Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
10 erthygl ar y dudalen hon
GRUFFYDD LLEWELYN:
GRUFFYDD LLEWELYN: N OF EL. PENOD II. Oadawsom Wil a'i briod yn y benod ddi- weddaf wedi cyrhaedd ty ei dad. Pan y deffrodd, teimlai rhywfodd yn rhyfedd iawn. Yr oedd rhyw selai anarferol yn ei ben, ac nid rhyw iach iawn y teimlai ei hun trwyddo oil. Nid gwiw ydoedd siarad am weithio y diwrnod hwnw, teimlai ei hun yn rhy anhwylus, so hefyd yr oedd dranoeth o'i briodas; o ganlyniad, pender- fynodd aros gartref. Tua deg o'r gloch, daeth Bili o'r Aber tuag yno, ae wrth iddvnt siarad, achwynodd Wil rhyw boen dirfawr yn ei ben Deallodd Bili yn fuan yr achss o'i glefyd, a chynghorodd ef i ddyfod gydag ef i gael "peint er mwyn gwella," lie yr oedd lluaws wedi crynhoi ar y un neges; a gellid meddwl wrth weled y colofnau mwg a esgynai yn barhaus o'r pibau" fod yno waith haiarn mawr yn mvued yn mlaen. \n mhen yehydig gotynwyd i Wil i roddi can, so wedi hir gymhell. cydsyniodd. Nis gwn pa beth oedd testyn na Ilatur y gan a ganodd, ond yr oedd yn boddhau y-ewmni gymaint fel y syhvod un lied ffraeth ar ei dafod fod Wil yn gwella ar.ol cael gwraig. Yfwyd trwy y dydd a liawer o'r nos hefyd, nes oedd Wilyn "feddw tan." Nis gwyddom pa f dd na pha ddull y cyrhaeddodd gartref, rhagor nag idd ei ymddygiad dynu dagrau lawer o ly gaid- yr hen wr ei dad. 1* Er mwyn i ni gael prysuro yn mlaen, fel ag y bydd yr awdwyr mawr yn dweyd, ymadawodd Wil a thy ei dad er mwyn myned i fyw i dy ei hunan. Yn mhen tua blwyddyn, anrhegwyd ef ag etifeddes. Ym- ddaugosai fel pe byddai gofalon teuluaidd wedi enill ei holl feddwl yn awr, ac yr oedd ei hen gyfeillion yn dweyd ei fod wedi myned yn rhy gybyddlyd i ddim wedi priodi. Gwir ei fod yn yfed ambell i beint, ac yn treulio llawer awr gyda hwynt, ond yr oedd ad-dyniad at ei gartref mor fawr fel yr elai yn gynar tua thref; ond y mae dylanwad hen gyfeillion mor fawr ar eu gilydd nes y maent yn tynu eu gilydd yn fynych i ddilyn yr un llwybrau, felly y bu gyda Wil, ac o'r diwedd, llwyddasant i'w ddenu i dreulio llawer noswaith gyda hwynt i ymbleseru ac i yfed hvd nes y byddai yn hwyr iawn. Er nad oedd Wil wedi ym- ollwng i yfed yn drwm iawn, eto, yr oedd ad-dyniad at y dafarn yn myned yn gryf- ach, gryfaeh o hyd ar Wil. Yn mhen tua dwy flynedd wedi eu priodas, ganwyd eu hail blentyn, pa un ydoedd fachgen, ac a enwyd Gruffydd. Waeth', waeth yr oedd Wil yn myned o hyd; yr oedd yn llithro megys yn ddiarwybod iddo ei hun gyda'r 1lifeiriant-annghymedroldeb. Yr oedd yn awr wedi myned cynddrwg fel yr esgeulusai ei waith yn hollol, ac o'r diwedd blinodd amynedd ei feistr a throdd ef ymaith o'i wasanaeth. Gofidiai Elizabeth yn fawr am ymddygiad Wil; yr oedd yn awr yn ddychryn i'w weled yn dyfod i'r ty, a mynych iawn y caffai hi brofi pwysau ei diwrn a'i droed. Y fath gyfnewidiad y mae y ddiod yn ei wneyd yn ymddygiad y dyn. Bu amser ar Wil pan mai prin y gallai oddef i'r awel