Y Gwladgarwr

Perxformiad o Plant y Tlotdy," gan Obeithlu Bethlehem, Treorci. ER cymaint oedd gerwiiideb yr hin nos Ian wythnos i'r diweddaf, methasom dawelu ein meddwl heb gymeryd mantais ar y cytle o gael gwrando y gantawd uchod yn cael ei pherfformio am unwaith beth bynac, Braidd mae eisieu i ni grybwyll dim am deilyngdod y cyfansoddiad dan sylw, gan fod y peth sydd eisieu i enill ffafr gy- ffredinol i'w ganfod ynddo o'r dechreu i'r diwedd. Ond gan nad ydyw hyd yma wedi cael rhyw gy- hoeddusrwydd neillduol, efallai nad annerbyniol fyddai gair oddiwrthym ni ar ei werth fel cyfan- soddiad ag y dylai pob cerddor a chanwr yn env/edig ei astudio. Av/dwr y geiriau yw Bryn- fab, ac mor belled ag y gwyddom ni, ni fu erioed yn fwy llwyddianus na chyda geiriau Plant y Tlotdy," gan eu bod yn dlws, achynod odaraw- iadol i'r amgylchiad. Mae enw Gwilym Gwent yn ddigon hysbys fel cerddor, a byddai dymuno cael mwy o naturioldeb mewn rhywbeth o'i eiddo yn beth nas gallem ei gael, gan fod ei gynyrchion yn bert, tyner, tlws, a thra nod- weddiadol o'r testyn. Nid oes neb yn fwy teilwng o'r enw "plentyn natur" na'r cyfan- soddwr hwn, ac y mae Cymru yn edrych arno fel un o'i meibion goreu yn yr ystyr gerddorol, ac nid oes dim wna brofi ei fedrusrwycld yn well na'r melodion a'r gynghanedd gywraig, ond naturiol, sydd yn ei gantawd ysblenydd hon. Cofns genym pan welsom blant y tlotdy gyntaf erioed, i'n teimlad gael ei gyffroi i'r fath raddau nes cael ein llwyr orchfygu gan eu hymddangos- iad dyeithr, puin sydd yn hysbys i ddarllen- wyr y GWLADGARWR, mae'n dra thebyg, fel i ninau. Cyn y gallesid rhoi portread iawn o'r amgylchiad, yr oedd eisieu dyfod allan yn y gwir gymeriad ag y mae plant y He a nodwyd yn gorfod ei fabwysiadu. Mae pethau yn fynych yn cael eu cyhoeddi ag ydynt yn peri i ni ddys- gwyl cael rhywbeth yn debyg i hyny beth byn- ag; ond, fel mae'n hysbys, fe'n siomir fynychaf i'r ochr waethaf. Ond ni wnawd hyny gan obeithlu y capel a grybwyllwyd, gan eu bod wedi eu gwisgo yn hollol yr un fel ag y gwelsoin y plant ag oeddynt yn cael eu cynrychioli gan y plant bach pert a thrwsiadus a welsom ar yr esgynlawr y noson dan sylw. Y dystiolaeth gyffredinol oedd, eu bod yn rhoi darlnniacl cywir o'r anffodusion dinhved ag oeddynt wedi cael eu codi yn anwyl gan eu rliieni, ond trwy ddyrus droion Rhagluniaeth wedi gorfod treulio hir am- ser mewn caethiwed. Gwelir fod y plant wedi eu gosod allan yn nodweddiadol iawn o ran eu gwisgoedd, ond beth am eu canu ? Wel, cyn dechreu ar ein nodiadau mae'n rhaid wrth reol, ac felly rhaid enwi y swyddogion. Y cadeirydd oedd Mr. T. Salathiel, goruchwyliwr glofa Ty'n- ybedw, a gwnaeth ei ran fel arfer i foddlonrwydd cyffredinol. Mr. T. Llewelyn oedd arweinydd y Gobeithlu, a gwnaeth Miss S. Edwards, Tre- orci, gyfeillio ar y berdoneg. Personolwyd y gwahanol gymeriadqu gan y rhai isod :—Martha, Miss Sarah James; Gwen Fach, Miss Gwen Thomas; ..if aggie, Miss Mary Jones; y Famaeth, Miss Lizzie Williams; Myfanwy, Miss Mary Harris Olwen, Miss Mary