Y Gwladgarwr

Y PWNC DWYREINIOL. ODDIAR y chweched ganrif hyd yn bresenol, mae y pwnc uchod yn un ag sydd wedi ac yn cael rhan helaeth o sylw braidd holl wledydd Ewrop, er ei ddwyn i derfyniad boddhaol ond hyd yn hyn, erys yn bwnc agored ac heb ei benderfynu, er holl ymdrechion dyngarwyr pob oes a gwlad. Ond efallai nad oes un eyfnod yn hanes y pwne terfysglyd hwn yn fwy uniongyrchol gysylltiedig a ni fel gwlad, nac ychwaith un yn yr hwn y bu ein gwlad- weinyddion mor flaenllaw yn eu eysylltiad ag ef, na'r un o'r flwyddyn 1850 hyd yn awr, neu'r deng mlynedd ar ugain diweddaf. Nid anfuddiol fyddai traethu, nid ar y cyf- nod byr hwn o'i hanes, ond arno o'i dde- chreuad yn ei wahanol agweddau a'i ganlyn- iadau drwy yr oesau i lawr, fel y deuant ger ein bron. Yr oedd safle y genedigaeth ac eiddo y croeshoeliad yn cael eu parchu a'u mawrhau gan Gristionogion er oesoedd boreuaf yr eglwys. Gwnawd pererindodau iddynt, ac adeiladwyd eglwysi uwchben y lie (yn ol traddodiad) y safai y preseb a'r bedd. Cod- wyd yr eglwys uwch y bedd, yn y bedwaredd ganrif, gan Helena, mam Cystenyn Fawr, yr ymerawdwr Cristionogol cyntaf. Fel yr oedd dilynwyr y Gwaredwr Bendigedig yn dyfod yn ymranedig i sectau, dechreuwyd ymrafaelio am y flaenoriaeth a'r penarglwydd- iaeth ar yr eglwysi hyn. Yr oedd tuag wyth o wahanol urddau neu sectau wedi eu sefydlu yn ninas sanctaidd Jerusalem pan ddarfu i'r caliphs (archoffeiriaid y Saraceniaid) orchfygu Jerusalem, sef y Lladiniaid, neu y Pabydd- ion y Coptiaid, neu yr Aifftiaid y Nestor- iaid, neu y Syriaid; y Groegiaid, yr Abysyn- iaid, yr Armeniaid, y Georgiaid, a Maroniaid mynydd Libanus. Darfu i'r Caliph Omar I. roddi, trwy fraint neu drwydded, yn y flwyddyn O.C. 636, y bedd sanctaidd, a'r hyn oedd yn dibynu arno, o dan reolaeth y patrieirch Groegaidd, a gwnawd y defodau a chrefyddau ereill yn ddarostyngedig iddynt yn hyn o beth. Er hyny, parhaodd yr ymrafaelion rhwng y gwahanol eglwysi; ac er amser Charlemagne, dechreuodd y Lladin- iaid (neu y Franks, fel y gelwid hwy weith- iai) enill yr oruchafiaeth-goruchafiaeth a ychwanegwyd ac a gadarnhawyd gan Ryfel- oedd y Groes (neu y Crusades), y rhai a ddygid yn mlaen gan ganlynwyr y Pab. Yr unig eglwys a allai ddangos unrhyw wrth- wynebiad egniol i'r Lladiniaid ydoedd un Groeg ac yn mhen amser, daeth Ffrainc yn amddiffynydd yr eglwys Babaidd, a Rwsia yn amddiffynydd yr eglwys Roegaidd. Yn y flwyddyn 1604, cawd cynghrair wedi ei gwbl- hau rhwng Harri IV. o Ffrainc a'r llys Tyrc- aidd, yn yr hwn, am y waith gyntaf, yr ymrwymodd y Tyrciaid i barchu hawliau cenedlaethol, i amddiffyn y Ffrancod a'u cynghreiriaid pan ddeuent fel pererinion at y bedd sanctaidd, ac i ganiatau i'r mynachod adferu yr eglwysi pan fyddai hyny yn angen- rheidiol. Yn y flwyddyn 1673, cadarnhawyd y cynghrair hwn gan un arall a drefnwyd rhwng y Sultan Mahomed IV., a Louis XIV. o Ffrainc. Yn y flwyddyn 1690, yr oedd gan y Lladiniaid (neu y Pabyddion) ddigon o ddylanwad