Y Gwladgarwr

Y GLOWYR CYMREIG A LEVIES YR UNDEB. MB. GOL. ,-Mae eysylltlad y glowyr Oymreig ar Undeb yn cael y fath sylw y dyddiau hyn fel mai yn anaml y olywir dim arall, heblaw y cyffro presenol am ostwng y pis, yn eael lie yn ymddyddanlon y gwelth- iwr. Beth bynag, nid fy amcan wrth ys- grlfenu hyn o lythyr, yw profi pa un at doeth at annoeth oedd y weithred o elddo y Cymry yn uno a'r Saeson, er y gallwn, efallal, yn fy meddwl 1, ddwyn gerbron rhea- ymau dlamwya I brofi mai hwn oedd un o'r eamrau mwyaf doeth tuag at ddyrchafiad a gymerwyd gan y glowy. yn yatod y ganrif breaenol. Ond fel y crybwyllais yn barod, nid profi y gosodiad yna sydd mewn golwg genyf, ond yn hytrach ymdrin ychydig a phwnc ag sydd yn dal cyaylltiad mwy unlon- gyrohiol a'r glowyr Oymreig, fel rhan o genedl-y Oymry, yn eu eysylltlad a'r undeb. Credwyf fod hawl gan bob Oymro, pa un a yw yn lowr ai peldio, 1 wylied symudiadau el gydgenedl yn eu gwaith yn carlo allan eu hymrwymiadau oyhoeddus yn eu eysylltlad a'u brodyr y Saeson. Fel y gwyddus, bod yr undeb yn bodoli yn awr er ys tua thair blynedd, ac oddiar el gychwyniad, nid ellir ameu nad yw y Saeson, o Mr. Halliday I waered, wedi cyflawni eu dyledswyddau tuag at y Oymry yn y modd mwyaf canmol- adwy. Onid ymdrechodd Mr. Halliday fel gwron drwy yabaid y strike 18711 Er, y mae yn wir, nad oedd nerth yr undeb y pryd hwnw ond gwanaldd, eto, gwnawd y goreu o dan yr amgylchladau. A beth a ddywedir am y cydymdeimlad a'r ddangoseg eglur o hono mewn arlan oyhyd ag y par- baodd yr annealldwaiaeth yn y sir hon a ylr Mynwy yn 18731 Mewn gwirionedd, y mae ymddyglad y Saeaon yn eu holl drafod- aeth a'r Oymry, oddiar pan yr unasant yn 1871, yn profi yn ddiamheuol eu bod wedi llwyddo i lamu dros derfynau oenedligrwydd, a'u bod yn medru grasp:o holl feiblon llafur, o ba genedl bynag y perthynant, mewn un undeb brawdol gogoneddus. Y mae hyn yn fy arwain i ymhoU pa fodd y mae y glo- wyr Oymreig yn ymddwyn tuag at eu brodyr yn Lloegr y dyddlau hyn, pan y mae dosbarth helaeth o honynt yn yr unrhyw amgylchiadau ag yr oeddynt hwy ynddynt ychydig flynyddau yn ol. A yw y oydym- delmlad gwresog a ddangoswyd gan y Saeson y pryd hwnw yn ganfyddadwy yn mysg ein glowyr yn bresenol1 A yw y sel dros iawnderau llafur a'r ymdrech diflino i godi levies er diwallu yr angenus a'r newynog yn Meithyr a'r cylchoedd yn 1873 yn meddianu y Oymro y dydd heddyw ? A yw y mlloedd punoedd, ag oedd fel afon lif- eirlog o arian, ac yn rhedeg drwy yatod y strike 1873 o Fancheste* I Gymru, er, fel pe buasai, I ddisychedu y Oymry, druain, i'w gweled yn dychwelyd yn ol (pan y mae yr un an gen yn awr) gyda'r un nerth a chyson- deb i Fanchester er oynorthwyo glowyr South Staffordshire, pa rai sydd ar strike er ys rhai wythnosiu bellach ? Dim o'r