Evans Elen, Miss Miriam Richards Gwendolen, Miss Sarah Jane Felix plentyn y Meddivyn, Miss Maggie Jones Ieuan, Master John Howells; jFIywel, Master John Davies Gonier, Master John James. Y Gwarcheidwaid oeddynt Misses M. A. Davies a. M. J. Jenkins, a Mri. W. Davies a J. George. Chwareuwyd yr arweiniad (introduction) yn lied ganmoladwy gan Miss Edwards. Y gydgan Molawd Dyngarwch," gan y Go- beithlu. Mae lie i ofni nad yw rhai arweinydd- ion yn cymeryd digon o ofal i astudio eu dyled- swydd, gan fod ffrwyth eu llafur yn profi naill ai eu bod yn ddifater yn nglyn a'u gorchwyl, neu ynte eu bod yn dditfygiol yn y pethau hyny sydd yn hanfodol iddynt i fod yn llwyddianus. Caf- wyd esboniad ar hyn yn yr amgylchiad dan sylw ond o'r ddau beth a nodwyd, gwell genym gredu mai i'r blaenaf y gellir priodoli y datgan- iad gwael a gafwyd ar y gydgan a enwasom. Blin genym ddweyd na ddangoswyd dim uwch- law cyffrcdinedd o'r dechreu i'r diwedd, a gellir priodoli hyny i'r amryfusedd a gymerodd le wrth gychwyn. Os na fydd yr amser yn cael ei gadw yn sefydlog, tofer dysgwyl am ddatganiad da. Solo alto, Hawdd yw canu." Mae Ieuan yn feddianol ar lais llawn, ond nid clir a soniarus. Yn ei ddatganiad o'r unawd uchod, yr oedd un peth yn enwedig i'w deimlo yn ddiffygiol, sef unffurfiaeth. Os rhywbeth, y rhan olaf oedd y goren. Solo soprano, D'wedwch ini beth yw hawdd- fyd." Llais da, ond yn tueddu i fod yn grynedig ar hyny o bryd. Yr oedd y canu yn rhy frysiog ar y penill cyntaf, ond y ddau ddiweddaf yn llawer gwell mown teimlad, a'r llais yn sefydlog a chiir. Unawd rhagorol yw yr uchod, ac yn deiiwng o'i gydnabod y goreu yn y gantawd. Cydgan, Fel Mai yn harddwisg." Bu y Go. beithlu yn llawer mwy ffodus yn ea datganiad y waith hon mewn amser a thonyddiaeth, a chaw- som lawer o fwynhad wrth eu gwrando. Soio, "0 mami, mami anwyl." Fel rheol, mae pob peth bychan yn cael mwy o sylw a chydymdeimlad na phethau mawriou, ac i hyny y gellir priodoli dewisiad Miss Gwen Thomas i bersonoli aweit Fach, gan ei bod yn un o'r lleiaf oedd yn cymeryd rhan yn y gwasanaeth, Yr oedd clywed un fach fel hi yn canu cerddoriaeth ar eiriau mor galonrwygol yn rhwym o enill sylw, ond rhaid addef y gallesid b^d yn fwy flortunua i gyrhaedd y iawn ystyr pe buaaid ya dewis un arall i gymeryd at y personoliad. Prif ddiffyg y datganiad oedd yr anmherthynas rhwng y llais a'r offeryn, ac ar brydiau yr oedd i'w deimlo yn flinderus. Ond mae y fechan i'w chaumol am ei phenderfyniad i gwblhau yr hyn a ymgymerodd at ei wneyd. S,|Deuawd, "Dyddiauhyfryd." Y cychwyniad yn rhy gryf gan Hywel. Mae'n wir fod yr ym- adrodd yn y modd gofynol (interrogative mood), ac y dylai, yn mhob amgylchiad, gael ei osod allan gydag awdurdod a phenderfyniad ond fel pob rhan arall o ymadrocld, mae iddo ei raddau neillduol, a'r hyn a gawn yn yr amgylchiacl dan sylw yw gofyniad, a hwnw o natur bruddglwyf- us, ac felly ni ddylasid ei ganu gyda'r gradd Ileiaf o oerfelgarwch. Bu Maggie yn fwy ffor- tunus yn ei hatebiad. Pan yn cydganu, yr oedd y cydbwysedd i'w deimlo yn dda, a'r mynegiant ar brydiau yn afaelgar. (l'w orphen yn y nemf. )

