Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
MASNACH YR HAIARN A'R GLO.
MASNACH YR HAIARN A'R GLO. Y MAE masnach a marsiandiaeth ar bob llaw yn ymddangos fel yn ymdywallt i gyfnod o fywiogrwydd adnewyddol, er gwaethaf traha gweinyddol y Toiiaid va eu gweinyddiaethau cartrefol a thramor. Mae y ceisiadau cynyadol yn dangos yn amlwg nad yw hyn va gyfyngedig i America. Y gwirionedd yw y gwna mar- siandwyr gamsyniad mawr os gwnant ddi- frydu mai yn America yn unig y mae ineddrwydd yn awr i ddechreu prynu o'r newydd, ac y mai yno yn unig y mae rheil- ffyrdd newyddion yn cael ea gwneuthur, yn ogystal ag adnewyddu yr hen rai. neu mai yno yn unig y mae gorucliwyliaethau ereill yn myned vn mlaen yn brysur, at y rhai y bydd angen am gyflenwadau mawrion o ddefnyddiau metelaidd a pheirianau. 'Gallwn hefyd alw sylw darllenwyr y 'GWLADGARWR at y Ffrancod, y rhai, fel cenedl, ydynt wedi avflawni gorchestion er dadblygu eu hadnoddau marsiandiol a llof weithyddol, ac ni ellir rhoddi atalfa ar y cyfryw gan gyfoewidiadau Jlywodraethol na gweinyddiaethol. Ar reilffyrdd, afoa- ydd, camlasau, a phorthladdoedd, y mae Ffrainc wedi ymwystlo i wario mewn deu- ddeg mlynedd, o'r rhai y mae tair eisoes wedi myned heibio, ddau cant a deugain o ifiliynau o bunau. Erbyn y flwyddyn 1890, bydd Ffrainc wedi ychwanegu un fil ar bymtheg o filldiroedd at ei chyfundrefn reilfforddyddol, a thua caw mil olilldiroedd at ei hafonvdd mordwyol a'u ehamlasaix. 33ydd tua haner y swrn a nodasom yn cael ei dreulio ar reilffyrdd, er gorphen prynu llinellau, &c. Mae deg o gwrnr/iau yn bared wedi eu pryan i fyny, ac y mae tua mil o beirianwyr yehwaoegol eisoes wedi -eu gosod yn ngwasanaeth y Weinydiiaeth. Y mae y gwahanol ymdrafodiaethau hefyd yn Rwsia, Austria, .Germani, a'r Aifft- pob un yn pwyntio at adfywiad, ac nid yw yn debyg y bydd i ymgais Bismark tuag at ychwanegu rhif y fyddin Germanaidd atal yr adfywiad hwn. Wrth dafiu cipclrem dras helyntion masnach yr haiarn a'r glo drwy wahanol ranbaithaa LLOEGR, yr ydym yn gweled fod cylehoedd New- castle yn dra boddhaus ar y cyfan yn mas- nach y glo. Y cais am nwylo yn hvnod dda. Mae masnach yr haiarn gorphen- wneuthurol yn parhan i adfywio. Prisoedd platiau yn cael eu cyfrifo 9p. i 9p. 10s. y dunell; bariau, 8p. 10s. y duaell; haiarn. 8p. 15s. y duuell. Cais mawr am haiarn- bwrw, a pharotoadau yn cael eu gwneyd er gosod ychwaneg o ffwrnesi mewn blast. Yn Middlesbro', dydd Mawrth, yr oedd y -cynulliad f-r y Gyfnewidfa vu fwy nag arferol. Yr oedd neuadd helaethfawr y Oyfnewidfa wedi ei llanw gan fasnachwyr 0 bob parth o Ogledd Lloegr. Y ffigwr gyffredinol am Rif 3 o haiarn-bwrw yw 3p. y dunell. Mae cais sefydlog a chynyaiol am bob math o haiarn-bwrw, ac y mae hyn yn gosod perchenogion ffwrnesi i ymawyddu i osod yr oil o'r eiddynt mewn blast. Yn masnach yr haiarn gorphen-wneuthurol, mae profion ychwaDegol o adfywiad. Prisir platiau o 9p. 5s. i 9p. 10. y dunell, ■a'r gweithfeydd sydd ar waith yn gweithio yn gyson. Rhywbeth yn gyffelyb yw pris- oedd yr haiarn yn Darlington, a'r golosglo yn gwerthu am 17s. 6e. wrth yr odynau. Yn Barrow-in-Furness, mae yr wythnosau diweddafwedi arddangos adfywiad rhyfedd- -01 yn masnach a gweithgarwch y lie. Mae y cais rhyfeddol o fawr sydd o bob lie, yn enwedig o America, am bob math o hcematite pig iron wedi achosi i lawer o ffwrnesi i gael .