Y Gwladgarwr

EISTEDDFOD NEUADD Y GWEITH- WYR, TAIBACH. Cynallwyd trydydd Eisteddfod y Neuadd uchod, dydd Llun, Hydref y 19eg, 1874. Llywydd, T. M. Talbot, Yaw., Oastell Margam; Is lywydd, y Parch. D. Parker Morgan, Aber- afon; Arweinydd, y Parch. E. Edmunds, Abextawe; Beirniad y Traethoditu a'r Fardd- onlaeth, y Parch. R. Morgan, (Rhydderch ab Morgan,) Aberafon j Beirniad y Oanu, Mr. O. Davies, (Eos Llechld.) Boreu hyfryd, a llonaid y Necadd o bobL Dechreuwyd y cyfaifod horeuol am 10 43., trwyaraeth ddon- 101 gan Mr. Edmunds, yn llawn o'i hyawdledd arferol. Can agoriadol gan Eos Cynlaia.' Chwareuld y Gyfeillant gan Miss David, Pen- ycae, Margam, ond yn bresenol o Aberystwyth, y dorf yn canu y gydgan. Testyn y gan oedd, ''Clod 1 Mr. Talbot." Anerchiadau barddonol. gan Caradog Glan Afan; Bardd y Wig, Mar- gam; a Caswallon 5. Llychwr, Taibach. Anerchiad Seisnig gan y Cadeirydd (Mr. Tal- bot) ar Ddaioni yr Eisteddfbdau yn nghyd ag Henafiaeth yr laitb. Gymraeg. Araeth wresog & synwyrlawn. Dechreuwyd ar waith yr Eisteddfod trwy alw y partion i ganu "Serch Hudol," ond nl 6teboda neb. Canu Unawd, "Arm, Arm, ye Brave." Tybiodd y Beirniad yn ddoeth i atal amryw wtth ganu y darn hwn er arbed amser. Oystadleuodd naw, ond y gorsti bedd Mr. John Harries, Owmafon. Behniadaeth B. ab Morgan ar y Gan I Neuadd y Gweithwyr," Taibach. Goreu,- Mr. John: Gray, (Earfryn,) Peritre Estyll, Abeitawe. Canu, "Let the Hills resound." Dau gor' yn eystadlu, sef Cor Mr. S. Jeffreys, Maestag, j a Chor y JQyffryn, Taibach. Goreu, Cor y Dyffryn. Gwobr .63. Chwareu yn oreu Don ar yr harmonium; pump yn eystadlu. Goreu, Mr. Taliesyn Richards, Cwmafon. Pr fereh a ganai oreu unrhyw Alaw Gymreig, o gasgliad "Pencerdd Gwaliadwy yn canu. Goreu, Mrs. Thomas, Zion, Cwmafon. Canu "Datod mae Rhwymau Caethiwed," gwobr 9,8. Dan gor yn eystadlu, saf Cor Maests/j, dan arwein- lad Mr J. Jones, a Chor y Dyffryn, dan ar- weifiiad Eos Cynlais. Goreu, Cor y Dyffzyn, Taibach. Dachrauodd yr aU gyfaxfod am 2.40,, trwy anerchLid athrylithgar gan yr .a'weinydd gwir alluog Ur. Edmunds, yr hwn sydd yn werth i'w gad i unrhyw. eisteddfod lie vr hoffir gwir hyawdledd. Cymerwyd y gadair lywyddol, yn abst^oldeb 'Mr. Talbotj gtri yr Is-lywydd, y Parefc D, P, Morgan, Aberafor?. Can Rgor- iadoi, Hen Wlad fy Nhadau," gan Ap Mawrthj, Mftefiteg. Miss David yn chwareu y oyMHart, Vl' foneddiges isuanc aliuog hon oedd rn:' chwaiau am r dydd." Anerchiad barddoncl W. Phillips, (Gflanffrwdwyllt)) Bryntroei^am. Aner^cMad Cymraeg a Seisneg gin y Cadeiry-id, yn llawa o'r tan Cymreig, tellwng o'r effairiad plirchus., Canu, can a chydgai, "I'Dvqu pri I fneb," gan D. Lewis, Llanrhystyd. Pump party "yji eystadlu; rhanwyd y wobrrhwng Mr. Isaac Jenkins, Penycae, Marram, a'i gyfelllion, a Mr. James Singleton, Taibach, s'i gyfeilllon. Oanu deuawd, 0, Lovely Peace." Dim ond un party a ganodd, a hwnw yn ganiad godidog yn ol tystiolaeth y beirniad. Y ddwy oeddynt Mrs. Thomas, Cwmafon, a Miss Singleton, Talbach. Treat oedd eu clywed. Canu Tenor Solo, Be thou