Y Gwladgarwr

Eisteddfod Treforis, Nadolig, 1879. Marwnad y dhveddar J. H. Griffiths. Y MAE ugain 0 ymgieswyr wedi dyfod allan ar y testyn hwn. Yr wyf wedi cael llawer iawn o brudd fwvnhad wrth a<3a*li<m cynyrchion ugain 0 feddyliau gwahanol, ar destyn mor gyffredin-eto mor newydd. Feallai nad oes un gangen 0 farddoniaeth mor amrywiol ei theilyngdod a'n barddon iaeth farwnadol. Y mae rhai yn gableddus o wael, am nad ydynt erioed wedi eu paro- toi i'r personau yr honir galaru am danynt; ereill yn llwydion 0 henaint, wedi gweled eu dydd cyn i wrthddrych y farwnad feallai gael ei eni! Y mae genym farwnadau ereill mor farddonol a dim yn ein hiaith, mor newydd a gweithred olaf angeu, ac mor naturiol a hiraeth ei hun. Os bydd teim- lad, a hiraeth, ac anwyldeb, mewn marw- nad, y mae yn gwneyd i ni deimlo wrth ei darllen, ae yr ydym yn gwella ar ol Wylo cariad pur Yn ddagrau melus iawu." Os heb y pethau hyn, melus bod hebddi yw hi. Y mae amryw farwnadau cyffredia iawn yn y gystadleuaeth hon, heb fod yn dangos arucheledd barddoniaeth na dyfnder teimlad. Yn y 3ydd dosbarth eawn Gwilym Wyn, Gwisgwr Galar, Galarnadwr, Cyfaill iddo, a Corsen Ysig. Hen eu harddull a rhyddiaethol eu taraw- iadau yw y rhai hyn, ac y mae ynddynt amryw fan wallau, Uinellau anystwyth, ac ymadroddion rhy gyffredin 0 lawer i sefyli eystadleuaeth mewn dosbarth awch. Nid yw syniad am y dyn, nac am grefydd, nac am fywyd, yn ddigon uchel a llydan. Y mae eisieu iddynt ddarllen mwy, meddwl mwy, ac ysgrifenu mwy, cyn dyfod i fyny a safon cystadleuaeth. Yr ydym wedi nodi amryw wallau ar eu hysgrifau, ac wedi pwyntio allan fanau a ystyriwn yn wan. Os gofynant am eu cynyrchion yn ol, cant eu gweled, ac feallai y bydd o les iddynt yn y dyfodol. Y mae rhai pethau da iawn yn mhob un, a chydag ymdrech, gallant ragori eto ar rai sydd heddyw yn mhell o'u blaenau. Ymroi ati i berffeithio eu dysg, a chaboli eu dawn, raid iddynt, os am lwyddo. Yn yr 2il ddosbarth saif Tabonwyson, Hiraethfab, Epenetus, Nahum, Edmygydd, Adgof tyner, Hiraeth Gwlad, Pererin, a Megiddo. Y mae yn rhaid i ni roi y rhai hyn i gyd yn yr ail ddosbarth. Nid yw lie yn y dos- barth yn dweyd dim, ond yn unig. fel y dygwyddasom eu darllen; ond methasom a chael un yma i'w rhestru yn y dosbarth blaenaf, er fod yma rai da iawn, ac yn tynu yn agos ar sodlau y goreuon. Rywfodd, I nid oes digon 0 eneiniad Awen, a thyner- wch hiraeth, ac ystwythder cyfansoddiad, yn un ohonynt, i'w rhoi yn nes yn mlaen yn y gystadleuaeth. Rhyddiaethol, a dof, ac oer, a gwasgarog, y darllena y rhan fwyaf