Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
I CSofnodion o'm Dydd-lyfr…
CSofnodion o'm Dydd-lyfr Ameri- canaidd. GAl" J. J. DAVIES (ITXAS DDU). (Parhad.) Medi y 23ain (Gwener).-Yn y cyfnos, neith- iwr, daeth llong hwyliau o fewn ychydig ganoedd o latheni i'r Wyoming, yn dychwelyd o vVJad y Corllewin. Yr oedd y m6r yn 11 awn gwreichion. yn ymddysgleirio fel scr tanbaid. Barnwyf 111ai pysgod bychain oedd yn peri y fath ymddangos- cl iad rhyfedd. Heddyw yn forfeu ysblenydd, y gwynt yn dag a'r mÔr yn llyfn. Canoedd o wenoliaid yn dilyn y llestr, wedi bod ar ymwel- iad hafol a'r Ynysoedd Prydeinig. Onid yw yn -rhyfelldfod yr adar hyn yn gallu parhau ar yr aden ddydd a nos am gymaint o amser? Go- "baith am weled tir yn fua,n, a glanio yfory. Dail a rliedyn yn nofio ar wyneb y dyfnder, yr llyn a brawf eill hod yn agosan at dir. Y wybren yn ddigwmwl, a theyrn y dydd yn ymddysgleirio -yn ei ogoniant nefolaidd. Dechreuwyd tanys- grifiad tuag at chwech plentyn amddifad James 'Dunbar, y peirianydd trengedig. Am ddau o'r gloch, wele y pilot No. 4, o New York, yn nesu at y Wyoming ac yn dyfod i'r bwrdd, gan gy- merycl llywyddiaeth y llestr tua thraethell y %rawd Jonathan. Dyn tal, gwridgoch, a go]ygus yw y swyddog hwn, a gall yr ymdeithwyr fod yn hyderus y medr efe lywio y Wyoming yn ddyogel i ben y daith. Yr ydym yn awr o fewn -tri chant o filldiroedd i New York. Medi 23ain.—Nos waith dawel neithiwr, a'r, "éatr yn morio gyda bwandra. Y mordeithwyr1 yn codi gyda'r wawr ya awyddus i weled tir. Wedi cael boreufwyd aethum i'r bwrdd, a chefais .()lwg ar drum o fvnyddoedd Long Island, Amer- ica. Myfi oedd un o'r rhai cyntaf i weled tir a myned a'r newydd i lawr i'r trydydd deck. Dyma y newydd fel tin gwyllt trwy y lie, a'r bobl yn ■dylifo allan am y cyntaf i gael golwg ar y Byd :N ewydd-y Cyfandir Americanaidd, gorsaf y Werinlywodraeth fwyaf mawreddog o fewn y byd. Goleudy Long Island yn y golwg. Y dwfr yn newid ei liw i Ms tywyll. Yr ydym yn awr, xhwng naw a deg o'r gloch y boreu, ryw ddeng milldir i draeth gorllewinol Long Island; gallwn weled tywocl melyn y draethell yn ymestyn am filltiroedd lawer. Gweled y ty cyntaf yn America, yr hwn.a ymddangosai yn debyg i gastell. Y mynydda,u wedi diflanu o'r golwg, ac arfordir isel y gorllewin-ogledd yn ganfyddadwy. Dim tir yn ganfyddadwy mewn un cyfeiria.d arall. Dyfod i olwg New Jersey tua chanol dydd. 'Dyma ynys ardderchog, a plialasau prydferth, gerddi, maesyid, a choedwigoedd ysblenydd. Dyfod gyferbyn a Fort Hamilton oddeutn tri o'r gloch. Y mae yr amddiffynfa hon wedi ei hadeiladu o feini mawrion, ac yn cynwys canoedd ofagnela.u. Gorfod aros amy tug-boat. Y bâd ,,n ,a'r medclyg yn dyfod, a'r ymdeithwyr yn myned dan arholiad meddygol o'i flaen ar fwrdd y Wy- oming. Long Island ar ein deheu, Stratton Island ar ein haswy, New York ar ein cyfer, a ithref Brooklyn hefyd yn y golwg. Glanio yn mhorthladd New York ychydig wedi pedwar ar gloch, a myned allan o'r Wyoming a sangu ar dir yr America yn y cyfnos. Teimlad rhyfedd yn fy meddianu wrth droedio cartrefle meibion rhyddid am y tro cyntaf erioed. Tybiwn weled -duwies Rhyddid yn cysgodi y llanerch a'i haden- ydd noddawl, a bod ysbrydoedd y tadau pererinol yn cyfodi i'm croesawi i'w gwlad fabwysiedig. Medi 24ain.