Y Gwladgarwr

Adsain XI. Awn am dro i Mountain Ash, a chawn -weled yno ddau ddyn y tybid y gellid ym- -ddiried ynddynt, yu c&el eu hanfon fel cen- adon i gynrychioli teimladau y trethdalwyr ond betli am dani, sut y bu ? A wnaethant hwy hyny ? 0 naddo; a'r unig reswm -dros beidio gwneyd hyny, yn ol yr hyn a eliir gasglu, ydyw fod y ddau gynrychiolydd yn rhy fawr ac yn meddwl gormod ohonynt eu hunain. Sicr ydyw y bydd trethdalwyr y Mount yn gwybod sut i weithredu yn y dyfodol. Yn fy myw nis gallaf weled pa le mae gan y Bwrdd J sgol hawl i lywodraethiad ysgolion dyddiol y Mountain Ash, gan fodyr 'ysgolion yn cael eu cynal yn hollol ar drauly trigolion a drigant yn y lie. Diau fod gan y ddau ITug-gyury«hioly dd a ddanfonwyd i'r pwyllgor etholiadol rcsymau digonol- dros yr hyn a wnaethant, ond ofnwyf mai gwan iawn ydynt, ys dywed pobl Gwlad Arfon. Gan nad'oedd genym un bvvriad i fanylu yn mhellach na dyferu gair wrth fyned hSibio, gadawn y mater, gan obeithio y cofiwch am y ddau gynrychiolydd. Gwelaf fod Huw Moris yn dal ati gyda'r Oriel, ac yn wir yn ddoniol a da, ac fel tal iddo wele bedair llinell iddo :— Huw "Moris, dyma.wron,-glocyv'i rin, Gloriana ein beirddion Cawr gwylaidd, cywir galon, Anvr bsirdd, Cymro i'r bon. Bid rh wng y doethion a theilyngdod y pedair llinell mewn cynghanedd a synwyr, ond mi wn gyrnaint a hyn, fod y testyn yn un 1 teil whg. Deallwyf fod Telyn Haran ar ddyfod allan o'rwasg, ac er mwyn difyrwch ymgymeraf a difynu ychydig o lineliau yma thraw o'r hyn a ystyriwyf yn wenith pur, yn ol fy marn i. Yn canlyn wele onglyn i ddechreu, a-gyfan- soddwyd !1n Dewi tra yn sefyll yn mynwent henafol Tre'fynwy, ar lan yr afon Wy :— Trymaidd ei rnuriau tramawr,—cnwd mawredd CYll dymorau liiwysgfawr; Lie anwyl i fardd a llenawr I huno ar fin yr Wy fawr. Gall bydd y craffus yn gweled bai am am fod y ddwy linell olaf yn wyth sill, ond beth am hyny gan fod y synwyr yn gyflawn a'r gynghanedd yn reolaidd. Awn yn mlaen -at lineliau rhyddion, lie nad yw y caeth hualau yn ymaflyd yn y mesurau ond eto rhaid wrth reel. Pe difynwn y trydydd penill yn y gan Gorweddle y Bardd, oblegyd .Y tlysineb a naturioldeb y llinellau :— 0 Gadeweli iddo orwedd yn unig, Heb fawredd na rhwysg yn ei gell, Heb iynor na blodau amryliw, Bydd dagrau cyfeillion yn well; Oddieithr roi careg fach arw yn anrheg, I nodi yr adeg gadawodd ei ffon, A clr.w-ch o lythrenau, D. Haran, ar hon. Gallasai Dewi osod mwy o gelfyddyd yn yr >'Uchod heb golli dim ar naturioldeb y llinellau ond ar y oyfan maent yn rhagorol, a cheir 'llawer o'u cyfl'elyb yn ngweithiau Dewi, yn neillduol felly ei delynegion. Mao Can y •Orwydryn yn dda, ac wele engraifft ohoni, = sef yr ail benill:— Nid cvfoeth yw sail y berthynas Sydd rhwiig y cyfoethog a'r tlawd, Diflauu wna cyfoeth