Y Gwladgarwr

Y NEWYN YN INDIA. Da genym ddeall fod y newyddion di- weddaraf o India o natur dra chalonogol- y mae yn ymddangos y gellir bellach ddy- wedyd-fod adeg y perygl drosodd, a bod pob lie i gredu fod y newyn wedi cael ei orchfygu. Teimlid er y dechreu mai Mai fyddai yr adeg fwyaf neillduol, ac os elid dros y mis hwnw heb unrhyw drychineb neillduol, y gellid edrych ar y dyfodol yn hyderus. Y mae mis Mai bellach wedi ei flreulio, ac y mae y newyddion yn fwy calonogol nag y maent wedi bod er clechreu adeg y cyfyngder. Y mae y aaesurau mabwysiedig gan ein Senedd a XJywodraeth India wedi arbed y colliad bywydau mwyaf dinystriol a wybuwyd erioed. Nid oes achos gofidio am wario yr arian; canys y mae India anffodus ac ami ei thrigolion wedi ei hachub tb Pg dinystr rhanol trwyddynt. Buasai effeithiau y newyn i'w teimlo am flynyddoedd i ddod pe buasid wedi caniatau iddo ddisgyn yn @i erwindra ar y trueiniaid tlodion fel ar adegau blaenoral.

Y GORLIFIAD DINYSTRIOL YN MASSACHUSETTS. Yr ydym erbyn hyn wedi derbyn y manylion o barthed y dinystr a gymerodd le ryw dair wythnos yn ol trwy doriad y mmfeydd dwfr yn Massachusetts, America. Tr amcan wrth wneud cronfeydd mawrion dwfr Mill River Yaley, oedd gallu oadw y melinau a adeiladwyd ar oohr yr afon fechan i gerdded y naill dymor fel y Hall. Perthynai y melinau hyn i bentrefydd byw- log Williamsburgh, Haydensville, Skinners- Tille, a Leeds. Er fod chwedleuon parhaus yn cael eu taenu nad cronfa Williamsburgh yn gadarn, eto nid oedd neb yn ymgymeryd a gwneud dim ymchwil- iad i'w dyogelwch; ac ar foreu dydd Sadwrn yr l6eg o Ebrill, rhoidodd yr holl wrthfur ffordd, a rhuthrodd y dwfr i lawr y dyffryn. Yr oedd mab ceidwad y gronfa wedi gweled y perygl, ac wrth y goFchwyl o ollwng y llif- glwyd pryd y rhoddodd yr holl fur ffordd, a rhedodd i lawr i'r pentref agosaf i rybydd- io y trigolion o'r dinystr oedd ar eu gwarth- af. Neidiodd dyn o'r enw Collins Graves, yn y pentref hwn, ar gefn ceffyl, a gyrodd, i'r pentref nesaf, gan waeddu dinystr, tral, yr oedd y gorlifiad yn ei ganlyn a thrwst' iaranllyd, ac yn cario pob peth o'i flaen. Yr oedd y gorlifiad, nid yn unig yn oario dinystr o'i flaen, ond hefyd y mae wedi gadael yr oil yn ddiffaethwch ar ei ol, a'r lie y safai y pentref wedi ei wneud yn gyd- wastad a'r llawr. Y mae yr erwau o goed- Uroedd rhwng y gronfa a'r pentref wedi cfiflanu. Collwyd 00 o fywydau yn Will- iamsburg yn unig. Yn Skinnersville, er i'r holl drigolion bron ddianc, eto y mae y pentref, gydag eithriad o dy neu ddau, wedi ei olchi ymaith, tra y mae melinau imawrion ac anedd-dai Leeds wedi cvfarfod a'r un dynged. Collwyd o leiaf" 250 o fywydau, tra y mae y gwerth meddianol yn ganoedd o filoedd o bunau. Cariwyd an dyn am filldir o ffordd ar ran o adeilad, ac achubodd ei hun yn y drwedd wrth ifdringo i bren cadarn.