<eu chwythu i mewn o'r newydd, ac i rai newyddion gael eu hadeiladu, a mabwysiedir mesurau mewn amrywiol weithfeydd i ychwanegu yn mhob modd y cynyrch o haiarn. Mae y prisoedd wedi myned i fyny -o 6p. 15s. i 7p. y dunell wrth y weithfa am all round qualities o haiarn Bessemer, ac o 6p 8s. i 6p. 13s. am forge iron Rhif 3. "Gwerthwyd peth am 6p. 15s. y dunell. Mwn haiarn, yr hwn, wythnos yn ol, a werthid am o lp. 7s. i lp. 17s. y dunell, •svdd yn awr yn 2p. y dunell. Y prisoedd yn well am y glo a ddygir yno o Wigan a Barnsley, a galw mawr am dano. Yn NGOGLEDD CYMRU, mae gwelliant sylweddol yn masnach y glo, a chynydd mawr mewn gwaith. Mae y .rhan fwyaf o'r gwelthfeydd yn gweithio amser llawn, a'r hyn a godir a'r stoc oedd ■.ar law yn cael eu clirio ymaith. Ni fu y -cais am agerlo mor fywiog er's amser maith ag yw yn awr, ac y mae arwvddion amlwg o godiad yn y prisoedd. Mae y gweith- feydd plwm, y chwareli llechau, a'r chwar- ,eli ceryg yn gweithio yn rhagorol. Cais mawr am haiarn gorphen-wneuthurol, a'r un modd am y llafnau haiarn a chylchau. Mae melinau gwifrau Sir Amwythig yn llawn archebion, fel y mae argoelion da am y dyfodol. Yn NEHEUDIR CYMRU, mae arwyddioo o wellianc cynyddol yn ym- ddangos yn awyrgylch masnach. Wrth daflu golwg dros SIR FTNWY, mae yr olygfa ar bob Haw yn dangos yn amlwg fod cyfnewid mawr er gwell wedi eymeryd lie mewn masnach yn gyffredinol, nid yn un lie yn fwy amlwg na'r gwahanol weithfeydd, y rhai ydynt yn myned yn mlaen well-well o wythnos i wythnos. Lie y bu hir ddystawrwydd yn teyrnasu, nid oes yn awr ond trwst peirianau i'w glywed. Mae y gweithfeydd haiarn a dur yn hynod o fywiog, ac archebion rhagorol ar law. Mae y cais o wlad y gorllewin yn parhau yn rhagorol, ac allforiadau mawrion wedi cy- meryd He i'r Unol Dalaethau a'r India. Allforiwyd o'r Casnewydd, yr wythnos ddi- weddaf, 18,212 o dunelli o lo, a 4,132 o dunelli o haiarn a dur. Yn nglofa Rose Hill, New Tredegar, y mae deuddeg yn ychwaneg o odynau wedi eu cyneu. Mae rhai o'r gweithfeydd glo tai yn dangos an- foddlonrwydd tuag at Sliding Scale Caer- dydd, ac yn bwriadu cyn d eyfarfodydd i'r perwyl o drafod y mater, gan eu bod yn golygu, fel gweithwyr glofeydd yr Ocean a Ferndale, nad oes eisieu gwario arian mewn cysylltiad a'r outsiders a elwir mineral agents y gweithwyr. Golygant y gallant fyw heb- ddynt. Mae ymdrechion neillduol yn awr yn cael eu gwneyd i adgvnea y ffwrnesi sydd wedi bod yn segur am rai blynyddan, oddigerth eithriadau achlvsurol yn Trede- gar a Rhymni. Dys^wylir y bydd yr holl tfwrnesi blast yn fuan wedi eu hadgyneu. Yn y lie olaf, y mae nifer fechail o mill fur- naces wedi eu gosod ar waith, ac y mae yn debygol y cant weithio am amser maith i ddyfod. Mae trefniadau ar droed hefyd yn Blaenafon er adgychwyn y gweithfeydd yno. Mewn lleoedd ereill yn y sir, nid oes prinder archebion cartrefol a thramor, gyda chodiad prisoedd. Mae cwblhad y gwaith newydd ya Mardy, Bargoed, eiddo Mr. C. James, o'r hwn yr aeth y trueiai cyntaf o lo y dydd o'r blaea i Gaerdydd, wedi