daearol, Ond erys perthynas y cnawd Oes yiia Samaritan tyner Myri'd heibio, mae'r Lenaid. fel cynt, A minau bron liiarw'n yr oerfel, Am gwaed sydd yn teimlo y gwynt. "Gwn y cydnebydd fy hen gyfaill ei fod wedi -esgeuluso y gadwyn odl, yr hon sydd yn addurno pob barddoniaeth rydd, gan wneyd y cyfryw yn fwy darllenadwy. Bydd srenyf nodiadau pellach ar y Delyn wed'i y delo trwylaw yr argraffydd, hydhyny dymunaf i Dewi hedd a hawddfyd daearol, a gwlad well wedi myned trwy y glyn. Cotied y darllenydd uad wyf yn ysgrifenu fel beirn- 'iad, ond yn hytrach yn gwneyd er dyddordeb i mi fy hun, a. dichon i'r darllenydd hefyd. Nid oes genyf un meddwl am foddio pawb yn yr Adsain, am y credwyf fod hyny yn -anmhosibl. Mae Pontypridd yn un o'r llanerchau mwyaf hynod yn Morganwg mae y bobl yn lzlia-i hynod, a'r dygwyddiadau o amgylch y OY lie yn hynotach fyth. Adwaenwn y lie &r brodorion er's blynyddau bellach, a bydd -genym gryn lawer, 0 eeroli at y fangre fel -cartref beirdd a llenorion ag sydd yn arosol yn ac o amgylch y dref. Vr hjuiota? o liynou- ion y He a ddygwyddodd mewn tafarndy heb ~fod yn nepell o'r Bont, pan oedd y pastyn- fardd cenedlaethol yn brolio ei hun o flaen cyfeillion, a thafodi pawb fel creaduriaid heb ■fod nemawr uwchlaw eu moesau na mwnciod, aetli ei ddillad ar dan. Pan ar ganol y miri mawreddog a thanllyd, gv/aeddodd rhyw lane ieuanc o fardd fel y canlyn :— Wyled Gwent, noae y dent ar dan, hen edlych Anadla gyfiafan Y saitn draw, a'r baw yn ban, O'i ddillad a'dawdd allan. I Byudai yn llawer gwell i fardd ac athronydd, SFEL- efe, adael y GWLA.DCARWI! yn llonydd, oblegyd beth all y papyr a'i berchenog oddi- wrth syniadau y gohebwyr. Onid rhyddid bani a llafar ydyw arwyddair y wasg yn 2sghymru 1 0 ganlyniad, paham rhaid, i'r ^renirifardd hwn, mwy nag ereill, ysgyrnygu <lanedd I Myu dadogi ysgrifau J ulm Jones .ar gefn un o'i edmygwyr mwyaf trylwyr, pryd y dylai edrych i blith bechgyn y lapstone yn ardal y Fynweni. Gan dy fod fel Saul yn mlilitli y teulu barddol, paham riiaid i ti deimlo, cyhyd ag y byddot yn gallu edrych i lawr ar sorod ? Dyrchafa dy ben a bydd yn ddyn, A chwerthin ar y gethern flin, A cliofia nad oes ond ti dy hun Yn freninfardd Morganwg. Wedi meddwl am wneyd ychydig nodion ar Ysgol Gerddorol Alaw Ddu, ond rhaid gadael hyny yn awr, gan addaw i mi fy hun y cyfle o wneyd y tro nesaf. Mae y digrifwr John Jones, o Dalysarn, wedi marw yn ei fabandod, dim ond prin mis oed. Golwg egwan oedd arno dydd ei enedig- aeth, yn ol barn y prif-feddygon, fel nad oedd ond gobaith gwan iddo fyw yn hir. Dywedir nad oedd ei dad-bedydd wedi bod yn rhy ofalus ohono, ac iddo, yn ei wendid, roi cyffeiriau rhy gryiion iddo. Trigolion Talysarn y sydd Ar ol eu John yn teimlo'n brudd. Bvdded gwych pawb, medd yr eiddech— JOHN JONES.

