Y Gwladgarwr

CRYNODEB SENEDDOL. Yn NHY YR ARGLWYDDI, dydd Mawrth, dywedai larll Granville y gwnai, dydd Gwen- er, gynyg gohiriad y Tý hyd Hydref 24ain. Os cyfodai rhyw angen neillduol cyn hyny, danfonid rhybudd i'w harglwyddi i fod yn bresenol. Nid oedd yn mwriad y Llywodr- aeth i gefnogi deddfwriaeth yn ystod y Sesiwn Hydrefol. Awd yn mlaen ag ysgrifau trwy eu darllen yr ail a'r drydedd waith. larll Milltown a ofynai i Ysgrifenydd y Trefedig- aethau, pa un a oedd y Llywodraeth etc wedi dyfod i unrhyw benderfyniad gyda golwg ar pa un a wnaent ganiatal1 i üetewayoei ddych- welyd i Zululand ai peidio. Iarll Kimberley a ddywedai fod Llywodraeth ei Mawrhydi wedi penderfynu ystyried y poaiblrwydd o wneyd trefniadau er adferiad rhanol Cetewavo i Zaluland, gyda diogeliadau ac amodau pri- odol. Bydd rhyw ran o'r wlad, i gael ei deffinio yn olllaw, i gael ei chadw mewn trefn i gyfarfod a'r rhwymedigaetr.au tnag at y rhai hyny o'r penaethiaid apwvntiedig a'r bobl y rhai ddichon fod yn anfoddlon i ddychwelyd dan lywodraeth Cetewayo. Bydd preswylydd Prydeinig i gael ei gadw yn Zulaland, a bydd yn ofynol i Cetewayo wneyd ymrwymiadau cyffelyb i'r rhai hyny wrth ba rai y mae y tri phenaeth ar ddeg apwyntiedig yn awr yn rhwym, yr byn sydd yn cynwys gwaharddiad i adfywio mewn unrhyw ffurf y gyfundrefn filwrol a ffynai yn flaenorol Yr oedd efe wedi gwneyd mynegiad i'r effaith hwn wrth Cetewayo y dydd hwnw.. Ardalydd Salisbury a feddyliai fod y penderfyniad oedd y Llyw- odraeth wedi gymeryd wedi eu gosod mewn cyfrifoldeb pwysig, nid yn unig gyda golwg ar yr effaith a gai y mynegiad neiilduol, ond oherwydd ei fod yn gam arall yn y policy o wrthdroad. Fel y cyfryw, gwnai gadarnhau opiniynau y cyfryw y rhai a gredent nad oedd gan Loegr un wladlywiaeth dramor na thref- edigaethol, ond ei bod yn amrywio yn ol am- rywiad opiniwn politicaidd gartref. Yna ai yn ralaen i ddweyd fod Cetewayo yn un o'r gorthrymwyr mwyaf peryglus a gwaed-sych- edig, a hwuw oeddid yn myned i godi mewn awdurdod eto. Iarll Kimberley a amddiffynai policy y Llywodraeth, ac a amddiffynai gy- meriad Cetewayo, ac nad oedd efe yr angenfil y mynid i ni gredu ei fod, onide paham yr oedd pobl Zululand gymaint am iddo ddych- welyd i'w gwladl Yn NHY Y CYFFREDIN, dydd Mawrth, cy- merodd y Llefarydd y gadair am 3.15, pan fu Twnel y Sianel, Camlas Suez, a'r cyhuddiad yn erbyn rheithwyr Gwyddelig dan sylw, ac yna hysbyswyd Mr. Craig, gan Syr C. Dilke, ei bod yn fwriadedig i ail ddwyn yn mlaen Act Parhad y Tugely sesiwn nesaf. Bo achos Cetewayo gerbron yma eto, pan roddodd Mr. Ashley eglurhad yn gyffelyb yn ei ystyr i'r hwn a reddesid yn Nbý yr Arglwyddi. Wedi sylw ar amryw fan ysgrifau, ar y cynygiad o fyned i bwvllgor ar Ysgrif Priodoliad, cynyg- iodd Mr. Ashmead Bartlett :—" Fod y Ty hwn yn condemnio Llywodraeth ei Mawrhydi am eu hesgeulnsdod, a'r camgymeriadau a ddygasant oddiamgylch y rhyfel yn yr Aifft, ac yn enwedigol am danbeleniad Alexandria heb lanio byddin ddigonol i achub bywyd ac eiddo ac ystyriai fod gwladlywiaeth dramor y Llywodraeth wedi estroneiddo cynghreir- iaid a gwanhau dylanwad ac awdurdod y wlad." Syr C. Dilke, mewn atebiad, a ddy- wedai gyda golwg ar fod y Llywodraeth wedi estroneiddio ei chynghreiriaid, yr oil a brisiai efe ddweyd oedd, yn achos Germani ac Aws- tria, na fu ein perthynasau erioed yn fwy cyfeillgar nag ydynt yn bresenol. Nid oedd un sylfaen o gwbl i fynegiad yr aelod anrhyd- eddus fod pedwar Gallu wedi cynghreirio yn ein herbyn o barthed i'n policy gyda golwg ar Gamlas Suez. Bu siarad rellach ar y mater. Darllenwyd amryw ysgrifau yr ail waith yn NHY YR ARGLWYDDI, dydd Mercher. Yn NHY Y CYFFREDIN, yr un dydd, rhodd- odd Mr. O'Donnell rybudd y byddai iddo, ar adgynulliad y Ty, alw sylw at ymddygiad Dr. Playfair. Ysgrif Priodoliad yn nglyn a, rhy fel yr Aifft ddaeth nesaf dan sylw, pan gynygiodd