i beri i'r eglwys yn Jerusalem gael ei throsglwyddo yn neillduol iddynt hwy ac er y goddefid i Gristionogion ereill addoli ynddi, y ffurf Rufeinig ydoedd yr unig wasanaeth a ganiateid ei gyflawni o'i mewn. Yn y flwyddyn 1746, cwblhawyd cynghrair arall rhwng Louis XV. a Mahomet V., yr hwn gynghrair oedd yn caniatau breiniaa newyddion i'r Pabyddion, ac yn cadarnhau yr hyn oil ag oedd eisoes yn eu meddiant. Yr oedd y penaduron Ffrengig, erbyn hyn, yn ystyried eu bod wedi eu hawdurdodi i amddiffyn hawliau yr eglwys Babaidd pan yr ymosodid arnynt. Yn y flwyddyn 1757, parodd annghytundeb rhwng dilynwyr y ddwy eglwys aflonyddwch erchyll ar yr heddwch yn Jerusalem. Bu raid i'r Tyrciaid ymyryd er rhoddi terfyn ar yr ym- rafaelion oedd yn ffynu rhwng y Cristionog- ion; gweinidog Osmau III. yn credu mai y Pabyddion oedd i'w beio, dygodd y teyrn hwnw archeb, yn gorchymyn iddynt gael eu bwrw allan o eglwys bedd y Forwyn, ac eglwys y genedigaeth yn Bethlehem, gan roddi y lleoedd sanctaidd o dan amddiffyniad y Groegiaid. Cafodd yr eglwys hono hefyd, yn cael ei chefnogi gan IWsia, ei ffafrio a thrwyddedau o'r llys Tyrcaidd ag oedd yn rhoddi iddi freiniau annghydweddol a hawl- iau yr eglwys Babaidd, yn ol y cynghreiriau blaenorol. Yn y flwyddyn 1808, dinystriwyd rhan fawr o eglwys y bedd sanctaidd gan dan. Ail-adeiladwyd hi gan y rhan Roegaidd o boblogaeth Jerusalem, trwy ganiatad yr awdurdodau Tyrcaidd; ac o'r amser hwnw, darfu i'r offeiriad Groegaidd honi hawliau a breiniau neillduol o'i mewn. Yn y flwyddyn 1819, danfonodd Ffraine a Rwsia ddirprwy- wyr i Palestine i ymholi i, a gwneuthur adroddiad ar, hawliau neillduol yr eglwysi gwrthwynebol; ac yr oedd y ddwy lywodr- aeth, y pryd hwnw, yn awyddus i iawn drefnu y mater yn gyfeillgar a thangnefeddus. Yn y flwyddyn 1820, ffurfiodd M'Marcellus, y dirprwywr Ffrengig, adroddiad, yn yr hwn yr aeth i'r pwnc yn lied helaeth, gan ddadlu dros hawliau a breiniau yr eglwys Babaidd, fel yn tarddu oddiar gynghrair 1740. Er i'r lleoedd sanctaidd barhau ar y gwyliau gosod- edig i fod yn olygfa o'r ymrysonau mwyaf ansanctaidd, ni welwyd argoelion brawychus mewn eysylltiad a'r ymrysonau hyn hyd 1850, pan y darfu i benlywydd y Weriniaeth Ffrengig (Napoleon III. wedi hyny) gyf- arwyddo y Cadfridog Aupick, y dirprwywr Ffrengig yn Nghaercystenyn, i hawlio gan y llys Tyrcaidd fod i'r eglwys Babaidd gael ei hadsefydlu yn yr hawliau a'r breiniau a ganiatawyd iddi yn ol cynghrair 1740. ( l'w barhau).

DEFNYDDIWYD glo yn gyntaf yn Llundain yn y flwyddyn 1240.

GOFYNIAD. MR. GOL.Byddaf ddiolchgar os byddwch chwi neu rywun arall gystal a rhoddi gwybod trwy gyfrwng y GWLADGARWR pa rai ydynt y Saith Cysgadur."—Yr eiddoch, 0 Cwmafon. E. LL. JENKINS.

GAIR AT MB. LEWIS, GWMBAGH. SYR,-A fyddwch chwi mor garedig ag hysbysu drwy gyfrwng y GWLADGARWR pa un ai ysgolfeistr ynte monitor yw Mr. Finch, Cwmbach ? Os ysgolfeistr, yn mha goleg y mae wedi bod 1 Atebiad i hyn a foddlona lawer heblaw G.