Ymgom rhyngwyf a Modryb Catws o'r North, LLITH XXV. YR oeddwn yn cyfarfod a'r hen wraig, boreu ddoe, yn dyfod o siop Mr. Lloyd y crydd a phar o esgidiau i Sion dan ei chesail. Gofyn- ais iddi pa beth oedd y bwndel yr oedd yn gario mor ofalus. 0, mi rydw i. wedi bod yn hoi par o vjater-tight boots i Sion," oedd yr ateb. Y mae o yn cychwyn boreu 'fory, gyda'r tren cyntaf, i Langadog, at Capten Lloyd, nlan- sefin. Y mae wedi clywod fod helfa fawr efo'r Capten yr wythnos hon, ac ei fod yn amcanu dal yr holl lwynogod sydd yn yr ardal. Gwyddoch chi beth, y mae gan Sion ni ddelight cethyn efo'r cwn hela." Sion chwi yn meddwl dilyny own hela ebe fi. Yr hen glimpyn afiach, pesychlyd, sydd a'i frest fel megin gof ond iddo gerdded zzl can' llath—yr hen grybach hyna yn son am ddilyn cwn hela Capten Lloyd Byddai yn llawer doethach i'w anfon i'l' gwallgofdy na'i' anfon filldir oddicartref i'r fath ddyben. Ni NVyr ef na chwithau pa fynud y bydd iddo syrthio yn gorff marw, pe b'ai ond symud ei hen gorpws ronyn yn gynt nag arfer." "0, 'machgen anwyl i," meddai hi, yn mha le yr ydech chi wedi bod, tybed? A glywsoch chi ddim o'r hanes rhyfeddol am Sion ni, druan ? Y mae wedi gwella fel y brithyll! Pa bryd y gwelsoch chi o ddweitha. ? 'Does fwy o besweh arno rwan nag oedd arno ddydd ein priodas. Y mae ei frest mor glir o bob afiechyd ac awyr afiach ag ydyw gwaith glo Pwll-y-Graig y Gadlys fyth oddiar pan y dechreuodd gymeryd Williams' Patent Bal- sam of Honey. Yr oedd Sion a minau yn y cwr' nos Sul ddweitha, a rhyfedd fel yr oedd y bobl yn pesychu yno. Ar ol d'od allan, dywedai Sion y dylai pob dyn a dynes a fyddo yn tueddu i besychu gymeryd pob o lwyaid o'r moddion hyn cyn myned i le o addoliad. Beth sydd yn fwy anhapus mewn cwr' na clilywed haner y gvnulleidfa yn pesvehu efo eu gilydd 1" u Yr wyf wedi clywed am y Balsam of Honey y soniweh am dano," ebe fi "ond ni feddyliais erioed fod y fath effaith ddaionus yn perthyn iddo. Byddaf yn sicr o fyned at Mr. Williams am yr un moddion fy hun, oherwydd y mae braidd yn anmhosibl i ddyn ddal drwy y gauaf hwn heb gael anwyd. Felly, purion peth fyddai cael potelaid wrth law., 'A stitch in time saves nine,' medde'r Sais. A oes gyda chwi ryw newydd arall, Catws 1" 0, oes, os nad ydych wedi clywed hyny o'r blaen," oedd yr ateb. "Beth i chi'n feddwl, y mae John, mab Dafydd y crydd, wedi dyfod yn ol o'r America, a tyna hogyn drwg a chelwyddog ar satan ydy' o. Buom yn nh £ Dafydd neithiwr, a tase chwi yn clywed y mab yn adrodd straion wrth ei dad a'i fam. Yr oeddynt yn ddigon i osod gwallt dyn i sefyll fel brwyn ar ei ben, a'r oil yn gelwydd noeth, gwnaf IIv. Yr oedd yn d'eyd hanes rhyw Jack bach oedd o wedi gwr' mewn rhyw dafarn, mewn rhyw dref oedd o yn aros." Dyna hi eto," ebe 6, ".J ack, Jack, Jack, beunydd. Pa Jack sydd gyda chwi etc yn enw pob peth ? Y dydd o'r blaen yr oeddech yn dweyd am ryw Jack bachoedd yn ofni myned tuag adref o'r