—Cysgu neithiwr yn y Castle Gardens, wedi yn gyntaf roddi ein henwau, nodi lie ein genedigaeth, a'r ardal y bwriadem wneyd -ein trigfa. Y mae yr hen gastell mawreddog ,gan mwyaf yn bentwr llosgedig, gan y tan mawr fu yma tua dau fis yn ol. Y mae gerddi, neu yn hytrach meusydd, ardderchog oddiamgylch y He, a'r rhodfeydd mwyaf gorphenedig. Y mae New York yn dref ardderchog, yn dra thebyg i Liverpool. Gwelais yma luoedd o fechgyn duon Ham. Gwisgai rhai o honyntfel boneddigion. Yn y prydnawn yr oedd un o longau rhyfel yr Unol Daleithau yn taranu yr awyrgylch gan ,drwst eu magnelau, tra yr oedd Hong ryfel arall ,,n :gyffelyb yn ymyl, megys yn barod i gyduno yn y ffug-frwydr. Cefais ddyddordeb mawr yn yr helynt. Bechgyn braf yw y mor-filwyr Ameri- canaidd. Gwelais luaws o honynt yn myned a dych welyd oddiar fyrddau y rhyfel-lestri. Cysg- -.ais i a'r teulu nos Sul yn 8, West-street, New York, mewn Neuadd Ddirwestol. Tybiwn, -wedi bod ar fwrdd y llong cyhyd, fod yr heolydd, y tai, ac hyd y nod y gwely, oil yn ymsymud Medi 25ain (Llun).— Myned oddi amgylch y Acliitas i weled ei rhyfeddodau, a phrynu ymborth ..gyferbyn a'r daith yn y train. Cofied yr ymfud- wyr nad yw cwmpeini y rheilffyrdd yn eu cyf- leawi a dim ond dwfr a than. Dyfod y prydnawn d reilffordd Pennsylvania, er cychwyn am y far WtSt. Myned drwy dclinas New York gyda'r ■■train, a galw yn Philadelphia oddeutu haner ;nas. Methu cael hamdden i fyned i lawr er gwele(I adeiItMlau y Centennial, ac i ymddifyru aiewn gweled y rhyfeddodau cylfyddydol. Medi 26ain (Mawrth).-Cysgu neithiwr ar agedd y cerbyd yn fy nillad. Teimlad rhyfedd i ,nit gydd wedi arfer a gwely clyd yw deffro gyda'r ya.wr, a thraed & phen clwyfus. Galw heddyw yt Coalville a Harrisburgh, Pennsylvania, a aaayned yn mlaen trwy Cumberland Valley. Ym- weled ag Altoonah, a chyrhaedd i dref Pittsburgh <erlJ,.n deg y nos. Tref weithfaol yw hon, tebyg ,i Mor Tydfil. Tebyg fod yma filoedd lawer o Gymry. Cyhoeddir yn y dref hon newyddiadur Cymreig o'r enw Y Wasg. Y mae talaeth Penn- sylvania yn enwog am ei hen sefydliadau o Gymry. Medi 27a.in (Mercher).—Galw yn nhref Colum- bus, Ohio, yn y boreu, yna cyrhaedd i Pickwick. Gwlad amaethyddol, doldir o wastadedd ffrwyth- lawn, gyda thai coed a phriddfeini yw talaeth Ohio. Myned trwy Dalaeth Indiana. Dyma wlad yr Indian Corn. Llawer 0 diroedd coediog newydd ei glirio. Dyfod i Logan's Port, Indiana. Tref fawr, yn yr hon yr ymgyfarfydda amryw reiltTyrdd pwysig. Teithio vn y prydnawn trwy dalaeth Illinois. Modi 26ain (Iau ).-Oclcleutu pedwar ar gloch y boreu wele y waedd am newid y cars. Rhyfedd y fath dwrw-pawb yn codi o'u cwsg, yn tafiu ymdlith eu blancedi, ac yn pacio i fyny yr hand luggage. Wrth ddyfod allan, yn ofni .myned yn sathrfa i'r llu peirianau symudol a wybient yn yr orsaf. Credwyf, onibai fod cloch fawr yn chwareu ar ben pob peiriant, y byddai rhai o honom wedi cyfarfod ag angeu. Digwydd injni'd i mewn i gerbyd wedi ei haner lanw a Swediaid, y rhai ni fedrent air o Seisneg. Dylai pawb a fwriadant ymfudo i Ogledd America fyned i'r drafferth i ddysgu ychydig o Seisneg yn gyntaf, neu gwael fydd eu tynged heb iddynt gadw cyf- ieithydd wrth law. Teithio trwy Illinois heddyw. Gwlad o wastadedd heb un bryn yn y golwg. Heidiau o adar a brain yn ehedeg o gwmpas; gweled ajnryw lynoedd ac afonydd yn wasgar- .dig drwy y wlad. Amlwg yw fod y parth hwn yn cynwys sefydliadau newyddkm. Croesi afon fawr y Mississipi yn y prydnawn, un o brif afon- ydd yr America, yr hon sydd yn y parth canol- dirol hwn dros chwarter milldir o led. Y tu gorllewinol i'r afon y mae tref Burlington.