EISTEDDFOD GENEDLAETHOL 1881. MR. GOL.Trueni na fuasai y Cymro Gwyllt wedi cael gafael mewn ffeithiau yn ei lith. Un esiampl a wna'r tro. Mae haeru fod y program cerddorol yn gynwysedig yn "gyfangwbl" o weithiau eyfansoddwyr y Dehau yn hollol annghywir.—Yr eiddoch, UN O'R PWYLLGOR.

YSBBYDEGAETE A J. B, LEWIS. If a man will be a consumate jackass and fool, I am not aware of anything in the British Constitution to prevent it." —J. TV. Notloc. There is something unpleasant in the alterna- tive of knave or fool, when invited, as Spiritualists usually are, to select a character for themselves out of the pair. "-J. R. D. Notloc. Ymddangosodd ysbrydion y ddau Notloc uchod i mi neithiwr, as ysgrifenasant y geiriau cas ac annymunol a welir uwchben yr ysgrif hon, gan fy nhyngedu i'w danfon i'r GWLAD- GARWR. Felly, ni ddywedaf mwyach nad oes y fath berson neu bersonau. Gwyr J. B. Lewis pwy yw Notlcc. 0 hyn allan, ni fydd i mi ddyfynu o weithiau Shakspeare, rhag aflonyddu ysbryd eyfiawn J. B. L. Syna yr ysbryd hwn na bawn yn codi fy nhestyn ar ambell foreu Sul o "Richard III. neu Venus and Adonis," neu "Much ado about nothing." Gallwn fyned i waeth lie i gael testyn. Pe yr elwn i "Richard III." am destyn, cymerwn dan sylw eiriau Glo'ster :— But then I sigh, and, with a piece of scripture, Tell them that God bids us do good for evil; And thus I clothe my naked villany With old odd ends, stolen forth of holy writ, And seem a saint when most I play the devil." Ac yna dangoswn y tebygolrwydd mawr sydd rhwng "Richard III." a J. B. L. Fy nhestyn o Venus and Adonis fyddai "His ears up-prick'd; his braided hanging mane Upon his compass'd crest now stands on end; His nostrils drink the air, and forth again, As from a furnace, vapours doth he send; His eye, which glisters scornfully like fire, Shews his hot courage, and his high desire." A dangoswn y tebygolrwydd mawr rhwng march Adonis a J. B. L. yn ei blyf llenyddol benthycol. Fy nhestyn o Much ado about nothing fyddai They have fallen Into a pit of ink that the wide sea Hath drops too few to wash them clean again." A dangoswn mor debyg i hyny yw y dynion a gefnant ar y Beibl, gan haeru yr argy- hoeddir hwy gan ysbrydion, pan y tarana ysbrydoliaeth, Oni wrandawant ar Moses a'r proffwydi, ni chredant chwaith pe cyfodai un oddiwrth y meirw." Neu efallai y cy- merwn i ddosraniadau Dogberry i ddangos mor debyg ydynt i lythyrau J. B. L. Gofyna J. B. L. "A ydyw pills siwgr i wella claf yn fwy rhyfeddol na gosod clai ar lygaid y dall ?" Dengys yr uchod yr eithafion lie y gyrir Ysbrydegwyr ar ol gadael Gair Duw fel datguddiad. A ydyw yr Ysbrydeges Houghton yn gyfartal i Iesu ? Ydyw, yn ol yr Ysbrydegwyr. Nid oedd Iesu ond dyn cyffredin yn ol Morse, y ffug trance-orator; ac y mae yr Ysbrydegwr Newton, o Lundain, yn dweyd fod miloedd o ysbrydion yn y byd arall yn ddysgleiriach na lesu. A dyma J. B. L., yr Ysbrydegwr o Ferthyr, am osod Houghton a'i phills siwgr yn gyfartal i Iachawdwr y byd. What next? Yn nghylch y challenge. Rhoddais hwnw yn y GWLADGARWR am Hydref 22ain. Pedwar peth wyf yn ofyn i'm gwrthwynebwr wneyd, a'r pedwar peth hyny yn rai y