gyffwrdd a gwisg ei wraig, oblegyd haner addolai hi; ond yn awr, y mae yn nod i'w ddialedd am bob peth. Trwy eu cynilrwydd yr oedd rhieni Wil wedi sefyll ychydig ngeiniau o bunau, pa rai, ar eu marwolaetb, a ddaeth i fedd- iant Wil, fel eu hetifedd. Ni orphwysodd ef nes gwario y rhai hyn bob ceiniog yn y dafarn am bethaa gwaeth na phe na fuasai yn cael dim am danynt. Pwy all ddar- lunio teimladau ei wraig ofidus wrth ei ddysgwyl adref trwy y nosweithiau hir- feithion o'r dafarn. Yn nyfnder y nos gellid gweled ar yr heol gerllaw yr eglwys ddynes ieuanc, deneu, welw, synedig a thlawd, yr hon nad yw yn neb llai nag Elizabeth, gwraig Wil. Y mae newydd redeg oli thy, yn yr hwn yr oedd wedi bod yn eistedd am oriau mewn unigedd, yn swn tic yr awrlais, tra y cysgai ei dau- blentyn bychan yn dawel mewn cryd ger- llaw, yn dysgwyl dyfodiad ei phriod afrad- Ion o'r dafarn ac o'r diwedd, tua'r boreu, gwelai ef yn dyfod a'i olwg yn sarug, a'i eiriau fel brath eleddyf, ac ond odid na ddilynid ei eiriau wrth ei briod gan ambell hergwd cas, neu darawiad brwnt. O'r diwedd, y mae arwyddion fod nerth ac iechyd ei briod yn dadfeilio, ac wrth bob ymddangosiad tori ei chalon y mae. Dyna hi unwaith yn wrthddrych hoffder a sylw pawb o ddynion ieuainc y plwyf, a phawb yn.edrych gyda gwen siriol arni; gobeith- ion fyrdd yn ty wynu o'i blaen, a'i hundeb priodasol yn addaw yn dda iddi; ond och! y mae eyfeillion yn lleihau ac yn cilio pan y mae sefyllfa pethau yn syrthio i iselder. O'r diwedd, daeth angeu i roddi terfyn ar ei holl ofidiau. Dyna hi-un o brydferth- ion y lie, golwg yr hon a swynai bawb i'w charu, wedi marw-wedi marw o doriad calon. Ocheneidiau tor ei chalon Sydd yn mrig yr yw hiraethlon, 1 Uwchben ei bedd. Cyn hir dilynwyd hi i'w gwely oer a llaith gan ei hunig ferch. Nid oedd bellach ar ol ond Gruffydd, yr hwn. nid oedd uwchlaw dwy flwydd oed. Ni effeithiodd colli ei wraig ar Wil, ni ddaeth ddim yn well, ond gwaethygai bob dydd. Er nad yw y gadair nesaf ir tan yn cael ei rhoddi iddo yn awr yn y dafarn, fel cynt, ac er nad yw gwenau gwraig y dafarn mor serchog ag oedd iddo, eto, yn y dafarn y mynai fod. Un noswaith, pan oedd yn Iled feddw, dygwyddodd iddo gweryla ag un o'i gyd- ddiotwyr, nes aeth y ffrae yn ymladdfa; ond yn fuan, rhwystrwyd yr ymladdfa, a throwyd ef allan o'r dafarn gan wr y ty, fel aflonyddwr ar heddwch y cwmni. Teimlodd Wil ei fod wedi cael ei sarhau, a phenderfynodd ymddial ei gam, ac yn llawn o lid a malais cychwynodd ymaith oddiwrth y ty. Yn mhen rai oriad ar ei ol, gellid canfod gwr yn dyfod i lawr i'r heol, pa un oedd yn dwyn prawf amlwg ei fod ormod yn nghwmpeini merch Syr John. Pan yn cyrhaedd lie unig a thywyll a elwir Castell y Nos, dyna ddyn yn neidio allan o'i loches yn yr hea Gastell, lie yr oedd wedi bod yn cynllwyn am oriau, ac yn cerdded ar ol y meddwyn ao yn codi ei fraich i fyny gan ei daro a rhywbeth, ac mewn eiliad cwympodd y meddwyn i lawr fel marw, a