faithful," &c.; cystad- leuodd chwech. Rhanwyd y wobr rhwng ,Eos Oynwyd a Mr. Thomas Jenkins (Tenor), Tai- bach. Canu, "The Soldier's Chorus," un party o'r Dyffryn. Acneiiwng o'r wobr. Belrniadaeth R. ab Morgan ar y pannlllion goreu i'r c. Delyn Gymreig." Rhanwyd y wobr rhwng Eurfryn a Mr. David Evans, (Dewl Bach,) Aberafon. Canu, u In the hour of soften'd splendour," gan ddeugain o wryw- od, un cor, sef y Dyffryn, Taibach, a thellyn- odd y wobr, sef £10. Canu y prif ddarn Corawl, u The Heavens are Telling," dau gor yn canu, sef Cor Undebol Maestag, gan Mr. J. Jones, a Chor Undebol Taibach, gan Eos Cynlais. Gwobr J625. Goreu, Cor Maesteg. Cynallwyd Cyngherdd ardderchog yn yr hwyr. Cymerwyd rhan ynddo gan Llew Tawe, Eos Llechid, Miss Jenny Maldwyn Price, Miss David, yn nghyd a phrif gantorlon y lie. Cafwyd Eisteddfod a Chyngheidd rhag- orol. Hyderwn fod llawer iawn o elw wedi el gael oddiwithi at dalu rhan o ddyled y Neuadd. Mae parch mawr yn ddyledua i'r pwyllgor, ac yn ndllduol i'r ddau Ysgrifenydd galluog a ffyddlon, am eu gweithgarwch teilwng a dl-ildio gyda'r Neuadd ardderchog hon.—Gohebydd. Onllwyn.—Cynallwyd crfarfod llenyddol yn y lie uchod dydd Sadwm, y lOfod. cvfisol. Enillwyd y gwobrau am gyfansoddl gan John Powellj Rees Powell, Howell Powell, a Dan- iel Higgs. Am ganu, gan bereonau o Cwm- gledd, Soar, a Nantyfedwen. Llywyddwyd gan Mr. Joseph Richards. Beirniad y cyfan- soddiadau oedd G. Glan Nedd y ganiadaeth, Mr. D. W. Lewis, Brynaman. Yn yr hwyr cynallwyd cyfarfod gwir ddifyrus o dan lyw- yddiaeth Mr. John Griffiths. BLAENAFON.-Nos Lun diweddaf, anrhyd- eddwyd ni yn y lie uehod a gwledd feddyliol odidog, gan yr enwog Mr. Powell Thomas. Yr oadd y oyfarfod o dan nawdd goruchwyl- wyr gwaith Blaenafon. Yr oedd yr, enwog Mr. Powell Thomas, yn ei hwyl arferol yn myned trwy y programme ardderchog a ddewisodd i'r cyfatfod; yr oadd ya rhagorol dda ar yr oil o'r darnau, ond yn enwedig felly ar y darnau canlynol:—"Llewellyn's Faith- ful Hound" so adroddiad o'r "Clychau," yr oedd mor dda nes ydoedd y gynulleidfa wedi eu taro a syndod. Yr wyf yn credu y cyd- una pawb â. mi, ei fod yn un o ser disgiaer Oymru. Llwyddiant iddo yn mhlith el genedl el liun ac yn mhlith cenedlaethau erelll, meddaf. Yr oedd yr ystafell wedi ei gorlenwi. Llywyddwyd y cyfarfod gan Mr. John Gill. Mae yr elw i'w drosglwyddo drosodd gychwyn trysorfa i'r waddw a'r amddifald perthynol 1'r Cyiadeithasau Ifor- aidd yn y He. Cawsom araeth agcriadol dda gan y llywydd ar y daioai deilliedfg oddiwrth sefydliadau dyngarol. Cawsom hefyd rhai sylwadau pwipasol lawn gan oruchwylwyr y gwaith, sef, Mr. J. Kay, Mr. Wm. Jones, a Mr. Wm. Pennelog. Yn ychwanegol at hyn, siaradodd Mr. Edwards, gweiaidog yr An- nlbynwyr Cymreig. Wedi tsilu diolchgarwch i'r llywydd, tsrfynwyd y cyfarfod trwy ganu God save the Queen; ac aeth pawb ymaith wedi eu Uwyr foddlon!, ac yn awyddus i gael y fath wledd yn fuan eto,-Ifor.. Caerdydd.