rhoddi cyttro gobeitniol yn nosoarta. y gLo tax yn Nghwm Rhondda. Mae masnach helaeth yn cael ei gwneyd drwy y sir mewn haiarn- bwrw o bob math, gyda chodiad prisoedd. Drwy SIR FORGANWfr, mae gwedd arall wedi cael ei rhoddi ar fas- nach i'r hyn oedd haner blwyadyn yn ol. Yn Abertawe a'r gweithfeydd cylchynol, y mae yr adfywiad yn parhau i fyned yn y blaen, a gwnawd busnes par lew drwy y mis cyntaf o'r flwyddyn hon. Allforiwyd o Abertawe yr wythnos ddiweddaf 19,633 o dunelli o lo, 2,566 o dunelli o patent fuel, 10 tunell o alcan i Ffrainc, 620 o dunelli o fetel i Hamburg, 233 o dunelli o olosglo i Antofagasta (Peru), a 300 o dunelli o hen haiarn i Baltimore. Mae y fasnach lo yn parhau yn fywiog yn nghylchoedd Aber- tawe, ac fel y gwelir UGhod, yr allforiadau yn cynyddu. Mae amrywiol sypynau o haiarn yn cael eu parotoi ar gyfer y Tal- aethau Unedig. Nid oes adnewyddiad cy- ffredinol yn masnach yr haiarn drwy adran Abertawe, er fod rhai gweithfeydd segur yn cael eu hadgychwyn. Y gweithfeydd alcan yw y rhai mwyaf bywiog a llwydd- ianus. Yn y Gyfarthfa a Dowlais, mae y cyfnewidiad gorfoleddus sydd wedi oymeryd lie yn ddiweddar yn myned yn mlaen yn llwyddianus yn mhob cyfeiriad. Mae y gweithfeydd yn myned yn ddidor nos a dydd, gwyl a gwaith. Mae y symiau o reiliau a anfonir ymaith o'r Gyfarthfa yn cynyddu o wythnos i wythnos, ac yn cael eu cludo ar hyd y gamlas tua Chaerdydd. Aeth y cargo llawn diweddaf i Galveston, Deheubarth America. Mae masnach y glo yma yn cydredeg ag eiddo yr haiarn a'r dur, a'r unig beth sydd yn eisieu yma yn awr yw mwy o weithwyr medrus, y rhai yr ymofynir am danynt. Mae datganiad wedi cael ei wneyd wrth dorwyr glo Dow- lais fod iddynt i gael codiad cyflogau, ac y gwna hyny gymeryd 11a drwy holl weith- feydd yr adran. Myned yn mlaen vn hylaw a bywiog mae gweithfeydd adran Caerdydd. Sliding Scale glofeydd yr Ocean a Ferndale yn unfrydol dderbyniol gan y gweithwyr, er holl ymdrech llwynogaidd yr outsiders i chwythu tan annghydfod i'w gwersylloedd. Cefais ar ddeall dydd Sadwrn diweddaf yn Ferndale fod codiad o swllt y bunt i gy- meryd lie yn mhen pythefnos yn a gweith- feydd y Davisiaid yn Bodringallt, Ferjadale, Blaengwawr, ac Abercwmboy. Well done. Mae yn yr adran hon arwyddion am godiad pris yn y glo, gan fod y meistri yn gwrthod cymeryd archebion mawr iawn am y pris- oedd presenol, am eu bod yn edrych yn mlaen am well yn y dyfodol. Allforiwyd o Gaerdydd yr wythnos ddiweddaf, yn ol statistical reports y Cyllíd-dy a'r Dociau, 102,107 o dunelli o lo, 3,560 o dunelli o patent fuel, a 4,167 o dunelli o haiarn a dur. Yr oedd y trosforiad mewnol o ffta haiarn yr wythnos ddiweddaf dros 6,000 o dunelli, 5,000 o'r hwn swm a ddaeth o Ysbaen. Daeth i fewn hefyd tua 6,000 o dunelli o goed pyllau glo, yn benaf o Ffrainc. Gyda golwg ar huriau llongau, y mae bywiog- rwydd cyffredinol yn bodoli yn y drafodaeth, a chodiad yn y cyfryw i borthladdoedd Italaidd, Gibraltar, Malta, a Port Said, a'r un modd i holl borthladdoedd Mor y Canoldir. Mae tymor llwyddiant masnachol wedi gwawrio arnom, a gwnawn ninau ein goreu i gadw yr awyrgylch fasnachol yn ddigwmwl. GOHEBYDD MASNACHOL. Caerdydd, Chwef. 3, 1880.
COLEG Y GWEITHIWR.