Syr W. Lawson fod y Ty, cyn cydsynio a. phriodoliad y cyflenwadau am y flwyddyn, yn gofyn am sicrhad oddiwrth Lywodraeth ei Mawrhydi y bydd iddynt gymeryd mesurau uniongyrchol i gael allan oddiwrth awdurdod- au milwrol yr Aifft pa un a roddent eu harfau i lawr ar ol gwarantu iddynt yr hawl o bleid- ebu eu cyllideb eu hunain, yr hyn a hawlient Ionawr diweddaf. Eiliwyd hyn gan Syr G. Campbell. Mr. Gladstone nis gallai ddweyd, yn ol ei farn ef, fod yr ymddyddanion hyn yn fanteisiol, a'i bod yn ddymunol, pan ymdrinir â. chwestiwn yr Aifft, i ymdrin ag ef yn gyf- lawn. Traethodd yn helaeth ar y mater, a dywedodd, er nad oedd Ffraine wedi dyfod allan i gydweithredu & ni, eto nad oedd un croes-olygiad yn bodoli rhyngom. Yr oedd gwawr dyddiau gwell wedi ymddangos yn yr Aifft, a byddai yn un o ddyledswyddau mwyaf cysegredig y Llywodraeth hon i ddefnyddio pa ddylanwad bynag a feddai i'r perwyl o hwylusu blaen-gynydd pobl yr Aifft. Mr. Villiers Stuart nis gallai gefnogi y penderfyn- iad. Yr oedd trethiad yr Aifft yn ddiau wedi cynyddu dan y gyfundrefn newydd, ond yr oedd gallu y bobl i ddwyn trethiad wedi cy- nyddu i fesur helaethach. Syr P. O'Brien a wrthwynebai y penderfyniad, am ei fod yn cynyg ymostyngiad i ddyn yr hwn yr oedd Llywodraethau yr AiSt a Lloegr wedi ymuno i'w alw yn rebel. Gwasgai ar y Llywodraeth am fyned yn mlaen a'u gweithrediadau mil- wrol yn y dwyrain i'r man eithaf. Yna, caf- wyd araeth faith a grymus gan Syr E. J. Reed, yn mha un y condemniai yr ymosod- iadau a wneid ar y Llywodraeth gan wahanol aelodau, yr hyn oedd a thuedd i ddwyn gwarth arnom yn ngolwg gwledydd ereill. Dywedai hefyd ei bod wedi myned yn rhy bell i ni yn awr fyned i ymoatvrng i rebel fel Arabi. Wedi gair neu ddau oddiwrth y Gwyddel O'Donnell, yn holi y Llywodraeth ar ba dir yr oeddynt yn tanio ar amddiffyn- feydd Gallu cyfeillgar, gwrthodwyd y pen- derfyniad heb ranu y Ty. Bu amryw fan ysgrifau ereill dan sylw, a chyfrifwyd y Ty allan am 4.25. Y peth cyntaf ÍLl dan sylw yn NHY YR ARGLWYDDI, dydd Ian, ydoedd Ysgrif Bwrdd Pysgota Ysgotland, yr hon a basiodd trwy y pwyllgor. Darllenwyd man-ysgrifau ereill yr ail a'r trydydd tro. Yn NHY Y CYFFREDIN, cymerodd y Llefar- ydd y gadair am 2.30 o'r gloch. Syr E. J. Reed a ddymunai ofyn i Lywydd Bwrdd Masnach pa mi a ydoedd gwahanol gwmniau y rheilffyrdd wedi ateb cylch-lythyr y Bwrdd Masnach am Chwefror, ar golled bywydau a'r niwed personol a gai gweision y rheilffyrdd wrth gyplu a dadgyplu cerbydau, a pha un a ydoedd rhai o'r cwmniau wedi hysbysu eu bwriad i fabwysiadu cyplau diwygiedig er lleihau peryglon i'r gweision, a pha un a wnai y bwrdd, ar ddyddiad cynar, gyhoeddi y cylch-lythyr a'r cyfryw atebion a ddanfonesid i mewn. Mr. Chamberlain a ddywedai iddo ef anfon aUan gylch-lythyr, ond nad oedd dim atebion eto wedi eu derbyn. Mr. Hopwood a gyflwynai ddeiseb oddiwrth weinidogion crefydd, a phreswylwyr ereill yn Nghaerdydd, yn erfyn am ddiddymiad act yr haint glefyd- au. Carchariad Mr. Gray, A.S., ddaeth yn nesaf dan sylw, pan hysbysodd y Llefarydd iddo dderbyn llythyr oddiwrth Mr. Justice Lawson, dyddiedig, Queen-street, Dublin, Awst 16eg, fel y canlyn Syr,—Meddaf, yn y cyflawniad o'm dyledswydd, yr anrhyd- edd o' ch hysbysu fod Mr. E. Dwyer Gray, aelod o Dy y Cyffredin, heddyw wedi ei dros- glwyddo i garchar am dri mis am ddiystyrwch ar y llys trwy gyhoeddi erthyglau penodol a'u tuedd i ragfarnu gweinyddiad cyfiawnder yn yr Iwerddon (clywch, clywch)." Cyfododd Mr. Gladstone ar unwaith, ac mewn cyd- ffurfiad a rhag-esiampl, cynygiodd, fel arwein- ydd y Ty, ei gynghor, dan amgylchiadau, ar un llaw, o bwysigrwydd mawr, ac ar y llaw arall, yr oedd yn beryglus a chynil. Ni wyddai efe am un engraifft wedi ei chofnodi o ddygwyddiad o'r fath nodwedd dan am- gylchiadau mor neillduol. Yr oedd y Ty, i fesur mawr, wedi ymwasgaru, er nad yn holl- 01 wedi