dafarn cyn ei myned yn nos, ac wedi myned yn nos yn gorfod cael cab i'w gario ond ni fydd un diacon nac aelod mor ffol a'ch credu byth. Eich dyledswydd chwi, fel hen wraig brofladol, yn lie taflu anfri ar gymeriadau pobl ieuainc, ydyw ymdrechu dal eu breichiau i fyny yn gadarn." Breichiau, yn wir," meddai Catws, nid oes eisieu dal eu breichiau i fyny yn gadarn. Mae'r breichiau yn right dda. Y coesau sydd yn pallu yn rhy ami, mae arnaf ofn. Ond am John Dafydd y crydd, yr oedd o yn deyd y fath anwiredd disail a hyn—ei fod o mewn rhyw dafarn yn rhywle (enw Seisnig oedd ar y lie, a chan nad wy' i ddim 'scyleiges nid wyf yn cofio yr enw), ac fod rhyw Jack yno, yr hwn oedd wedi gwario diwrncd cyfan i yfed a meddwi. Yr oedd rhyw hen wr wedi ei weled droion yn y ty hwnw yn ystod y dydd, a bu mor garedig a'i gynghori i beidio ym- wneyd gormod A'r pethau meddwol, ond darfu i'r Jack bach hwn arllwys ei gwd am ei holl helynt, er nad oedd yr hen wr yn ymholi dim yn y cyfeiriad hyny, nac yn gwybod dim o'r helynt, nae yn perthyn iddo wybod chwaith. Fodd bynag, ar ol yfed i'r ymyloa, a thros- dynt feallai, gorfu i Jack fyned i gael nap, fel y dywedir, am yehydig oriau, yn y tafarn hwn. Taw, John,' ebe ei dad, dy gel- w'dd noeth, onide lni'th darawaf a'r lapstone mewn mynud, y corgi di-fanners ac annuw- iol. Y mae yn hawdd deall bellach mai celw'dd yw'r oil a ddywedaist. Pa achos i un dyn ieuanc fyned i gysgu, d'wed ? Pa le y bu y nos flaenorol ? Onid oos digon o hyd yn y nos yr amser hJn o'r flwyddyn i bawb gysgu, heb achos myned i dafarndai i gysgu ganol dydd goleu ]' O, mi dd'wedaf wrth- ych,' ebe John. Fe gollodd Mr. Jack y tren mewn tref Jgyfagos, ac yn lie cerdded I rhyw bedair neu bum' milldir tuag adref, fe arosodd yn y dref hono dros y nos.' 'Clyw, 'r bredych bawlyd,'meddai Dafydd. 'A wyt yn meddwl nad oes llefydd cyfleus i gysgu yn y dref hono trwy dalu am danynt V Oes, oes,' oedd yr ateb I ond cofiwch chi, y mae llefydd yno i feibion ieuainc i dreulio'r nos heb gysgu hefyd. Beth wyddoch chi, 'nhad bach, am y ffordd y mae dynion yn treulio eu hoes yn y trefydd mawrion. Ni fuoch chi erioed yn mhellach na Merthyr o Aberdar, ac er eich bod wedi bod yno lawer gwaith, nL wyddoch fawr am y lie ragor nag o odreu High-street i Bontmorlais. Wyddoch chi ddim am Ffynon-Tydfil, Cae-pant-tywyll, Nant-y-gwenith, &c. Y mae Merthyr yn lie mawr annghyffredin.' '0, machgen i,' ebe fi, mi rydw i yn gwybod am bob tref yn mron o Gaernarfon i Mountain Ash, a gwnaf II" y fFeindiwn i le i gysgu yn mhob un ohonynt, ac ni fydde achos i mi i gysgu allan. A pha ddyben ydyw i ti ddyfod yn ol o'r America i dreio gwneyd ffyliaid o'th dad a'th fam a minau? Cerdda i'r gwely, y corgi bach,' a ffwr' yr aeth gan chwerthin. Aethum iuan tuag adref, ac yr oedd yn llawn bryd hefyd." Wei, yn wir, Catws," ebe fi, y mae yn rhaid i minau alw yn siop Dafydd y crydd un o'r nosweithiau yma er cael tipyn o chat a John am yr America. Dydd da yn awr, a gobeithio y bydd i Sion fwynhau yr helfa yn Llangadog."