dyna y cwbl drosodd Rhed- odd y dyn a'i tarawodd ymaith mor gynted ag y caniatiiai ei draed iddo i fyned. Cyffrowyd plwyf Llanfabon dranoeth drwy- ddo gan y newydd eu bod wedi cael dyn wedi ei ladd ar Heol yr Eglwys, yn ymyl Castell y Nos. Nid yn hir y bu yr holl blwyf cyn crynhoi yno, a deallwyd mai Daniel, y teiliwr, oedd y llofruddiedig, gyda pha un y bu Wil yn cweryla ac yn ymladd ag ef y noson cyn hyny. Wrth droi y corff, gwelwyd mai achos ei farw- olaeth ydeedd effeithiau ergyd a gafodd gan rywbeth yn ei wegil. Wrth edrych o amgylch canfyddwyd cadach llogell yn y berth yn ymyl y corff, ac wrth ei chodi i fyny cafwyd fod careg fawr wedi cael ei chylymu ynddi, ac o ba un, wrth bob tebyg, y cyflawnodd 'y llofradd y weithred ofnadwy. AdDabyddwyd y cadach yn union gan rywrai fel eiddo Wil o'r Felin Fach. Disgynodd drwgdybiaeth ar Wil, a chyn haner dydd y diwrnod hwnw, yr oedd yn ddyogel o fewn i lwydfuriau carchard^ y sir, yn nhref Caerdaf. Ar y trengholiad ar y corff daeth y rheithwyr i'r penderfyn- iad fod Daniel Williams, wedi cael ei lof- ruddio gan William Llewelyn, o'r Felin Fach, ac am ba weithred y traddododd y trengholydd ef i sefyll ei brawf yn mrawd- lys y sir. Ni fyddai yn un budd na dyben i ni i adrodd yr holl amgylchiadau o'r pryd y trosglwyddwyd Wil i sefyll ei brawf hyd y brawdlys, nac hefyd i adrodd hanes ei brawf. Digon yw dweyd i'r rheithwyr ei gael yn euog, ac o ganlyniad, cyhoedd- odd y barnwr ddedfryd lymaf y gyfraith arno, sef y byddai iddo gael ei grogi, ac ni addawodd un gobaith am estyniad ein- ioes. Cariwyd y ddedfryd allan i weith- rediad yn mhen oddeutu mis. Ymddangosai Wil ei fod yn ystyried ei sefyllfa dorcalonus, ond pa fodd yr ymdarawodd, Duw yn unig a wyr, ni pherthyn i ni fyned i'r dyfodol a'r tragywyddol, y tuhwnt i gauadleni amser. (l'w barhau).
Masnach yr Haiarn a'r Glo.
Masnach yr Haiarn a'r Glo. Wrth daflu golwg gyffredinol dros fasnacb glo a haiarn gwahanol ranau y byd, yr ydym yn gweled yn eglur fod rhai lleoedd yn nghanol y marweidd-dra a'r cyfyngder mwyaf adfydus. Yn FFRAINC, mae masnaeh y glo yn parhau yn hynod- farwaidd, yn gymaint ag nad oes gal wad am. dano at y gweithfeydd. Mae hefyd hin dyner y gauaf sydd ar fyned heibio yn achosi fod treuliad glo at wasanaeth tai yn hynod farwaidd. Yn ngwyneb yr amgylch- iadau hyn, mae y stoc yn dechreu myned yn fawr a rhwystrus, a'r prisoedd yn myned i lawr. Yehydig yw y cais hefyd am haiarn. Yr oedd y swn, yn marchnad ddiweddaf yr haiarn yn Paris, yn dyfod yn fwy go- beithiol; ond nid oes yr un arddrych o godiad buan yn y prisoedd. Dywedir fod cwmni yn St. Dizier wedi derbyn archeb am lafnau dur at wasanaeth y Llynges Ffrengig am lip. 4s. y dunell; a dywedir fod gweithfeydd Creusot wedi cytuno i gyflenwi Eastern of France Railway Co. a tyres am bum' mlynedd am lip. 12s. y dunell. Yn BELGIUM mae masnach yr haiarn yn hynod dawel. Yr oil a wneir sydd yn cael ei wneyd ar raddfa fechan. Archebion