—Nc s Iau diweddaf traddododd yr enwog Brinley Rlch&rds ddarlith ar "Gerddoriaeth genedlaethol y Cymry. Daeth tyrfa lucsog yn nghyd I wrando ar Mr.: Richards, yr hwn a ymaflodd yn ei bwnc mewn dull meistrolgar. Yn ystod ei ddarlith' dangosodd y darlithydd y gwahaniaeth a fod-, olal ihwng cerddoriaeth gwahanol genedloedd,' gan nodi allan nodweddau perthynol I bob un o honynt. Eglurodd ei sylwadau a darlunlau 0 delynau Aiphtialdd, Assyriaidd, Albanaidd, Gwyddelig, a Chymreig. Dangosoid hefyd fodydyb mal o'r Iwerddon oedd caneuon henafol y Oymry wedi deilliaw yn hollol gyfelliornus. Yr oedd Cymru, meddai, yn meddu ar dri chant o ganeuon gwreiddiol. Ychwanegwyd at ddyddordeb y cyfarfod drwy i Miss Mary Davies a Miss Lizzie Evans ganu amryw ganeuon yn chwaethtw iawn. CROSS Inn, Llandybie.—Cyfarfod Ad- ranol —Dydd Mawrth dhveddaf, cynaliodd adran Llandilo, o urdd y Gwir Iforiaid, eu cyfarfod chwech mlsol, yn Cross Inn Hotel. Ymgyfarfa y gwahanol gynrychlolwyr yn brydlon, ac awd trwy walth y dydd gyda llawer o hwylusdod a rhwyddineb, a therfyn- wyd yn gynar: gan nad oedd rhyw lawer o fater- ion dan sylw. Dengys yr yatadegau fod yr Adran yn cynyddu. mewn cyfoeth yn ogyatal ag mewn aelodau, a bod egwyddorlon hynaws a charedig yr he& Ifor Hael gyiit, yn enill tlr yn y pasthau hyn o swydd GaerJyrddia, sydd ffaith anwadadwy. Y swyddogion yll y cyf- arfod hwn oedd y personaU canlynolLlyw- ydd, Henry Williams, Pehygroes; Islywydd, William Morris, Llandilo; Tiysorydd, John Richards, ger Saron; Ysgrifenydd, Job Davies, Llandybie a hechgyn campus ydynthefyd, addas at y cyfryw orchwyl. Cafwrd cintaw ddfifitlus lawn gan Mr. a Mrs. Williams, y Gwestywyr, tsilwag o honynt eu hunaia.— Ifor Ab Ifor, i Penygroes, Llandybie,—Qyfar fod ,Cys- tadleuol.-Dydd. Sadwrn diweddaf, cynaliwyd cyfarfod cystadleuol yn y capel hwn dan lyw- yddjaeth y Parcel, D. E. Phillips, gweiaidog. nwydd, teuanc, a gobeitMol. Trodd y cyf- arfod allan yn llwyddiant perffaitbi Ciorlanid plant y gan gan y doniol a'r ffraethbert T. -7^ < -V Camber Thomas, Blaenau j a.. pfiwysld a mesurld yr adroddwyr, y beixdd, a'r traethod- wyr, gan yr hybarch Job Davlies, Llandybie. Da gtayf allu hysbyso. fdd ysbryd llenydd- laeth wedi disgyn yn o gryf ar yr ardal yn y dyddiau hyn. Rhag ei blaen yr elo, yw gwir cldymuniad,—Gomerian. ABBRDULAis.—OynaUodd eglwys y Meth- odistiald Calfiaaidd yn Seion ei chyfariod blynyddol eleni, Stil a Llun ja lleg a'r 12fed pan y gweinyddwyd gan y Parchn. E. Mat- thews, Canton Thos. Edwards, Deri; P. J. Walters, Llanaamlet; a Moses Thomas, Ra- aolven. Cawsom aiomedlgaeth yn ein dia- gwyllad o'r Parch. D. Saunders, Abertawe, yr hwn a luddiwyd trwy afiechyd, yr hwn oodd flin lawn genym gobeithiwn y ca ad- ferfad buan i'w iechyd cynefinol. Cafwyd pregethau hyawdl a gwreaog, cynulliadau lluosog, a gwraudawlad aatud oddiwrth y gynulleidfa, gobelthio y ceir gweled ffrwyth- au dymunol yn aa?Jyn yn had da a hauwyd. Gaaglwyd yn y gwahanol gyfarlodydd y swm anrhydeddus o £115 5 s. 11to" y rhan fwyaf 2 trwy ymdreohiadau cyfeillion ieuanc y capel gyda'r cards. Llwyddasant gyda'r gorchwyl yn mhell ta hwnt t'n dtBgwfliad-diolch yn fawr iddynt oll.-Calvin.

