Y Gwladgarwr

AR YR ADEN. GAN LLEW LLWIFO. YN NOWLAIS. Wedi bod yn flafryn yn Nowlais am lawer o flynyddoedd, yn nyddiau fy nwyfiant leuanic, cebyat o anflawd oedd i ni ddyfod yma yn fy hen odd, heb na llais na chalon. Ond dyna fel y bu. Telmlals fy hun fel dyn wedi tori ei galon. Nid oedd genyf un nodyn o beroriaeth yn fy mreet. Yr oedd'y gwddf yn berffaith, ond rhywbeth tua chymydog- aeth y plbellau bronyddol yn atal pob ymgals at ddatganu. Cefals gymwynas dda gan y Dr. Davles, o Faesteg, ond bu gorfod arnaf ddlystyru ei gynghor, a llafurials yn groes i'w orchymyn. Pan ddaethum i Ddowlais, gofynals gynghor yr hen gyfaill Edwin R. Thomas, y fferyllydd, gynt o Goedpoeth, sir Ddlnbych, mab y Parch. Methusalem Tho- mas, ac yntau a ddywedodd, yn ei ddull di- serciuoai ei hun,_a Os oss gwella arnat, mi a'th wellaf, Ond, myn elnloes Pharaoh, Llew, rhaid i tl ufyddhau i mi 1" Bu raid ym- ostwng i'r anNaeladigrwydd, neu ffarwello a chanu. Cefafs physlgwrlaeth ganddo a dorodd y fflam dragyfyd oedd bron wedi fy Iladd, ac yn mhen dau ddiwrnod yr oadd fy llals yn well nag eiioed. Bu fy mab-yn.nghyfraith, safMr. James Sauvage. wedi hyny o dan el drlniatth, a chafodd wareiigaeth leislol nas anghofia fyth. Heddyw, sef y 133g o Fal, galwodd yf arch arabydd Mynyddog gyda Mr. E. R. Thomas, a chafodd yntau phiolaid o weinidogaeth effcithlol Edwin R, Thomas, ac yr wyf yn dysgwyl y caf glywel oddiwith Mynyddog am rinweddau yr unig foddion a gefais erioed i ryddhau fy mrest oddiwrth bob anhwyldeb lleisiol. Nid wyf yn anghofio y pwffyddiaeth o Borthmadog. Nid myfi ys- grifenodd yr hysbysiad sydd o dan fy enw, yn gorchymyn danfon blychaid arall." Dichon y ceir eglurhadar hyny yn y Gall Gymysg." Ond am yr hyn a j sgrifenaf yn awr, myfi yn unig sydd yn gyfrifol, ac y mae yn wirion- edd. Y mae adgofio'r ffjrdd yn rhuthro ar draws fy ymenydd, tra yn ymweled a Dowlais. Y tro cyntaf erioed i Sarah Edith Wynne, (Eos Cymru, Bencerddes,) ganu yn Neheudir Cymru, oedd yn Eisteddfod y Cymrodorion, Meithyr, pan dan fy ngofal i, a hi yn hogtn fach, ddeg neu un mlwydd ar ddeg oed, a'r ail noswaith yn Ysgoldy Dowlais. Yr oedd yn dywydd oar, yn ystod gwyllau y Nadollg. Dyna'r tro cyntaf erioed i ni glywed y glee, Now by days retiring lamp," ac Edith fach yn chwareu y cyfeiliant. Dyna'r tro cyntaf 1 ml weled ac adnabod yr hybarch Rosser Beynon, yr hwn a yetyriaf yn dad i gerddor- iaeth uchelryw Deheudir Cymru; Thomas Hopkins, yr hwn oedd yn arwaln y Cor Undebol, (y goreu a glywals erioed hyd hyny); Davl I Rosser yn denor addawol, oad a ddaeth yn ddigon call i adael bywyd cyngherddol, ac a lwyddodd fel cyfreithiwr Robin Bach, yr hwn, erbyn heidyw, nid yw yn teb llai na'r enwog Eos Morlals Evan Samuel (Alawydd y Deheudir), un o dylwyth cerddofol ac