fath beth. Yn lie cydymdeimlad gwresog, yr ydym yn cael oeifelgarwch a diflasdod Yn lie sel gwresog dros amddiffyn iawnderau llafur, ac ymdrech egnlol I borthi'ranghenog, yr ydym yn gweled difaterwch ac ymryson yn nghylch ffyrlingau! Yn lie symlau mawrion o arian yn dylifo fel afon i South Staffordshire, y mae yr hyn sydd yn myned yn fwy tabyg I gornant fechan ag sydd a llawer o atalfeydd, dlwerth gwneud sylw o honynt, ar ei rhedegfa. For shame Rhag cywllydd, gydwladwyr anwyl,—diwyglwch ar frys, onide, fe fydd eich cyfrifoldeb yn fawr. Beth dal son yn awr am I chwl dorl elch eysylltlad a Lloegr pan y mae yr holl dwrw yn y wlad am ostwng prls ? Ohwi gawoh ddigon o amser i feddwl am beth fel hyn eto. Ond yn gyntaf dim, cofiweh dalu eich dyled i'ch brodyr Saesneg oyn son am y fath beth. Beth feddyliwch chwl ma'e'r Saeaon yn feddwl am genedl y Oymry pan yr ydyoh megys yn nydd y frwydr yn troi eich cefnau arnynt, a hwythau wedi eich cynorth- wyo yn ddiweddar a'u holl nerth pan oedd y gelyn ar gymeryd citadel eich rhyddld. Er mwyn enw da eich cenedl, ac er mwyn cyf- lawnder trafnidaeth rhwng dyn a dyn, gweithredweh fel dynion ar yr unig aohlysur ag y galwyd arnoch i wneud hyny oblegyd chwi gewch ddigon o hamdden eto i ymryson, ac I slarad am y priodoldeb o gael Undeb Cymreig. NxD GLOWR.

MAE NHW YN DWEYD. Mae nhw yn dweyd fod Mynyddog wedi ysgrlfenu ei enw "a phin o halarn ac a phlwm," ar feddyllau y lluaws oedd yn el wrando yn y gyngerdd yn Nazareth, Pont- yeats, ac yn rhyfeddu na fuasal un o'r llu- aws oedd yn ei wrando wedi hysbysu darllen- wyr y GWLADGARWR na ehawsent y fath wledd o'r blaen ar bethau o'r natur uohod. Mae nhw yn dweyd fod holl lowyr dos- barth Llwohwr wedi penderfynu myned ar orymdaith i ran uchaf Owm Gwendraeth, a chludo yr holl ddefaid duon aydd yno i dtaethell Pembre, a'u claddu, a gosod Oraig y Cwrt yn feddfain arnynt, fel na fydd un gobalth yr adgyfodant yn eu hoes nhw. Mae nhw yn gofyn os yw Hen Vulcan yn gwybod am el blant sydd ar hyd a lied y owm, ao yn dweyd os ydyw, ei fod yn llawn bryd i'r hen dad eu galw i gyfrlf am nad ydynt yn canlyn eu brodyr. Mae nhw yn dweyd fod gwalth glo Oar- way yn dyoddef oddiwrth y golden disease, ac yn gobeithlo y bydd i forthwyl yr arwerthwr I gael el daro 1 lawr ar allu digon gryf 1 wella y pla, rhag i'r gymydogaeth I ddyoddef oddi- wrth yr un clefyd. Mae nhw yn dweyd os bydd masnaoh lo y owm mor ddifywyd yn y dyfodol ag y mae yn y presenol, mat purion beth fyddat I bob un 1 ddychwelyd yn ol at el alwedlgaeth flaenorol, oherwydd fod torth fara y glowyr yn cael el thorl yn dalr rhan yr adeg presenol ar Gwm Gwendraeth. Mae nhw yn gofyn os yw yn unol a rheol Undeb y Glowyr fod Contractor yn oymeryd contract yr un fath yn awr a than yr hen oruohwyliaeth. YSGAILYKT.