rhoddi heibio ymdrin a busnes, ac yr oedd yr aelodau o brofiad a gwybodaeth wedi gadael eu lleoedd. Y cwrs arferol a gymerid pan atafaelid aelod am ddiystyrwch ar y llys oedd apwyntio pwyllgor ymchwiliadol yn gyffredinol, heb un honiad pendant ar ran y Ty, gyda golwg ar helaethrwydd ei allu ei hun i ymyraeth, ond gadael i'r pwyllgor chwilio a phenderfynu pa un,a ydoedd rheswm dros wneutliur cymeradwyad. Dim mewn un engraifft ag y gallai efe gofio yr oedd ar- gymeradwyad wedi ei wneyd. Yr oedd yn eglur, pe cydffarfiai y Ty yn awr a'r rhag- engraifft flaenorol, gan yn uniongyrchol apwyntio pwyllgor, ni fyddai y pwyllgor hwnw yn cynrychioli yn ddigonol y pwys, y profiad, a'r wybodaeth ofynol mewn mater a berthynai i un o freintiau difrifolaf y Ty. Gan fod hyn felly, gorfodid ef yn hwyrfrydig i ymwrthod a'r rhag-engreifftiau cymhwys- iadol i'r achos, sef apwyntiad uniongyrchol pwyllgor. Y dewisiad arall fyddai gadael i'r achos sefyll drosodd hyd Hydref, ac wrth ystyried y cwrs hwn, yr oedd yn rhwym o ystyried -tirddas ac annibyniaeth aelod o'r Ty. Gan roddi y sylw goreu hyna i'r mater, a chymeryd y cynghor goreu, ni chawsai efe fod gan y Ty allu i weithredu er rhyddhad Mr. Gray, hyd yn nod pe deuai'r pwyllgor i'r casgliad ei bod yn ddymunol iddo gael ei ryddhau. Ni ufuddheid gorchymyn y Ty i geidwad y carchar i ryddhau Mr. Gray. Un cwrs a sifai yn agored i'r Ty-anerèh y Goron er symud y barnwr dysgedig (bloeddiadau Gwyddelig, a Mr. Callan yn gwaeddi, Rho'wch i ni y cyfle "). Ond heb ragfarnu y cweatiwn, pwyntiai allan na wnai y fath gynyg, os cerid ef, effeithio ar y ddedfryd a basiwyd gan y fainc. Yr oedd efe yn fwriad- ol wedi osgoi pob cyfeiriad at ffeithiau yr achos, a hollol gytunai ei fod yn achos i ym- chwiliad Seneddol. Ond a phwyso pob ystyr- iaeth, ac oherwydd fod y Ty yn y sefyllfa haner-fywydol oedd ynddi, yr oedd yn an- mhosibl cael ymchwiliad boddhaus, a chyf- yngai ei hun i'r cynyg ffurfiol fod llythyr y barnwr dysgedig i orwedd ar y bwrdd. Mr. Sexton a ddywedai y byddai i araeth y Prif- weinidog ei argyhoeddi, pe b'ai mewn angen am unrhyw argyhoeddiad, nad oedd y Llyw- odraeth yn debygol o wneyd unrhyw beth, a'i bod yn foddlon i adael Mr. Gray yn y carchar. Nid oedd cwrs y Llywodraeth, felly, yn gadael iddo ua dewisiad ond apelio at lys mawr y farn gyhoedd. Gwrthdystiai yn gryf yn erbyn ymddygiad y barnwr yn gwrthod caniatau i Mr. Gray gael cyfleusdra i egluro neu gyfiawnhau ei ymddygiad. Gyrwyd ef i'r carchar ar unwaith am dri mis, a hyny yn ngwyneb apeliad ffurfiol am ohiriad yr achos, fel y gallai draethu ei resymau yn y llya, a myned i mewn i ffeithiau yr achos. Aeth Mr. Sexton yn mlaen mewn araeth o gryn feithder i amddiffyn Mr. Gray. Amddiffyn- wyd y barnwr a'r Llywodraeth gan Dwrne Cyffredinol yr Iwerddon, a Mr. Plunkett. Mr. Macfarlane a honai fod gweithred y Barnwr Lawson yn ffrwyth maleisusdigofaint personol. Y Llefarydd a alwai ar yr aelod anrhydeddus i drefn, gan fynegu ei fod yn rhwym o siarad am y barnwr mewn iaith gymedrol. Ar ol hyn, cododd amryw o'r aelodau Gwyddelig, pan sylwodd Mr. New- degate ar y meddiant hollol braidd oedd yr aelodau Gwyddelig wedi gael o'r Ty y Cyffred- in Seisnig. Wedi i ereill siarad, gohiriwyd yr ymddyddan. Cynygiodd Mr. Gladstone fod y Ty, pan yn eyfodi dranoeth, i ohirio hyd Hydref 24ain ond gwrthwynebai Mr. Biggar, ac ni wasgwyd y cynyg. Torwyd i fyny am 7 o'r gloch. Yn NHY YR ARGLWYDDI, dydd Gwener, rhoddwyd y cydsyniad breninol wrth 88 o ysgrifau lleol a chyhoeddus, a gohiriwyd y Tý am 3 o'r gloch hyd Hydref 24ain. Gwysiwyd Ty Y CYFFREDIN i'r Tý Uchaf i gael clywed y cydsyniad breninol i'r ysgrifau a nodwyd yn cael ei roddi. Dychwelodd y Llefarydd am 3 o'r gloch, pan ddywedodd fod y cydsyniad breninol wedi ei roddi i Ysgrif Priodoliad ac ysgrifau ereill. Gohiriodd y Tý hwn yn uniongyrchol hyd Hydref 24ain.