Y GWEITHIAU ALCAN. Y mae yn ddrwg genym nad oes un arwydd er daioni mewn cysylltiad a'r gweithiau hyn, er y dywedir wrthym fod lluaws o deuluoedd y gweithwyr yn dy- oddef.

AMERICA A OHAERDYDD YN YMYL EU GILYDD! PA. WB sydd yn ewyllysio myned gyda'r lllnell ardderdhog p Qaerdydd I America, ymofynor & BRYTHONFRYN, 10, Whit- oombe-street, Aberdar, a chAnt docynau a ybob pyfarwyddladaa am y priaoedd rhataf. "Da amcan ddwg fendith; da ewyllys ddwg o lwyddiant." Coethder, Eiwy Iliad, Gwareiddiad. Cynyg pethau mawrion dros Dduw, a dys- gwyl pethau mawrion oddiwrth Dduw j" felly dros ac oddiwrth ddyn. EISTEDDFOD CYMDEITHAS WYDDONOL TREORCI, CWM RHONDDA. /^JY^ELIR yr Eisteddfod uchod, er budd yr Orphwysfa, Porthycawl, yn mis Medi nesaf. CANIADAETH. I G6r heb fod dan 160 mewn nifer, a gano yn oreu "Hark the Deep Tremendous!" Un o dd irnau cystadleuaeth ddyfodol y Palas Crisial. Gwobr £ 70. I G6r o un gynulleidfa, a gano yn oreu Te watching over Israel," (Mendelssohn.) Gwobr £ 30. Testynau ychwanegol a phob manylion i'w gweled ar y programmes, y rhai fyddant yn barod yr wythnos nesaf, ac i'w cael gan yr Ysgrifenydd Gohebol am 2g. yr un. Cadeirydd,—Mr. E. THOMAS. Trysorydd,—Mr. G. R. JONES (Caradog.) Tsgrifenyddion Myged-,I,-Mri. G. T. DAVIES a H. RICHARDS. Ysgrifenydd Gohebol,—Mr. M. T. HARRIS 767 (Telorydd.) NEUADD DDIBWESTUI, TREDEGAB. CYNELIR EISTEDDFOD GERDDOROL yn y lIe uchod, dydd LLUN, Mehefin y 29aln, 1874. PRIF DDARKAUCYSTADLEUOL. I'r C6r, heb fod yn llai na 100 mewn nifer, a ganoyn oreu yr "Halleluia Chorus." Gwobr £25, yn nghyda chwpan arian gwerth X2 10s. i'r arwsinydd. I'r C6r o un gynulleidfa, heb fod yn llai na 50 mewn nifer, a gano yn oreu "But Thanks be to God," Ð'r Messiah, Gwobr £10, a Baton gwerth JE1 i'r arweinydd. I'r Soindorf Pres a chwareuo yn oreu Y y Selection of Welsh Airs gan Mr. De Lacy, o No. 10, Millbrook Road, Brixten, London, S.-W. Gwobr J67 10s., a chwpan aiian gwerth dE2 10s. i'r arweinydd. Llywydd: y Parch. D. OLIVER EDWARDS. Ebbw Vale. Beimiad y Gerddoriaeth, J. PROUDMAN, YSW., Llundain. Arweinydd yr Eisteddfod a beirniad y Fardd. oniaeth: MYNYDDOG.- Telynor: T. GRUFFYDD, Ysw., Llanover, tel. ynor ei Fawrhydi Breninol Tywysog Cymru. Perdonydd C. C. CAIRD, Tredegar. Cynelir CVNGHERDD faw/eddog yn yr hwyr, pryd y bydd Miss Griffiths, Caerdydd, y'nghyd a'r boneddigion uchod yn gwasanaelhu. Programmes yn barod gyda'r Past, 2g. Tryscrydd: EVAN LEWIS, Tredegar Arms, Rhymney Iron Works, Mon. Ysgrifenydd D. B. BOWEN, 23, Upper High- street, Rhymney Iron Works, Mon. 719 EISTEDDFOD FBRMALE. i^YNELIR EISTEDDFOD FAWREDDOG yn y lie. uchod ar ddydd Linn, y 