Mae nhw yn dweyd mat y peth fwyaf el felldith a ddaeth in gwlad nl erloed, yw y strikes a'r lock-outs. Mae nhw yn dweyd maly ddau Bing-leader yn mysg y gweithwyr yn awr, yw Jenkln Thomas a Lewis Afan. Mae nhw yn dweyd na fydd l'r meistrl byth slarad a'r gweithwyr tra fo Lewis ar el bedion—y byddal yn well talu y ddau I bant, a myned at y meistrl eu hunain, heb fyned drwy Malr a Phedr. Mae nhw yn dweyd yr alff masnach o'n gwlad ni l'r oyfandlr altogether yn achos dyn- ion ffollon. Mae nhw yn dweyd fod "Oeinion Easyllt," yn glod i'n gwlad o ran talent ac athrylith. Mae nhw yn dyweyd na chaiff Islwyn ym- geisio yohwaneg am gadalr, am ei fod wedi enlll tair ei sloes. Mae nhw yn dweyd fod y Cymro Gwyllt yn myned I fyw o ddwndwr dref L'erpwl i Ynys Enlli, a bod y brodorlon yn bwriadu el wneud yn llywydd yr Yn,s! Mae nhw yn dweyd i Gurnos symud i'r North, er mwyn yfed o ddyfroedd Helicon, y dydd a'r gopa yr wyddfa. Mae nhw yn dweyd I Myrddln brophwydo mal blwyddyn hynod yn mysg blynyddoedd y byd fyddai y flwyddyn 1874! SIAN IAWYD,

Y GWLADGARWR A'I WRTHWYNEB- WYR. Mr. GOL.-Mawr fel y mae clique ueillduol yn ymosod ar y GWLADGAKWR o wythnos 1 wythnos, gan ei alw yn Ragrlthiwr, yn Watdjjarwr, &o., ao nad yw yn rhoddl chwareu teg i lythyrau pan mewn dadl. Ond dymunaf ofyn pwy nacaodd roddi chwareu teg i lythyrau Undebwr o'r Gellideg pan oedd yn traethu el farn ar bwnc pwyslg. Beiddiaf ddweyd fod y GWLADGARWR yn bapyr mwy rhydd, no yn ihoddi mwy o chwareu teg I'r ddwy ochr na'r hwn sydd yn el sarhau. Ie, pleldio gonestrwydd, cofier, ac yn erbyn anghyfiawnder, trais, a gormes; a gwn fod mwyafrif mawr o'r glo- wyr yr un fara a mi yn hyn. Os cymer rhai o staff y clique hwn y draffeith o edrych yn ol i'r GWLADGARWR amMeh. 23,1866, cant weled penderfyniad y glowyrynoyn nghydag amryw fanau eraill ar ol a chyn hyny. Y mae'r pedwarydd penderfyniad fel hyn "Ein bod yn ddyledus i clalu y parch gwresocaf i i Mr. Lloyd y GWLADGARWR am ein ham- ddiffyn," &o. Ond dyna, beth dal slarad, nid oeddynt hwy wedl meddwl y pryd hwnw am ddyfod i Merthyr o sir Penfro, yn nghyd a'a hegwyddorion India Rubber, a'r owbl er mwyn bara a chaws. Ffel, ffei. A oes dim modd ysgrlfenu ac ymresymu yn deg heb wneud defnydd o ialth pysgod-wragedd Belllngsgate, Llun- dain. Ond dyna, Hysbys y dengya y dyn 0 ba radd y bo ei wreiddyn." Os na chymer dlwyglad Ie ar ol y llythyr hwn, dlsgynaf yn nes i swyddfa neillduoL Y dwyl yn gwylied, ERYR CRAIG Y GETHYN.

AS IT OUGHT TO BE. "I visited" writes Dr. HASSALL, "Messrs. Horniman's Warehouse, and took samples of Tea ready for consignment to their AGENTS,& on analysis I found them PURE, & of superior quality." At the Docks, I took samples of Horniman't Teas, which I analyzed, & founa PURE; the quality being equally satisfactory." "I purchased Packets from 'Agents for Sorniman's Tea,' the contents I find correspond in PURITY and excellence of quality, with the tea I obtained ffom their stock at the Docks." 3,248 AGENTS^— Chemists, Confectioners,$<h.