ohonynt. Nid ydynt yn gwneyd i ni deimlo i'r byw wrth eu darllen, ac nid ydynt yn dwyn y gwrthddrych i'n cof a'n calon. Y mae rhai pethau rhagorol dda gan bob un ohonynt feallai, ond rhyw bethau ereill yn tynu yn ol. Yr ydym wedi ysgrifenu nodiadau ar ysgrifau pob un ohonynt. Gan hyny, nid ydym yn gwneyd nodiadau ar bob un ar wahan yma. Yn y dosbarth laf saif Cwyn y Weddw, Llais 0 Giliau Llys Galar, Is yr Ywen, Brawd o'r Bryn, Caswallon, a Zephyr. Dyma y rhai a ystyriwn yn dyfod agosaf at y nod. Er nad ydym yn hoffi pob peth pob un, eto y mae yma rywbeth gan bob un sydd yn hawlio lie yn y dosbarth a ystyriwn yn oreu. Nid ydym yn hoffi cynllun Cwyn y Weddw, er fod ganddo linellau da a barddoniaeth bur. Lied wyllt yw Is yr Ywen. Un syml, tawel, cyff- redin, ond pur a da, oedd gwrthddrych y farwnad. Rhy gyffredinol yw syniadaeth Llais 0 Giliau Llys Galar. Nid yw pob llinell yn ein cofio i bwy y mae yn canu. Y mae y farddoniaeth yn dyner a melus. Y mae Brawd o'r Bryn a Caswallon yn canu yn rhagorol. Gresyn fod rhai gwallau gan Caswallon y mae ganddo rai penillion odiaeth iawn. Y mae rhai ergydion pryd- ferth gan Brawd o'r Bryn ond y mae rhai Ilinellau lied ryddiaethol ganddo, a mesurau heb fod y goreuon feallai. Zephyr a ystyr- iwn yn oreu-o ddigon hef, d. Y mae ei gan yn darllen fel Salm wedi ei hysgrifenu gan berganiedydd. Mor llednais, mor dyner, mor fel as, mor nodweddiadol ydyw, ac mor agos atom, fel y teimlwn i'r byw wrth ei darllen, ac y mae yn gadael yr ar- graff yn ddwfa ar ein caloa mai Coffaw- dwriaeth y cyfiawn sydd fendigedig." Zephyr*" yw y goreu, ae yn deilwng iawn o'r wobr.—Yr eiddoch, yn ffyddlon a gonest, WATCYN WYN.

Awdwr y farwnad fuddugol, sydd yn dwyn y ffugenw Zephyr, ydyw Mr. Geo. M. Rees (Cil- gwynog), Blackwood, Mon.-R. ELIAS, Ysg.

Beirniadaeth Eisteddfod Seion, Ystalyfera, Nadolig, 1879. Chjwydd ar "Syr Rowland Hill." Un ymgeisydd, sef Astro. Os yn ieuanc, mae yn addawol; ond gan ei fod yn cy- mysgu mesurau, a thwyll awdi ganddo mwy nag unwaith, ni welir ynddo deilyngdod i gael y wobr. Bywycl a Marivolaeth Daniel Hees." Derbyniwyd pump 0 gyfansoddiadau. John Perkins.—Can gyffredin 0 ran cyf- ansoddiad. Llawer o nodau eglurhaol yn ciel eu defnyddio. Dylasai y gan eglurhau ei hunan. Ysbryd John Howard.—Yn cynyg at yr aruchel yn y penill cyntaf, ond dim i gynal hyny yn mlaen yn y lleill. Mae hyd yn nod yr "Ysbryd" yn gofyn nodau eglurhaol. Nodwedd y Gwrthddrych.