BARDDONIAETH A BEIRDD. RHIF XII. Y mae ein sylwadau ar awen wedi ein bar wain i draethu ychydig ar frwdfrydedd bardd- onol. Dyvvedasom fod y bardd yn mhresen- oldeb natur yn cael ei gynhyrfu rhywbeth yn debyg i galon ieuanc pan y mae gwrthddrych anwyl gerllaw y mae calon y bardd mor eang yn ei theimladau fel, mewn gwirionedd, mai natur yw gwrthddrych ei serch. Y mae gweledigaethau allanol yn cyffroi pob teimlad o'i fewn, ac y mae ei galon yn myned dan bob amrywiaeth angerddol o fwynhad pan yn ngwydd pethau sydd yn hollol ddiswyn a di- ogoniant i lygaid a chalonau yr anysbrydol- edig. Y bardd yw gwir broffwyd a deong- ]ydd a datguddiwr natur. Efe yw disgybl 11 anwyl natur, ac iddo ef y disgyn y fraint o ysgrifenu Datguddiad" natur. Y mae efe a'i glust ar fron natur yn gwrando lioll gur- iadau ei chalon y mae efe yn agos i ba un y dangosir ei holl feddyliau-efe wyr ei holl gyfrinion Ond cofiwu, nid yw pob bardd fardd Nid yw pob cynghaneddwr fardd Nid yw pob odlwr fardd Nid tori llinellau at hyd yw barddoniaeth nid hyd dyn sydd yn ei wneyd yn broffwyd nac hyd ei broffwyd- oliaeth, ond gwirionedd o mewn, bywyd, a goleuni. Fel ag y gall corff fod heb fywyd, felly hefyd y gall "cyfansoddiad"-barddonol yn ol tyb y lluaws—-fod heb farddoniaeth. DywedAristoteles yn ei draethawd ar "Fardd- oniaeth" fod barddoniaeth yn eiddo y cyftrous dan deimlad-eiddo y manticon yw, medd yr athronydd craffus. Darllenir y gair gan rai yn manicon. Ystyr y gair manticon yw pro- ffwyd neu offeiriad manicon, gwallgof Pa. un o'r ddau air hyn ysgrifenodd efe ? Fe wel y darllenydd mor agos y mae proffwyd i wallgof yn y Groeg Dim ond < sydd yn rhwystr. Gahvai ein hynafiaid, yn fynych, y bardd wrth yr un enw a phroffwyd ac offeir- iad y mae un o feirdd mwyaf ein byd wedi gweled ei ffordd yn rhydd i gymharu y bardd a'r gwAlIgofddyn Fe driniwn ni eto hyn- yma i foddlonrwydd yn ei le ei hun. Credwn ni y gellir cymeryd manticon (offeiriad) a manicon (gwallgof) yn nhraethawd Aristo- teles yn cynwys gwirionedd mawr. Great minds are akin to madness," medd hen air I Seisnig. How nigh to frenzy do these poets speak," medd y bardd. Y rheswm yn ddiau am alw yr offeiriad a r bardd wrth yr un enw yw fod y ddau yn cael eu cynhyrfu gan ryw gyffroad oddi mewn. Rhydd Virgil ddesgritiad awgrymiadol o'r offeiriades pan oedd Apollo yn ei meddianu. Newidiodd ei hwyneb a'i lliw, ymchwyddai ei mynwes gan y cyffro o'i mewn (rabie), ym- ddangosai yn fwy, a siaradai eiriau nid dynol yn herwydd ei bod wedi ei hysbrydoli gan y duw. Digon tebyg fod Aristoteles a'i feddwl ar rywbeth o'r fath pan yn dweyd fod bardd- oniaeth yn eiddo y manticon. Y mae y des- grifiad uchod yn cynwys hanfodion gwir fardd, sef brwdfrydedd yn y galon yn ngwydd natur, ymddangosiad o hunan-ragoriaeth wrth ei desgrifio, a thraethiad meddyliau a theiml- au nid dynol, sef uwchlaw amgyftredion y llu- aws anysbrydoledig Yr oedd beirdd Groeg a Rhufain yn edrych ar frwdfrydedd bardd- oniaeth fel nerth a bywyd-, yn herwydd hyn cymhellent yr awen i'w hysbrydoli yn nghy- chwyniad eu cyfansoddiadau a chan fod beirdd yn amrywio yn natur eu Hawen, galwai pob un ar ei Awen neilldnedig ei hun, dan eaw addas i'w thuedd, yr hyn fu dech- reuad naw merch Iau," Edrychent ar y ddawn o farddoni fel ysbryd o'n mewn yn eu meddianu a'u cynhyrfu—yn deffroi eu serch- iudau a goleuo.eu meddyliau. Ni wnant." ebe Plato, "yr hyn a wnant trwy ddoethineb neu wybodaeth, ond trwy frwdfrydedd ys- brydol Y11 yr un modd a'r proffwydi." Dywed Cicero yn ei araeth yn amddiffyn y bardd Areliia fod barddoniaeth yn gynyrch cyftroad mewnol egnion y meddwl, fel pe bai yn cael ei ysbrydoii gan ryw ysbryd dwyfol. Dywed- odd Ennins hybarch fod y beirdd yn gysegr- edig (sancios); yn ddiau yn herwydd fod y bardd, yn ol ei dyb ef, yn