enwog y Samuellaid o Aberys- twyth Rhys Prossar, hen wr helnyf a ffraeth, ac ya brif felstr ac athraw offerynau tant yr holl wlad (y pryd hwnw); Mr. Hirst, yr hwn a gyalluniod(i ysgoldal ardderchog Dowlais, a'r hwn a gyfarfyddafs echnos yn edrych mor hoenus ag erioed, wedi bod yn brif arolygydd ysgolion y lie am dros un mlynedd ar ddeg ar hugain; Miss Oliver, prif f-lstres Ysgolion Dowlais, yn mhell cyn i ml adnabod y 11e- wedi bod cyn hyny yn y Wyddgrag, a phob amser, yn mhob man, ac yn mhob cymdeithas, yn troi ac yn dylanwadu ar y dosbarth mwyaf diwylliedig; Abraham Bowen, hen gerddor ffyddlawn enwog, wedi arwaln canu yn Eglwys Annibynol Bethania, er cyn cof naw- deg-naw o bob cant o gantorion presenol Dowlais, ac eto yn fyw-yn slrlol, yn tach, yn hoyw, ac yn gwbl lwyddlanus ynei amgylch- ladau bydol, yr hyn nid yw gyffredin yn mhlith penboethiaid cerddorol na barddol; William Jones, yr hwn a gyfarfyddais dia chefn yn America, yn enwog fel cyfansodd- wr a datganwr, ac yn gwbllwyddlanus o ran el amgylchiadau bydol; John W. Jones (brawd-yn-ughyfraith William Jones,)—aros- wch am fynyd!—ceislaf gofio pi fodd yr ad- waenid ef ya Nowlais ugain mlynedd yn ol! John Jones—John y pwdler—John Titotal- Gomerburgh,—Mrs. Jones, ac yn awr, yn Newburgh, Ohio, yn un o arolygwyr un o'r gweithfeydd goreu yn America. Bum yn cysgu dan ei gronglwyd, ac yn cael liawer ym- gom hyfryd am hen helyntion Dowlais, Mer- thyr, ac Aberdar. Ond, bobol anwyl, rhaid i mi ymatil rhag galw I gof y lluoedd cyfeilllon ereill, er yr hoffwn wneud yn hysbys gychwynlad Mar- garet Watte, a helynt rhai ereill o Ddowlais na ddaethant yn llawn mor gyhoeddus. Men- traf ddweyd unpath yn y fan hon. I DYMA FO Twyll Oymreig penaf y bedwaredd gan-rlf ar bymtheg otdd saith mlynedd ffug addysg- iaeth Margaret Watts yn y Royal Academy. Dyma fo yn ddigon plain! Ni welodd llygad haul eiioed lodes well, ddiniweitlach na Mar- garet Watts. Pe cawsai chware teg, buasai gyfartal, os nad tuhwnt i Sarah Edith Wynne. Ond, wedi cael ei chyflwyno i'r cyhoedd gan ddyn na wybu erioed pa fodd i gymeryd man- tais ar amgylchtadau er mwyn gwneud arian Iddo ei hun a thynu sylw llaweroedd, cymer- wyd "gofal" (?) o honf gan bwyllgor (?) Wedi ffag-ysgoioriaeth Eisteddfod Abertawe, danfonwyd hi i Lundain. Cymerodd Pwyll. gor Dirwestol ei gofal" (na ato Duw i mi anmharcliu Dirwestwyr.) Ond goreu pa leiaf a ddywedir am y "pwyllgor" (?) hwnw. Aeth milosdd o bunau I bocedi rhywrai neu rhywun, a haner lladdwyd Margaret Watts. Cyhoeddodd y pwyllgor (neu rywun yn enw'r pwyllgor) ystadegaeth o gyfrifon el chy. ngherdaau, costau ei haddysg, ardreth elllety yn Lluadain, prls offeryn at el gwasanaeth, eostau el thalth trwy Ogledd Cymiu, ac am- ryw bethau ereill. Anturiodd rhywun I herio'r pwyllgor (?) 