proffesir eu gwneyd yn ddyddiol gan yr Ysbrydegwyr. Enwaf y pedwar peth ar y llwyfan. Yn awr, J. B. L., deuwch allan fel dyn i gael y ddadl a'r manifestations. Peidiwch ofni. Nid wyf fi yn ddim na neb-dim ond "corach annysgedig." Peidiwch a chuddio yn llechwraidd yn eich dinas noddfa-y con- ditions. Deuwch allan, John Maddeuwch fyrdra yn awr, canys dyma fi yn myned i ddarlithio, ac i wneyd eich manifestations yn ngoleuni y nwy. Derbyniwch y challenge yn ddiofn, John, a pheidiwch a rhoddi lie i am- heuwyr gredu mai dim ond twyll sydd genych. Dydd da, John, a chofiwch fi at Notloc, tua chvmydogaeth y Glebeland. THALAMUS. O.Y.—Byddaf yn Mountain Ash ar yr lleg cyfisol, John. Deuwch yno i mi gael talu i chwi amroddi cyhoeddnsrwydd i'r ddarlith. -TH. Gair at Ieuan Dyfed. MR. GOL.Gwelaf fod y cyfaill Ieuan Dyfed wedi cael ei gynhyrfu yn ofnadwy tuag ataf, ac nid rhyfedd ychwaith, goeliaf, trwy i rywun neu gilydd ddweyd yn llechwraidd wrtho nad yw y llythyrau sydd yn dwyn yr enw Mr. J. B. Lewis (Notloc) wrthynt yn ddim amgen na chynyrchion fy ymenydd i, a phan o dan ddylanwad y glee rhyfedd hon, dyma'r brawd yn rhuthro fel dyn o'i gof a'i gyfrif i faes y GWLADGARWR lawn wythnos yn gynt nag y dylasai, ac yn ceisio gwneyd tipyn o exhibition ohonof. Dylasai yn wir gymeryd yehydig o bwyll cyn gwneyd hyny, ac nid gwrando ar chwedlau gwyr y cold twopenny; oblegyd dysgwyliwn rywbeth amgenach oddi- wrth ddyn o'i safle ef na rhywbeth byrbwyll fel hyn. Gallasai, os oedd yn credu, neu wedi elywed (yr hyn wyf yn amheu) mai fi yw J. B. Lewis, gael ymgom 4 mi ar y pwnc, oblegyd yr ydym yn gweled ein gilydd yn ddigon ami. Bu yn annghymedrol iawn tuag ataf yn wir. Cofied y tro nesaf eiriau yr enwog Jeremy Taylor, Temperance is reason's girdle and passion's bridle." Wedi i mi fod yn siarad ag ef dydd Gwener, gwelaf ei fod wedi anfon rhyw fath o apology i mi. Wel, diblch i'r brawd am hyny, ac y mae y brawd yn cydnabod ei fod wedi gwneuthur amryfusedd ond yn nghysgod hyn, y mae gan y brawd fwch diangol iddo ei hun, sef fod naw o bob deg o ddarllenwyr y GWLADGARWR yn Merthyr yn tadogi llythyrau J. B. L. i mi. Hym yn wir Pa bryd y bu y brawd yn gwneuthur census ohonynt, wys ? Bosh i gyd. Gallaf finau ddweyd wrth ddar- llenwyr y GWLADGARWR, oherwydd y cyhudd- iad brwnt yma, i mi a'm cyfeillion holi a chlustfeini, ac olrhain y glee o'i chynffon i'w phen, tae fater am hyny-wel, tase," ac ni chlywsom gymaint a son gan neb am y tadog- iad hwn. Beth ai breuddwydio wnaeth y brawd ? Ac yn awr, Mr. Gol., boed hysbys i Ieuan Dyfed a'i "bobolion" nad oes a fynwyf fi a llythyrau Mr. J. B. Lewis (Notloc), oblegyd nid rhaid yw iddo ef wrth ffyn bagiau i ym- godymu a Thalamus. Awgrymodd Ieuan Dyfed wrthyf nad oedd J. B. L. yn ddim amgen na pherson dychymyg- ol, o ran dim a wyddai ef am dano. Dymunaf hysbysu Ieuan Dyfed a'r cyhoedd fod J. B. L. yn berson mor adnabyddus yn Merthyr a Dowlais ag ydyw ef, ac y mae yn ddywenydd genyf ddweyd fod y boneddwr J.B.L. yn fardd a lienor gwych yn mhob ystyr-ei lyth- yrau a brawf hyny.—Yr eiddoch hyd v earn, yn ngwres y ddadl, E. N. WILLIAMS (Gwernyfed). Brecon Road, Merthyr.