—Cyfansodd- iad go dda, yn cael ei anurddo gan goll yma ac acw. Cynwysa lawer 0 ffeithiau yn hanes bywyd Daniel Rees. Dipyn yn dywyll yw dweyd fod Daniel yn aflau ei groen, ac hefyd ei fod yn ymdaflu i'r dwfr bob borea. Un a'i adwaenai.—Ychydig 0 ffeithiau yn unig sydd yn nodi y gan hon. Cardotyn Arall.-Mae ganddo lawer 0 eiriau llanw. Nid y goreu o'r cyfansodd- iadau yw ei eiddo ef, ond y llawnaf o ffeithiau. Gan hyny, iddo ef mae'r wobr. Beddargraff Miss Jane Parry. Derbyniwyd un-ar-ddeg 0 gyfansodd- iadau. Llew 0 Lan y Gredd.-Hir a Thoddaid sydd i fod, ond y mae hwn yn hollol am- ddifad o'r cymeriad. Adgof.—Cynwysa rai meddyliau taraw- iadol. Jeremiah Geiriau tywyll, "gr'xon" a heuldes," a dim arall yn neillduol. Jeremiah (2).—" Oedd i'w rhyglyddu yn hardd arglwyddes." Y gair rhyglyddu yn cael ei ddefnyddio allan o'i ystyr. Pur dduwioles ymadrodd isel. Iago.-Gwaith llaw yn weddol; gwaith meddwl a chelfyddyd yn ol. Tyner.—"Amryw agweddau y Gymreig- yddiaetk" Llinell 0 ystyr tywyll. q Wylofus.-Pur dda. Corsen Ysig.-Eto yn bur dda. Nid mor llithrig a Wylofus. Athrist.—" Y Feiden," "Pwyll a medr- edd." Athrist yw gwel'd y fath eiriau. Awen wyl yn wylo.—Pur dda 0 ran meddyliau, ond nid felly fel cyfansoddiad. Hen Gymydog.—Pur dda, ond nid mor ddarllenadwy ag eiddo Wylofus. IWylofus y dyfarnir y wobr. Traethawd ar Myfyrio, darllen, a cjiveithio." Tri chyfansoddiad a ddaeth i law. Rowley Quinn.—Llaw wael iawn. Y mae y cyfansoddiad hwn yn fwy ar lun anerchiad neu bregeth na thraethawd. Yehydig iawn o'r cyfarwyddol a'r eglur- haol sydd ynddo. Llywarch!—Cynyg at fod yn flodeuog mewn dull. "Nofio mewn mwynbad a gweithgarweh." Nid priodol dweyd "nofio mewn gweithgarwch." Rhydd destynau i'w darllen, ond ni chyfarwydda pa fodd i'w darllen. Dywed fod Columbus wedi anturio dros y Werydd mewn anwy- bodaeth a thywyllwch hollol. A ydyw hyn yn wir, tybed? Cyfeiria at Empe- docles fel un yn neillduo i tarw er cael ei gyfrif yn dduw. Nid ydyw hyn wedi ei sefydlu fel ffaith am dano. Cyfeiria ni at Moses am ddaeareg, a Dafydd am serydd- iaeth a barddoniaeth. Nid gwers lyfr ar y materion hyn yw y Beibl. Mae ei draeth- awd yn dangos medrusrwydd i raddau, ac 61 darllen. Dan Sgemwr.—Mae mwy o wastadrwydd traethawd gan Sgemwr na chan un o'r lleill; ond y mae yr un diffygion yn ei nodi ag sydd yn nodi y ddau arall, sef aiffyg darnodi ac eglurhau y sylfaenau. I'r gofyn- iadau, Beth yw darllen ?" a Beth yw myfyrio ?" ni cheir braidd un atebiad gan yr un ohonynt, ac felly nid ydynt yn draethodwyr yn ol ystyr derbyniedig y gair. Mae traethawd yn gosod allan egwyddorion y pwnc a drinir. Dan Sgemwr yw'r goraf. E. HuGHEs (H. Llechryd).