24ain o Awst, 1874. Llywydd y dydd,-D. DAVIS, Ysw., Maesyffynon. CERDDORIAETH. I'r C6r, ddim dan 70 mewn nifer, a ddatgano yn oreu yr "Hallelujah Chorus," o Bethoven's Engedi (Novello's Edition.) Gwobr £ 20. BARDDONIAETH. A.m y Bryddest oreu ar "Y Fynwent." Gwobr JE333. RHYDDIAETH. Am y Traethawd goreu ar Dueddiadau meddylgar yr oes." Gwobr £$3s. Beirfaiad y Farddoniaeth, Traethodau, Cyf- ieithiadau, &c., Dafydd Morganwg, Hirwann. Y mae y programme yn awr ya b, rod, ac i'w gael am bedair stamp ddimai oddiwrth yr i Ysgrifecydd. ] Parch. E. HUGHES, 721 Ferndale, Pontypridd. Goreu arf, art dysg." AIL EISTEDDFOD LLWYNYPIA. B WRIEDIR cynal Eisteddfod a Chyng- herdd fawreddog yn y lie uchod mor fuan ag y gwneir y trefniadau angenrheidiol. PRIF DESTYNAU. I'r C6r, heb fed dan 40 mewn nifer, a gano yn oreu "Datod mae Rhwymar Caethiwed," gan J. Thsmas. Gwobr, 8p. I'r C6r, heb fod dan 30 mewn nifer, a gano yn oreu "Jerusalem, fy nghartref gwiw," o Lawl'yfr Tonic Sol-ffa E. Roberts, Liverpool. Gwobr, 4p. Traethawd, "Profion o Ddwyfoldeb yr Ys- grythyrap." Gwobr0 25s. Ceir hysbysrwydd helaethach am feirniaid, testynau, 116 ac amseriad yr Eisteddfod yn fuan. Bydd programmes i'w cael yn mhen ychydig ddyddiau, am y pris arferol, gan 1 D. J. BBHS, Ysg., 770 Trealaw, Pontypridd. 1 M6r o gan yw Cymry gyd." Tra M6r tra Brython." EISTEDDFOD TBEOBCI. CYNELIR EISTEDDFOD fawreddog yn fIle uchod, dydd Llun, Awst 3ydd, 1874, mewn pabell eang a chyfleus. Y PRIF DDARN. I'r C6r, heb fod dan 1CO mewn nifer, a gano yn oreu yr "Hallelujah Chorus," o Bethoven's Engidi, (Novello's Edition ) Gwobr JS30, a chwpan arian i'r arweinydd gwerth X3 3s. I'? Cdr o'r un gynulIefdfa, heb fod dan 60 mewn nifer, a ganq yn oreu Ye watching over Israel." o Menddesohn's Elijah, Gwobr 15p. I'r 20 a ganont yn oreu Little Church." Gwobr 5p. I I'r wyth a ganont yn oreu Sleep tsntle lady," (Bishop.) Gwobr lp. 10s. I ferched dan 15 oed, ao heb fod dan 15 mewn nifer, a ganont yn oueu Difyrwoh Gwyr Har. lech." Gwobr 15s. I fechgyn eto o'r un oed a'r un rhifedi. Gwobr 15s. Caniateir arweinydd, ond nl fydd hawl Bdo ganu. I'r Seindorf Pres, heb fod dan 12 mewn mewn nifer, a chwareuo yn oreu "The Heauens are Telling," o'r Creation. Gwobr je7 7s. Awdl y Gadair—" Y Dyfodol," heb fod dan 200 llinell. Gwobr 5p., a chadair gworth 2p. 2s. Beirniad y Farddoniaeth, ISLWYN; y Gerdd- oriaethj D. EMLYN EVANS. Y mae y programme yu cynwys yr holl des- bynau yn barod, ac i'w gael trwy y Post ar dderbyniad tri llythyrnod dimai gan D. SKYM (Dewi Araul), Ysg., 753 Treorci, Pontypridd. EISTEDDFOD PISQAH, PIL. TJYDDED hysbya y cynallr EISTEDDFOD GERDDOROL yn y lie uehod, Mehefin v 15fed, 1874. 