COLEG Y GWEITHIWR. GAN AP CORWYNT. Ap Sgylfaeth.—Nos da, fechgyn. Y mae yn dda disprad genyf fi eich gweled wedi dod yn nghyd mor gryno. Gobeithio y cawn gyfarfod dyddorol fel y tro o'r blaen, pan roddodd Agrippa i ni hanes y daeargrynftiau yn Mhrydain. Wn i ddim sut rych chwi ond y mae delight gen i gael rhw hen hanesion. Agrippa.- Y mae hen hanesion, frawd, yn burion a da yn eu lie ond ni wiw i ni feddwl byw yn y- gorphenol i gyd hefyd. "Yn mlaen" ddylai fod ein harwyddair bob un, a heinyf ddringo dros binaclau rhwystrau ar y ffordd tuag i fyny. Yr ydym yn awr yn prysur agoshau at agoriad y Senedd, a bydd genym ddigon o waith pan gyferfydd hono i drafod y gwyr da sydd yno. Felly, yr 'wyf fi yn cynyg, gan fod SYR ROWLAND HILL yn destyn cadair yn Abertawe y flwyddyn hon, i ni gael tipyn o'i hanes, yn nghyd a hanes y llythyrdoll geiniog, gan Ap Corwynt, os gwel e'n dda, gan fod y beirdd, yn ddiau, yn dysgwyl am dano. Ap Corwynt. — Gyda phleser. Bydd y 10fed dydd o Ionawr, 1840, yn un byth- gofiadwy yn hanes gwareiddiaeth, fel y dydd ar ba un y gwnawd prawf ymarferol ar y llythyrdoll geiniog gyntaf. Caf .droi fy sylw yn gyntaf at y dya hynod, ond gwylaidd, i'r hwn y mae y byd yn ddyledus am y ddy- fais. Ganwyd Rowland Hill yn 1795, a chysegrodd y rhan fwyaf o'i flynyddau boreuol fel athraw. Yn ddeugain oed, yr ydym yn ei gael yn ymwneyd a chario yn mlaen fudiad er sefydlu trefedigaeth yn Ne- heubarth Awstralia, ar ;gynllun Mr. Edward Gibbon Wakefield, at yr hyn yr oedd ei allu- oedd yn rhoddi iddo fantais fawr, a dilynwyd ei lafur gyda gradd uchel o Iwyddiant. Tua'r flwyddyn 1835 y trodd ei sylw at gyfundrefn lythyrol ei wlad, gyda'r argyhoeddiad v dvlid ei diwygio. 0 dan anhawsderau anhygoel ac aruthrol, llwyddodd i gasglu hysbysiaeth ar y mater, fel ag i foddloni ei hun, ac ereill hefyd, y derbyniai y cyhoedd fudd trwy lythyrdoll ratach, a'r cyllid yn aros wedi'r cyfan yn dditeihad. Y mae y ffeithiau ar- weiniol ar ba rai y sylfaenai ei gasgliadau wedi eu hegluro mewn pamphled awdurdod- edig. Gwelai y gellid rhann traul llythyr i'r llythyrd^- i dair cangen neu adran. Yn gyntaf, derbyniad y llythyr a'i barotoad i'w daith, yr hyn, dan yr hen drefniant, oedd yn drafferthus ddigon, gan fod y doll yn am- rywio mewn cyfartaledd i'r pellder oedd gan y llythyr i deithio, ac eto, yn ol fel y byddai wedi ei gyfansoddi-o un, dwy, neu dair sheet, yr oedd y pris yn dyblti a threblu. Er engraifft, tollid ar lythyrau o Lundain i Edin- burgh, os yn sengI, Is. 1-le. os yn ddwbi, 2s. 3c. ac yn drebl, 3s. 4|c. ac unrhyw ddarn o bapyr a dollid yn ychwanegol. Yr oedd y gwaith o drethu llyfchyrau, neu ysgrif- enu ar bob un ohonynt y doll, yn dyfod yn waith dyrys iawn, gan gymeryd i fyny lawer o amser, ac yn gofyn gwasanaeth nifer mawr o ysgrifenyddion. Hyn, yn nghyd a'r dy- ledswyddau ereill na raid sylw arnynt yma, a gynwysent y tair cangen gyntaf o'r draul a osodid ar y swyddfa. Yr ail oedd traul y trosglwyddiad o lythyrd^ i lythyrdy, a'r draul hon, am bellder mor fawr ag o Lundain i Edinburgh, a brofodd, ar ol archwiliad manwl, yn ddim mwy na'r nawfed ran o ffyr- ling Y drydedd gangen oedd trosglwyddo y llythyr i'w gyfeiriad, a derbyn y doll, gan fod y llythyrau gan mwyaf heb en rhag-dalu. Gwelodd Rowland Hill y gellid, ac y dylid, gwneyd cryn ostyngiad, hyd y nod pe arosai y cyfnewidiad yno ond eto, os gallai leihau y draul i'r llythyrdý-, y gellid hefyd gario y gostyngiad i'r cyhoedd lawer yn mhellach, heb fod unrhyw golled neillduol yn disgyn ar y cyllid. Yna ymosododd ar y gwaith o wneyd y gwahanol adranau yn fwy syml. Os, yn lie codi toll yn ol nifer y llenau neu ddarn au y papyr, y sefydlid pwysau, islaw yr hwn y gallai llythyr, pa beth bynag fyddai ei gy- nwysiad, ddwyn un pris yn unig, arbedid llawer o draul i'r swyddfa, a diddymid tolliad annheg canys, yn sicr, nid oedd llythyr dwbl yn achosi cost dwbl, na llythyr triphlyg gost triphlyg, ar y llythyrdy. Ond pe safai y cyfnewidiad yno, byddai llafur mawr i'r