GAIR AT DANWYR QWM REONDDA. ANWYL GYDWEITHWYK,—Mewn cyfarfod a gy- naliwyd yn Mhontypridd ar y 12fed cyfisol, gan danwyr Cwm Aberdar a'r Rhondda, penderfyn- wyd galw cyfarfod o danwyr Cwm llhondda i gyfarfod yn Ifor Hael, Llwynpia, prydnawn dydd Sadwrn, y 26ain cyfisol. Dechreiaa y cyfarfod am bedwar o'r gloch. Taer ddymmiir ar bob tanwr i fod yn bresenol, a hyny yn brydlon. oblegyd 1, bydd yno bethau pwysig yn galw a-in sylw. UN O'R FRAWDOLIAETH.

"LLETHRAU PARNASSUS." ME. GOL.,—Yn y GWLADGARWR cyn y diweddaf, mae y brawd sydd yn ysgrifenu oddiar y Llethrau uchod yn hysbysu ei fod wedi derbyn pellebryn fod Onllwyn Brace yn cystadlu ar "Garfield" yn Ninbych. Nis gwn o ba Ie daeth. y pellebryn hwn i Meurig Dafod Aur (os daeth un hefyd). T3ydded hysbys nad wyf yn cystadlu ar Garfield nac ar un testyn arall yn Eisteddfod Dinbych, tae fater am hyny.—Yr eiddoch, D. ONLLWYN BRACE. Ystalyfera, Awst 19eg, 1882.

AT LO.WYR PWLL CASTELL WIWER, GYFARTHFA. ANWYL GYDWEITHWYR,- Gellid dysgwyl, yn ddiamheu, erbyn hyn, fod rhyw gymaint o ddi- wygiad ar gymeryd lie yn ein plith, y rhai vdym yn gyffredinol, o'r diwedd, yn cyfaddef geirwiredd y cyfan ag sydd wedi ymddangos o'm heiddo ac yn wir, y mae bod yn lygad-dyst o'r amgylchiadau yn gynorthwy annhraethol er gosod allan y gwir- ioneddau sydd yn gysylltiedig a hwynt. Mae'n ddrwg iawn genyf am un brawd, yr hwn, oher wydd ei hunangyfiawnder, sydd wedi ei feddianu yn hollol gan ysbryd ymddial, ac mewn syfrdaa- dod enbyd yn erbyn yr ysgrifau, am na allasai ddwyn gerbron brofion boclclhaol yn y gwrthwyneb. Dywedai wrth rai o fy nghydweithwyr mai yr unig amcan syclcl genyf mewn golwg writ wneyd hyn ydyw tynu ereill allan i weithio, er mwyn segurdocl i mi fy hun. Ond er profi yn wahanol i hynyna, gellir dwyn tystiolaeth ar unwaith. Gwy- pawb ohonom bron yn dclieithriad am y pwyllgor gweithiol a ffurfiwyd genym fel glowyr yn yr wythnosau diweddaf, yr hwn a fwriadwyd i'w gynal ar y Sadwrn, sef y 5ed cyfisol, ac ni ddaeth yn nghyd o'r oil ag oedd ar y pwyllgor pnd fy hun, yn nghyd a dau arall. Ond er fod llawer o ddynion yn y byd yn duedd- ol i golli arnynt eu hunain pan yn gwynebu argyhoeddiad, eto, ni raid i ni oherwydd hyny i dewi a son, oblegyd fod argyhoeddi ein gilydd yn un o'r dyledswyddau mwyaf pwysig a berthyn i'r hil ddynol, os bydd wn yn teimlo angen am wn'eyd hyny. A minau, o'r diwedd, wrth weled annhrefn yn parhau i godi ei ben i fyny yn ein plith, a deimlais fod yr hyn a allaswn ei wneyd yn ddyled- swydd arbenig arnaf er mwyn ei wrthwynebu. Ac yn ol pob rhagolygon sydd i'w canfod yn y dyddiau presenol yn y lofa hon, gellir dweyd ein bod yn edrych yn obeithiol am ddiwygiad yn y dyfodol. Felly, yn gymaint a'n bod yn sefyll mewn angen o'r un breintiau a'r un cyfarwyddiadau a'n cyd- lowyr mewn manau ereill, rhaid i ni, cyn y gellir yn briodol eu derbyn a'u mwynhau fel hwythau, deimlo yr un dyddordeb yn y gw3.ith o gyfranu, er cadw i fyny y ffurSau sydd gyda ni fel glowyr i ymddadleu dros ein hiawnderau. Yn awr, rhag i ni yn y lofa hon annghofio beth ydyw ein dyled- swyddau tuag at y rhai sydd yn ymladd trosom, goddefwch i mi ein hadgofio fod angen a thaer ddysgwyliad ar i bawb ohonom yn bresenol i gyf- ranu at y Sliding Scale; a chan fod yma bwyllgor gweithiol wedi ei ffurfio, ac mai un o'i brif amcan- ion ydyw rheoleiddio a dwyn i ben y cynlluniau goreu i ateb y cyfryw ddybenion, dymunol fyddai genyf weled fy nghyd-aelodau yn gyffredinol yn gwneyd brys er cyrhaedd yr amcan pwysig hwn. Hyderwyf, fy nghydweithwyr, fod pob ysgrif ag sydd wedi ymddangos wedi gwneyd lies neiilduol i bawb ohonom yn y lofa hon, am i ni yn y gorphen ol fod yn hynod o ddifater a disylw o bethau ag sydd yn dal perthydas agos a ni fel glowyr. —Yr eiddoch o bwll Castell Wiwer, Awst lOfed. GLOWR BYCHAN.