1 brofi fod yr items hyny yn gywir, gan gynyg hefyd, trwy gyfrwng Baner ac Amsevau GymvUf brofi eu bod yn dwyllodrns; ac r mae awdwr y Uythyr hwnw, y foment hon, yn barod i fyned o flaen unrhyw fiawdle i brofi fod yr holl items yn dwyllodrns—fod. Margaret Watts wedi cael mwy o gam nag a gafodd un gantores Gymr. aeg erioed—fod miloedd o bunau o arian el chyngherddau wedi myned i rywle heblaw trysorfa el haddysg hl-fod yr hen goiff hy- barch (y Methodistiald) wedi cael el dywys gerfydd el drwyn a'i ddallu a'i dwyllo—nid gan Margaret Watts, eithr gan y sawl oedd yn tra-arglwyddiaethu ami, ac yn ei gorfodi I wisgo, cerdded, slarad, tynu gwyneb hir, och eneldlo, rhagrithio ofn cynulleidfa, gofyn can. iatad i fyned o'r nellldu i weddio ar Dduw am gymhorth i ganu cyn dechreu cyngherdd lle'r oedd hi i ganu Bel Raggio neu ffughanes Llewelyn a Gelert, ond bod yn ofalus i oglais yr Hen Gorff trwy ychwanegu H Hen Feibl mawr fy Mam," ar don y dylasal Ieuan Gwyllt gywilyddio o herwydd el chyhoeddi, ac 0 Fryniau Caersalem ceir gweled," ar yr hen don serch faswedd Y Fwyalchen," a genid yn mhob tafarn o Benybont-ar-Ogwy i Bontyberem, ae o Abergafenni I Abergwaen. Y mae Miss Watts, fel y clywais, yn awr yn wraig anrhydeddus i Gymro anrhydeddus. Dim diolch i rai y clywals eu bod yn el senu, (ar ol iddl briodl.) a'r rhai yr wyf fi, wrth fy enw, Lewis William Lewis, yn barod, yn fodd- lawn, ac yn awyddus i brofi mown unrhyw lys-gwladol neu eglwysfg-eu bod wedi ei thwyllo, ac wedi elwa miloedd ar el diniweld- rwydd. Dargrybwyllwyd hyn oil I mt yn fy ym- wellad â Dowlais ond nid hyn fydd terfyn yr ymdrafodaeth.

OINTMENT A PILLS HOLLOW AY.—Yn awr pan y mae y flwyddjn yn troi, doethineb fyddai ceisio gwella unrhyw glefyd a all fod yn y corflf, yn enwedig y sawl sydd yn dyoddef oddiwrth glwyfau a chlefydau cyffelyb, ae 01 eggeulueir, pwy a wyr y canlyniadau all ddilyn. Bydd yr Ointment hwn yn sicr o'u gwella yn drwyadl. Y mae yn glanhnu y elwyfau ae yn tynu y drwg allan o'i wraidd, ac yn adnewyddu lechyd perffaith. Drwy rhin- wedd digymar yr Ointment hwn, iacheir y coesau clwyfus a hyny yn hollol. Yr oedd y fath obaith i'r claf yn anghyraeddadwy yn yr amser gyut. ===== I

EISTEDDFOD ABERGORLEOH. Cynaliwyd eisteddfod fawaeddog yn y lie uchod dydd Gwener, Mai 22iin, mewn pabell eang a chyfleus, Llywyddwyd yn nghyfar- fod y bore gan D. Long Price, Ysw., Talley House, Llansawel. Beirniaid y canu oeddynt Mri. Tom Williams, Pontrpridd, a Thomas Parry, Llandilo; y farddonlaeth, Mr. D. James, Clynmelyn, Pencader, ae Eryr Glyn Cothi. I ddechreu y cyfarfod, cafwyd anerchladau gan y beirdd. Yn nesaf, canu "Olychau Aberdy fibuddugol, Miss Ann Griffiths, (Eos Glyn Cothi,) Abergorlech. Adrodd, "Gorphenwyd;" eydfuddugol, John Harries, Tir-y-mynydd, a