GOHEBIAETH 0 L'ERPWL. BETH SYDD I'W WNEUD ?—Rhald i rywral feddwl, a dwyn y meddwl hwnw i welthred- iad, er mwyn gwastadhau yr amyyfusedd sydd ar orddiwes y wlad. Mae y cwmwl tywyll oedd i'w ganfod yn y pellder wedi sefylluwchben Cymru, a gobaith gwan sydd y symudir ef yn fuan, er y byddai hyny yn ddymunol i'r elthaf er mwyn masnach y wlad a'r trigolion a breawylia ynddi. Ni ganiatawn fod awyrgylch masnach yn gy- mylog, ond nid cyfiawn I feistradoedd Orist- ionogol Oymru i gymeryd mantals ar hyny er llethu y gwan i'r llwch, a thaflu yr ang- henus yn mhellach i bwll y domen. Gwelsom rai yn brolio rhal o'r glofeistrl, gan alw un o honynt yn Welsh Peabody; ond ofnwyf fod y gwr da hwnw yn hollol amddifad o wybod- aeth am gymerlad y Peabody gwirloneddol, cyn y buasai yn beiddio gwneud y fath sylw cydmarlaethol. Ni adawn y mater yna, gan fyned yn mlaen i sylwl yn gyffredinol ar ddi- ffygion dosbarth eang o bobl a breawyliant wlad y bryniau. Oanmolir Cymru fel gwlad wareiddledlg, ond y mae lie 1 ofni fod y trl. golion yn syrthio yn brin o hawllo y cymer- iad hwnw. Y maent yn llawer tebyoaoh o fod yn byw o dan yr hen oruchwyliaeth, pan oedd hi yn "llygad am lygad, a dant am ddant." Pob un yn gwylio y fantals y naill ar y llall i wneud cymaint a allont o ddrygloni, gan anghofio arwyddair Orlstlonogaeth, sef cariad a gwirlonedd. Mae meistrl a gweith- wyr Oymru yn y dyddiau presenol yn llawer tebypaoh 1 Phllistlald nag 1 drlgolion gwlad efengyl. Gan fod masnach y wlad wedi marweiddlo, onid dyledswydd y meistrl yw dangos hyny mewn ysbryd oariadlawn i'r dyben o gael gan y gweithwyr I ymostwng yn dawel ac heddychlon nes dyfod amser gwell ? Mae geirlau trawslon a bygythlon colyd dynion mewn awdurdod yn enyn Hid a digter y gwelthiwr, gan el wneud yn ystyfnlg ao anfoddog, fel na fyn ymoBtwng I eJriau caled- ion y gorthrymwr. Gellid trefnu yn well drwy gydwelediad a ohyduniad y ddau ddos- barth, a phan y delo hyny oddiamgyloh, gellir gyda phriodoldeb alw Oymwu yn ardd gwareiddlad, a'r trlgolion yn bobl heddyohol. Mae yn amlwg bellaoh 1 bawb nad oes un dalonl yn deilliaw drwy strikes a chwerylon, a thybiwn el bod yn llawn bryd bellaoh I drelo cynllun arall, sef ymddyddan yn deg a diddig er dyfod i ddealltwriaeth. Adeilad- odd y meistrl amddiffynfa gaerog i wrthsefyll rhuthrladau y dosbarth gweithlol, meddent hwy; ond nl fynant ganlatau y oyfryw rhagorfralnt i'r gweithiwr. 0 na, mae y Peabodys Oymreig yn rhy hyf a gonneaol i slarad a'r gwelthiwr fel dyn defnyddiol ac aelod teilwng o'r gymdelthas ddynol. Odld na fydd ami un yn barod i ddweyd fy mod yn ymyrgar, ac nad oes genyf hawl i slarad ar y pwno ond nl waeth genyf beth ddytred y cynffonwyr, oblegyd oyhyd ag y byddaf yn alluog i godi Haw a llais yn erbyn trais a gormes, mi wnaf ao o'r ochr arall, nid wyf yn meddwl dal I fyny ac amddiffyn