swyddfa yn aros, canys byddai yn rhaid ychwanegu y doll ar bob llythyr mewn cyfar- taledd i'r pellder oedd ganddo i deithio. Yn absenoldeb gwybodaeth gyda golwg ar wir draul y trosglwyddiad, ymddangosai y fath drefniant yn gyfiawn neu, i osod y cwest- iwn mewn goleu arall, ymddangosai ya an- nghyfiawn i godi cymaint am drosglwyddo llythyr i bellder o filldir o'r swyddfa lie y dodwyd ef i mewn ag am drosglwyddo i Edin- burgh o Lundain. Ond pan gaiodd Rowland Hill allan trwy ymchwiliadaeth fod y gwa- haniaeth rhwng traul trosglwyddiad ya yr un amgylchiad a'r llall yn ddim ond rhan fechan o ffyrling, daeth yn eglur ei fod yn ddynesiad agosach at berffaith gyfiawnder i basio heibio yr annghyfartalrwydd bychan hwn na tholli hyd y nod i swm y coin lleiaf yn y deyrnas. Gyda golwg ar y trydydd pen, yr oil a ellid wneyd er lleihau y draul, yn gydfynedol a throsglwyddiad llythyrau o d$" i d £ oedd dy- feisio rhyw gynllun o rag-daliad fyddai yn dderbyniol gan y cyhoedd (oeddynt wedi arfer mor hir i daflu traul gohebiaeth ar y derbyn- ydd yn lie yr anfonydd), a'r hyn ar yr un pryd na fyddai yn trosi y gorchwyl o gasglu ar y swyddfa dderbyniol, tra y rhyddhaai y llytliyr-gludwyr yn nglyn &'r swyddfa ddos- barthol, neu ychydig yn gymharol a enillid oddiwrth y cyfnewidiad. Arweiniodd hyn i gynygiad o rag-daliad trwy lythyr-nodau, trwy yr hyn y rhyddheir y llythyrdy yn gyfangwbl o'r gwaith o gasglu y doll. Fel hyn, o un i un, y symudwyd yr.holl rwystrau er cyrhaedd yr amcan ardderchog, sef unffurf- iaeth llythyrdollawl trwy yr Ynysoedd Pry- deinig.* Canlynwyd y trefniant hwn o angenrheidrwydd gan y ffaith y dylai y raddfa gyffredinol fod yn un isel, yr hyn eto ellid ddysgwyl a adweithiai yn ffafriol i'r gyfun- drefn newydd, trwy alluogi mwy o'r cyhoedd i ddanfon a derbyn llythyrau. Ychydig flynyddau cyn hyn, yr oedd brawd Mr. Hill wedi awgrymu am y Penny Magazine. Feallai mai hyn oedd sylfaen cynllun Mr. Rowland Hill, y dylai pob llythyr o bwysau penodol cymedrol gael ei ddanfon am un geiniog. Ni ddarfu i'r Llywodraeth na'r wrthblaid ei gefnogi. Gwrthwynebai awdurdodau y llyth- yrdy ef i'r man eithaf. Eto i gyd, trwy nerth y farn gyhoeddus, dygwyd ef i'r Parliament a phasiwyd ef yn 1839. Ymddygodd y Wein- yddiaeth am y dydd yn gyfiawn at Mr. Hill, a rhoddasant iddo apwyntiad yn y Trysorlys, er ei alluogi i gario allan ei gynllun, a chadw- odd hyn hyd nes i'r blaid Geidwadol ddyfod i swydd yn 1841. Trowyd ef allan ganddynt hwy ar yr honiad fod ei ran ef o'r gwaith wedi ei gwblhau, a gallai fod yn gyfranog o dynged llawer ereill o gymwynaswyr cy- hoeddus pe na buasai cymdeithas erbyn hyn wedi dod yn ystyriol o werth ei gynllun. Dangoswyd teimlad y wlad tuag ato drwy danysgrifiadau a gyrhaeddasant y swm o bymtheg mil o bunau. Ar ddychweliad y Whigiaid i awdurdod, yn 1846. dygwyd yntau yn ol i swydd, fel Ysgrifenydd i'r Post-feistr Cyffredinol, yn rnha safle, ac fel Ysgrifenydd i'r Llythyrdy (i'r hon anrhydedd y cyfodwyd ef yn 1854), y bu yn orddiwyd i ddwyn oddi- amgylch welliantau er mantais a chyfieusdra y cyhoedd. O'r rhai hyn, y penaf oedd y Money Order Office, trwy yr hyn y trosglwyddir miliynau ar filiynau o bunau o law i law yn flynyddol, ar draul fechan. Y mae dros 40 mlynedd bellach wedi profi gwerth a man- teision y llythyrdoll geiniog. Anfonwyd dim llai na 77 miliwn o lythyrau trwy y llythyrdy y flwyddyn gyntaf wedi sefydliad y penny postage; ond yn mhen 21 mlynedd ar ol hyny yr oedd y nifer blynyddol yn 545 miliwn, ac y mae yn dra sier ei fod yn gyrnaint dair gwaith, -a mwy, erbyn heddyw ond nid yw y ddychweleb olaf genyf ar hyn o bryd. Nid LloAgr yn unig ddylai ddiolch i Rowland Hill, canys nid oes un wlad wareiddiedig ar nad yw wedi mabwysiadu ei gynllun. Gyda llawer o deilyngdod y cyflwynodd Coron Prydain, yn 1860, i ddyfeisydd y llythyrdoll geiniog yr anrhydedd o Knight Commander of the Bath. Dyna ddigon o hanes i chwi, feirdd, ar gyfer cyfansoddi awdl i Abertawe. Nos da rhywun arall a sieryd y tro nesaf.