Garibaldi Bach. Belrniad- aeth ar y traethawd "Amcan bywyd Dyn;" buddugol, Daniel Da vies, Factory, ger Nant. garedig. Dat^anu "My own native land;" buidugol, Cor Plant Abergorlech, dan ar- welniad Eos Glyn Cothi. Beirniadaeth y cyfielthlad o Death of Nelson buddugol, Evan Thomas, Nantysaer, Llanegwad. Canu Pob dyn byw goreu, Cwmdu Glee Party. Dadl ddifyfyr goreu, D. Thomas a'i gyfaill, Blaencwm. Csnu" Os ydwyt yn Gymro cydfuddugol, Capel Isaac a Cwmdu Glee Parties. Beirnladaeth y cyfielthiad o Daugh- ter of Evil;" goreu Emmett Evans, Llan- fynydd. Canu « Yr Eneth Ddall;" goreu, John Evans, Llandilo. Canu "Y Ffrwd;" goreu, Cor Llanfynydd, o dan arweiniad Morgan Morgans, Ystalyfera. CYFARFOD DAU O'R GLOCH. Llywyddwyd gan A. C. H. Jones, Ysw., Pant^las, Llanfynydd. Adrodd "YTren;" goreu, Lawis Lewis, Ystalyfera. Canu Oh how sweet the mora;" cydfuddugol, Cor Plant Rhydcwmere a Cbor Plant Llanfynydd. Beirnladaeth y gaa Diwydrwydd y FfeIm- wr;" cydfuddugol, D. Thomas, Blaenycwm, a Myrddlnfab. Deuawd" Morgan a'i Wraig goreu, Thomas Davles, Penybank, ac Elizi- beth Jones, Nantbyr. Unrhyw Ganlg cyd- fuddugol, Blaenymddyfi a Cwmdu. Araeth ddifyfyr; goreu, D. Thomas, Blaenycwm. Canu Mendelssohncydfuddugol, Cor Salem a Chor Cwmdu. Diweddodd hyn Eis- teddfod Abergorlech am 1874, gydag addewid gan Jones, Ysw., Pantglas, am ddeg punt erbyn yr Eisteddfod nesaf. Cynaliwyd cyngherdd ardderchog yn yr hwyr, piyd y gwasanaethwyd gan y beirniaid a Mri. J. Evans, T. Davles, Eos Glyn Jothl, Miss Williams (Llandilo,) Ehedydd Nautsaer, ac ereill. Wedl talu Jlolchgarwch i bawb a gymerasant ran yn y gyngherdd a'r Eisteddfol, ymadawyd gyda gwlr ddymuniad am gael yr un fath yn 1875 eto. TALIESIN.

NID WYF MEWN CARIAD, OOFIWCH. Wedi darllen hanes torcalonus y brawd Moelwyn yn eich rhifyn dlweddaf, cychwynals ar unwaith I ymgynghori a meddyg bydglodus yn yr achoslon y cwynir c'u herwydd. Nid yn unig mae y bod hwnw yn qualified, ond y mae hefyd wedi bod yn dyoddef el hunan o dan yr afiechyd calon-rwygol. A dyma prescription y cyfryw Mae'n ofid clywed ochain prudd Y bardd, wrth ddweyd el aflwydd Ond yn fy myw, nis gallaf wel'd Nad yw yn dweyd mawr gelwydd: Arwyddion cariad yw y rhai A noda—fel y gwelwch. I'ch gwella cyn eich myn'd yn waetb, 0, frawd, am gariad, chwiliwch, 'Does dim ond carlad allai wneud Fath effalth ar y galon; Pob trallod arall oil yn un, NIa gallant fod mor greulon I ochel poen oddiwrtho'n hwy, Ac enill pur ddedwyddwch, Rhaid i chwi wneud y cynghor hwn— O! frawd, am gariad, cnwiliwch. Rhy fach o lawer i wneud dim Yw gallu goreu Euclid; Nis gall ef ddadrys c'lymau tyn, Na lleddfu loesau Cupid: Yr unig beth a wella'r clwy', A'ch gwneud yn iach gysurus, I gael cydsyniad meinwen wiw- Dwy Mmewn uniad hapus.-O. N. J.