byehain am haiarn gorphen-wneuthurol, reiliau, llafn- au, ac haiarn bwrw. Mae masnach y glo yn hynod farwaidd. Ymdrech mawr gan y masnaeh wyr i gadw y prisoedd i lawr. Yn GERMANI mae pethau mewn sefyllfa tebyg i fanau fereill. Bu cyfarfod pwysig o berchenogion gweithfeydd glo, eyfarwyddwyr reilffyrdd, ac ereill, yn Hamburg, wythnos yn ol. Prif ameany cyfarfod oedd penderfynu ar ryw fath o gyfundrefn unol ar lwytho glo, yr hon na fuasai i gael ei mabwysiadu gan borthladdoedd Germanaidd. Mae masnach y glo a'r golosglo yn lied farwaidd yn Berlin. Mae y Westphalian a'r Silesian Smelting Coke o 22s. i 24s. y dunell; golosglo o Loegr yn 28s. y dunell yn Ham- burg; glo o byllau Westphalia o 13s. i 14s. y dunell; etc, at forgcs, 15s; nwylo, 14s. 6e. y dunell. Mae masnach glo Aws- tria yn hynod lipa. Yn LLOEGR mae masnaeh y "glo a'r haiarn yn aros yr un-hynod lipa yn mhob lie. Mae y pryn- wyr am dynu y prisoedd i lawr i raddfa iselach nag y maent eisoes. Marwaidd yw masnach y glo yn Cleveland, ond y mae cryn fywiogrwydd yn Northumberland. Mae masnach glo gorllewinbarth Cumber- land mewn gwaeth sefyllfa yn bresenol nag y mae wedi bod er's amser maith. Nid yw y glofeydd yn gweithio ond megys dau neu dri diwrnod yr wythnos; rhai yn segur am dri a phedwar diwrnod yn olynol. Haiarn gorphen-wneuthurol yn farwaidd. Gweithwyr reiliau dur mewn llawn ffrwst. Os oes dim, mae llai o gais nag a fu am lo trwy holl sir Lancaster, a'r prisoedd, os nad ydynt yn is, ydynt fychain. Nid oes nemawr i ddim yn cael ei wneyd yn mas- nach yr haiara. Mae steady business yn parhau yn rhanbarth ddeheuol sir Gaer- efrog. Nid yw nifer y gweithwyr a weith- iant mor Iluosog a chynt. Cais lied dda yma am lo tai, a'r swm arferol yn cael ei anfon i'r brifddinas, ond fod y prisoedd yn isel. Nid oes yr un cyfnewidiad wedi cy- meryd lie yn sefyllfa masnaeh glo a haiarn sir Derby. Fel rheol, marweidd-dra sydd yn parhau; yr un modd y mae yn Radstock, Forest of Dean, a Mansfield, a chylchoedd Bryste a Gwlad yr Haf. Yn sir AMWYTHIG A GOGLEDD CYMRU nid oes dim gwelliant yn masnach y glo i'w adrodd, ond yn hytrach i'r gwrthwyneb; mae y cais am agerlo yn amrywiog, ond yn parhau yn debyg ag yn yr wythnosau sydd wedi myned heibio. Y prisoedd isel yn awr yn sefydlog. Nwylo yn lied ddi- alw am dano. Yr un modd mae masnach yr haiarn, er fod rhyw arwyddion fod ad- fywiad i gymeryd lie mewn amser i ddyfod. Yn rhanbarth CASNEWYDD-AR-WYSG nid oes yn bresenol un arwyddion am ad- fywiad pellach yn masnach yr haiarn. Mae y cais am reiliau haiarn yn hynod farwaidd y dyddiau hyn; gellir dweyd yr un peth am fariau haiarn, dim archebion, neu beth bynag ychydig ohonynt sydd wedi dyfod i law yn y rhanbarth hwn. Mae y sylw a delir i fasnach y dur yn cynyddu yn mysg meistri gweithfeydd haiarn, ac ymae gweith- feydd newydd at weithio dur yn cael eu gwneyd yn Blaenafon. Mae allforiad haiarn wedi lleihau yma yr wythnos ddiweddaf. Yn ystod yr wythnos