AT BWY YR AWN NI ? Neu Sylwadau ar Han- fod Crefydd ac Undeb Enwadau, mewn pregeth adraddodwyd yn Hen Dy Cwrdd Aberdar, gan R. J. Jones, nos Sul, Hyd. 6, 1879, sef nos Sul gyntaf ei ail weinid- ogaeth yno. < £ Gan fod yn ddyfal i gadw undeb yr Ysbryd yn nghwlwm tangnef- edd." Jenkin Howell, Argraffydd, Com- mercial Place, Aberdar. Nid oes, cyn belled ag yr ydym ni yn gallu gweled, ond ychydig berthynasedd rhwng y bregeth hon a'i thestyn. Gan mai Undeb y gwahanol Enwadau yw cynwys y bregeth, tybiem y dylasai y testyn fod yn cynwys awgrymiad at ttndeb o ryw natur neu gilydd. Fodd bynag, ac eithrio cymaint a hyna o an- nghydwelediad, gallwn sierhau fod y bregeth yn werth ei darllen a'i myfyrio. Y mae yn gynyrch meddwl pur alluog, a meddwl nad yw wedi cael ei wyrgamu gan ragfarn sectol, na'i annhymeru gan benboethni crefyddol. Y mae sectyddiaeth yr awdwr o'r golwg, ac er ei fod yn trafod pynciau dogmatical, eto y mae wedi llwyddo yn hynod i gadw dogma ei hun yn rhyfedd o anamlwg. Yr unig arwydd a roddir rni o natur hono, fe aIlai, sydd yn y brawddegau eanlynol Nid yw yn beth an- nghyffredin yn awr i weled rhai yn esgyn pwl- pudau y gwahanol enwadau, sef eiddo yr An- nibynwyr, y Bedyddwyr, y Wesleyaid, &c., ae yn cyhoeddi yn groch heresiau(?) a gyfyngid gynt i ychydig bwlpudau Undodaidd!" Ond, drwy y cwbl, dengys yr awdwr deimlad pur rhyddfrydig, ac ysbryd mwyn a chydymoddef- gar. Tri phrif bwnc sydd gan yr awdwr dan sylw, sef y cyntaf yw, "Fad y rhaniadau an- ffodus yn yr eglwysi Cristionogol yn tueddu i gynyrchu amheuaeth ac annghydfod, II. Credwn nad yw yr ymrysonau yn nghylch materion crefyddol yn yr oesoedd sydd wedi myned heibio nemawr erioed wedi bod mewn perthynas i bynciau hanfodol y ffydd Grist- ionogol." Wedi rhai sylwadau deheuig a phwrpasol, a yr awdwr rhagddo i son am y pynciau ymrysonol, pa rai a esyd i lawr yn bump mewn cifer :—1. Undod a natur Duw. 2. Natur yr enaid. 3. Natur ac oedran y byd. 4. Safon gwirionedd. 5. Llywodraeth ybydysawd. III. "Er mwyn i Gristionogaeth ddyfod i'w chyflawnder eithaf yr hyn y mae wedi ei hamcanu i fod, yn allu Duw er iach- awdwriaeth, credwn y dylai gwahanol bleidiau yr eglwys uno a'u gilydd i osod mwy o bwys ar bethau hanfodol, a llai ar bethau damwein- iol crefydd." Fel sylwad pellach oddiwrth hyn, dywed yr awdwr :—" Ond carwn ofyn, gyda phob gostyngeiddrwydd, oes dim rhyw bynciau sylfaenol ag y mae pawb enwadan yn cyduno yn eu cylch ? Ceisiwn nodi rhyw bed war ag y credwn fod pawb enwadau cre- fyddol yn unfryd unfarn yn