I BREAKFAST.—EPPS'S COCOA.— QBARTUL AND OOK- FORTIN G.- By a thorough knowledge of the natural taw* whch govern the operations of digestion and nutrition, and by a careful application of the fine properties of well- selected cocoa, Mr. Epps, has provided our breakfast tables with a delicately flavoured beverage which may save us many heavy doctors' bllls.Giftl Service Qaztttee, Made simply with Boiling Water or Milk. Each packet Is labelled-" JAmzs Epps & Co., Homoeopathic Chemlxti, London." MANUFACTURE or COOOA,—"We will now give an ac- count of the process adopted y Messrs James Epps Ac Co., manufacturers of dietetic articles, at their works In the Euston Road, London."—See Article In Cassell's Household Guide. L,822

AT ALCANWYR CYMRU. GYDWEITHWYR,- Y mste cyfiawnder yn galw am i ni ddweyd galr wrthyeh yn ei bryd am yr hyn a fwrladwyd i ni gan eln meistri. Cloddiwyd pydewau dyfnion er i ni gael ein taflu Iddynt yn ddlarwybod i ni eln hunain. Yr oeddynt wedi parotoi rhyw 13 o reolau i ni i'w llawnodi cyn dechreu gweithlo; ond nid eu meddyl!au hwy sydd lawn bob amser, yn enwedig y nifer fechan sydd yn eu cyn- rychloli yn eu pwyllgor gweithiol. Buont yn cyfarfod a'u gilydd am amryw ddf wrnodau I wueuthur deddfau er cadw eu caethion yn ddyogel. Danfonal y cadelrydd wys o gylch i ofyn I bob melstr os oedd ganddo rhyw reol neillduol ag y caral efe ei rhoddi ger bron y pwyllgor, am iddo ei danfon iddo ef, fel y gallai eu dwyn i sylw y pwyllgor. Danfon. wyd amryw iddo, ond y mae y 13 a nodwyd genym yn rheolau neillduol, ac i reoleiddio y ddwy slr-Morganwg a Chaerfyrddfn; ond drwy fawr garedigrwydd rhai o honynt, daeth y rheolau i'm Haw yn brydlon cyn i'r meistri gael cyrhaedd eu hamcan penodedlg. Er wedi ein cau allan fel esgymuu bethau, y mae yn dda genyf nad yw y parch a'r teimlad- au da ag oedd yn meddlanu rhai o'n meistri tuag atom wedi eu llwyr adael—ni allent gael cydwybod i ddenu ac i arwain ar gam y gwelthwyr hyny sydd wedi bod drwy y blyn- yddoedd yn casglu eu cyfoeth i'w coffrau. Ni allent osod eu traed i redeg i ddrygionl, ac i brysuro i ddwyn arian eu gweithwyr gonest. Gwir fod rhai yn galw arnynt—deuwch gyda nl, cynllwynwn am wneuthur caethion o'n gwelthwyr-ymguddiwa yn erbyn y rhai gwlrion yn ddiachos. Do, aeth rhai o hon- ynt mor hyf a dweyd,—Llyncwn hwy yn fyw fel y bedd, ac yn gyfan fal rhai yn disgya i'r pydew-nynl a gawn bob cyfotth gwerthfawr —nynialanwn ein tai ag y spall-bwriweh elch coolbren i'n mysg, a bydded un pwrs i ni 1 gyd. Nid felly, medd y rhai tyneraf eu calonau-y rhai hyny ag y mae argraffiadau yr addysg foreuol a gawsant gan eu rhleni parchus heb eu llwyr ddileu ond dangoswn yn onest i'n gwelthwyr yr hyn yr ydym yn el fwriadu ar eu cyfer, ac felly y gwnaethant. Danfonwyd y rheolau i ml, a thebyg fod rhyw bethau pwyslg ereill wedi eu danfoa i'w cy- hoeddi yn y wasg, fel y byddo i ni gael gwel- ed pwy yw y rhal melldigedlg sydd wedi bod yn cynllwyno am ein gwaed. Clywals lawer gwalth am welthwyr mor wan a rhedeg i ddweyd