[No title]
Our Exemplars, Poor and Rich. Edited by Matthew D. Hill. London, 1861; p. 317.
Nodion Personol. --
Nodion Personol. TIPYN o anrhydedd ydyw cael y cymeriad o fod yn oracl gan un o athrawon y Sanhedrim, a braidd nad all creadur deimlo ei fod yn dalach o'i ben am y fath gydnabyddiaeth. Gall oraclau y GWLADGARWR fed mor gywir a llawer o'r dynion mawr sydd yn honi yr hawl- fraint o fod yn arweinyddion y bobl. Tebyg fod y llywiawdwyr gorddysgedig yn cael llawer o fwyniant tra yn ymwneyd a gwaith mor aruchel. Hen arfer y crochan ydyw gwaeddi black ar y tegell. Felly, mae yn hawddaeh myned heibio i'r frawdoliaeth nag iddynt hwy golli ar eu hen arferion. UN da ydyw amser i esbonio amgylchiadau cymdeithasol a masnachol, a gall nad yw y dydd yn mhell pan fydd cyfangorff y werin yn gweled pethau yn y lliw a'r llun priodol. Perygl i neb cyffredin ydyw ymyraeth a phynciau cyhoeddus a fyddant yn tueddu i agor llygaid y bobl; ond fe fyn y gwirionedd ei ffordd yn hwyr neu hwyrach. Chwyrned a chwyrno, nis gellir cadw goleuni o dan badell. Rhaid iddo adlewyrchu, ac yn ngoleuni y llewyrchiadau fe ganfyddir gwir- ioneddau y gorphenol, er gwaethaf ffalsder a dichellion y cudd-gynghorwyr a ymhyfrydant, meddant hwy, mewn gwella y byd. Gelyn cymdeithas ydyw y dyn nad all oddef y gwirionedd, a gwelir y cyfryw bob amser yn cynffona o hirbell er cyrhaedd eu hamcan- ion direidus a dieflig. Wrth y wen fe'i ad- waenir, yr hon a brofa mewn eiliad nad yw y meddwl yn rhydd, a'r galon yn iach yn y fyn- wes. Mae bod yn wyneb-agored a phlaen wedi gwneyd niwed i lawer yn dymorol; ond, wedi'r cyfan, mae y cyfryw yn gallu ymlawen- hau yn yr hen ddiareb, Asgre lan diogel ei pherchen." Baedded a faeddo ar ben y di- niwed, ni bydd y baw yn hir cyn sychu, fel y gellir yn hawdd ei frwsio i ffwrdd. Mae y gwr a gynllunio ddrygioni yn erbyn ei gymydog yn sicr o redeg ei gwy3 yn gam cyn y bydd ar ben y talar. Deil ffug ddim yn hir, ac fe adwaenfr y tafod melfedaidd mewn rhyw ffordd neu gil- ydd. Curwoh yn mlaen, mae y croen wedi ei banu yn dda yn hen bandy amser, fel nad oes dim yn tycio, ond fod ei berchenog yn cael y mwyniant o weled ambell gyfaill proffesedig yn dangos y bluen ddu. Hai ati, a hwyl eto nid yw yn debyg y medrwch dori un asgwrn, a chredwyf fod holl alluoedd y gethern wedi gwneyd eu goreu yn mhob cyf- eiriad i ladd, ond nid oes dim yn tycio. Mae y byd yn ddigon llydan i bawb, a dyfroedd amser yn ddigon dwfn i ni i gyd rwyfo ein cychod i'r cyfeiriad a fynom ond mae y gyf- raith foesol yn hawlio oddiwrthym wirionedd a gonestrwydd. Beth a dybiet ti, ddarilen- ydd, am ddyn yn cyhoeddi anwiredd, a hyny yn wythnosol, i ddim dyben amgenach na thwylio y cyhoedd 1 Ni raid myned yn mhell am y profion o hyn, ac os nad yw y gyfraith foesol yn condomnio anwireddau o'r fath, beth am y dyfodo11 Gweinydda drugaredd i am- bell greadur ar lun dyn, a'r cyila cyntaf a ga, efe a boera arnat ei lysnafedd. Yr .wyf wedi gweled hyn yn llythyrenol mewn dynion sydd yn proffesu pethau gwell a rhagorach ond tebyg nad yw y cyfan ond proffes. Ddarllen- ydd, os nad elli wneyd daioni i dy gyd- greadur, paid a gwneyd niwed yn fwriadol. Nos DAWCH.