eu cylch Fod Duw yn dad, dyn yn fraicd, Crist yn athraw ac yn arweinydd, a'r nefoedd yn gartref. Creda pawb Cristionogion yn y rhai hyn, ac a'r rhai hyn genym, beth fynwn ni yn ychwaneg ? Onid ydynt yn ddigon i ni fyw wrthynt a marw ynddynt ?" Da iawn ond o barth fod "Duw yn dad, dyn yn frawd, a nef yn gar- tref," y mae pob gwir Gristion yn credu hyny, a chredant hefyd fod Crist yn athraw ac yn arweinydd ond y mae yn angenrheidiol iddynt gredu rhagor na hyny am Grist cyn y gall fod yn wrthddrych digonol i'w ffydd- rhaid iddynt gredu ei fod yn Dduw yn gystal ag yn ddyn. Os dyn yn unig yw efe, y mae o angenrheidrwydd fel pob dyn arall, yn ffael- edig. Pa hyder, gan hyny, ellir roddi yn ei gymhwysder fel athraw," neu yn ei allu a'i ddoethineb fel arweinydd 1" Os nad yw yn fwy na dyn, pa reswm sydd genym dros ei gy- meryd yn "athraw ac arweinydd" fwy na rhyw ddyn arall ? Ac os dyn yn unig, y mae yn bosibl y gall fod rhyw ddyn arall wedi bod mor fawr ag yntau o'i flaen, ac y mae yn bosibl y gall dyn ddyfod eto gymaint ag yntau ar ei ol; os felly, pa un o'r tri hyn a ddylem neu a ddewisem ei gymeryd yn "athraw ac yn ar- weinydd i ni ? Y mae Duwdod Crist yn rhwym o fod yn un o bynciau sylfaenol ein crefydd, neu ynte ar ba beth yr ydym yn myned i oruwchadeiladu ein ffydd, eingoba'th, a'n hymddiried ? Nid oblegyd fod yr awdwr yn gwadu y pethau hyn yn ei sylwadau yr ydym yn dywedyd hyn, canvs nid yw, i'n golwg ni, yn gwneuth-ur hynj7, eithr am y credwn y dylasai yr awdwr enwi Duwdod Crist fel un o bynciau sylfaenol ein crefydd fel un o'r arbenigrwydd mwyaf. Y mae yr iwdwr yn trafod ei bynciau yn feistrolaidd a leheuig, ei iaith yn goeth a phriodol, a'i ar- idull yn syml ac eglur, a'r cwbl yn dwyn olion yr awdwr medrus, y meddyliwr pwyllog, a'r rhyddfrydwr crefyddol. Yr ydym yn credu yn niffuantrwydd ei amcanion, a daionus- rwydd ei ddybenion. YRYSGOL Cylchgrawn Misol at wasanaeth yr 11 Ysgolion Sabbothol. Y mae yr Ysgol Sabotliol j7n r.efydliad ag y dylai y rhan fwyaf o feirda, llenolioD, a phre- gethwyr Cymreig deimlo yn gynes a pharchus iawn tuag ati, canys ynddi hi y cawsant dde- chreuad eu gyrfa mewn gweithgarweh meddyl- iol. O'i ffynonell rydd a rad-iiteiriol hi y der- byniasant elfenau ac egwyddorion yr addysg foreuol hono, yr hon, drwy ddadblygiadau uwch, helaethach, a pherffeithiach ohoni, a'u gwnaetli y peth ag a fuant wedi hyny i lenyddiaeth a chrefydd yn ystod eu h >l-einioes. Gellir yu ddigon pjiodol galw yr Yfgol Sabothol yn athro- fa y tlodion, oblegyd oni buasai