OYMRO GWYLLT A CETEWAYO. MR. GOL.Nid yn ami y bydd fy hen gyfaill Cymro Gwyllt a minau yn annghyd weled ar rai o brif bynciau y dydd ond yn bendifaddeu, y mae yn rhaid i mi wrthdystio, a hyny yn y modd mwy af pendant, yn erbyn yr hyn a ysgrifenodd yn eich rhifyn diweddaf ar y brawd a'r brenin gwladgar a chenedlgarol Cetewayo. Gwyr- o'r hyn lleiaf, dylai y Cymro wybod-i ni fyned i ryfel a brenin gwlad y Zuluiaid heb un rheswm ac achos digonol, ac yn wir, yr oedd Arglwydd Beaconsfield a'i blaid yn groes i'r rhyfel hwnw, ond fel y llusgwyd hwy iddo megys o'i hanfodd gan y bodyn ymyrgar hwnw, Syr Bartle Frere. Yn nglyn a glaniad Cetewayo, dywed y Cymro fel hyn :—" Y mae yr olaf (Cetewayo) yn fwy haeddianol o gael ei wddf ar blocyn, o dan fwyell y dienyddwr, na chael sylw Prydeinwyr, a byw ar gefn gwlad mewn moethau a brasder. Ma3 talu gwarogaeth a pharch, a chroesawi dynion teilwng yn wladgar a Christionogol; ond y mae talu cymaint o sylw a pharch i hen waedgi gwastrafflyd fel Cetewayo yn waeth na difudd." Synais, yn wir, pan welais yr uchod wedi d'od oddiwrth ysgrifell Cymro Gwyllt. Yn enw dyn, ac yn enw rheswm a thegwch rhwng dyn a dyn, pa bechod a gyflawnodd Cetewayo, fel ag i haeddu cael ei wddf ar blocyn," fel y dywed y Cymro ? Beth am Llewelyn ap Gruffydd, Owain Glyndwr, William Tell yn Switzerland, Robert Bruce a Wallace yn Ysgotland, a llu o wlad a chenedlgarwyr ereill allem nodi ? A ddylent hwy gael eu gyddfau ar blocyn oherwydd amddiffyn eu gwlad ? Nid oedd Cetewayo yn ymofyn byw ar frasder a moethau ein gwlad ni, pe cawsai lon- ydd yn ei anwyl wlad frodorol ei hun. A oes un dyn ar wyneb daear Duw, heblaw Cymro Gwyllt, a all gondemnio Cetewayo am darianu ei wlad a'i genedl ? Pe buasai y Cymro yn frenin ar Tim- buctoo, a allasai efe oddef i'w diriogaethau gael eu goresgyn heb wneyd un ymdrech i hyrddio yr ym- yrwyr allan o'i wlad ? Ni wnaeth Cetewayo ond yr hyn a wnai pob dyn sydd yn werth galw dyn arno, sef amddiffyn ei wlad oreu y gallai rhag rhaib oresgynol y tramorwyr. Wel, yr oedd ymddygiad y brenin Cetewayo mor hunan-eglur o gyfiawn, fel nad yw yn werth ysgrifenu dim rhagor i'w am- ddiffyn, ac os oes rhywun na wel hyn, rhaid ei fod mor adall a'r post.—Yr eiddoch, BRYTHONFRYN. O.Y.-Wedi ysgrifenu yr uchod, gwelais y geir- iau canlynol o eiddo Iarll Kimberly, y rhai a draddododd yn Nhy yr Arglwyddi, nos Fawrth wythnos i'r diweddaf Credai ef fod yr holl bolicy a ddygodd yn mlaen ryfel diweddar Zulu- land yn xorong o'r dechreu i'r diwedd, a chadarti- heid ef yn yr opiniwn hwn gan y ffaith fod pob un oedd yn adnabyddus a. Deheubarth Affrica yn awr o'r farn y dylid mabwysiadu policy newydd. Yna, yr oedd yr ardalydd anrhydeddus wedi dweyd na ddylai Cetewayo gael ei adferu, am ei fod yn orthrymydd gwaed-sychedig ond gwadai ef fod hyn yn ffaith. Cylchdaenid cyhuddiadau yn erbyn Cetewayo gan y rhai oeddynt a budd yn ei gwymp, ac os oedd efe y fath lywodraethwr rhydd- greulawn ag y desgrifiasid ef, yr oedd yn hynod fod y bobl yn glynu mor ffyddlon gydag ef, ac yn awr, ei orchfygiad, nas gellid llwgrwobrwyo neb i'w fradychu." Now, Mr. CymTo, what do you say to thatt Ryfeddwn i fawr na ddaw Cetewayo ag action am libel yn erbyn y Cymro.—B.