Y BEIBL YN LLYFR EGW YD DOR-ION-NID…
Y BEIBL YN LLYFR EGW YD DOR- ION-NID YN CODE OF LAWS. LLYTHYR II. Yn ol yr ystyr blaenorol i ddeddfau a chyf- reithiau a code of laws y siaradais yn Nghaer- dycld, ac yn ol yr un ystyr y bydd fy sylwadau yn y dyfodol yn y GWLADGARWR yn amddiffynol yn ni^wyneb y cyhuddiad trwm fy mod yn gyf- eiliornwr damniol," a'm bod am "flynyddau wedi bod yn pregethu y cyfeiliornad damniol hwnw trwy Dde a Gogledd." Nis gallaf drafod y cwestiwn heb gael tipyn o le yn eich papyr, os gwelwch yn dda, Mr. Gol. LLYTHYR DIWEDDAF BRYTHONFRYN. Gall traethawd S. R. fod yn code of laws i gyd, a hyny yn hollol gyson a fy araeth i yn Nghaer- dydd oblegyd nid am draethawd S. R., ond am y Beibl y llefarwn i yno. Traethawcl galluog yw un S. R. ar Angenrheidrwydd cyfraith i gynal moesau da." Ond dywedaf eto,—pe cai y Beibl ei ddefnyddio yn iawn, drwy ei gredu a'i fyw, ni byddai angen cyfraith o gwbl i gynal moes- au da a gwn fod S. R. yn cydweled a mi ar hyn, am fod ei weithiau cyhoeddedig yn dangos beth yw ei farn ar y mater mewn dadl. Ond ni ddylai barn S. R. fod o gymaint pwys yn awr, eithr profion o rywle sydd eisieu. Paham ceisio gwneyd yr Hybarch S. R. yn fwch diangol i gario y fath anwybodaeth i'r anialwch ydoedd 1 Own y eyfaddefa S. R. ei hun nad oes un linell o ymresi/miad yn y darn a gi dodd Brythonfryn o'i draethawd—dim ohd gosod,ladau—dim ond statements ydynt. Dylasai Brythonfryn rystyried mai profion ymresyiniadol sydd eisieu. Pe buasai S. R. yn lie B., ac o'r un farn ag ef ar y pwne hwn, ni chymerasai S. R. lawer am roi o fy mlaen osodiad.au yn lie projfon, ac ni chymerasai lawer amgynygydarndyfynedigymaimii broji (!) nad corle ot laws yw y Beibl Gosodiadau i gyd bob galr yw y darn o S. R. a boecl fy ngelyn- ion yn farnwyr, ond nid boneddigion" o fath Trehaern, eithr gslynion hyddysg mewn ym- resymu, athronyddu, a Beiblyddu—dyn dysged- ig, boed elyn, boed gyfaill. Mae dull B. o ym- resymu yn debyg i hyn :— G-urnos. —Mae goleuni yn yr hauL Brythonfryn.—Nac oes dim. G. -Profweh hyny. B.—Y mae S. It yn diueyd nad oes dim. G.—Caniataf, er inwyn dadl, fod S. R. yn dioeyd nad oes-: ni ddengys hyny nad oes goleuni yn yr haul. B.—Nid oes dim fflach o oleuni yn yr haul. G. —Dewch a phrawf. B.-Dyma fe,—Oherwydd, am hyny, oblegyd, megys, canys NID OES goleuni ynddo. Y Nid yw enwi rhes o eiriau hen ac ystrydebol yn ddim amgen nag ymgais egniol i hud-ddenu cydymdeimlad y darllenydd at ei bwne ef. Y mae Brythonfryn yn ei lythyr rhyfedd yn cy- meryd y ewbl yn ganiataol Cymer yn gaaia- taol yr hyn a ddylai brofi. Meddai,—" Rhoes DlIW ei ddeddf i'r mor ai tebyg y gadawsai efe ddyn yn ddiddeddf ?" Ni thaI tebyg i brofi pwnc. Y mae yn cymeryd yn ganiataol yma mai yr un peth yw deddf natur a deddf foesol Ai darn o bren yw dyn ? Oni chreodd Dyw ddyn a gallu ynddo i wahaniaethu da a drwg, fel y dywed yr- apostol ? Nis gall yr afon redeg i fyny i ben y mynydd, ond gall dyn bechu. Paham cymysga deddfau fel hyn i ddyrysu y darllenydd ? Y mae elephant yn rhy fach i bechu nid yw dyn. Nid