Masnach yr Haiarn a'r Glo. Wedi i mi anfon gair atoch ar y testyn uchod yr wythnos ddiweddaf, rhifwyd y flwyddyn 1879 yn mysg blynyddau gorpheneriig oesau y byd. Yr oedd wyth mis cyntaf y flwyddyn ddiweddaf yn llawn tywyllwch a marweiddiwch masnachol; ond yr oedd y pedwar mis olaf, mewn modd graddol, wedi dangos adfywiad masnachol, ac erbvn heddyw, y dydd Mawith cyntaf yn y flwyddyn 1880, mae masnach y glo ar haiarn, >11 enwedig yr olaf, wedi adfywio mewn modd hynod, nes y mae sirioldeb i'w ganfod ar wynebau y meistri a'r gweith- wyr. Yn yr UNOL DALAETHATT, ar ol y gorlifiad cyntaf o lwyddiant yn y fetelwriaeth Americanaidd yn yr hydref, bu gwrthweitbiad neillduol a gwendid yn weliid w y; ond yn awr y mae pob peth yn ymddangos eto fel pe byddent yn ym- gychwyc, a bywhad mawr am unwaith yn rbagor yn ganfyddadwy. Y mae hyd yn nod masnach yr haiarn-bwrw Ysgotaidd, yr hwn oedd yn cael ei droi i'r gronfa ystorol yn Efrog Newydd, yn awr wedi adfedd- ianu ei thon iachusol yn fwy helaeth, wedi myned yü mlaen mewn pris cynyddol, ae, yu ol yr adroddion a'n cyrhaeddasant diwedd yr wythnos ddiweddaf, mae y codiad pris yn ddoler y dunell. Mae hefyd gais bywiog am reiliau haiarn yn Efrog Newydd. Mae hyn yn galonog i'r eithaf oddiar sefyllfan Prydeinig, a bydd yn sicr 0 beri adfywiad mwy eto yn masnach haiarn ein gwhid. Yn Nhalaeth Pennsylvania, yr oedd y cynyrch a godwyd 0 lo yn y flwyddyn 1879 yn 9,281,391 0 dunelli yn fwy nag yn 1878. Dywedir fod 4,500 0 dunelli 0 reiliau dur wedi eu gwerthu yn Efrog Newydd am 65 0 ddoleri y dunell, wrth y felin, yr hyn sydd oddeutu tair punt ar ddeg o'n harian ni. Trwy holl ranbarthau LLOEGR, gwedd adfywiad01 sydd i'w gweled ar fasnach yu ddieithriad. Yn Llundain, yr oedd y c; nenwad 0 lo yn dra chymedrol, a'r prisoedd am dano yn ymadnewyddu o'r ychydig ostyngiadau oeddynt rhywfodd wedi eymeryd lie ddechreu yr wythnos. Yr oedd y prisoedd cyfanwerthol yn amrywio 0 15s. 9c. i 17s. y dunell. Yn Middlesbro', yr oedd y cynulliad, dydd Mawrth diweddaf, rhyw gymaint yn llai na'r wythnosau blaenorol ar y Gyfnewidfa ond yr oedd y farchnad yn firm. Rhif 3, Cleveland, 0 haiarn-bwrw, yn cael ei brisio yn Y,2 lis. 6c. y dunell, for prompt de- livery, andfor the second quarter o'r flwyddyn newydd. Yr oedd gwneuthurwyr yr haiarn yn gwrthod gosod un archeb ar eu llyfrau am lai na £ 2 15s. y dunell. Y cais am haiarn yn parhau yn rhagorol. Mae ar- ddrych masnach yr haiarn yn yr adran hon yn well nag y mae wedi bod er's blynydcT- oedd, ac y mae rhai dynion ag sydd yn cy- meryd arnynt i wybod llawer o'r farn y bydd Rhif 3, cyn yr haf nesaf yn gwerthu am fwy na 3p. y dunell. Mae yn eithaf sicr fod cais rhagorol o dda am haiarn, a