allforiwyd oddiyma mewn 10 o agerlongau a 14 o hwyl-longau, 12,132 o dunelli o lo, a 860 o dunelli o haiarn a dur. Mae yn ymddangos fod mwy o waith yn cael ei wneyd yn y gweith- feydd alean sydd yn gweithio yn bresenol. Mae masnach glo y rhanbarth, i raddau, yn fwy bywiog, ond, ysywaeth, .nid oes dim codiad yn y prisoedd, a hyny yw y prif ofid. Cais gweddol dda am agerlo, ond hynod lipa yw y cais am lo at wasan- aeth tai. Mae yn y rhanbarth hwn new- yddioa cysiirlawn yn cael eu taenu am y Blaina a Nantyglo. Dywedir fod Mri. J. Lancaster a'u Cyf. wedi gwneyd trefniadau a'r hen gwmni am brydles ar lofeydd y Blaina, a hefyd eu bod yn cydymddyddan am brydles ar y ffwrneisi blast. Yn wir, mae y pethau hyn yn newyddion da i'r rhan hon o'r rhanbarth, gan fod yma galedi mawr yn bodoli yn bresenol. Mae yr oil o lofeydd y cwmni yn awr wedi eu rhentu, a bydd symiau mawrion o gyfalaf newydd i'w adrodd am Tredegar, Sirhowy, a Phen- ycae. Yn RHYMNI nid yw y marweidd-dra masnachol hyd yn hyn wedi cyrhaedd ei eithafnod, yn neill- duol gyda golwg ar weithio haiarn. Mae gan lofeydd gweithiau Rymni archeb am 900 o-dunelli o lo. Braidd y bydd yr unig un sydd yn gweithio o'r melinau reiliau i barhau felly am wythnos yn ychwaneg, gan fod yr archeb olaf ar y llyfrau yn awr wedi eu gweithio. Yn MERTHYB TYDFIL mae cryn bryder yn awr yn mherthynas i haiarn-frenin y Gy-arthfa, yr hwn sydd wedi cychwyn tua Llundain, er ymgomio a'i feddyg, ond methwyd a'i gymeryd yn mhellach na'r Great Western Station Hotel, Paddington, lie y mae yn gorwedd mewn agwedd wael. Mae masnaeh yn parhau yn fywiog yn yr holl lofeydd. Mae bywyd newydd wedi dyfod i mewn i'r glofeydd hyn gan gytundebau a'r Llywodraeth sydd wedi eu cael yn Nghaerdydd i gyflenwi y llynges. Mae ymdrech ar droed er trefnu i adgychwyn masnach bariau haiarn yn y Plymouth, yr hwn ddosbarth oedd wedi ei droi er's bly- nyddau er gweithio reiliau. Deallir ygellid 3ael masnaeh weddol yn y gangen hon o weithio haiarn. Mae gweithfeydd dur Dowlais yn gweithio yn rheolaidd. Er yr olwg farwaidd sydd drwy y wlad y dydd- iau hyn, eto, credwyf nad yw y dydd yn mhell pan y dymchwelir Toriaeth; y rhoddir taw ar penny whistles Toriaidd ein cymy- dogaethau, ac y daw masnaeh i'w blagur eto dan Weinyddiaeth Ryddfrydol, fel yn y dyddiau gynt. Yn rhanbarth ABEBTAWE mae y fasnach gyffredinol yn parhau yr un wedd ag yn fy adroddiad diweddaf. All- foriwyd yr wythnos ddiweddaf 10,225 o dunelli o lo; 3,144 o dunelli o patent fuel; a 165 o dunelli o haiarn. Mae y gweith- feydd dur yn rhesymol o fywiog, ond nid yw y galwadau am y nwydd hwn yn cynyddu. Mae holl weithfeydd alean y rhanbarth yn weddol o fywiog. Mae un neu ddau o weithfeydd y patent fuel yn parhau hyd eto heb weithio diwrnod o waith, ac yn y lleill mae y stoc ar law yn cynyddu. Mae y cais am lo i'w allforio yn amrywio. Mae y porthladdoedd yn llawn o longau yn ymofyn llwythi o lo, ond nid yw y prisoedd am dano yn ddigon