yr un yw salle eu bodolaeth. Wna chwilio am. y gair "deddf," "cyfraith," &c., allan o lyfrau Moses, S. R., Paley, a Paul, ddim o'r tro i mi, heb ddangos ystyr, a chysylltiadau, a gwaith y geiriau yn y lleoedd yr arferir hwynt. Mi a. siaradais am y ddeddf neu y gyfraith yn Nghaer- dydd yn hollol yn yr un ystyr ag y dywed Paul fod canlynwyr Crist wedi eu rhyddhau oddi- wrthi; and gwelaf fod Brythonfryn am fyned a'r byd yn ol i fyw dan y ddeddf eto Brython- fryn anwyl, b'le buoch chwi cyhyd Meddwl fod cael gafael yn y gair "deddf" neu gyf- raith" yn y Beibl yn ddigon! Y mae y gair damnedigaeth gan Paul; ond nid yw ei ar- feriad ohono yn profi ei fod yn cymeradwyo damnio dynion. A ydyw Brythonfryn yn credu fod cyfieith- wyr y Beibl o dan ysbrydoliaeth fel yr apostol- ion a'r proffwydi? "Crist yn anrhydeddu y gyfraith." Pa le cafodd ef yr adnod yma ? Ni ddywed pa fodd, na pha bryd, na pha le ond dysgwylia i'r darllenydd ei gredu ef ar ei air, heb ddangos y paham. Tro wch i'r adnod eto, frawd. Dywed am ddwy gyfraith neu (Iclait. orchymyn pendant yn y Testament Newydd." Dim ond dim! a'r Beibl yn code of laws Brytho 'fryn fachgen Nid yw yn egluro dim ar y ddau hyny chwaith. Y Bedydd a'r Swper yw y ddau. Dim ond dan a enwa Y mae llawer" ganddo, y mae yn "debyg." Eawed un a phrofed hyny. Gan ei fod wedi son am ddwy gyfraith neu ddau orchymyn, mi a- holaf dipyn arno yn eu cylch, gan mai cyfreith- iau (?) ydynt ac, wrth gwrs, y mae cyfreithiau wedi cael eu gwneyd er mwyn eu cadw. Os mai cyfraith, yn ystyr lythyrenol y gair gyda ni, yw Bedydd, paham mae aelodau yu Penderyn (os ydynt felly yno yn awr) heb gael eu bedvddio ? Cofied Brythonfryn ac eglwys Penderyn nad dirmygu neu wawdio ydwyf. Ai peth i'w dori yw cyfraith ? A phaham y mae canoedd yn ael- odau felly gyda'r Methodistiaid a'r Annibyn- wyr? Nid wyf drwy hyn am dafiu y sarhad lleiaf ar unrhyw euwad y mae genyf ormod o barch i grefydd i hyny. Ond Brythonfryn sydd yn fy herio, ac yn fy ngalw yn heretic. Soniodd am "anrhydeddu y gyfraith." Ai wrth ei thori y mae ei hanrhydeddu ? Hoffwn wybod. Swper yr Arglwydd yn gyfraith ( i-yda'r parch dyfnaf y carwn ysgrifenu yn y fan hon.) Os cyfraith ydyw, paham y "swperodd" Bryth- onfryn erioed yn y bore Canys gwelais ef yn cymuno foreu y Sul. Rhaid i mi gaol ateb. Pwy rocldes hawl iddo ef newid neu dori y "gyf- x-aith" (?) ? Onid egwyddor geiriau Crist a Phaul sydd ganddo ? Cynifer gwaith bynag y gwnel- och," yw geiriau anwyl, tyner, Crist ar y mater. I Ai swn "cyfraith" sydd yma? e? Gallwn feddsvl fod yma lawer mwy o swn CARIAH, yr hwn a lye codd bob cyfraith yn 11 wyr ar Gaifaria, Fydd dim eisieu cyfraith pan ddaw pawb i garu | eu gilydd yn gywir. Cynifer gwaith bynag y taloch y dreth, talwch hi i'r casglwr trethi: cyf- raith ryfedd fyddai un felly, onide ? Enwch un gyfraith a berthyn i Gristionogion yn cael ei chyhoeddi yn y Testament Newydd, a phrofweh. ei bod yn gyfraith, nid haeru. Gwnewch hyna bach, Brythonfryn, yn lie herio a haeru, a chy- hoeddi canTyniad y ddadl ar y dechreu, cya.