ysbrydoledig. Dy- wed Ovid fod y duw (Apollo) ynddo, a thrwy ei ddylanwad yr elai i hwyl Est Deus in nobis, agitante calescimus illo. Gallasai Ovid ddweyd liyna ohepvydd o bob bardd efe yw bardd brwdfrydedd. Cynwysa un o'i Tristia" fwy o deimlad nag awdlau y Cymry efo'u gilydd. Y mae ei deimlad yn dylifo fel mor cynhyrfus ar hyd ei dudalenau, yn llawn gofid, a hiraeth, ac ymbil sydd yn ddigon i gyffroi calon gareg. Pe cymerai y darllenydd ddarllen Ovid cai bob teimlad fedd y galon yn cael ei gyffroi ganddo. Nid penill hir-wyntog, hir-eiriog, odlog, a chy- nghaneddol, heb na meddv/l na theimlad ond pob ymadrodd fel saeth oddiar fwa yn cyfeirio i'r cywir fan, i beri poen a mwyniant fel y byddo yr awdwr yn gweled yn dda. Pa.n bu farw Ovid, "then cracked a great heart." Y mae Longinus yn dweyd yn y modd a ganlyn yn ei draethawd ar "Arucheledd" Yr ail elfen yw teimlad angerddol, ac fel pe bai wedi ei gyffroi gan anadliad ysbryd o fewn." Dywed nad oes dim mor fawreddog a chalon yn medru myned dan bob amryw- iaeth o deimlad a chyffroadau, yn ol fel y byddo pethau oddiallan yn gosod en hargraff- iadau arni. Pan yn meddu ar y brwdfryd- edd hwn y gall yn uuig ysgrifenu, medd efe, bethau llawn, fel pe bai, o ysbrydoliaeth. Un o gamsyniadau mwyaf cyffredin yr oes yw mai ffurf yw celfyddyd. Y mae a fyno ffurf, yn ddiau, a hi; ond gwir gelfyddyd yw ffurf yn a wgrymu bywyd. Os na fydd y fiurf yn awgtfyrnu y bywyd o fewn, nid celfyddyd mo honi ond ffug. Pan fyddo deigryn yn treiglo dros y rudd, nid yn y dafn dwfr" y mae y nerth, ond yn ei genadwri—y mae yn awgrymu teimladau y galon. Nid ydyw dagrau" chwarddwr yn awgrymu dim, felly collant eu dylanwad. Felly, yn union, mewn barddoniaeth rhaid i bob gair fod yn gyn- yrch meddwl a theimlad y mae yn rhaid i bob ymadrodd fod yn genadydd cyflawn ac addas dros y galon. Nid gwneyd geiriau yn is-wasanaethgar i ffurf mewn hyd a lied, a sain, i foddio hyny yn unig ond i feddwl a theimlad. Gwasanaethyddion y. meddwl a'r galon yw geiriau, ac nid rheolau dychymygol a gormesol penboetlini defodol. Y mae vil rhaid i iaith fod yn dryloew fel gwydr, fel y gellir gweled y meddwl drwyddi, ac nid fel I hen ffenestri cyrn. Ond y cyntaf peth y mae yn rhaid cael y bardd wedi ei eni (nid o dad a mam, cofier) ond o Mnemosune, a'i fagu a'i feithrin gan y naw chwaer," nid ar fwyd- ydd "colofnau barddol," na beirniadaethau dienaid eisteddfodau, na "gramadegau cy- nghaneddol nid y rhai hyna yw ystorfeydd cynaliaeth yr Awen, ond brwdfrydedd ang- erddol o fewn y galon, serch a chariad dilan a didraeth at natur calon ar dori dan deiml- ad a chynhyrfiadau ac os ceir hyn—os ceir y bardd yn blentyn teimlad—y mae yn sicr o feistroli llafar cyn hir. Y rheswm fod ein beirdd yn dweyd cymaint ac yn llefaru mor ychydig yw yn herwydd nas ganwyd hwy o'r ysbryd ac o frwdfrydedd. Cynifer o fastard- iaid barddol sydd yn Nghymru INDEX.

CANT ORION GLAN TAF, AO EIS- TEDDFOD Y P ENTRE. FONE DDIGION ,-Anmhosibl yw caniatâll eich cais, a rhoddi y prif ddarn yn agored i gorau undebol. Meddyliwn y byddai hyny yn annghyfiawnder o'r mwyaf a'r corau sydd wedidechreu dysgu y darn. Mae y pwyllgor wedi gosod y nifer yn ddigon isel, er mantais i gynulleidfaoedd gweinion, ac anaml yn y cyfryw na cheir ynddynt 50 o gor ar gyfer unrhyw gystadleuaeth. Carem weled can- torion Glan Taf yn dyfod a cliqr un gynull- eidfa i'r gystadleuaeth. Ati o ddifrif, gerdd- orion mae'r amser yn agoshau. Diamheu y cawn eisteddfod lwyddianus yn mhob ystyr. Yn yr hwyr, ceir cyngherdd ardderchog. Yr ydym wedi sicrhau gwasanaeth Mr. Williams (Eos Dyffryn), R.A.M., Miss James, Merthyr, ac amryw enwogion creill. Nid yw y pwyll- gor wedi arbed traul na thrafferth er sicrhau gwledd gcrddorol yn mhob ystyr.—-Ar ran y pwyllgor, D. R., Ysgsifenydd.