i ddwyn y draul o'i weithio. Mae yma wmbredd o fwn haiarn wedi dyfod i mewn dros y mor yn ystod yr wythnos ddiweddaf, yr hwn a anfonwyd i'r gwahanol weith- feydd yn rhanaumewnol y wlad. Yn TTGHAEBDYDD mae masnaeh y glo yn ymddangos yn wedd- ol fywiog am yr wythnos ddiweddaf, ac er fod y prisoedd yn parhau yn yr unrhyw iselder, y maent yn fwy sefydlog, ac mewn ychydig o achosion wedi dangos tueddrwydd ar i fyny. Mae rhai bargenion gweddol dda wedi eu derbyn yn ddiweddar, a dy- wedir fod rhagor i ddyfod. Mae cais rhesymol am agerlo, a huriau llongau i'w gludo i borthladdoedd Mor y Canoldir yoh- ydig yn well nag y buont. Araf yw gwerth- iant y patent fuel. Marwaidd yw masnaeh yr haiarn. Mae y gweithfeydd dur yn weddol dda, ag ystyried yr amser. Mae y gweithfeydd alean yn dangos bywiogrwydd cynyddol, ond nid oes yr un cyfnewidiad yn y prisoedd. Allforiwyd oddiyma yr wythnos ddiweddaf 95,516 o dunelli o lo 3,321 o dunelli o haiarn; a 1,796 opatent fuel, O'r haiarn aeth 1,091 o dunelli i Santos; 530 o dunelli i Bombay; 500 o dunelli i Gothenburg; 100 o dunelli i Matanzas; a 100 o dunelli i Antwerp. Masnachdeithiwr.
NEWYDDION CYMREIG.I
NEWYDDION CYMREIG. COR GWILYM CYNON. Dymunir hysbysu cantorion dyffryn Aber- dar, y rhai fwriadant ymullo a Chor Gwilym Cynon, ar gyfer y gystadleuaeth fod Genedlaethol Birkenhead, y cynelir ar- holiad (examination) o'r ymgeiswyr yn Lib- anus (hen gapel y Methodistiaid), Aberaman, nos Fawrth, y 5ed cyfisol, am haner awr wedi saith yr hwyr. Arholwyr Mri. Rd. Jones, Aberdar a Thomas Richards, Hirwain.
GLYN EBWY.
GLYN EBWY. Budd-gyngherdd.—Nos Fercher, Chwef. 20fed, cynaliwyd cyngherdd er budd i Evan Evans, glowr, yr hwn a gyfarfyddodd a damwain yn y gwaitb, ac yn analluog i ddilyn ei alwedigaeth am lawer o fisoedd, a chanddo deulu lluosog. Llywyddwyd gan Mr. D. Jarret, mill and forge manager. Arweinydd, Mr. T. Davies. Chwareuwyd ar y perdoneg gan Mr. H. Evans. Cyfeillydd, Mr. Wm. Richards. Cymerwyd rhan yn y cyngherdd gan Mrs. Williams, Miss J. Thomas, a Mri. I S'. T. Lewis, J. Williams (Llew Ebwy), B. Lewis, a chor dan arweiniad Mr. T. Lewis. Yn yr ail ran o'r cyngherdd perfformiwyd y Sevice of Song Christ the desire of all nations.' Y mae yn deilwng o sylw i'r gwaith hwn gael ei berfformio yn ardderchog gan y plant a'r cor yn gyffredinol, a chafodd yr arweinydd ganmoliaeth uchel gan y cadeirydd am ei ffyddlondeb a'i fedrusrwydd yn dysgu'r plant, a gosod y gwaith allan mor effeithiol. Wedi tala diolchgarwch i'r cadeirydd ac ereill yn y modd arferol, dygwyd y cyngherdd i der- fyjiiad. Hyderwn y bydd elw da i'w dros- glwyddo i'r brawd teilwng. DARiiiiENiADAU CEINIOG.-Nos Fawrth, Chwef. 19eg, cynaliodd yr EglwysWyr Cymreig yn y lie hwn eu darlleniadau ceiniog dan lyw- yddiaeth y Parch. J. "Williams (Glanmor). Cafwyd cyfarfod dyddorol dros ben. Can odd y ddwy Miss Foxall, Brynmawr; a Miss Beddoe, Glyn Ebwy, ac ereill, yn ardderchog. —Puntan.
LLANFABON.'