Y WLADFA GYMliEIG.
Y WLADFA GYMliEIG. Awst 15fed, 1876. (Parhad o'r llythyr a dderbyniwyd gan Mr. Rees T. Williams, Treherbert). Cawn edrych ar y Wladfa yn bresenol yn ei chyflwr cyfeillgarol. Os dygwydd i ti ddyfod yma, neu rhyw le newydd arall, gweli a tlieimli lu o bethau na feddyliaist erioed am danynt. Yr ydym wedi ein tatlu yma agos o bob man dan haul, a phob un ohonom a'i ymarferiadau cartrefol wedi glynu mor ddwfn yn ei galon, a chymaint o barch ganddo i'r hyn a goledda fel nad oes ond. digon o res win, pwyll, ac arafwch a fedr ladd y cyfryw, a gosod eu perchenog i gydeistedd yn daw4 yn mhob cymdeithas. Gwyr pob ardal, trwy adnabyddiaeth gymydogaethol, y modd i drin eu gilydd, a hyny heb dram- gwyddo naill y llall; ond yma, cyfarfyddasom fel yn y farchnad neu orsaf cledrfi'ordd yn Nghymru, pob un a'i ddull ei hun, a phob un yn ddyeithr- i'r llall, fel nad oes dim ond amser, pwyll, ac arafwch, a'n gwna ni fel gwlad yn gyrndeithaswyr cywir a chariadus, er y mae yn hyfrydwch genyf ein bod yn bob peth ellir dy'sgwyl i wlad newydd i fod, a llawer gwell nag y myn rhai yna gredu ein bod. Gan nad beth ydym mewn gwahanol bynciau llenyddol a gwlad wriaethol, nid ydym yn amddifad o gydnabod y Gwirionodd mawr, rly fel y taena y dyhirod cableddus hyny yn y newyddiaduron yna; y mae amser eto yn pi pan y ceir cyflawn esboniad ar bethau, pryd y gwna hyny i'r pethau y gorfoledda y cyfryw ynddynt yn bresenol droi yn rheg a gwarth bythol i'w percheiogion. Os na fu ganddynt hwy barch i ddydd yr Arglwydd tra y buont yma, na chyhuddent ereill o fod yn euog o'r un pethau; pe felly, ni fyddaiangenrhoddi'r offer gweithio i gadw noa Sadwrn, na myned i'r ysgol boreu Sul, nac ychwaith i'r pregeth- wyr sydd yma fyned i'r drafferth o bregethu y prydnawn a'r hwyr bob Saboth. I ba beth y mae y cymundeb misol da yma, os yw pawb ond tri wedi gadael yr achoa da'? I ba beth y gwna yr ugeiniau ereill gyfranogi o swper yr Arglwydd bob mis? Heb fanylu, gwel pawb diragfarn mai anwireddau noeth yw y cwbl. Y mae'n wir nad oes yma gapel eang a gwych genym eto, ond y mae yma ddau ysgoldy, un yn Nhre' Rawson, a'r llall wyth milldir yn uwch i fyny i'r wlad, fel y mae yn hollol gyfleus i gynal pob moddion cyhoeddus, a thra y bu y cyntaf ar waith, cawsom ran hslaeth o fasnachdy y Bonwr M. H. Thomas i gynal ysgolion a chyfarfodydd. Y mae gwasanaeth ac ysgol yn y Dref Uchaf bob Saboth; yr ysgol yn nh;9" y Bonwr Thomas Williams, Treherbert, a'r cyfarfodydd yn nhy y Bonwr William Griffiths, Cwmaman, Aber- dar. Er nad oes parch neillduol i'r dydd, y mae pethau fel hyna yn ei daflu drosodd, er roddi lie i'r Llun i ddyfod i mew n bob wythnos. NEWYN YN Y WLA.DFA.-Dyma beth fyddai yn bwysig iawn, pe gwir; ond y mae pobl y cornelau yna fel pobl yr hen fyd gynt a Noe, fel pe yn cellwair a'r pethau Inwyaf pwysig. Os yw dymuniadau y cyfarthwyr Patagonaidd ei bod felly arnom, y mae ein cysur ninau yn yr Hwn sydd wrth y llyw, ac yn alluog i lywio y byd a'i amgylchiadau wedi gweled yn dda i ddifetha dymuniadau llawer. Y cwbl sydd yn brin yma y gauaf hwn ydyw ymenyn, gan fod y gwartheg mor ychydig yn y Wladfa i ateb y boblogaeth, a'r hin sych a'r borfa yn fach. Er mai y gauaf yw hi, y mae