3 PRIF DESTYNAU. £ 0. e. I r C6r, heb fod dan 60 o nifer, a gano yn oreu "Bendigedig fyddo Arglwydd Dduw Israel," gan Mr. John Tnomas, Blaenanerch 20 0 0 I'r C6r, heb fod dan 40 o rif, a gano yn oreu Ar don o flaen gwynt oedd" 5 0 0 I. Beirniad,—Eos MORLAIS. Y mae y programme yn cynwys yr holl fanyl. lon yn awr yn barod, a gellir ei gael gan yr ysgrifenydd trwy y Post am 2g. MORGAN DAVID, 672 Kenffig Hill. Mor o Gm yw Cymru gyd." GLANYFEEI, SIE GrAEEFYEDDIN. B YDDED hysbYJ y cynelir EISTEDDFOD "7 yn y He uchod, mewn pabeH eang a chyfleus, yr wythnos gyntaf ro Awst nesaf. T'raethawd. £ s. c. Am y.Traethawd goreu ar Alki- oedd Meddyliol Dyn" 2 2 0 -Barddoniaeth. Am y Bryddest oren ar "Dr. Liv- ingstone a'i Anturiaethau" (dim dan 200 0 linellau) 2 2 0 Caniadaeth. I'r C6r, heb fod dan 60 o rif, a gano yn oreu "Worthy is the Laml," (Handel) L5 o I'r Côr, heb fod dan 30 0 rif, a gano yn oreu "Let the Hills Re- | sound" (Brinley Richards) 5 0 0 Ail wobr 2 10 0 Beirniad y Traethodau a'r Farddoniaeth- Parch. J. R. MORGAN (Lleurwg), Llanelli; y Ganiadaeth,-Mr. G. R. JONES (Oaradoc), Tre- orci.' Bydd y Programme yn barod Ebrill y 7fed, yn cynwys yr holl fanylion, a gellir eu cael trwy y llythyrdy am ddwy geiniog yr un gan J. EDWARDS, Ivy Cottage, 699 Ferry Side, R.S.O. TEMPERANCE BALL, ABERDARE. TWO NIGHTS ONLY, I' MONDAY & TUESDAY, JUNE 8TH & 9TH, Tfahets at Mr. Thomas', Chemist, or Mr..Jforris', I' Post Office. r THE QFELEBRATED COMPANY OF2 BX O N n I ST ETTE MELODISTS. Twelve Young Ladies with Golden Locka. Reserved Seats, 2s. Unreserved, Is. Body of Hall, 6d. Doors open at 7.30. Commence at Eight Carriages at Ten. -i I MR. GEORGE GRIFFITHS JONES, REGISTRAR OF MARRIAGES Office 23, Canon-street, Aberdare. TENTS, MABQ jEES, & BOOTHS ON HIBE. TTRIAH SMART, Tent and Marques Pro- prietor, 24, Bute-street, Cardiff, bsjgsto Inform the public that he has the largorc and beststock of TENTE, MAQUREES & BOOTHS of all sizes, suitable for flower shows, cleie&d- fodau, and galas, picnics, races, or fis. All estimates given on application, and all orders punctually attended to, Sent and created on the shortest notice, at a price that will defy com- petition. Distance no object. 