LLANFABON. Nos Fercher, yr 20fed cyfisol, cynaliwyd cyfarfod llenyddol yn Penuel, Nelson. Yr oedd dysgwyliad a brwdfrydedd neillduol yn cael ei deimlo yn ei gylch gan ieuenctyd y gymydogaeth o bob enwad-yn fwy felly nag sydd wedi bod mewn cysylltiad ag eistedd- fodau ar raddfa'lawer yn eangach. Llywydd- wyd gan y Parch. W: Jones. Beirniad y canu, Mr. Jones (Eosydd Mynych); y traeth- odau, yr areithio, &c., Mr. D. Morgan (D. ap Gwilym). Ni chafodd Ap Gwilym lawer iawn o waith beirniadu, gan nad oedd ond tri thraethawd yn y gystadleuaeth ond cafwyd areithio a chanu campus. Dywedai yr Eosydd—a chredwn ei fod yn dweyd y gwir—-na chlywodd gystal canu gan blant erioed. Yr oedd yntan yn gwneyd sylwadau byr, eglur, a phwrpasol ar bob un ohonynt. Er nad yw yr Eosydd yn byw yn y gymydog- aeth hon yn bresenol, yma y cafodd ei fagu ac y mae y ffaith ei fod wedi ei gyflogi genym i feirniadu mewn dau gyfarfod yn olynol yn. profi ein bod yn credu fod ynddo gymhwys- der i'r gwaith, ac ymddiried yn ei onest- rwydd. Parti o dan arweiniad Mr. Thomas Phillips enillodd ar y ddau brif ddarn, ac yr oedd eu canu y tuhwnt i'n dysgwyliadau.- Yn ddiamheu, pe byddai y dyn ieuanc hwn yn cael y manteision angenrheidiol, byddai yn sicr o wneyd ei nod yn y byd cerddorol fel datganwr a chwareuwr. Pe byddai i ddynion mwyaf dylanwadol y gymydogaeth ymuno â'u gilydd, a mabwysiadu y cynllun- goreu i weithredu, y mae rhoddi y manteis- ion hyny yn beth digon posibl. Gobeithiwn y gwelir y priodoldeb o hyn, a chredwn na siomir hwynt yn eu hamcanion.—Gwyliedydd.
EISTEDDFOD BIRKENHEAD.
EISTEDDFOD BIRKENHEAD. Da genym ddeall fod cor ardderchog wedi ei ffurfio er myned i gystjidlu i'r eisteddfod odidog uchod, o dan arweiniad medrus Gwilym Cynon. Bydd y sections canlynol yn. gwneyd i fyny y cor :-Hirwaun, prif gantor- ion Aberdar, Aberaman, a Mountain Ash. Gallesid cael sections ereill a fyddai yn fwy pellenig, ond mae yr arweinydd a'r pwyllgor yn barnu y byddai yn well cael y cantorion. mor agosed i'w gilydd ag sydd ddichonadwy. Felly, gobeithio na fydd i gantorion tuallan i'r manau enwasom anfoddloni i'n cynllun. Da genym ddeall fod Gwilym Cynon yn parhau i wella yn gyflym.o'r inflammation, yr hwn ddolur sydd wedi ei analluogi er's wyth- nosau bellach. Bydd yr arweinydd a'r cor yn barod i ddechreu ar eu gwaitth yn union. —Aberdariad.
ABERYSTWYTH.
ABERYSTWYTH. Nos Fawrth, Chwefror 19eg, cynaliwyd cyngherdd ardderchog yn Neuadd Ddirwestol y lie uchod, gan Dr. Parry, a chor yn rhifo dros ddau cant, o wahanol gapeli y dref, yn cael ei gynorthwy gan ei efrydwyr o'r coleg, .Y sef Misses Annie Williams, Gayney Griffiths, Jennie Price, Jennie Williams, Hannah Williams Mri. D. Howells (Gwynalaw), C. Davies (Alaw Meudwy), W. Davies, W. Powell, D. Davies (America), T. Evans (nid Abercynffig), B. Evans, a D. Parry, y rhai aethant drwy eu darnau yn deilwng o'u- hathraw galluog. Canodd y cor amryw ddarnau yn ardderchog. Yr oedd yr elw yn myned tuag at sefydlu ysgoloriaeth i Ieuan Gwyllt a Myriyddog. Yr oedd y neuadd yn llawn a chysurus.- Vivcwe.