DIOGELWCH Y GLOWYB. MR. GOL., Y mae y pwne hwn yn cyflym ddyfod i sylw, a hyny gan bob gradd o ddyn- ion, o'r glowyr eu hunain hyd deulu urddasol St. Stephan, a'n Brenines ar ei gorsedd. Yr ydym yn barod-yn rhy barod-i gredu nad ydym fel glowyr yn myned dim rhagom tuag i fyny. Ond camsyniad yw hyny. Fe faidd y glowr heddyw ddweyd ac ysgrifenu, a chael ei barchu am wneyd hyny, yr hyn pe buasai yn wneyd 25 o flynyddau yn ol—ie, a llai na haner hyny,-y buasai yn cael ei erlid fel llwynog o fan i fan, a buasai Round about Robin yn cael ei dynu allan er ei starjio ef a'i deulu Pe buasai J. Jenkins, Nelson, a D. Morgan, Mountain Ash, yn ysgrifenu, er's tro yn ol, yr hyn a ysgrifenant yn awr, buasid wedi dweyd wrthynt cyn hyn eu bod wedi myned yn rhy ddysgedig i weithio lie y gweithiant" Ai nid oes rhai yn fyw heddyw yn ein gwlad, ac ereill wedi morio i'r Amerig," ag y dywedwyd wrthynt yn Nyffryn Aberdar a manau ereill, Yr ydych yn gwy- bod gormod i weithio yma-nid oes eich eisieu yma yn rhagor "1 Oes, yn sicr. Ond daeth dyddiau gwell arnom fel glowyr, a chawn bellach ein parchu am wneyd yr hyn y cawsem ein halltudio i faesdiroedd llymion tlodi er's ychydig yn ol. Ydym, ydym, yr ydym yn myned i fyny, ac i fyned, i fyny yn uwch hefyd yn y man. Mor fuan ag y deuwn ni yn addas i allu iawn ddefnyddio ein rhagor- freiniau, ni a'u cawn, a dim yn gynt. Cof- iwn hyn, frodyr anwyl, os ydym am feddu ein rhagorfreiniau, rhaid i ni ymdrechu am dan- yut, a rhaid i ni hefyd addasu ein hunain i'w derbyn, a'u hiawn ddefnyddio ar ol eu cael. Pa fwyaf a wnawn ni fel gweithwyr â'n huwehradd—a'n masnachwyr, ein perchenog- ion, a'n haelodau Seneddol,—pa fwyaf a wnawn ni fel gweithwyr a'r cyfryw, a'r ym- wneyd hwnw y peth y dylai fod, fe garia hyn ddylanwad ffafriol ar y cyfryw yn nglyn a'r radd weithgar—deuant i gredu mai nid offer- ynau i hidio eu byrddau hwy ag elfenau ded- wyddwch ydym, ond ein bod yn ddynion, yn meddu ar hawliau dwyfol ordeiniedig, ac am hyny y' dylem gael y cyfryw. Bydd marw rhagfarn ein huwchafiaid ynngwydd y teimlad hwn, a gynyrchir gan ein hymwneyd fel gweithwyr a hwy, os ca ei wneyd yn briodol. Y mae'r gweithiwr, drwy wahanol foddau, yn y blynyddau hyn, yn dyfod i gyffyrddiad ami ag uwchafiaid y deyrnas. Dyna'r gwa- hanol gymdeithasau dyngarol—cyferfydd pob graddau yn awr ac eilwaith yn eu gwyliau hwy, a hyny yn y cymeriad o frodyr Gweithwyr, swyddwyr, perchenogion, cyf- reithwyr, astusiaid, aelodau Seneddol, ïe, ac hyd yn nod rhai o'r teulu breninol, a'u henwau ar lechres aelodiaeth yr un gym- deithas, ac am hyny yn cwrdd a'u gilydd fel brodyr, ac yn frodyr hefyd Dyna'r byrdd- au cymodol o wahanol fathau