754 "Ni wyr, ni ddysg; ni ddysg, ni wrendy." EISTEDDFOD ABERTILI ^BY. JD YDDED hysbya y cynslir EISTEDDFOD yn y He uchod, mewn pabell eanj a chyf- leus, dydd LInn, Gor. 6ed, 1874. Y rr,ae j pro- gramme yn cynwys yr holl fanylion ya birod yn awr, ac i'w gael trwy y Post am Ho. Beirniaid: y Gerddoriaeth, Mr. SILAS EVANS (Cynon); y Traethodau ar Faridonie. oth, &c., GWRON GWENT. RHAI O'R TESTYNAU. I'r C6r, heb fod dan 100, a gano yn oreti yr "Hallelujah Chorus," o'r Messiah; gwobr £ 15. I'r C6r a gano yn oreu Let the Hills Re- sound;" gwobr.E5. I'r C6r o blant dan 15 oed a gano yn oreu "Our Victory," o'r American Songster j gwobr £ 2. Caniateir i bump mewn oed i gaiiu gyda'r plant. Amy Traethawd goreu ar y "Cyayda sydd wedi bod yn gysylltiedig ag Abertikri am yr 20 mlynedd diweddafgwobr Xi Is. Am y Traethawd goreu ar f; ElfellRll Llwydd- lant;" gwobr 10s. Am y Bryddest oreu ar "Y Gwynt y1 gwobr el. Cynelir CTNIGHERDD fawreddog yn yr hwyr. Danfoner at yr Ysgrifenydd, Mr. W. H. JOLES, neu at y Parch. W. MORLAIS DAVIES, Ibertillery. 734 "Heb Ddnw, heb ddim." EISTEDDFOD PONTHENDRY, CWM GWENDRAETn. CYNELIR EISTEDDFOD fawreddog yn y 113 uchod, Await 31ain, 18/4, p.?yd y gwobr- wyir y budaugwyr ar y gwahanol dtsiynaxi. PRIF DDARNAU, Am y Traethawd Bywgraffyddol goreu i'r diweddar Barch. H. W. Jones, Caerfyrddin gwobr lOp. Rhoddedig gan eglwys barchus y Tabernacl. J I'r C6r o'r un gynulleidfa, heb fod dan 40 mewn nifer, a gano yn oreu "Let the Hills Resound (Brinley Richards); gwobr lOp. Y mae y programme yn awr yn barod, pa un sydd yn cynwys llaweriawn o gerddoriaeth a thestynau ereill. Gellir ei gael trwy y Post ond anfon tri stamp dimai i'r Parch. D. MORRIS, Llanddarog, Cydweli. 733 YmSudiasth i Zealand HewydSTV" Srydain Fawr ddyfodol. pERSONAU fyddont yn awyddus i fyned ymaith i'r drefedigaeth fachus a ilwydd- ianus hon o dan yr smcdau rhwydd cyny^iedfg gan y Llywodraath, all ant apolio unrhyw bryd- nawn ddydd Ma wrth nou divdd Sadwrn, rhwng 0 & 9 o'r gl&cb, at JOHN JAMES, Crown Hotel Aberdare, lie y gellir gwoled llythyran bodd- haol oddiwrth feibion Cymry, y rhai ymfudag. ant y llyncdd d&n orHchwyiiaeth Mr, PREsg. WELL, G:ruchwyHwr sires Ddchsudir Cvcaru.' 755 Goreu arf a darf derfysg, Gwr iSo doeth yw arf dy?' PUMED EISTEDDFOD CAE MEL TREREPBERT. EY?^D y c)raeHir yr EISTSDD- udwd YN y pUBLIC HALL 1ft7??^J^neS AGFYR y 25ain a'r 2Saia» 1874, pryd y gwobrwyir yrymgeiswyr buddug- 01 mewn Rhyddiaeth, Barddoniaeth, a Chan- ladaeth, &c., SEC. TRAETHODAU. "JT mwyaf efEeithiol i ddwvn allan Eisteddfodau Cymru yn llwfddianus vn nghyda'r dyben a ddylai fod mewn golw? trwv eu cynal." Gwobr 3p. 3s. S y 2. Yr achoiion o farweidd-dra ac adfvwiad masn&ch." Gwobr gan Mr. E. Davies, 1 p. 10s. BAEDDONIAETH. 3. It Chwareugerdd (Drama) gysegredig ar hanes JQ^" Gwobr 5p. 5s. Beirniad,-Mr. D. W. JONES, (Dafydd Mor- ganwg,) Hirwam, near Aberdare. Bydd y programme, yn cynwys pob manylion pellach, yn barod cyn diwedd Awst.-REBB T. WILLIAMS, Abertonllwyd Row, Treherbert. 762