yma lawer iawn o ymenyn yn cael ei wneyd. Y mae y Llywodraeth yn addaw anfon cyflawn- der o ddefaid a gwartheg i'r Wladfa yn fuan; am hyny, gelli di, a phawb ereill, fod yn dawel am danom, gan adael i bawb ymborthi ar y pethau sydd yn gydnaws a'u harchwaeth. Gofyni yn dy lythyr a ydyw y gwcw yn rhoddi tro yma; nac ydyw ddim. Y mae yma gan- oedd o barrots yn crawcian o'n hamgylch bob awr, ac y mae yma agos bob aderyn ag sydd j yn yr Hen Wlad. Y mae yma y Robin Goch1 glanaf a welaist erioed, y mae agos gymaint arall a'r un sydd yna. Y mae yma, hefyd, y tebycaf yn y byd i'r Fronfraith, nid hollol yr un lliw, a chana y peth mwyaf swynol a fu erioed; y mae ganddi fwy o donau na'r Fron- fraith, ac y mae un ohonynt yma. wrth y caban gyda ni bob pryd bwyd, a ninan yn ei borthi; y mae mor ddof a difraw fel y mae yn dyfod i mewn atom, a sefyll ar flaen troed un ohonom, ac ar ol bwyd esgyna i nen y caban, ac a ddyry i ni res o donau swynol. Y mae y Dryw yma, a rhyw aderyu bychan arall at yr un maintioli, ac yn ganwr o'r dos- barth blaenaf. Heb fyned i enwi ychwa.neg, y mae yma gyflawnder o adar hardd a braf. Cofia fi at Thomas Vaughan a'i deulu, ei deulu yn nghyfraith, a phawb yr un modd; a dywed wrth Thomas Vaughan yr ysgrifenaf eto fy marn iddo, gyda sicrwydd, yn mhen tua thri mis, gan ei bod yn fethiant yma y llynecld. Y mae arnaf awydd am weled cynhauaf yma cyn cymhell neb i ddyfod allan, fel y byddo bara yn sicr yn y wlad heb ei allforio o Buenos Ayres yma; er y gwn y byddai yn iechyd i Thomas Vaughan ddyfod i'r Wladfa. Fy nghynghor i bawb ydyw, i ymlonyddu dan y cynhauaf, oblegyd daeth yma y llynedd ormod o'r h?,ner i ateb sefyllfa'r Wladfa; gan hyny, credwyf mai doeth fyddai gadael y Wladfa gael ei hanadl am ychydig, nes y daw cynhauaf, ac os llwydda pawb yn eu hamcanion eleni, bydd y Wladfa mewn ffordd i dderbyn ymfudwyr wrth y canoedd y flwyddyn '77. Y mae yr hanes am y brodor- ion yn lladrata yn y nos yn anwiredd. Darfu i un o'r rhai oedd yma yn llechu trwy y gauaf, ar ol gwario'r oil a feddai, a chael o hyd i un fel efe ei hun ar ryw noswaith, ladd brodor arall (Indian) yn ei feddwdod, er cael ffoi. Cymerwyd pump caseg a dau ebol i ffwrdd, ac am na theimlwyd y golled gan y perchenogion yn ddigon i fyned ar eu holau, dangosasaiit yn ddidrafferth. MASNACH Y WLADFA.—Y mae yn rhaid cael eyfnewidiad yn hyn cyn byth y daw y Wladfa yn y blaen. Y mae yn rhaid i ni ymryddhau o'r cadwynau yr ydym ynddynt Y11 bresenol; y mae y tai masnachol yma fel pe yn benderfynol i'n cadw i lawr. Y maent a holl fasnach y mor a'r tir yn eu gafael, fel y maent yn gallu codi fel y mynont wrth werthu, a rhoddi fel y mynont wrth brynu, ac ar adeg fel hon, y maent yn ei gwneyd hi. Buom ni, fel cwmniau, unwaith am daflu y peth o flaen Mri. Thomas, Gwernllwyn, a Rees, Dowlais, yr hyn hefyd a wnawn eto er mwyn ychydig hyffroddiant a chyfarwyddyd i symud gam yn mlaen o'r twll yma. Ni ddaw daioni o'r Wladfa nes y ca masnach ei thraed yn rhydd o'r cyffion presenol, a chred- wyf hefyd nad yw y dydd yn mhell i hyny fod. Y mae yn syndod meddwl ei bod wedi byw cyhyd. Gwasanaethed hyn am y tro hwn eto, gan ddymuno dy lwyddiant, gor- phwJTsaf dy hen gyfaill, W. H. HOWBLLS.