dim a fyddo yn anheilwng yn y gweithlwr. Tellwng i'r gwelthiwr ydyw cael oyfiawnder, ac mae yr un mor deilwng i'r meistrl gael Hog cyf- lawn ar yr arian a wariant mawn anturiaeth- au. Nid wyf yn meddwl fod un dyn ag sydd yn feddianol ar synwyr cyffredin a felddla ddweyd dim yn erbyn yr uchod, am nad oes dim yn y synladau yn anheilwng o sefyllfa y ddau ddosbarth. Gwn trwy brofiad am ddi- ffyglon strikes a melldlthion cynllwynlon drygionus y meiatradoedd, fel yr hoffwn y cynllwynion a'r strikes wedi cydgladdu yn nyfnder yr eigion, a thrai a llanw y m6r I olchi drostynt o'r fynyd bresenol hyd ddl- wedd am sets. Yr unig ffordd I gael trefn ar bethau ydyw oael y ddau ddosbarth i ddadleu y owestiwn, a phob un i ymostwng yn dawel o dan ddedfryd unlondeb a chyflafar- eddfad. Profwyd yr egwyddor yn dda I drefnu materlon rhwng gwahanol genedl- oedd, a phaham na ellir gwneud hyny mewn tawelwoh rhwng gwelthwyr Cymru a'u cyf- logwyr ? Ma9 apoBtoI cyflafareddiad yn cynrychioli y rhandlr yn y Senedd, a chrogi o beth os nad oes ganddo ddigon o ddylanwad i wastadhau a thref nu ppthau mewn heddweh. Fe ddywed pawb fod gormod o'r yabryd (H trechaf trelsied, a'r gwanaf gwaedded" yn teyrnasu yn ein gwlad, a bod y cyfrysr ddylanwad yn hollol annheilwng o fangre yz Yagol Sabbothol a'r cvfarfodydd pregethu. Dylai dylanwad y naill fel y Hall feddu digon o allu I ddwyn pobl y wlad i gydnabod eu gilydd yn deilwng. Mae yr amser yn rhedeg, a minau yn caall fod genych lawer o ysgrifau yn aros aai weled goleunf. haul. Mi ddygaf y 111th h ,a 1 derfyn yn y fan yma, gan addaw eputol mawr yr wythnos nesaf, yr hwn a f Jrll ddechreu, ys dywed y Sals, On Class Legis- lation," a chawn weled beth a ddywed y bobl fawr am hyny. Yr e'ddoch,—CYMRO GWYLLT,

CYFARFOD MAWR LLAN- WYNO. Dydd Llun dlweddaf, cynaliwyd cyfarfod mawr o lowyr Cymoedd Aberdar a'r Rhon- dda yn agos 1 hen eglwys enwog Llanwyno. Nid oes amheuaeth genym nad oedd yn bresenol o lelaf 15,000 o wyr. Etholwyd Mr. Phillip Rees, Mountain Ash, yn llywydd, a Mr. John Gower, Ystrad, yn is-lywydd. Yn ei anerchiad agorladol, awgrymodd y llywydd fod yn bresenol gynrychiolwyr y wasg, a thrwy hyny y gofynid i bob un a siaradai fod yn wylladwrus a gonest yn yr oil a ddywedai. Paslwyd panderfynlad hefyd yn canlatau cynrychiolwyr y wa«g i fod yn bresenol. Yr is-lywydd a sylwai fod y gweithwyr wedi derbynrhybyddatn catyngiad o 10 y cant yn eu cyflogau, a'u bod wedl boddloni iddo. Wedl hyny, modd bynag, rhoddodd y melstri yn mlaen gynffon bychan, a bod y gwelthwyr yn awr am gael hono wedf el thorl mor gwta ag oedd poaibl. Amcan y cyfaifod oedd yatyried cynwyslad y drydedd adran yn yr ail rybydd, a chredai ef os mai wrth y dydd yr oeddynt 1 gael eu cyflogi, y dylent hefyd gael eu talu bob dydd yn ef ddydd. Modd bynag, yn gymalnt a bod Mrf. Henry Thomas ac Evan Williams