DEISEB ETHOLIAD A BERAFON. MR. GOL. Y mae y Barcud wrth fodd ei galon wrth weled cyfiawnder yn enill tir, a'r Working Men's Candidate wedi cael ei brofi o flaen y fainc farnol ei fod i fyny a safon y qualification, ac yn rhydd oddiwrth lwgr-wobrwyaeth, fel nad oedddim ynrhwystr iddo gadw ei sedd yn y Cynglior. Er mwyn rhoddi prawf i ddarllenwyr y GWLADGARWlt, rhoddaf ger eu bron eiriau y Dirprwywr ei hun :—" Mr. Rees Thomas, as a working man, there could be no possible objection against his occupying a seat in the Council, merely because his position was humble. There is not a more useful man in the House of Commons than that working man, Mr. Macdonald and if Mr. Rees Thomas posses- sed the well justified confidence of his fellow, townsmen, why should he not occupy the position he now occupied? I trust he will occupy it with advantage to the town, and credit to himself. With regard to the qualification, Mr. Rees Thomas has given evidence that he was fully qualified, and duly elected. I declare the election of Mr. Rues Thomas to be good and valid." (Hear hear). Er cymaint yw'r curo sydd wedi bod ar y gweithiwr, y mae efe wedi dyfod allan fel aur wedi ei buro trwy dan, a'i elynion wedi ymguddio o'r golwg oherwydd yr ym- ddygiadau gwarthus a ddygasent yn ei erbyn, ac y mae eu llogellau, erbyn hyn, wedi eu gwagliau gryn lawer. Nid wyf yn credu fod dim yn waeth na chenfigen, y mae fel yr hen sarff ei hun, yn arliwys allan ffrydiau o ddig- llonedd ar draws cymdeithas, nes y byddo dynion yn sychedi am waed eu gilydd, a pherthynasau yn troi yn elynion perffaith, a hyny i gyd oherwydd fod gweithiwr wedi dringo i fyny trwy ganol anhawsderau lawer, nes bod yn alluog i fyned i mewn i'r Cynghor Trefol. Cofier, gyfeillion, mai nid dyn i droi yn ol ydyw Mr. Rees Thomas, ond dyn i fyned rhag ei flaen, ac i chwilio i ansawdd y dref, er mwyn cael gweled beth sydd ag angen ei wneyd mewn perthynas ag amgylch- iadau lleol. Prif amcan Mr. Thomas fydd edrych ar ol arian y trethdalwyr, i-J na fyddo dim yn cael ei wncyd heb angen am dano, a bod cynildeb yn cael ei wneyd yn mhob peth.. Arfer rhai ydyw cdrych yn graffus ar ol eu lies persoiiol eu hunain, a gormod i 11 o hyny sydd wedi bod—gadael dynion i gael eu ityrdd eu hunain, tori allan gynlluniau drwg, ac aflonyddu ar hedd wch cyffredinol y dref ac y mae dynion o'r fath hyn yn troi eu cefnau yn nydd y frwydr, ac yn gadael ereill i ymladd, a cholli y llwch melyn er mwyn boddloni cenfigen, porthi balchder, a I darostwng dynion sydd a'u cymeriadau yn perarogli mewn rhinwedd a daioni. Er yr holl ymgais y maent wedi ei wneyd, y maent wedi methu cario eu cynlluniau i derfyniad gogoneddus, a'u gweithredoedd wedi troi allan yn fethiant, ac yn cael eu condemnio gan v public opinion, a hyny oherwydd eu twyll a'u dichell, ac eisieu bod yn ben ar bawb a phob peth. Yr oeddent wedi meddwl am gael y Working Men's Candidate al'an o'r Cynghor Trefol trwy ddefnyddio 1îvntal power, physical poioer, a phob gallu arall ag y gallasent feddwl am dano, ond da genyf feddwl mai nid yn ol eu golygiadau hwy y mae pethau i fod, a bod yr holl ymdrechion wedi bod yn rhy fach i syflyd y gweithiwr o'i Ie. Pwy sydd o blaid y gweithiwr ? Y mae y public opinion a'r Wasg Gymreig a Seisnig wedi bod ar eu goreu i roddi chwareu- teg i'r gweithiwr, a dylem ddiolch am y Wasg, yr hon sydd yn ein codi odywyllwchioleuni. Y mae y GWLADGAKWU wedi bod yn ffyddlon o blaid y gweithiwr, ac wedi agor ei golofnau y naill wythnos ar ol y Hall yr wythnos ddiweddaf daeth Terfyniad brwydr fawr Aberafon o flaen y cyhoedd, a'r fuddugol- iaeth o du y gweithiwr..Terfynaf yn awr gan ddymuno pob Uwyddiant i'r Cymro o'r Pantdu. BARCUD COED PARC.