yr un fath. Dyna yn Nghaerdydd yr wythnos ddiweddaf, yn y "Liberal Federation," yr oedd yno ael- odau Seneddol, barwniaid, counseleriaid, cyf- reithwyr, masnachwyr o bob gradd, gweinid- ogion o wahanol enwadau, amaethwyr, perchenogion a swyddwyr glofeydd, ie, a rhai GLOWYR hefyd yn eu plith Gwelais enwau D. Morgan, Mountain Ash, a D. Weeks, Rhondda, yn cynrychioli y bechgyn duon yno. Well done, y ddau Ddafydd Tipyn o an- rhydedd i'r ddau hyn-dau o'n plith-tipyn o anrhydedd oedd cael eistedd yn nghanol gwyr o'r graddau a enwais, wrth yr un bwrdd, i wledda ar yr un danteithion, heb un gwa- haniaeth rhwng y Barwn a'r A.S. a'r glowyr tlawd! Gydweithwyr, y glowyr, cofiwn hyn, frodyr anwyl, nid am ddim y cymer cymdeithas o'r fath yma a'n huwchradd Ie. Os bydd y rhai godant o'n plith i wneyd hyn, neu ynte a godir genym i wneyd hyn,-os byddant y dynion iawn, bydd y dylanwad a'r canlyniad- au felly ond os byddant o'r tu arall, bydd y J canlyniadau yn ein herbyn. Gan hyny, byddwn wyliadwrus pwy a godwn, a ehadwn ryw ymyrwyr digymeriad gartref, ag sydd beunydd yn ymwthio rhyngom ni a'n meistri. Da genyf weled pwnc—fy hoff bwnc—y CHECK-FIREMAN yn myned rhagddo. Gwir fod rhai yn erbyn, ond gwnant hwy fwy o les < felly na phe byddent gydag ef.—Yr eiddoch, frodyr anwyl, ar y ffordd i fyny, WM. PENN.

AT YSGRIFENYDD EISTEDDFOD ALBAN ELFED, ABERDAR. SYR,-A fyddwch chwi mor garedig a hys- bysu trwy gyfrwng y GWLADGARWR pwy oedd y buddugol ar y gan i Gladstone," gan nad ymddangosodd yn mysg pethau ereill o weithrediadau yr Eisteddfod. CALON WRTH GALON.

AT BWYLLGOR EISTEDDFOD NEL- SON, LLANFABON. FONEDDIGION,—Oarem, fel cor sydd yn bwriadu cystadlu yn eich Eisteddfod y Nad- olig nesaf, gael atebiad i'r gofyniadau can- feno1 Paham yr ydy°h yn cynal eich Eisteddfod ar yr un diwrnod a Libanus. Craigberthlwyd ? Ai er mwyn opposition? 2. Paham y mae "Their sound is gone out" yn brif ddarn, a'r cor yna wedi enill amryw weithiau o'r blaen ami ? 3. Paham y mae Eos Cynlais yn feirniad ? 4. Pa le y mae yr elw yn myned oddiwrth yr Eisteddfod ? YMOFYNYDD.

LLITH "CARWR TEGWCH MR. GOL.Dymunaf arnoch i gyhoeddi fy annghymeradwyaeth i lith Carwr Tegwch yn eich rhifyn diweddaf, am ei fod wedi dyfod allan mewn dull nad allaf gofleidio. Nis gallaf edrych arno fel llith cyfaill i mi. Dy- munaf ddweyd hefyd nas gallaf byth feddwl am y cyfeillion y crybwyllodd Carwr Tegwch atynt yn ei lith fel israddol i mi mewn cerdd- onaeth. Ni ddaeth y syniad erioed i'm meddwl; ac o ganlyniad, gobeithiwyf na fydd i fy hen gyfeillion anwyl, Gwilym ac Hywel Cynon, edrych ddim gwaeth arnaf fi yn ei herwydd.—Ydwyf, yr eiddoch, &e., THOMAS JilIES (Iago Cynon).