wedl bod yn nghyfarfod Cyngor y meistrl mewn per- thynas a hyn, fe allal mal gwell oedd cael clywed yr hyn oedd ganddynt I'w ddweyd ar y pwnc yn gyntaf. Mr. Henry Thomas a ddechreuodd trwy ddweyd eu bod oil yn foneddlgion y dlwrn. od hwnw. Mai amean y cyfarfod oedd pen- derfynu beth a wnelid yn y dyfodol mewn eysylltlad a'r rhybudd a roddwyd i fyny gan y meistrl. Gwyddent oil fod rhybudd am oatyngiad o ddau swllt y bunt wedi el reddi, a'u bod wedl penderfynu yn unfrydol el gymeryd. Nad oedd angen, o ganlyniad, f slarad am hyny ond y pwnc oedd, beth yr oeddynt yn myned i'w wneud am y dyfodol t Iddo gael allan fod cyngor Undeb y Melstrf yn eyfarfod dydd Iau dlweddaf yn Nghaer- dydd, ao lddo ef a Mr. Evan Willism; fyned i lawr. Iddynt gael eu cyflwyno i'r cyfar- fod, er na wyddent a dderbynid livy a! peidio; ond derbyniwyd hwy, a hyny mewn gwell dull nag y meddyliasant, pryd y oy- merodd ymddyddan le mewn perthynas l'r ail rybudd. Fel y gwyddent, ceislent gan y meistrl I dynu yn ol y drydedd adran, a gadael iddynt fyned yn mlaen a gweithlo fel yn yr amser a aeth heiblo ond na wnelent hyny, am y rheswm, meddent, y darfyddaf yr adran hono o honl el hun os elent at walth ar y gostyngiad o 10 punt y cant. Fod hyny yn burlon, ond yn gymaint ag i'r gweithwyr basio penderfyniad yr elent at walth ar y gostyngiad, meddylial ef y dylent dynu yn ol yr adran hono, a hyny am res- ymau a roddal efe Iddynt. Fod caRoed" wedl cymeryd yr adran mewn gwahanol 's- tyron; y dywedal rhai fod yn rhaid i'z gwelthwyr roddi mis o rybudd oyn y gallent ymadaeldany drydedd adran, ondy gallal y meistrl yru ymalth y gwelthiwr ar ddl- wrnod neu fynyd o rybudd. Nad oedd hyny yn iawn, ond fod gan y naill blald yr un gallu a'r llall dan y drydedd adran. Unrhyw ddyn yn myned at walth yn ol oytundeb dyddiol, y gallal hawlio el arlan ar ddiwedd y dydd. Fod hyny yn ddealladwy i bawb, ac yn unol hefyd a chyfraith y tir. Fod y meistrl elsleu gwasgu yr adran hon ar y gweithwyr, am y credent eu bod yn bwriadu ymosod arnynt yn adranol. Iddo ef a'l gyfaill Williams wadu eu bod yn bwriadu gwneud hyny, ond na ohredent hyn7, am eu bod wedi darllen yn y newyddiadur ein bod am gadw gwelthwyr Dowlais allan. Idd- ynt ddywedyd drachefn nad oedd y i h. wyr yn bwriadu y fath beth ac s oyddal i ryw welthwyr direol sefyll allaB, eu bod yn annheg gwneud oyfangorff y glowyr yn gyfrlfol am danynt. Fod Mr. Fotheitiiil wedi cyfeirio at lythyr a ysgrlfenwyd gan Mr. Brown, cyn is-lywydd eu hundeb, a bod y llythyr hwnw wedl gwneud nlwed. mawr Iddynt pan yn oeisio gan y meistrl 1 dynu yn ol yr adran. El fod ef yn slcr o hyny, ao nad oedd gan Mr. Brown ddlm busnes 1 ysgrlfenu ar yr hyn oedd yn myned yn mlaen yn Neheudlr CflUu, a chredal y dylai y oyfarfod hwn baslo pen- derfyniad o anghymeradwyaeth Iddo am y weithred. Fod MI. Brown wedi rhoddl ei