Marwolaethau Cymry America. THOMAS.—Gorph. 2, yn Reading, Kansas, Thos. G. Thomas, mab Mto. Mary Thomas, gweddw y diwecldar David Thomas. Bu yn wael ei iechyd am amser maith. Cafodd gladdedigaeth barchus iawn. 0 Rymni yr aeth y teulu i America. JONES.—Gorph. 3, yn Mahanoy City, Pennsyl- vania, Mrs. Elizabeth Jones, yn 67 mlwydd oed. Ganwyd hi yn sir Gaerfyrddin, yn 1815. Syrnud- odd i Gefncoedycymer, Merthyr Tydfil, ac ynl849 priododd ag un William Jones. Yn 1859, ymfud- asant i America, gan ymsefydlu yn Lansford, Car- bon Co., Pennsylvania. Aethant i'r lie uchod tua? un-ar-bymtheg o flynyddau yn ol, a chladdwyd yr hen wr yno yn 18G5. Cafodd yr hen chwaer gys- tudd maith, ond yr oedd bob amser yn hynod oddefgar. Yr oedd yn aelod ffyddlon yn yr eglwys Gynulleidfaol. Claddwyd hi yn barchus yn myn- went Mahanoy y dydd Iau canlynol, pryd y gwein- yddwyd gan y Parch. D. Davies, Shamokin. EVANs,-Mehefin 18, yn Wood's Run, Allegheny City, Pennsylvania, priod Mr. John Evans, yn 39 mlwydd oed. Yr oedd yn enedigol o Twyncarno, Rhymni. Merch ydoedd i Dafydd a Sarah Abram, Carno. Bu yn briod am 17 mlynedd, a threuliodd 15 mlynedd o'i bywyd priodasol yn America, y rhan fwyaf yn Newark, Ohio. Nid oedd wedi cael iechyd da er's blwyddyn neu ddwy. Mag wyd a meithrinwyd hi dan nawdd eglwys Ebenezer, Twyncarno. Yr oedd wedi enill iddi ei hun enw rhagorol yn mysg ei chymydogion, ac fel priod a mam, mae deigryn ei phriod gweddw a chwynfan ei namddifaid yn tystiolaethu y fath un ydoedd. Gweinyddwyd yn y ty ac wrth y bedd gan y Parch. T. C. Davies, Pittsburgh, ac hebryngwyd y rhan oedd farwol ohoni gan dyrfa o bobl i gladd- fa Union Dale. THOMAS.—Meh. 28, yn ardal Brush Creek, New Cambria, Missouri, Mrs. Thomas B. Thomas, yn 77 mlwydd oed. Ei hafiechyd olaf oedd y flux. Ganwyd hi yn sir Gaerfyrddin, yn agos i Lanym ddyfri. Enwau ei rhieni oedd Isaac a Tabitha Price. Ymbriododd gyda Mr. Evan Evans, o Rymni, sir Fynwy, oddeutu y flwyddyn 1825. Ym fudasant i America yn 1842, a dychwelasant i Gymru yn yr un flwyddyn. Bu iddi naw o blant o'r briodas hon, pedwar o ba rai sydd yn fyw. Bu Mr. Evans farw yn Nghymru, ac ail-briododd gwrthddrych y sylwadau hyn a Mr. Thomas B. Thomas. Aethant i America yn 1851. Yr oedd yr hen chwaer yn aelod gyda'r Trefnyddion Calfin- aidd er's llawer o flynyddau, a'i nodwedd oedd, ei bod yn un o heddychol ffyddloniaid Israel. Ar y 29ain, daeth nifer o'r cymydogion a'r perthynasau yn nghyd i weini i'w gweddillion y gymwynas olaf. Gweinyddwyd gan y Parch. E. Thomas. WILLIAMS.—Mai 5, yn 47 oed, David A. Wil- liams, Aspinwall, Nebraska. Mab ydoedd i Elias ac Elizabeth Williams, Waengoch, Llandeilo-fawr, sir Gaerfyrddin, lie y treuliodd foreu oes. Pan yn 18 mlwydd oed, ymunodd a'r Home Guards yna, dychwelodd at ei gelfyddyd felllifi wr, yn yr hwn orchwyl yr oedd yn hynod fedrus. Symudodd i Gwmtwrch, lie y priododd un Catherine Roberts, merch Llewelyn a Mary Roberts, Tydraw Office. Yn 1867, ymfudodd y teulu i Michigan, sef Mr. Williams, a'i briod, ac un mab, a buont yn byw yn Detroit a lleoedd ereill. Yr oedd yr ymadawedig yn ddyn hynaws, yn briod hawddgar, a thad gofalus. Gadawodd ar ei ol waddw a chwech o blant, sef un ferch a phump o feibion. Mae un brawd iddo (Rees Williams) yn byw yn Rhymni, a chwaer yn Nghasnewydd, sef Mrs. W. Jones. Cafodd gystudd maith, ond hynod esmwyth, sef darfodedigaeth yr arenau. Yr oedd yn aelod gyda'r Odyddion, a chafodd gladdedigaeth barchus yn ymyl capel y Bedyddwyr.