DOWLAIS. '
DOWLAIS. Cyngherdd.—Cynaliwyd cyngherdd ar- dderchog yn Neuadd yr Odyddion, nos Iau: diweddaf, o dan nawdd brodyr Capel Ifor. Da genym allu dweyd fod y neuadd yn llawn, a hyny, efallai, oherwydd fod pris y tocynau yn anarferol o isel. Aethpwyd trwy y programme yn tra boddhaol. Datganodd ein cyd-drefwr ieuanc, Mr. D. Walters, y GAN newydd, "Bradwriaeth y Don ~(er cof am y serchog Mr. W. Hopkins), am y tro cyntaf yn Nowlais. Yr oedd ei cfdatganiad yn wir dda jn mhob teimlad rhagorol. Truerii ei lod yn gwneyd peth cam a'i fam- iaitli. Cafodd y gan dderbyniad brwdfrydig. Gwnaeth Mrs. Evans (Eos Cymru) ei gwaith yn dda iawn ar y cyfan. Cafodd Miss Rod- man dderbyniad groesawus credwn ei bod yn lied yswil. Diamheu mai prif atdyniad y cyngherdd oedd Mr. W. C. Williams, y comic singer o Ferthyr, ac yn siwr gwnaeth les mawr i gorff ambell i un sydd yn anarferol o chwerthin. Tra yr oedd ei ganeuon yn ddifyrus i'r pen, nid oedd ynddynt rith o anfoesoldeb. Yr oedd parti o wrywod yn gwasanaethu dan arweiniad Eos Myrddin. Datganwyd y "Tar Song" yn dda iawn, a chawsant encore. Yr oedd y Dowlais Volun- teer Band yn ei fanau goreu. Diangenrliaid yw canmol Mr. D. Bowen, y cyfeillydd, y mae ef yn ddigon adnabyddus gan eich dar- llenwyr. Y mae yn dda genym allu dweyd i'r gyngherdd droi yn llwyddiant mawr yn mhob ystyr. Nid ydym wedi cael y fath fwynhad er's amser, ac yn wir y mae cael tipyn o adloniant i'r meddwl yn nghanol amser tlawd a son am ryfeloedd yn Ilesiol iawn. MASNACH.—Y mae y gweithfeydd haiarn a glo yma yn cerdded yn lied gyson. Nid oes cymaint o son am stop trucks yma yn awr a chyn y gostyngiad o bump y cant. Y mae genym le i gredu fod y cwmni haiarn wedi derbyn llawer o archebion am reiliau. Y mae y glofeydd yn llawn iawn, dau a thri yn ami yn gweithio yn yr un talcen.-Gohebydd.
Y Pab Newydd.
Y Pab Newydd. Y mae cad air anffaeledigaeth wedi eu llanw eto yn mherson y Pab Leo XIII, yr hwn a etholwyd drwy fwyafrif o bleidleisiau. Tyn- odd Cardinal Bilio yn ol, a rhoddodd ei bleidwyr, naw mewn nifer eu pleidleisiau i Cardinal Pecci, yr hwn a etholwyd. Pan gyfrifwyd y pleidleisiau, ymgrymai yr holl gardinaliaid wrth draed y Pab etholedig. Yna aethpwyd trwy y seremoni a elwir Gweithred Ufudd-dod, yn nghapel Sixtine, a chusanodd yr holl gardinaliaid draed y Pab Newydd. Dywedai un newyddiadur fod y ballot gymerwyd yn y boreu yn dangos na chafodd Cardinal Pecci lawer o bleidleisiau, ond yn y prydnawn chwyddodd y nifer yn ddisymwyth, i 35, ac yna i 44, pan yr etholwyd ef. Derbynia y Pab newydd bellebron llon- gyfarchol o bob rhan o'r ddaear bron.. Mynegir y gwna y Pab ,hwn fabwysiada policy ei ragflaenydd. Hynod fel y mae y Butain Fawr yn llwyddo^ a hyn mewn oes a ymffrostia ei bod mor oleu.
[No title]
Y mae yn debyg fod Mr. Thorney Croft, gwneuthurwr y steam torpedo launches, wedi cael archeb oddiwrth y Llywodraeth am yr oil o'r torpedoes sydd ar ei law.