cyfrinloa eu cyfarfodydd i'w meistri. Ond dyma eithriad, gydweithwyr. Dyma felstri wedi methu dal arnynt eu hunain heb wneuthur eu cyfrinion yn hysbys i'w gwfith- wyr. Prlodolwn ni hyn i ryw allu uwchlaw y dynol. Diolch byth bod un i'w gael a all droi cynddaredd dyn i'w folianu. Credwn yn ddlysgog ei fod yn goruwch.lywodraethu pob peth er daioni. Y mae fel yn edrych i lawr o'r nefoedd ar feiblon dynion, ac yn dweyd- Oni wyr holl welthredwyr anwiredd ? y rhai sydd yn bwyta fy mhobl fel y bwytaent eu bara, ac y mae yn defnyddio cyfryagau hyd yn oed o blith y meistri eu hunain I'n gwaredu; gan hyny, bob], byddwn ffyddlon i'n gilydd, ac ufydd i rat eydd yn llywodraethu. Ni fwriadwyd i ni erioed i fyw mewn caethlwed, ac os felly y bydd, arnom ni eia hunain yn gwbl y bydd y bai. Bydd llenion rheolau hyn i'w cael yn mhob cyfrinfa cyn diwedd yr wythnos nesaf. Ond ar rhoddl eyfle i ddar- Ilenwyr lluosog y GWLADGARWR i ffurfio barn arnynt, ihoddwn wlsg Gymreig am dalr o honynt. Tebyg y bydd i John Bach a Nyth y Dryw eu cyfieithu yn llythyrenol i gyd, fel y gallo gwyr glan y mor eu darllen, eu deall, a'u cofio, ond nid eu cyflawni mi hyderaf. (7 ) Fod pob dlrwyon i'w gosod gan y llywcdraethwr am yr amser penodedig. Y dirwyon hyn a phob arian arall cyfreithlon dyledus, a dynir allan o'r enlllion, ac ni fydd i enlllion neu ol-ddyledion o enlllion i gael eu talu i unrhyw berson pan yn ymadael, ond yn unol a'r eyfreithlau, with ba rai y llyw- odraethir y gweithiau. (10) Ni ddysgwylir i bersonau yn byw mewn tai perthynol i berchenoglon y gwelth- iau 1 gadw lletywyr; ond 08 byddant yn ewyllyaio gwneuthur felly, caaiatelr iddynt yn unig I letya y rhai a gyflogir gan y perchenoglon, yn absaaoldeb cenad neillduol oddiwith y llywodraethwr. (12 ) Unrhyw weithiwr a gyduna ag ereill 1 atal y gwelthiau, neu ryw ran o honynt, neu fygwth gwneuthur hyny er atal unrhyw ber. son a gyflogir yn y gweithlau, neu er gorfodi UDr h) w bereon i ymuno ag unrhyw undeb neu gymleithas ae unrhyw weithlau a geir -7 -.8' A y°L^y8wth neu erlld unrhyw beison er ei oi- fodli ymuno a'r cyfryw undeb neugymdelthaa, a fydd yn agored i'w drol ymaith heb ry! budd. Dyna, fy nghydweithwyr, rai o'r pyllau a gloddiwyd I ni!! Ar waelod y llim, Sadewid lie neillduol i bob gweithlwr i'w iwnodi, fel y gallai rwymo el hun yn dvn- ach nag y medr hyd yn oed y blaid neu ▼ Weinyddlaeth Dorlaidd bresenol eu ihwymo. JJ P0^ peth sydd dda, pa angen am ddeddfau llywodraethol yn eln teyruas I j j y ffuglr rhoddi hawl 1 nl 1 ddewls deddfwneuthurwyr, ac i ethol aelodau I'n cynghorau trefol; ie, mwy a ddywedwn, pa angen i ni ddewis y meistri alc&naiddfr cynghorau, yn heddynadon I'n cosbi a'n car- charu, cs ydynt yn myned I wneuthur hyny yn y gwelthiau. Yn awr, fechgyn, am ych- ydig yn hwy-y mae yr holl wlad yn canmol eich gwroldeb. Gofelwch na fydd i chwi lawnodi unrhyw bapyr. Mae y cyfrelthlau cyffredinol ar ein cyftr ni fel ereill, gan hyny pa angen am ychwaneg sydd. Yr eiddoch yn ffyddlawn, un ac oil, LEins AFAN.