Digwyddodd damwain alarus ac angeuol le ynNghwmparc i blentyn dyn o'r enw Hum- phreys. Ymddengys i'r bychan, wxth gelsto driago i mown i uu o'r trams oeddyiit yn pasio ty ei dad, gwympo dan yr olwynion. Anafwyd ef yn dost, a ba farw mewn ychydig amser. Dydd Iau deuwyd o hyd i gorff boneddwr o'r enw Nettar—perthynol i fasnachdy Netter a'i Gyf., Bush Lane, Llundain — yn llaid y Thames, garllaw pont Biackfriars. Mae el oriawr a'i ysgrifell ar goll. N.i wyddis pa un a chael el lofruddio neu ynte ladd ei hun a wnaeth. Cynaliwyd cyfarfodydd diolchgarwch am y cynhauaf yn Eglwya Llandilo, dydd Morcher. Cafwyd pregethau rhagolol gan y Parch. D. Griffiths, fisez Myddfe; a'r Parch, Mr. Evans, Cllycwm, Llanymddyfri. Boreu dydd Gwener llosgwyd dasllawdy psrthynol i Mrs. Catherine Davies,. yn Mer- thyr. Nid oes gwybodaeth beth achosodd y tan. Mae y golled yn cael ei chyfrif yn £400. Mae yr adellad wedi ei yswlrio. Yr oedd y Grand Hotellosgwyd y dydd o'r blaen yn Saratoga, wedi costlo 300,000 o ddolerl i'w hadeiladu. Dywed adroddiad newydd el gyhoeddi fod awm golled a ddyoddefwyd drwy ffrwydriad y pylor ar a Regent's Canal yn JS30,405, Dydd Marcher prlododd. Arglwydd Francis Oecil, ail fab Ardalydd Exster, a Edith, march Mr. W. C. Brookes, A.S. Mae dyn o'r enw Henry James wedi marw yn Abertileri dan amgylchiadau drwgdybus lawn. Daeth y trancedig i'w lety nos Sadwrn wythnos i'r diweddaf yn lied ddihwyl, ac achwynai fod poen yn ei goluddion. Dywedai fod trlsaer. maen wedi ymosod arno, ac wedi ei gicio yn ei gylla. Bu yn wael iawn dydd Sul; nos Sul cafodd ryw gyffeir gan feddyg, a boreu dydd LJun cafwyd ef wedi marw yn ei wely. TSWYSOG IEUANC ARALL. Yn hwyr nos Iau ddiweddaf ganwyd mab .1 Dduges Edinburg-x-gwraig Tywysog Arthur —yn Buckingham Palace. Mae y fam a'r baban yn dyfod yn miaen yn dda. Ychydig amser cyn y dlgwyddiad dyddorol a nodwyd cyhaeddodd Ymh.erodre^ Rwsla Llundain. JOHN FROST. Feallal y teimla rhal o'n darllenwyr ddy- ddordeb I !wybod fod John Frost, ar ol bod yn ynad heddweh ac yn faer Casnewydd am bethamser, ac wedi hyny yn garcharor yn Van Diemen's Land am un nyhedd ar ugain, yn awi yn byw gyda ei ferch miewn bwthyn bychan yn mhentref Stapleton,'ger Brysta. Mae yr hen wtthryfelwr penwyn yn iach a hoew-gyulaint fally ag y gelllr diegwyl i henafgwr padwar ugaih a deg oed fod—-a!: yn feddianol ar ei holl gyneddfan. ,Mae yn alarad gyda dydjiordeb am helynt ei fywyd, ac ymffroetla fod rhai o nodweddau y Charter erbyn heddyw yn gyfraith y tir. Bn ei wraig farw er ys tro yn y bwthyn y preswyl- la efe ynddo yn awr a dywed Frost ei fod yntauyn meddwl cael ei gludo i'lr bedd o'r un lie. Mae ei gyfoedlon, Zephanloh Wil- liams a William Orlando Jones yn huno yn dawel yn nghladdfa Launceston, Awatralia. Bu y blaenaf farw ar yr 8fad o Fai diweddaf, a'r olaf yn mis Rhagfyr diweddaf; y ,ddau wedi cyrhaedd oedran teg.

NI Chedwxk Hwynt.—Y maey cyhoeddyn cael eu rhybuddio yn erbya peiriarau gwnio rhadlawnaco wneuthuri-3,d gwael; yrhaiyn ;t-wyr. -( fynych a argymhellir ar y prypwyr oherwydd yr elw mawr a geir, rhagor rhai o -wnetitSiuriad da, am bris rhesymol, y wi chedtonr gm- d&ynt, ac yr ydym yn ano-j prynwyr i fynu gweled Taylor's Patent, a ph-an ifa'-dhwmir hwynt, anfoner am y darlnaleti at' Tiiioulfj PATENT SEWING. Maghi^k COMPANY, Great Driffield, nexi 97, 'Chwipside; Lo»don, E. C. 308 '• "■