NODIADAU AR GYFARFODYDD LLENYDDOL…
NODIADAU AR GYFARFODYDD LLENYDDOL TONYREFAIL. SYR,—Fel y dywedwyd yr wythnos ddi- weddaf, danfonasom lythyr i bwyilgor y cyfarfodydd uchod, a gwrthodwyd ei ddarllen. Yn awr, ni a ddywedwn yn fyr beth oedd ei gynwysiad. Tri sylw oedd genym. (1). "Illsounders."—Dywedwyd ei fod yn wrthun ac yn warthus, i bwys lenyddiaeth lan, glywed dyn yn swnio salmon fel y mae wedi ei ysgrifenu. Yn sicr, dylai dynion na sy'n hyddysg yn y iaith Seisnig wneyd pob ymdrech i ddewis darnau i'w darllen heb Seisneg ynddynt. Ond nid felly y mae. Mynent ddarllen Cymraeg i'r cyhoedd yn wael, a Seisnig yn waelach. Am i ni ddweyd dan y pen hwn "ybuasem yn sicro ddefnyddio y wialen yn drom ar schoolboy dan ein gofal, a fuasai'n beiddio gwneyd y fath blunders ahfaddeuol mewn darllen a wnawd gan rhai o ddarllenwyr y cyfarfod uchod," mae y pwyll- gor yn trin dyn ieuanc sydd yn ysgol Ton- yrefail yn enbyd. Yr ydym yn methu deall pareswmydyw hyn iddynt drin y gwr bach mor arw, oherwydd gal asai unrhyw ddyn ddefnyddio y frawddeg uchod. (2). "Comic Singers."—Yr unig beth ddy- wedwyd dan y pen hwn oedd nad oedd "cyf- arfodydd Temlwyr Da" le priodol i ganu yr un caneuon ag a genir yn "nghyfarfodydd Temlwyr Bacchus." Mae genym sierwydd y fod order wedi ei wrthod mewn tafarn ar Donyrefail i'r un gan maswedd a gafodd order gan y Temlwyr Da. (3). Anufydd. "-Gan nad yw y pwyllgor yn gwingo rhyw lawer yn erbyn yr hyn ddywedwyd ar y pen hwn, wnawn ni ddim ond dweyd fod o dri i ddeg wedi gwrthod cymeryd rhan mewn pob cyfarfod o'r dechreu. 0 ganlyniad, mae un fel wedi ei apwyntio i'r express purpose o gasglu darllen wyr, &c., pro. tern. Oddiwrth hynyna, gellir casglu nad yw yn rhyfedd yn y byd fod y cyfarfod- ydd yn troi allan yn fethiant. x Yn ein llythyr, yr oeddem hefyd yn con- demnio personau (heb eu henwi) am wneyd ystumiau ar eu cyrff er mwyn dynwared ereill, pan ar y llwyfan. Chwith iawn genym ddweyd na lwyddodd y personau hyny gy- maint ag oedd y fath strain ar ei cyrff yn deilyngu. Mae yr uchod yn frasluniad byr o'r hyn ddywedwyd yn ein llythyr. Gyda'ch caniatad, Mr. Gol., danfonwn i'r GWLAD- GARWR ychydig nodiadau ar gyfarfod nos Wener nesaf.—Yr eiddoch, OENIN.
LLAWLYFR Y GLOWR.
LLAWLYFR Y GLOWR. MR. GOL.,—Gwelir mewn colofn arall fy mod wedi cytuno am gyhoeddi y llyfr uchod. Yr wyf wedi cael canoedd o gymhelliadau i ddyfod ag ef allan o bryd i bryd, ac yn awr yr wyf yn penderfynu ufuddhau, os caf fil o enwau ato. Nid wyf yn credu fod hyn yn ormod, er tloted amser ydyw. Nid wyf am ymffroatio dim yn ei gylch. Y mae yn lyfr i lowyr, wedi ei ysgrifenu gan un ag sydd wedi treulio yn agos i dri deg o flynyddau o dan y ddaear, yn ystod pa amser yr wyf wedi bod yn ymwneyd a bron pob cylch o wasa,naeth yn ysgol y I of a, ac wedi dysgu peth yn mhob galweaigoeth. Gyd-lowyr hoff, plant y perygl- on mawrion, fy nghais atoch yw eieh help i ddyfod a hyn o ffrwyth fy llafur drwy'r wasg. Gan fod cymaint o symud wedi bod er pjin anfonwyd at,-if o'r blaen, bydded i chwi oil anfon eich henwau eto i'r cyhoeddwr-Daniel Davies, Printer, Treorci. D. WEEKS.
" BLÃCKJVELL" A FFYNON TAF.