INDEX AR "BRYDFERTHWOH." MR. GOL.Byddai, yn ddiau, yn an- nghyfleusdra i Index i adael ei lwybr union i sylwi ac amddiffyn ei hun yn ngwyneb pob honiad a chyhuddiad yn ei erbyn. Tybiwn y deil athroniaeth Index wedi'r cwbl. Am- canai Glanffrwd, drwy ychydig sophistry, brofi sylwadau Index ar y pedair llinell yn anathronyddol. Fe \vyr yr ysgrifenydd nad yw athroniaeth wedi'r cwbl ond barn neu swm gwybodaeth y meddwl dynol ac y mae genym engreifftiau o gyfundraethau cyfain wedi diflanu yn ngwyneb ymosodiadau syn- wyr cyffredin a sylwadaeth Dywedodd- Yr oedd y bardd yn canu ar Brydferth- wch' yn yr abstract." Edryched yr ysgrif- enydd i'r bryddest a chaiff wybod nad yn gywir oblegyd ar brydcerthwch fel mynej- iant y gwna hyny. Pe buasai yn canu arno yn yr abstract ni fuasai yn lleoli ei feddyliau a'i ddesgrifiadau fel y gwnayn ei 3sddbenod. Nid ydyw tywodlyd ddiffeithwch Siiara Mor lwyr ansatliredig nas ceir ol ei droed Fe'th erys yn nj^bryd anialwch Arabia, &c. Ai nid actual be,auty y traetha y llinellau hyna arno ? Nid ydym yn gallu derbyn rhyw Biatoneidd-dra, megys There is beauty everywhere." Gellir gosod hwna ar yr un a honiadau pobl dduwiol sydd yn dweyd fod pechod er gogoniant Duw ac fod trueni, a a thlodi, a gwaeau dirif y ddynoliaeth "the best things they can enjoy." Nis gallwn dd weyd yn well uwch hynyna nag yn ngeiriau Voltaire: "Indeed, my man, you know better than that." Nid oes brydfcrthioch yn mhob man Y i.iae yn debyg nad oedd Index yn bwriadu c: rhoddi libel ar greadigaeth Duw wrth ddweyd y gwir am dani; er fod dweyd y gwir, ar delerau, yn libel yn ngolwgcyfraith Loegr. Nid ydym ninau, mwy nag Index, yn medru fforddio myned i ecstaHes uwcli tips cymoedd Morganwg Yr ydym ni yn gallu synied mwy o brydferthwch a mawredd yn llechweddau rhosynog y Balkans nag yn nhomenau glo Morganwg Cofier na wneir tip glo yn brydferthwch wrth ddyfod ag unrbyw gymaint o "ideals of beauty" i weithredu arno Dylir sylwi eto yn mhellach nad oes, fel y dywed Index, fawr gan brydferthwch i wneyd a'r pethau a ddifynid ganddo yn y penill. Y mae dau air yn y Gymraeg roddant oleuni ar hyn, sef edmygedd a chariad. Effeithia prydferthwch i feithrin y cyntaf, ond gwrthyd serch yn fynych y prydferthwch ei hun, gan lynu wrth y cyffredin. Pe amgen, cerid a serchid yn y glanaf ond a yw hyny yn wirionedd ? Aed Index yn ei flaen. AMATOR.

LLITH 0 LAN AWR OGWY, MR. GOL.Tebyg iawn yr un fath y mae pethau yma. Nid yw cwestiwn y dydd, sef methiant y LIynvi, Tondu, and Ogmore Coal asid Iron Co. wedi ei benderfynu hyd yn hyn. Y cynllun feddylir ei gymeryd yn awr ydyw voluntary windiri/j up os felly, pur debyg mai y rhanddalwyr lieiaf, druain, fydd y dyoddefwyr mwyaf. Trueni dybryd fod dynion wedi llafurio drwy eu hoes a tfrwyth eu llafur yn cael ei wasgaru i'r pedwar gwynt trwy ddyfeisiau bechgyn y miloedd pun- oedd. Gobeithio nad yw hyn yn wir, ond dyna'r farn gyffredin cewch y manylion wedi en selio mor gynted ag y deuant i fedd- iant y Brithyll. Y mae yn ddywenydd genyf eich hysbvsu fod y Barrow Hematite Steel Co. o'r diwedd wedi cael gafael ar y trysor t? y hir-ddysgwyliedig yn Bryncethin. Y maent wedi treulio blynyddau o bryder yn yr :1n- turiaeth wedi gwario miloedd lawer o bunau ac yn wir, yr oeddynt hwy a'r tyhoedd yn gyffredin