif yn 800,000,000—sef rhifedi tybiedig yr hil ddynol.

TREFFOREST.—Yr oedd dydd LInn, y 18fed oyfisol, yn ddiwrnod a hir ddysgwylld gan amryw o bobl ieuaino y lie a'r gymydog- aeth, gan fod oyfarfod oystadleuol i'w gynal yn nghapel y Methodistiaid Calfinaldd, a phan ddaeth yr amser penodedig I gyfarfod, wele lu o bobl yn bryalo eu camrau tua'r capel. Y llywydd ydoedd Mr. Moses Cule, yr hwn sydd wastad yn gefnogol I bob achos da. Beirniad, Eos Cynlais, a chafwyd help Llyfnwy i feirnladu yr adroddladau. Ar ol cael can gan y beirniad, aethpwyd at waith y cyfarfod. Adrodd y "Cywlon Gwyddau Bach," gan fechgyc, ond neb yn deilwng o'r wobr. Adrodd Yablonydd yw dwr glan, gan ferched; un yn cystadlu, sef Miss M. E. John, a chafodd y wobr. Canu y Bass Solo, "A ninau'r dysgyblion j" saith yn cystadlu —goreu, Mr. J. MorgaD, Pontypridd. Canu Wyres fach Ned Pagh;" pump yn cystadlu —goreu, Miss M. A. Griffiths, Trefforest. Can a chydgan, "Os ydwyt yn Gymro;" dau barti yn eyetsdlu-goreu, Mr. J. Chick, Pontypridd, a'i barti. Canu "Morfa Rhudd- taa;" un parti yn cystadlu, dan arweinlad Mr Chick, a chafodd y wobr. Yna darlleniad dyddoifol gan y llywydd. Canu "We with redoubled rage return pedwar parti yn cyrtadlu—goreu, paiti Mr. Wm. John, Tre- fforest. Canu" Arm, arm, ye brave;" 12 yn oystadlu-goreu, Mr. W. Lloyd, Pontypridd. Canu dernyn ar y pryd tri pharti yn cys- tadlu—goreu, paxti o Bryntirion, Llanilltyd. Canu y prif ddarn, "Fel y brefa'r hudd," o'z Gerddorfa; tri chor yn cystadlu, sef Bryn- tirion, Llanilltyd; Penuel, Pontypridd; ao Efail Iaaf. Rhanwyd y wobr rhwng y ddau flaenaf.—P. S ALEM, HEOLGER ¥G. — CYFLWYNIAD TYSTEB.-Nos Lun, Mai 17eg, oynaliwyd cyf- arfod gwlr ddyddorol yn y capel uchod, i'e dyben o anrhegu ein parchus weinidog, Mr. Isaac J. Evans (gynt o Ffestiniog), yr hwn sydd wedi bod yn hynod o lafurus a llwydd- ianus yn ystod y tair blynedd dlweddaf. Cymerwyd y gadair am haner awr wedi 7 o'r gloch gan y Parch. Richard Guiffith, Tabor, Cefncoedcymer, yr hwn yn ei ddull deheuig a lanwodd ei swydd yn anrhydeddus. Gwaa- anaethwyd yn y cyfarfod gan gor y lie, dan arweinlad Alaw Madoc. Datganwyd yn ystod y cyfarfod gan y personau canlynol:—R. Williams, R. Lewis, R. Robeits, J. E. Jones, J. A. Davies, T. Lewis, a Sarah Jones. Ad- l'oddwyd yn rhagorol dda yn Seisnig gan D. T. Jones a Sarah Daviea, ao anerchiadau gwir fuddiol gan ddiaconlaid henaf yr eglwys. Cyflwynwyd yr anrheg gan Miss H. Lewis, sef anerchiad hardd a phwrs yn cynwys JE14. Cyflwynodd Mr. Evans ei ddiolchgarwoh gwresocaf i'r aglwys am y rhodd werthfawr. —PENBRYN ROBERTS. MARWOLAETH YN AMERICA.—Ebrill 15fed, yn Akron, Ohio, yn 30 mlwydd oed, Mary Pavlis, priod Mr. David Davies, gynt o Ben- trebaah, ger Merthyr Tydfil, Dehoudir Cymru. Merch ydoedd 1 Mrs. Betsy Jenkins, gynt o Droedyrhiw, yr hon sydd yn weddw er's 14 o flynyddoedd, a chwaor i Mr. Lewis Jenkins, millwright, Akron Rolling Mill. NI chafodd ond byr gystudd o 36 o oriau, pan y bu farw ar enedigaeth pientyn, yr hwn oedd farw ac a ddodwyd yn yr un arch a'i fam. Cladd.. wyd hwynt ar yr 16 sg, yn mynwent Akron,

ESGORODD,- Mat lOfed, priod Mr. George V. Stephens, vjashman, Ystalyfera, ar fab, a gelwtr ef yn David George. Planhigyn bach yw'r baban cu A blanwyd yn eich teulu, A chofiwch mai braint werthfawr yw Cael baban bach i'w garu Adlonwch ef yn moren 'i oes Yn ngwinllan y Jeh fa, Ac yna rhydd ei ffrwyth mewn pryd, A'i ddalen byth ni wywa. Er EWYTHR 1A io. Mai lOfed, priod Mr. William Thomas (Mor. fab), ar fab, a gelwlr ei enw Gwilym. Gwllym, tirlaist yc Gwalia,—gwlad y gan, Gwlad y gerdd orwycha'; Car dy wlad fel dy dlld da, A'i llenyddiaeth lion nodda. UN o DDYFED.

BU FARW,— Mai lOfed, Elizabeth, priod Mr. Thos. Jen- kins, Fochriw, yn 61 mlwydd oed. Claddwyd hi y dydd Mercher canlynol yn nghladdfa Cefn- coedcymer. Ba el thy yn arosfan i arch Duw am amryw flynyddau cyn bod Carmel wedi ei adeiladu. Mai 14eg, yn 46 mlwydd oed, Mr. Thomas Edwards Collier's Row, Abarnant. Claddwyd ef y dydd Llun canlynol yn Nghladdfa Aberdar. Mai 18fed ar ol cystudd trwm, Jane, priod Mr. Thomas Jones, Church Row, Trecynoc, Aberdar,