hyny yn caei ei brofi trwy fod parotoadau yn cael eu gwneyd i chwythu i mewn bump ar ugain yn ychwaneg o ffwrnesi llast. Mae marchnad yr haiarn gorphen-wneuth- urol yn adfywio, a masnach y dur yn cynyddu. Materion y cyflogau yn yr oil ohonynt wedi eu penderfynu, a masnach y glo a'r golosglo wedi dyfod lawer yn well. Yn Darlington, mae platiau haiarn yn gwerthu yn awr am tua 3p. 10s. y dunell yn fwy na'r prisoedd a geid am danynt dri a phedwar mis yn ol. Mae haiarn bariau ac onglau hefyd wedi codi tua 2p. 10s. y dunell ar gyfartaledd. Mae bariau haiarn yn nghyleh 7p. 10s. y dunell; onglau, 0 Y,7 10s. i 7p. 12s. 6c. y dunell; platiau, 0 X8 10s, i 8p. 12s. 6c. y dunell. Prisoedd yr haiarn-bwrw yn myned yn uwch. Mae consumers y golosglo yn gyffredinol wedir gwneyd eu cytundebau, ac wedi gorfod codi yn y pris. Am olosglo da ffwrnesi, mae- yn annichonadwy ei gael am lai na lis. 6c. i 12*. y dunell, wrth y ffwrnesi. Yn Whitehaven, mae arddrych two staple trades yr adran yn parhau yn hynod galonogus. Mae y glofeydd a'r mwngloddiau yn myned yn mlaen yn rhagorol, a'r torwyr glo a'r mwnWyr yn cael cyflogau da. 0 Barrow i Mary Port, mae yr adfywiad masnachol y fath nes creu llawenydd cyffrediuol. Mae y mwn, ar lan y pyllau, 0 £ 1 6s. i £ l 8s. 6c. y dunell, os yn ftva da. Rheiliau dur o 7p. 17s. 6c. i 8p. 5s. y dunell, gyda rhag- olwg am godiad eto yn ddioed. Y cais am bob defnyddiau cysylltiedig a mwnyddiaeth yn rhagorol o dda. Nid yn unig v mae masnachau y glo a'r haiarn yn ymddangos- yn obeithiol, ond pob cangen fasnachol yn blaendarddu mewn bywiogrwydd. Yn Barrow-in Furness, mae y flwyddyn newydd wedi dechreu gydag arddrych fasnachol hynod 0 dda. Archebion ddigonedd ar law, ac arwyddion am flwyddyn 0 fasnach fywiog, fel y mae y meistri a'r gweithwyr yn cydlawenhau. Yn ein hymdeithiau trwy Ogledd a Deheudir CYMRU, nid oes ond arwyddion 0 adfywiad cyffred- inol i w canfod mewn cysylltiad a masnach y glo a'r haiarn. Yn Ngogledd-barth y Dywysogaeth, mae gwelliant graddol yn cymeryd lie yn masnach y glo Y cais am lo-ager yn cynyddu, a chais rhesymol am lo teuluol a nwylo. Nodwedd fywiocaol sydd ar fasnachau y glo, golosglo, a'r nrfrns haiarn, a'r prisoedd yn eryfhau. Nid yw y chwareli llechau hyd yn hyn wedi derbyn bendithion yr adfywiad. Y mwngloddiau plwm yn llawn ffrwst. Spelter yn wytb- nosol yn cynyddu yn ei werth. Masnach yr haiarn yn cyffro yn raddol, a phob ar- wyddion am flwyddyn lwyddianus. Mae golygon y rhan Ddeheuol o'r Dywysogaeth I t5 yn dra chalonogus. Yn rhaRbarthau gweithfaol sir Fynwy, mae rhagolygon y flwyddyn 1880 yn foddhaol iawn. Allfor- iwyd 0 Gasnewydd yr wvthnos ddiweddaf gryn lawer o haiarn ond fel y gvfyr pawb, mae