ei drws agored hi, buasent yn analluog i gael rhan yn, na chyf- ranogi o'r wybodaeth fwyaf dyrchafedig, gwerth- fawr, a phwysig o holl wybodaethau y ddaear. Hyhi oedd a'u gosododd ar risyn cyntaf gwybod- aeth, a gynyrchodd ynddynt flas at ac awydd am wybodaeth, ac a roddes iddynt y seiliau hyny ar ba rai y goruwch-adeiladwyd holl wybodaeth ol- ddilynol eu hemioes. Ond yr oedd, hydyn ddi- weddar iawn, holl weinyddiad yr addysg a gyf- renid ynddi yn cael ei ddwyn yn mlaen yn ol trefn ac arddull yr hen dad-athrawon mwyaf di- addurn a digaboliad, oild da a duwiolfrydig serch. hyny ac yn ngwyneb fod addysg gyfun- drefnus ein hysgolion dyddiol, ac uchelgais y wybodaeth gyffredinol yn gwisgo y fath agwedd- au clasurol a chynyddol, teimlwyd fod angen darpariaethau i fyned yn mlaen i raddau yn yr un cyfeiriad ar yr Y sgol Sabothol; o'r hyn ileiaf, teimlwyd fod eisieu symud ychydig gyda'r "march of intellect, ac nid aros yn yr mi man byth a hefyd. Gyda golwg ar yr amcan hwn, yn ddiamheu, y daeth i feddylfryd rhai o'n liathrawon mwyaf goleuedig a gwyliadwrus i gynllunio a chyhoeddi r Ysgol" sydd ger ein bron, ac y mae, yn ol ein barn ni, mor sier a dim o ateb yr amcanion y darparwyd hi er eu mwyn. Ni fydd rhaid i ni ddweyd dim er dangos an- sawdd, rhagoroldeb, a gwerthfawredd ei lenydd- iaeth, ond yn unig enwi y testynaii a gynwysa, yn nghyd &g eiddo yr awdwyr sydd wedi ysgrif- enu arnynt; bydd hyny yn ddigon o wystl am eu teilyngdod :—1. Cyfodiad a Ohynydd yr Ys- gol Sabbothol, gan y Parch. R. Owen, Rhyl 2. Nodiadau y Golygwyr; 3. A dgofion am y Parch. Thomas Charles; 4. Yr Esboniwr-Mat. ii. 12. Luc xxiv. 34 5. Y Cyfarfod Athrawon, gan Mr. H. Pritchard, Llanerchymedd; 6. Eras- mus; 7. Prenau y Beibl- Y Ftigysbren, yr Olewydden, y Dderwen, y Ferywen 8. Morgan Rhys—Penod I. 9. Newyddion yr Ysgolion, y Dosbarthiadau, &c. 10. l-tohebiaethau-Safou- au yr Ysgolion—Tea Parties; 11. Dycldanion; 12- Tôu-" Y Delyn Anr." Gwelir oddiwrth natur y testynau fod yma ddarpariaethau ar gyfer yr Ysgol Sabothol-fod yma laeth meith- ringar i blant, a bwyd cryf i'r hen ac felly y mae mewn gwirionedd. Trafodir y gwahanol bynciau gyda meistroledd mewn iaith a meddwl. Y mae yr arddull yn syml, eglur, a chartrefol, a'r lenyddiaeth yn bur, iachus, addfed, maeth- lawn, a sylweddol. CRONICL YR YSGOL SABOTHOL. Dyma gyhoeddiad yn jjwbl i'r un pwrpas eto ond fod dau gyhoeddiad i'r un pwrpas, ac yn troi yn yr un cylch, sydd dipyn yn rhyfedd. A oes dim amryfusedd yn hanfodi yn rhywle ? Y mae i'r cyhoeddiad hwn eto ei Rtctjt- rhagorol o ysgrifenwyr. Ni fydd rhaid ond eu henwi hwy a'u testynau cyn y gwelir ar unwaith yr uwch- afiaeth sydd yn perthyn iddynt hwy fel meddyl- wyr, yn gystal ag i'r feddyliaeth sylweddol a ddadblygir ganddynt :-1. Yr Ysgol Sabothol a'i Moesau Da, gan y Parch. 