BLÃCKJVELL" A FFYNON TAF. MR. GOL.,—Y mae yma rai yn fy nghy- huddo i o fod yn awdwr hanes y cyfarfod yn Nhabor, Ffynon Taf, yr hwn ymddangosodd yn eich newyddiadur ychydig ya ol. Dy- munaf hysbysu nad myfi a'i hysgrifenodd, ac na wyddwn ddim am yr hanes nes i mi ei ddarllen yn y GWLADGARWR a charwn i chwi i gadarnhau gwirionedd yr hyn wyf yn ei draethu.—Yr eiddoch, B. JONES, Draper. [Tystiwn nad Mr. Jones oedd awdwr yr hanes.— GOL.] [Daeth i law lythyr oddiwrth ohebydd eilw ei hun Llwynog yn amheu cywirdeb adrodd- iad Blackwell," ond gan fody mater yn myned yn hen, fe faddeuir i ni am beidio cyhoeddi ychwaneg ar y pwnc.—GOL.]
OGOF ORLANDO.
OGOF ORLANDO. MR. GO L.Tegweh, onite, fyddai rhoddi rhyw awgrym i ddarllenwyr y GWLADGARWR yn mha ryw gwr or wlad y saif Ogof Orlando, gan fod eich gohebydd a'ch darllenwyr wedi cymdeithasu llawer ar faes y GWLADGARWR cyn hyn. Wei, ynte, i dori'r stori yn fyr, saif Ogof Orlando yn nghesail un o'r creigiau mawrion yna sydd i'w cael rhwng Hen Gareg Lwyd y Mynydd Du a Banau Brycheiniog. Fy unig gymdeithion ydyw'r ysgyfarnogod, gwyr y mynydd, ac ambell i ehedydd bychan. Fel hyn, mewn unigedd, yr wyf yn treulio fy nghetyn, heb wybod fawr am y byd a'i hel- yntion, oddigerth pan fyddaf yn myned ar neges i hen dref filwrol Aberlionddu, neu i dref boblogaidd a chyflym-gynyddol Aber- p cly tawe. Bu ni yn y lie olat ychydig amser yn ol, a mawr y rhyfeddodau a welais. Wedi gwneyd fel y dywed y Sais, business first and pleasure after," aethum am dro er gweled y dref. Wedi bod am beth amser, fel hwrdd mewn ffald, yn cerdded yn ol ac yn mlae^ cefais fy hun yn sefyll gyferbyn a siop lyfrau -tebyg i'ch siop lyfrau chwi, Mr. Llwyd, yn Aberdar yna. Wedi sefyll fel hyn am beth amser, yn edrych ar y dynion yn dylifo i fewn ac allan, penderfynais fyned i mewn, ac O! Mr. Gol., dyna le Yr oedd yno gan- oedd, os nad miloedd, o bob math o bapyrau. Cyn fy mod wedi cael amser braidd i edrych o gwmpas, dyma ddau hogyn difarf yn taro i fewn, ac yn mlaen at y counter, gan ofyn am y GWLADGARWR yna aethum inau yn mlaen at y counter, ac wedi cael y GWLADGARWR aethum allan i'r heol. Troais i fewn i westy yn yr ymyl yno er mwyn cael un cipolwg ar fy hen gyfaill. Wedi darllen nodion gwerth- fawr eich gohebydd galluog, Masnachdeith- iwr, yr erthygl arweiniol, llythyr y talentog Gohebydd Llundain, Gohebiaeth Lerpwl, yr Arsyllfa, a'r gwahanol ohebwyr rhy ami i'w henwi, troais at yr hysbysiadau eistedd- fodol. Gwelais er fy mawr lawenydd fod y cyfaill dihoced, Watcyn Wyn, wedi ei apwyntio i feirniadu yn eisteddfod y Cymrod- orion, Dowlais, y Nadolig nesaf. Teimiais ryw foddhad neillduol fod y giowr bach ath- rylithgar, eiddil o gorff, yn cael y fath sylw gan ei gydgenedl. Wedi troi ae ail edrych gwelais yr un enw eilwaith wedi ei a; wyntio I i feirniadu yn eisteddfod y Crwys. Yn mha le y mae y Crwys hwn nid wyf yn gwybod, ond os byth y deuaf i wybod byddaf yn sicr o dalu ymweliad a'r lie er mwyn cael cipdrem ar y liberal gentlemen sydd yn byw yno, ac o bawb ar bwyllgor eisteddfod y Crwys. Deg swllt o wobr am y bryddest oreu ar ol y bachgen dihoced, a'r clamp o athrylith, Tom Wedros Evans Deg swllt o wobr Dear me, onid yw peth fel hyn yn wastraff ar arian 0, chwi wyr y Crwys, pa beth a'ch cymhellodd i gychwyn y fath anturiaeth. Yn iach, syr, gan ddymuno pob llwyddiant i wyr y Crwys yn eu hanturiaeth bwysig.— Yr eiddoch, ORLANDO.