y tywydd ystormus diweddar wedi bod yn rhwystr mawr i fasnach y mor. Trwy y sir hon, mae heu ddefnyddiau reiliau, darnau o hen haiarn, &c ya cael. eu hysgubo yn llwyr, gan gymaiut y galw am danynt. Y mae y gweithfeydd alcan yn myned yn mlaen yn hwylus, a'r glo yn weddol fywiog ond nid oes modd cyffroi ei bris. Tua Rhymni, nid oes yr un cyf- newidiad er gwaeth i'w adrodd mewn cysylltiad a sefyllfa masnach. Mae mud- iad pwysig yn nghylch cymeryd lie yn y Blaenau, lie y dywedir fod y ffwrnesi blast, eiddo Mr. Shaw, i gael eu chwythu i mewn vn ddioed, yn nghyd ag amryw o'r ffwrnesi er golosgi glo. Mae masnach glo yr holl sir yn weddol fywiog yn mhob peth ond y pris. Yn SIR FORGANWG, mae agweddiad ragorol ar fasnach yr haiarn a'r glo. Yn y Gyfarthfa, mae y ffwrnesi, pedair mewn rhif, yn troi allan tuag 800 o dunelli o haiarn yn wythnosol, a bydd yn fuan lawer ychwaneg yn cael ei wneyd— cymaint arall. Yn y gwaith glo yma, mae bywiogrwydd yn parhau, ac er nad oes codiad yn y prisoedd, y mae wmbredd yn cael ei gludo ymaith. Mae Dowlais yn llawn gweithgarwch. Mae gweithwyr y cylchoedd hyn yn amlygu cryn deimlad gyda golwg ar y cyflogau, ac y mae pob tebygolrwydd y bydd y cwrs a fabwysiad- ant yn doreithiog o ganlyniadau daionus. Yn Kesolven, ger Castellnedd, y mae gweithfeydd alcan newydd i gael eu sef- ydlu, ac y mae cofrestriad o'r cwmni newydd gael ei wneyd dan yr enw, The Vale of Neath Tin Plate Company (Limited)." Bydd swyddfa y cwmni yn Ngbnstellnedd, a'r cyfalaf cyfyngedig i fod yn 20,000p mewn rhanddaliadau o 250p. yr unr Mae masnach yn gyffredinol' yn nghylchoedd Abertawe mewn llawer gwell sefyllfa nag y mae wedi bod er's blynydd- oedd, Allforiwyd 8,745 o dunelli 0 lo i wledydd tramor, yr hyn oedd tua 3,000 o dunelli yn llai nag arfer. Achoswyd y lleihad hwn gan y tywydd ystormus. Mae Gweithfeydd Dur Glandwr yn myned yn mlaen yn fywiog. Y ceisiadau yn parhau yn rhagorol, a'r prisoedd am blatiau 0 20s. i 30s. yn well na thri mis yn ol. Mae masnach yr haiarn hefyd yn dangos ar- wyddion sylweddol o welliant drwy yr holl adran. Y gweithfeydd alcan yn myned yn mlaen yu rhagorol dda, a'r prisoedd yn cynyddu bob wythnos. Yr oedd coke plater; unwaith mor isel a 16s. y blwch, ond y maent yn awr 0 22s. i 24s. y blwcb. Yn adran Caerdydd, y mae y flwyddyn wedi gwawrio arnom mewn modd sydd a gwen ar ei gwyneb, yn holl gangenau masnach yn gyffredinol. Meddyliwyf mai yn Nghwm yr Ystrad y mae lleiaf 0 fywyd gweithiol yn bodoli drwy yr holl adran. Mae gweithwyr D. Davies (Llandinam) ^a'i Gwmni yn llawenhau oherwydd y cytun- deb y maent wedi ei wneyd. Allforiwyd oddiyma yr wythnos ddiweddaf 69,241 o dunelli 0 lo, a 1,947 0 dunelli 0 haiarn.-M.