"MANTEISION ARIAN PAROD." MR. GOL. I-Gwelais hysbysiad yn y GWLAD- GARWR diweddaf eich bod yn bwriadu ey- hoeddi yn y rhifyn hwn un o'r traethodau a ddanfonwyd i Eisteddfod Gadeiriol Abertawe ar Manteision Arian Parod," a gobeithio y gadawa argraff er daioni ar bawb a'i darlleno Ond fy amcan wrth ysgrifenu ydyw galw eich sylw at wall pwysig yn yr hysbysiad, a dwyn ar gof i chwi nad y traethawd a fwriadwcb. gyhoeddi oedd yr ail oreu yn Eisteddfod Abertawe. Yn y GWLADGARWR am Awst 20fed, darfu i chwi gyhoeddi beirniadaeth Glanffrwd a Dafydd Morganwg ar y traeth- odau, ac ond darllen hono, gwelir mai yr ail oreu oedd eiddo Masnachydd Pryderus Mae y ganmoliaeth a roddir i'r traethawd hwn yn mhell uwchlaw yr holl gystadleuwyr ereill. Dywed y beirniaid :— Masnachydd Pryderus. — Cymer hwn 0W gryno ac eang ar ei destyn. Ymdrinia ag ef o dln bump o raniadau teilwng iawn. Mae y traethawd 0 ran cynllun,meddiol, geiriad, a diioyg allanol, yn. rwwM Vi ragonaeth ydyw eglurder a syml- rwydd; ond nid yw yn gafaelu yn ei bwnc mor rymus ag y dymunem. Er ei fod yn un da nid yw agos cystal a Given Llwyd (sef y buddugol). Nid fy amcan yw ceisio diraddio un o'r traethodau ereill, ond yn unig hawlio yr an- rhydedd a enillaia yn y gystadleuaeth.—Yr eiddoch, T, J- B. DA VIES (Arthur Wyn). Llanelli.

LLITH Y BABCTJD. MR. GOL.Mawr y son a'r holi sydd wedi bod am danaf er pan yr ysgrifenais i'ch newyddiadur yn nghylch sefydlu meddyg. Myn rhai gredu fy mod wedi cael fy saethu, ereill yn dweyd fy mod wedi cael fy erlid ymaith ond er mwyn rhoddi taw ar chwedlau fel hyn yr wyf yn eich hysbysu fod y Barcud eto yn fyw, ac mor gyflym ar ei aden ac, y bu erioed, a gall rhai o bobl yr Ynys fentro y bydd iddynt gael profi bias fy mhig cyn y bydd i mi eu rhoddi i fyny. Gadawn bwnc y meddyg y waith hon, ac awn yn mlaen dipyn i ryw gyfeiriad arall, gan ddechreu gyda hanes yr undeb. Y mae gan yr Ynys- wyr, fel llawer lie arall, undeb, ond yr wyf fi a llawer un arall, yn methu yn lan a deal! pwy eisieu dodi rai o'r cwmpeini mewn swyddi yn undeb y gweithwyr sydd, pan y mae dynion yn mhlith y gweithwyr eu hunain yn ddigon cymhwys i lanw y cyfryw swyddi. Cysondeb, fechgyn, a pheidiwch a chymeryd eich arwain gerfydd eich trwynau, a gwerthu eich egwyddorion i ddim pwrpas ond i foddio rhyw hen Judasiaid sydd a'u henwau yn ffiaidd yn mhlith alcanwyr Cymru. Onid yw Undeb yr Alcanwyr yn hollol groes i drais, gormes, ac annghyfiawnder ? Ydyw y mae a dylai alcanwyr yr Ynys fod a chywilydd ar eu gwynebau am eu bod yn rhoddi y flaenor- iaeth i rai sydd wedi, ac yn, meithrin y pethau uchod, a dichon y caf glywed rai o'r Ynyswyr cyn hir yn llefaru yn hollol wahanol i'r hyn a wnant yn bresenol. Hen broffwyd da yw amser, a cheir gweled cyn hir y bydd i Judasiaid yr Ynys golli tir, er cymaint y dy- lanwad sydd ganddynt yn bresenol. Y mae dydd i ddyfod pan y bydd yn rhaid i ryddid a chyfiawnder gael eu ffordd. Y maent yn son am undeb a brawdgarwch. Nid oes y fath bethau yn bodoli yn yr Ynys ond am lunio celwyddau, a gwneyd drwg y naill i'r llall, deuwch chwi ati Dyma y lie blaenaf a welais l erioed, a gallaf brofi hyny vn ddi ddychryn yn ngwydd y byd Cofied Cwai Bach a Turncoat Gookh mai nid wrth lunio anwireddau am bobl y mae iddynt ddyfod vn ddynion parchus Na, na. Y cynghor a roddaf I chwi yw hyn—trowch oddiwrth eich