- MR. WILLIAM ABRAHAM (MABON)…
MR. WILLIAM ABRAHAM (MABON) A'R SLIDING SCALE. MR. GOL. Facts are stubborn things," felly y gwirionedd mewn cysylltiad a'r pwnc uchod. Addawodd Mabon ar g'oedd gwlad trwy gyfrwng newyddiadur, er's ychydig amser yn ol, y buasai yn ateb unrhyw gwest- iynaua ewyllysiwneugofyn iddo, os yn ei allu, ar yr amod fy mod yn rhoddi iddo fy nghyf- eiriad yn llawn. Cydsyriais a'r amod heb y nacad lleiaf; ond pan anfonais ato lythyr yr ail waith yn cynwys dim ond tri gofyniad a chais cyfreithlon, gwrthododd eu hateb. Ai dyma beth yw cyflawni adduned I Fe gaiff y darllenydd farnu. Ond eto, Mr. Mabon, ni ddarfu i chwi foddloni ar wrthod ateb yn unig, eithr darfu i chwi daflu iminu- ations annheilwng o ddyn o'ch safle chwi ar fy mherson, am feiddio amddiffyn yr hyn ag wyf wedi eich herio i'w wrthbrofi Dichon mai nid anmhriodol yn y fan hon fyddai gosod o flaen y darllenydd y cwestiynau crybwylledig, yn Dghyd a'i ateb yntau, fel ag i roddi chwareuteg i'r pwnc ar fwrdd y cyhoedd. Dyma i chwi y du a'r gwyn :— 1. Ai nid yr un egwyddor oedd i reoleiddio y gostyngiad yn Group No. 2 a'r ddau Group arall, sef gostwng yn ol y safon ? 2. A chaniatau y buasech wedi ein gostwng yn ol y safon, fel ag oedd y dyfarniad wedi ei barotoi, ac fel y cafodd y ddau Group arall, I pa faint fuasai y general rate o ostyngiad yn Group No. 2 ? 3. Ai nid yn ngoleuni y dyfarniad dydd- iedig Rhagfyr 12fed, 1875. yr oedd y docu- ment dyddiedig Chwefror 12fed, 1376, i gael ei gyfansoddi, sef i nodi allan y gweitlifeydd yn mhob Group, a'r gostyngiad oedd i'r gwahanol Groups hyn yn ol safon y dyfarn- iad ] Dyna i chwi y cwestiynau, a dyma i chwi beth gefais mewn atebiad :— '• Syr,—Wedi i mi ddweyd wrthych o'r blaen na.d oeduwn yn bresenol ar y Bwrdd y dydd y gwnaed yr hyn yr achwynW-ch chwi arno, yr wyf yn ystyried eich bod yn 1flyned yn rhy bell wrth ofyn fy ntarn bersonol i arno. v Mae y defnydd a wnaethoch o'm liat- ebion blaenorol yn profi ar unwaith mai ym- ladd a. r Bwrdd yw eich amcan felly, teg yw i chwi ffeindio eieh ammunition eich hun." Yn awr, ddarllenydd, a ces rhywbeth yn insrdtmg yn fy gofyniadau i, yn cyfiawnhaa yr atebiad swrth ac anfoneddigaidd uchodl Neu a ydwyf wedi gwneyd unrhyw gam ag ef wrth ymdrin a'r pwnc mewn llythyrau blaen- orol I Os do, paharn na wna amddiffyn ei hun ? Gwn y cydnebydd pob dyn o berchen synwyr cyffredin fy mod oddiar y dechrett wedi mabwysiadu llwybr cymedrol, ac nid wyf wedi dweycl dim heb ei brofi felly, yr wyf yu tafiu y Hysnafedd hwn yn ol iddo gyda'r dirmyg mwyaf. Ond, yn gyntaf, gad- ewch i ni ddadansoddi yr atebiad, fel y cawn weled ei gynwysiad yn ei liw a'i lun priodoL Cwyna fy mod yn gofyn ei farn bersonol ef, gan nad oedd ef ar y Bwrdd y diwrnod y gwnaed yr hyn yr achwynaf arno. Yn awr, nid oes a fyno yr uchod o gwbl 4'r cwestiyn- au perthynol i'r pwnc. Nid wyf wedi ceiaia am eich barn bersonol ar ddim atebion a "Ië," neu "Nage," fuasai yn boddloni fy nghais. Eto, Mabon, beth sydd a fyno eich absenoldeb o'r Bwrdd y diwrnod hwnw a'r cwestiynau uchod ? A oeddech yn credu fy mod yn ddigon dall i adael hyn i fyn'd heibio yn ddisylw i Ond a chaniatau fod a fyno hyny a'r cwestiwn, oni ddarfu i chwi gyd- synio a'r hyn a wnaethpwyd ac oni ddywed- asoch nad oeddech, er eich absenoldeb