CWERYL Y DDAU FEDDWYN.—Yr oedd dau hen feddwyn, un tro, yn cweryla â'll gilydd ac wedi bod am beth amser yn taflu geiriau bryntion ac annghoeth at eu gilydd, dywedodd un ohonynt, gan benclerfynu rhoddi taw ar y llall:—" Dos, nid oes genyf ychwaneg i'w ddweyd. Yr wyf yn dy ffieiddio gymaint ag y ffieiddiaf wydraid o ddwfr ATHROFA'R BEIRDD.—Yn awr yn barod. pris swllt, trwy y post Is. lc., ATHROFA'R BE CUD D Pob archebion i'w danfon at y cyhoeddwr— EBENEZER REES, Ystalyfera, Swansea Valley. 2637 Y mae gan y QUININE BITTERS un cymer- adwyaeth anarferol, sef bod meddygon o bob gradd yn cydnabod heffeithiau trwy eu rhoddi i'w cleif- on (patients), pan yn fynych y methant gyda'u cyfferi meddyginiaethol eu hunain. Gwelir man ylion ar dudalen arall o'r papyr hwn. L. 163 ENAINT A PHELENI HOLLOWAY.—DiSyg Anadl, Ceg-wichiad, ac Anwydon.—Y mae miloedd o dystiolaethau wrth law a brofant fod gallu yn y meddyginiaethau hyn i wella mygodfa, dechreuad y darfodedigaeth, a holl anhwylderau y ddwyfron, yr ysgyfaint, a'r mynedfeydd awyr. Ond ei rwbio ar y ddwyfron a'r cefn, traiddia yr Enaint hwn y chwys-dyllau nes y cerir ef yn uniongyrch- ol i'r ysgyfaint, lie y diddyma. neu y gyr allan, pan ddeua i gyffyrddiad a'r gronfa o waed cylch redol, yr anmhureddau hyny sydd yn achosi darfodedigaeth, mygodfa, dolur y gwddf, treuliad yr ysgyfaint, a doluriau cyffelyb. Ar ymddangos lad yr arwyddion bygythiol cyntaf, dylid cynesu cefn a dwyfron y claf 11 heli twyrn, eu sychu a Ilian cwrs, ac yna rhwbio i fewn yn dda Enaint Holloway. Ond gwneyd hyny. fe rwystrir ac a )rchfygir y doluriau crybwylledig. TRWYN-BEIRIANT ALEX. ROSS.-Offer- yn effeithiol iawn ydyw hwn, ond ei ddefnyddio am awr bob dydd, at gymhwyso trwynau ceimion Ei bris ydyw 10s. 8c., wedi ei bacio yn ddirgel- aidd. Pamphlet, dau stamp—21, Lamb's Conduit street, High Rolborn, London.—Y mae ei Hair Curling Fluid yn crychu y gwallt mwyaf syth ac annhrefnus. 3s. 6c. yw ei bris, neu 54 stamp.- Hefyd y mae ganddo offeryn bychan ?t wella clustiau sy'n dal i fyny, ac i'w gael am 10s. 6c., neu stampiau. Am 3s. 6c., neu 54 o stampiau, ceir ei Great Hair Destroyer, at newid gwallt llwyd i'w iiw gwreiddiol yn fuan. — Gocheler efelychiadau o'r hyn" a werthir gan Ross. Gan fod fferyllwyr yn cadw ei nwyddau, gwelwch eich bod yn cael ei Hair Dye at liwiau goleu neu dywyll; 3s. 6c. ydyw. Hefyd, ei Depilatory for Removing Hair, a'i Oil of Cantharides at gynyrchu gwallt a barf. 2025

Triciau Hynod Cawrfil. Newvddion o Troy, New York, dyddiedig Awst 3ydd, y rhai a gyhoeddwyd yn mhapyrau New York, a ddywedant i'r elephant mawr, Emperor, yr hwn a arddangosid yno ar ol 10 o'r gloch y nos flaenorol, wrthod dilyn yr anifeiliaid ereill yn groes i bont y rheilffordd yn rhan uchaf y ddinas. Trodd a rhedodd i lawr River-street, yn cael ei ddilyn gan dri o elephautiaid llai. Aeth y police a'r ceidwad ar eu hot, ond rhedent yn gynt na cheffyl; a chan fyned trwy brif ranau y dref, aethant yn mlaen gydèÙl gilydd hyd Adams-street. Yn y fan hon, tynwyd sylw Emperor gan y goleu yn felin reiliau Rensselaur, a rhuthrodd i mewn i'r ystafell isaf. Dilynwyd ef gan ei gym- deithion cawrfilaidd, a bu cyffro mawr yn mysg y gweithwyr, y rhai a redent i ymguddio yn mhob cyfeiriad nes i'r bwystfilod ymadael, a'r olaf i aros yno ydoedd Emperor ac ar ei ffordd allan, tarawodd i lawr Michael Casey, a boneddiges oedd gydag ef. Cawsant ysgydwad garw. Pan ddaeth Emperor allan, saugodd ar reiliau poethgoch oeddynt newydd dd'od allan o'r rholiau, a chan roddi rhuad ofnadwy gan boen, rhedodd i fyny i Madison- street. Pan ddaeth i First-street, yr oedd yn dyoddef yn enbyd oddiwrth y llosgiadau a chan