UNDEB Y GLOWYR. Ymddengys oddlwrth yagilf y cyfaill Eryr Amau, dan y penawd uchod, yn y GWLAD- GARWR am Mai 16eg, el fod yn telmlo dlpyn yn boeth dros gario allan yn llythyrenol ben- derfyniadau y pwyllgor gwelthiol ar bwno y levies. Dlchon, pe adwaenld y person sydd wrth gefn yr ysgrif, y cyfanaoddal hyny reswm digonol dros beidio rhyfeddu yn or- modol at ei boethder. Dywed ef el fod yn credu mat eithriad ydyw tylodi ac anallu Morgan Hen, ac y byddal yn well ganddo ef, fel ysgrifenydd cyfrinfa, fyned oddiamgylch i gasglu arian i'w gynorthwyo ef a phawb ereill i dalu y levies, os na allant wneud hyny eu hunain. Credwyf fod E. A. yn camaynied yn mhell pan yn dweyd mai eithriad ydyw yr hwn sydd mewn amgylchladau isel. Mewn glofa yn cynwys rhyw gant a haner o welth- wyr, mae y mwyafrif fel rheol a chanddynt deuluoedd mawrion, ac yn ymdroi mewn cylchoedd digon cyfyng. Yr eithriadau ydynt y personau unigol hyny a allant fyw dri mis yn annibynol ar walth, a chanddynt ddlgon o arian wrth law i dalu pob gofynlon. Gan fod yn well genych chwi, E. A., fyned oddi- amgylch i gasglu arian na bod y levies heb eu talu, fy nghyngor a'm dymunlad i fy ddai chwi gael gwneud hyny, os oes genych amser 1 w hebgor, a sail obeithlol i'ch lIwyddfant; ond gallwch gymeryd fy ngair nad gwhr I chwi droi eich gwyneb i'r parth hwn o'r blaned. Y mae yma undebwyr mor egwydd- orol a chwithau, er efallai yn analluog bob amser i gydymffurfio yn weithredol a deddf- au blaenoriaid hunanlesol yr Undeb. Dywedwoh nad yw fare y rhai sydd yn sefyll allan yn fawr gwell na'r rhai sydd ary plwyf. Dywedaf finau eto eu bod yn caeleu dlwallu a mwy o angenrheidiau bywyd na nyni sydd yn methu cael gwelthlo nac yn cael cynprthwyo o'r Undeb. Yr wyf yn sicr y dymunal pawb o honom pe y gallem gy- northwyo hyd yr elthaf y rhai a amddlfiyn- ant eu hawliau, ao a ymladdant dres egwydd- orion a chvfiawnder. Dywedwoh nas gwyddoch pa waatraff ydyw talu dyled gyfiawn. Dywedaf finau, fy mod yn methu canfod dim yn amgen na gwaatraff eithafol yn sefydliad y Plimsoll a'r Parliamentary Funds. Paslwyd penderfyn- tad yn Nghynadledd Casnewydd, os wyfyn cofio yu iawn, eu bod yn cymeradwyo rhoddi mil o bunau i Mr. Plimsoll, A.S., am ei ymdrech dros ddyogelwch morwyr masnachol Prydaln Fawr. Yr oedd amcan a bill yr aelod anrhydeddus yn ganmoladwy, ao yn deilwng o gefnogaoth a chynorthwy, ond nid oedd sefyllfa arianol Undeb y Glowyr, gyda chwareuteg, yn caciatau ar y pryd i roddi y fath swm. Penderfynwyd eu rhoddi yn Nghasnewydd, a thalwyd hwy yn Mancein- Ion o'r drysorfa ganolog, yn annibynol hollol ar feddwl a barn y canolgorff undebol ar y mater. Buwyd yn crefu ar aelodau y gwa- hanol gyfrinfaoedd yn yetod y deunaw mls dlweddaf I anfon eu cyfraniadau I fewn. Priodolir yn awr yn rhanol wagder a gwendld y drysorfa I dallad y cyfryw, yn nghyd a threuliau yr ethollad. Gwn ddarfod i fwyaf- rif y cynrychlolwyr yn y cynadleddau a enwyd gario yn ffafr y mudiad, ond nid oedd y fusnes yn deg heb yn gyntaf ofyn barn yr holl aelodau yn y gwahanol gyfrinfaoedd ar y pwnc, am y rheswm y dysgwylld I bob aelod gyfranu tuag ato. Onid yr un fath hefyd y bu gyda'r ethollad? Hyderaf y caf gyfle eto er ymdrin ychydlg a chysylltladau yr or nest etholiadol. MORGAN HEN.

UNDEB Y GLOWYR YN Y DERI. MR. G OL.A gaf fi anfon Ilinell ddibechod i ch colofnau. Rhwydd addefa pob perchen synwyr fod Undeb y Glowyr wedi dwyn iddynt lawer o fantelliiori,megys cfd-ddeall- twriaeth, cydymdeimlad, cydwelthrediad addysg I'w plant, llai o lafur, mwy o gyflog* lie Iach a dyogel I weithio, yn nghyda gwell- lant mawr yn mhob ystyr ond y mae yma ddosbarth o ddynlon yn y Deri yn gwadu hyny. Y mae eu blaenor, ysgrifeDydd y dosbarth, wedi cynyg am fyned yn agent, ond methodd, ao yn awr y mae yn cefalo dial