ajit ysgoi dim o'r cyfrifoldeb ? U," meddai Mabon, yr ydych yn myned yn rhy bell." Ydwyf, mae yn bur debyg, i'ch boddhau chwi. Os nad oedd y crys yn lan, gwell fuasai i chwi beidio bod mor barol i dynu ymaith y got. Rhy bell, yn wir! os yw eich achos yn ddyogel, a chwithau yr ochr dde i'r berth, pa achos i chwi ofni i mi fyned yn rhy beil ? Mae gwirionedd o'm tu i, ac nid oes arnaf ofn eich cyfarfod wyneb yn wyneb pryd y mynoch i amddiffyn fy achos fy hun a'm cydweithwyr. Eto, yr ydych yn fy nghyhuddo mai fy amcan yw "ymladd a'r Bwrdd. Pa le yr ydych wedi cael sail i'ch cyhuddiad, Mabon ? Dywedwch mai y defnydd wnaethum o'ch llythyr blaenorol oedd yn profi hyny. Wei yn awr, ynte, ni wnes ddim ond ei gyhoeddi ac os oedd cyhoeddi y llythyr hwnw yn ymladd a'r Bwrdd," yna mae y gwirionedd, sef eich geiriau chwi eich hun, yn troi yn arch-elyn i'r Bwrdd drwy ymladd ag ef. Nid wyf yn ystyried, gan mai y gwirionedd sydd genyf yn gyfrwng i ymladd a'ch gweithred- oedd ar y Bwrdd, fod eich cyhuddiad yn un sarhad arnaf, eithr yn hytrach anrhydedd. Teimlaf yn falch ac yn galonog i wrthwynebu sathriiid deddfau cyfiawnder a gwirionedd. Fe fyn cyfiawder a gwirionedd wthio eu hun- ain yn mlaen gydag amser er pob gwrthwyn- ebiad. Nid a'r Bwrdd fel sefydlLd y mae » fynwyf o gwbl, eithr a gweithrediadau pwyll- gor y cyfryw Fwrdd, pa rai, fel y gwyddoch 1 yn eithaf da eich hun, sydd wedi gwneyd cam dirfawr a ni mewn amryw betluiu. Y mae y Bwrdd, fel sefydliad, yn un ag y gwnaf bob amser ei bleidio. Nid ary Bwrdd y mae y baj, eithr ar y sawl sydd yn eiatedd arno. Eto, un gair cyn terfynu. Dywedwch mai teg y w i mi ffeindio fy ammunition fy hun. Onid wyf wedi talu fy rhan am yr ammuni- tion sydd yn eich meddiant chwi ? Gan liyny, onid oes genyf hawl gyfreithlon i ofyn i chwi am dauo ? Oes a'ch anfoneddio-eidd- rwydd chwi yw gwrthod ei roddi i mi. ° Y ni yw r erchenogion yr hyn sydd yn eich medd- iant, ac y mae rheswm yn dweyd fod hawl genym i gael gwybod yr holl gyfrinach. Ai ein gweision ni, neu ynte ein meistri ni ydych chwi yn ystyried eich hunain, Mabon'r Pan fyddo yr achos yn dda, syr, ni raid ofni ategu y cyfryw yn gyhoeddus a gwyneb- agored, ond pan fyddo yr achos yn bwdr rhaid gwneuthur pob ymdrech i ysgoi cy- hoeddusrvvydd. Dim rhagor o siarad. A ydych chwi yn barod ac yn foddlon, Mabon i gyfarfod pwyllgor gweithiol o'r gwahanol weithfeydd amgylchedig i ymdrin a'r pwnc ? Yii awr am dani. Byddwch gystal ag ateb, hwn hyd hyny, gorphwysaf yr eiddoch, Derri. JOHN LEWIS. [Rhwystrwyd ni gan brinder gofod i gyhoeddi y llythyr hwn yn gynt.-GOL.]
DEWCH I'R WYL.
DEWCH I'R WYL. MR. GOL —Y mae awydd yn fy nghaloa i wahodd y byd cerddorol i'r wyl fawr fydd yn Aberdar dydd Nadolig a thranoeth. Bydd y canu y fath na fu erioed ei well yn. Nghymru lan gwlad y gan." Eisteddfodau sy'n lluosog Trwy bob sir yn Nghymru enwog: Lie bydd beiidd a gwych lenorion, Yn cydwledda a'r cerddorion. Yr hwyl bena' fydd yn Nghymru, Y Nadolig, am eleni, Geir yn Aberdar mi wiriaf, Gan gerddorion ardderchocaf. Y inae'r Cor Undebol hoewaidd, Yn par'toi rhy w wledd seraphaidd; Gwnant goginio'r sypiau blasus, g & Y danteithion mwyaf chwaethus. Bydd Rees Evans a'i arweinffon, Yn eu harwain yn llawn swyjnon, Fel Caradog, enwog wron, Yn nghorawdau dyrus "Samson." [