braidd wedi suddo i anobaith pan y daethpwyd 0 hyd i'r perl du. Nid wyf yn gwybod yn iawn pa wythien ydyw, gan fy mod wedi clywed cymaint o wahanol farnau ar y pwnc, a minau, hyd yu bresenol heb I gael hamdden i ffurlio fy marn fach fy hun am dani; ond beth bynag, eydur.ir i raddau pell o barthed y quality. Llwyddiant mawr ddilyno y boneddwyr anturiaethus i fOfl o les iddynt eu hunain ac i'r ardal yn gyffred- .Y inol. Yn Mhenybont ar Ogwy dydd Sadwrn, Chwefror 23ain, yr oedd pedwar dyn ieuanc yn sefyll o flaen yr ynadon dan y cyhuddiad o fod yn euog o lofjruddio hen wr o'r enw Morgan Evan, My nydd Cynftig taflwyd dau i'r carchar i aros eu prawf yn y brawdlys nesaf, ond cymerwyd meichnion i'r ddau arall. Dyma rybudd pwysig eto i dorwyr Sabothau, a gobeithio y saiff yr olygfa brudd aidd yn neuadd prif dref glanau'r Ogwy ei phriodol argraff ar fechgyn y milgwn a'r pysgod, Des y bydd iddynt ddiwygio ar fryer, ac y-cawn y fraint o'u gweled wedi ymrestru o dan luman anrhydeddus yr Ysgol Sul, yat lie rhodiana ar hyd lanau'r afon, fel eu gwelir yn bresenol. Gwelais Gwentfryn yn cwyno ar dudalen- au'r GWLADGARWR am fod rhai o fechgyn y Cwm yma yn ei gyhnddo o fod yn awdwr i ysgrffau diniwed y Brithyll. Wel, Mr. Gol., nis gwn am un frawddeg yn fy llithiau y gall yr un cyhuddwr osod ei fys i lawr ami; a gallaf sicrhau pawb y perthyn iddynt mat nid aVncan v Brithyll, wrth ysgriblo ei linell- au anmherffaith i'r > -WLADOAEWR, yw drygu neb. 0 nage, y mae y Brithyll yn bleidiwr didwyll i onestrwydd a chwareuteg, a gofala. rhag gwyro i'r dde na'r aswy yn ci ohcbiaeth, i'r GWLADGARWR, ond nid wyf yn addaw ym- ddwy.n yn ffafriol i neb, ond dangos pethau fel y maent, heb ofni gwg na gwen neb. Cawn ambell un, ynddiameu, y byddai rhyw- beth heblaw gwir yn ei daro yn well, ae feallai mai rhai o'r cyfryw yw cyhuddwyr Gwentfryn. Mae hen bysgotwyr proffesedig; yn y Cwm hwn, ond y maent hyd yma yn methu yn lan a dal y Brithyll, a thebyg na wnant ychwaitli, os ra fydd i cliwi roddi benthyg rhwyd iddynt o'r swyddfa, ond nid wyf yn ofni hyny. Cofion cynes at Gwent- fryn, a. theg yw dweyd ei fod yn flin genyf am ei gamarwain.—Yr eiddoch, BRITHYLL OGWY.

GAIR 0 L'ERPWL. GWYL DEWI.—Dathlwyd coffhad am yr hea Sant Dewi mewn gwahanol ddulliau yn JUhan- tref y Liongau. Nifer o Gymry yn Neuadd y Cyngnerddau, ar heol y Llyngesydd Nelson, a Llew Ll wyfo yn hrif arwr fel anveinydd. Cantorion y dref oedd yn gwasanaeth u, gyda'r eithriad o Miss Gwenfil Da vies, o Ys^ol Gerddorol Caernarfon. Trodd y cynulliad allan yn llwyddiant perffaith mown cynyrch arianoJ, a llanwyd y neuadd gan wremdawyr selog dros iaith a den on y genedl. Mewn ewr arall o'r dref, yn y Gwestdv adnabyddus wrth arwydd- lun yr Afr ar Wtre Sant Pedr, y cynelid swper geidwadol gan nifer o Gymry oedd yn tybio fod gwledd yn well na dim arall er adgofio am yr hen Sant. Yn ol yr hyn a glywais, fe gafwyd yno gyfarfod dyddorol i'r pen, a chaiiu gyda'r tanau wedi gorphen swpera. Areithiau Cym- reig, yn llawn titn cenedlaethol, yn ol arferiad meibion Gwlad y Cenin. Mae gwahanol farnau yn bodoli ar wahanol bynciau, a chan fod ein byd yn ddigon llydaa mae yn rhoddi cyfleusdra gwych i ryddid barn a llafar. Ceir un diffyg arbeaig yn y dref lie mae cymaint o filoedd o Gymry yn preswylio, natT