weled Patrick Maher, tarawodd ef yn ei ystumog a'i drwnc nes ei daraw allan o amser. Yn mlaen yr aeth, a cher coagl Van Buren a First-street, daeth yn ilechwraidd o'r tu ol i Patrick Burns, gan ei daflu dros y banc. Ar ei ffordd, ymaflodd mewn baril gan ei thaflu trwy ysgubor. Wedi troi i Tyler-street, gwelai Michael Minchan, 50 mlwydd oed, yn ysmocio taflodd ef dros y clawdd, gan daraw amryw estyll yn deilchion. Torwyd tair o asenau Mr. Minchan, a niweidiwrd asgwrn ei gefn, ac y mae ei gorff yn ddu a glas gan friwiau. Aeth Emperor i lawr Union-street i Polk, lie y cyfarfu a Edward Burke. Taflodd ef i'r awyr gan ysigo ei fraich a'i ddwylaw. Oddiyno aeth yn mlaen tua'r weithfa ddiir. Yr oedd Mrs. Langly yn sefyll yn nrws ystafell ty ei gwr pan ruthrodd Emperor ati, gan osod ei drwnc am ei chanol. Yr oedd David Murphy yn sefyll gerllaw, a thynodd revolver allan gan danio, ond yr oedd mor gyffrous fel y methodd daro y bwystfil, yr hwn yn awr, wedi ei ddychrynu, a redodd trwy'r weithfa ddur. Aeth Mrs. Langly i'r dirdyniadau, ac ofnid am ei bywyd, ond y mae yn awr yn gwella. I lawr a'r Emperor nes cyfarfod a I Patrick Molten, yr hwn a daflodd yn erbyn drws. Yr oedd Mrs. Molten a'i baban wyth mis oed yn ei breichiau, ac fel y rhedai am y drws, taflodd yr elephant hi saith gris i fyny ar y grisiau. Cafodd y baban ddiangfa wyrthiol rhag niwed. Dadgymalwyd ysgwydd Molten. Yr un nesaf a welodd Emperor oedd John Mara, yr hwn a fwriodd i'r llawr. Yna, aeth yr elephant i'r weithfa ddur, gan gerdded dros amryw fariau poethion, fel y cynddeiriogid ef gan y poen, ac i lawr ag ef gan neidio i'r afon a nofio i ffVrnes flasfc Burden, haner milltir o bellder. Rhuthrodd i'r felin gan ymlid ar ol y dynion, y rhai a ffoent am eu bywyd. Wedi taflu haiarn yma ac acw, allan 4g ef gan fyned i fyny Main- street, a thros gloddiau a chaeau nes iddo gyrhaedd claddfa St. Joseph, ac yno sicr- hawyd ef. Y mae yr elephant hwn wedi lladd amryw yn y blynyddau aethant heibio. Gallem feddwl ei bod yn bryd ei ladd yntau, rhag i ragor o fywydau syrthio yn ebyrth iddo.

CYMERODD cystadleuaeth gorawl le yn y Free Trade Hall, Manceinioh", dydd LIun, Awst 7fed. Da genym weled fod c6r Cymreig o Acerfair wedi anturio i'r maes yn erbyn corau enwog o swydd Stafford a Lancaster. Y mae yn wir na ddarfu i'r Cymry, y waith hon, lwyddo i enill y gamp er hyny, canasant yn ganmoladwy. TUA mis yn ol, tra yr oedd un Mrs. Wilson a'i dau fad blentyn-nn yn saith mlwydd oed, a'r llall yn naw—yn myned o'u cartref yn New- berry, Michigan, i dalu ymweliad a chymydog, collasant eu llwybr yn y coed, ac ni ddargan- fyddwyd hwy hyd bythefnos ar ol hyny. Yr oedd y fam ac un pleutyn wedi marw, a'r plen- tyn arall yn eistedd yn ymyl eu cyrff. Yr oeddynt wedi ymborthi beth amser ar cran- berries. ENAINT A PHELENI HOLLOWAY.—Ychydig iawn o bsrsonau sydd mor ffafriedig gan amgylchiadau fel ag i'w galluogl i basio yn anniweidiedig y rialon tost o dymor garw. Gyda phen-ddyferiad- au (catarrhs), pesychiadau, ac anwydwstydd (influenzas) sydd yn ddigonedd yn mhobman, fe ddylai fod yn gyffredinol wybyddus fod Enaint Holloway, ar ol ei rwbio yn ddiwyd ar y ddwyfron, yn rhoddi ataliad ar ymoswdiadau gwaethaf y doluriau hyn, ac yn gwella, mewn modd sicr, glefydau mwy sobr a pheryglus y gwddf a'r ysgyfaint. Rhaid i wirionedd yr haeriad hwn aros yn ddiamheuedig yn ngwyneb miloedd o dystion byw annghyhuddiadwy, y rhai yn bersonol sydd wedi deillio y buddiantau mwyaf poaibl oddiwrth y driniaeth hon pan oedd eu dyoddef- iadau presenol yn frawychus, a'u rhagolygon dyfodol yD rhai mwyaf digalonus. Mae'r cldwy feddyginiaeth yn gwaithredu yn rhyfeddol dd.% gyda'u gilydd.