0. Thomas, D.D., Liverpool; 2. Ymchwiliadau Ysgrythyrol—yr Ystyr Deublyg, gan y Parch. L. Edwards, D. D., Bala 3. Siarad a Siaradwyr, gan Mr. Daniel Owen, Wyddgrug 4. Myfyrdodau ar y Salm Fawr, gan y Parch. Ogwen Jones, B.A., TIbyl; Eglurhad ar Eiriau Ysgrythyrol, gan y Parch. D. Evans, M. A., Gelhgaer; 6. Englyn- ion—Glyn wrth Ddarllen, gan L. E. 7. Pant- y-ddwyryd, neu Hanes a Sylwadau ar Ddechreu- ad a Chynydd y Methodiatiaid Calfinaidd yn Ffestiniog, &c., gan y Parch. G. Williams, Tal- sarnau S. Gwersi Ysgrythyrol, gan y Parch. 0. T. Williams, Dolgellau 9. llanes y Brenin- oedd, gan y Parch. E. Davies, Trefriw; 10. Penod y Plant—yr Arch (gyda darlun) 11. Newyddiom mewn cysylltiad a'r Ysgol Sabothol, Cyfarfodydd Ysgolion, See. Y mae yn anhawdd dweyd pa un o'r ddau gyhoeddiad hyn yw y rliagoraf—mae yr ymdrechfa yn dyn aruthrol. Fodd bynag am hyny, y maent y gwerth dwy geiniog oraf yn yr iaith oddieithr cyhoeddiad Coleg Aberystwyth. Y maent y goreuon o'r cyhoeddiadau enwadol o'r un pris, ac yn rhagori ar rai o'n cyhoeddiadau ag y telir cymaint arall am danynt. Gallant gystadlu am radlonrwydd pris a gwychedd llenyddiaeth fig unrhyw gy- oeddiad ag sydd yn dyfod allan drwy y Wasg Seisnig. Oarwn eu gweled yn llaw, nid ysgolor- ion yr Ysgol Sabothol yn unig, eithr pawb ereill drwy Gymru. Maent yn wir deilwng o'r cylch- rediad helaethaf. Argreffir y cyntaf gan P. M. Evans, Treffyiif n, a'r ail gan D. H. Jones, Swyddfa'r Gronicl a'r Goleuad, Smithheld-lane, Dolgellau.

YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL, 1880. Y mae rhagolygon y ceir yn nglyn a'r Eisteddfod yn N ghaernarfon un nodwedd newydd, o leiaf. Mae y pwyllgor wedi pen- derfynu apelio at bendefigion a bonedd y Dywysogaeth am eu nawdd a'u cynorthwy i'r mudiad. Y mae yr ysgrifenydd hefyd, wedi derbyn llythyrau oddiwrth Mr. Tennyson, y bardd breiniol; a'r cerddor enwog, Mr. Henry Leslie, yn amlygu eu boddhad i ymuno &'r Eisteddfod fel un o is lywyddioa. y mudiad. Y mae Arglwydd Aberdar yn un o'r noddwyr a derbyniwyd llythyrau caredig oddiwrth Arglwydd Beaconsfield a Mr. John Bright, A.S., ar yr un testyn.

WORKHOUSE NORTH DUBLIX.- Y mae yn Workhouse North Dublin yn awr 3,438, sef 274 yn fwy nag oedd yr amser hwn llynedd.