oes yma yr un Neuadd Gymreig lie y gellid cynull rhyw wyth mil o Gymry gyda'u gilydd. Nid oes lie i amheuaeth nad oes yma ddigon a gyfoethogion allent wneyd hyny yn eithaf da, a chael digon o log ar yr arian, pe ymgymerenfc ac adeiladu Neuadd at wasanaeth y Cymry. Ba rhaid i mi ymfoddloni ar ddilyn fy ngorchwyl- ion masnacliol a bod heb gyngherdd na gwledd ond be waeth am hyny gan fy mod yn mwynhaa fy hun, ac yn teimlo yn foddlawn. Mae Cymry dinas fawr San Francisco. wedi llwyddo i gael Neuadd Gymreig yn y fan hono o fyd, lie nad yw eu nifer ond ychydig mewn cydmariaeth i rifedi Cymry L'erpwl. Mae y Cymry, fel rheol, yn debyg i Pat a'r mochyn, pan yn ei gneifio- llawer o dwrw a dim gwlan, o'r hyn lieiaf dynar fel y maent yn L'erpwl. Mae yma ddigon o dir rhydd-ddaliadol yn meddiant Cymry cyfoethog, He y gellir adeiladu adeilad ardderchog mewn man canolog, fel ag i fod yn gyfleus i Gymry o bob cwr i gyrhaedd y lie heb gerdded cymaint. a llathen. Hyd yn byn nid oes dim wedi ei wneyd, ond fe ddichon y gwncir rhywbeth yn y dyfodol. Y RHYFEL.—Mae yn ymddangos yn dra. thebyg, yn ol y rhagolygon presenol, nad oes dim i'w ddysgwyl ond twrw y magnelan a. gweryriad y rhyfel-farck yn yii-ibrancioynswn y tabwrdd ac yn sain y chwibanogl. Er na» gellir dweyd dim yn benderfynol, mae y paroto- adau a wneir yn arwyddocau i'r neb a gar sylwi nad yw y Llew Prydeinig yn cysgu, er y dichoa- ei fod wedi rhoi tipyn yn ormodol o ryddid i'r Arth. Mae nrddas a mawredd masnach y Deyrnas Gyfunol yn galw ar y gwylwyr i fod y» effro, a gofalu am beidio ymostwng yn wasaidd o dan draed gwaedgwn tramorawl. Beth bynag am alluoedd rhyfelgar y LIywodraeth Rwsiaidd, rhaid i Brydeinwyr beidio yswatio o dan bawen- au yr Artli, os ydym am ddal i fyny anrhydedd cynhenid yr Ynys Wen. C m fod gwahanol farnau ar y pwnc hwn fel pyneiau ereill, rhaid i mi ymatal, rhag i'r darhenydd gredu fy mod yn gefnogydd rhyfel, ac wedi ymwadu yn hollol a. fy hen saile gyntefig 0 fod ar lwybr heddweh. Fy marn bersonol i ydyw, nad oes dim wedi ei enill trwy ryfel, bydded y cyfryw o ba natur II bynag y byddo, yn wbdol. cymdeithasol, eghvysyddol, neu weithfaol. Mae y rhyfeloedd diweddar rhwng cyfalaf a llafur yn ddigon a brawf i'r darllenydd syhvgar nad oes dim°wedi enill, ond miloedd o arian ac aur wedi eu colli, a'r wlad wedi cael ei suddo i ganol trobwil newyn a thlodi. GcJlid yu hawdd atetni y gosodiadau nchod gyda ffeithiau cadarnhaol, ond hwyrach pe gwneid hyny y buasai perygl o godi cyfog ar ambell i hunauolddyn ymffrosto-ar; o ganlyniad "taw a'i pia" hi ar hyn o bryd, gan. obeithio nad annghofia y werin bobl y gwersi a ddysgant yn bresenol yn ysgol adfyd, o daD weinidogaeth yr hen athraV mileiuig, anc octyd. BRWYDR ETHOLIADOL.—Ymladdwyd brwydr galed dydd Sadwrn, Mawrth yr 2il, rhwng daa foneddwr am cisteddle yn y Cynghor Trefol. Rhanbarth Everton—neu, fel y gelwir y He gan. y Saeson, tlte Welsh Wales of Liverpool—ydoedd maes yr ymdrechfa. Yr ymgeiswyr oeddynt W. Oulton, Ysw., Rhyddfrydwr, a L. B. Smith, YEW., C«idwadwr. Mae yr ad ran yn gynwys- edig o Everton a Kirkdale, yn cynwys tuag ugain mil o etholwyr, a llawer ohouynt yn. Gymry Cymreig o'r Gogledd. Gweithiodd y ddwy blaid yn frwdfrydig, gydag egni j, dyfal- I barhad; a cheid yn mhlith cefnogwyr Mr. OultolL