Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

22 erthygl ar y dudalen hon

Advertising

AT EIN DARLLENWYR.*

COLOFN Y BEIRDD.

LLINELLAU 0 GLOD

BANTG.

KNGLYN CEIRIOG I'R AFR.

"LONG JOHN."

| " CYMRO RHYDYCHEN."I

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

CYMRO RHYDYCHEN." Yn y Oeaitun fe geir y-grif alluog a ddyddorol iawn yu dwyn y penawd uchod. "Elphin" y geilw yr ysgrifenydd ei hun, ond nis gwyr dewin pwy yw. Bydd hunaniaetb yr ysgrifenydd bwn yn gymaint o destyn cj-wreinrwydd, ac yu gymaint o ddirgelwch, mae'n debyg, a Siluriad ei bun. Pwy bynag yw, v mae JTn ysgrifenjdd godidog iawn. Dadansodda Iinellau cynieriad Cymro Rbydychen gyda tnedrus- rwydd mawr. Dodwn yma rai dyfyniadau o'i erthygl "Maenawerdynmawrynmyuddrwyy byd yma heb yr ymwybyddiaeth lleiaf o'i fawredd. Ond daeth CyruroRbydycheti i ymdeimlad cynar o'i hynodrwydd. IV. "d ef yn Ihvyr gall yr argyhoeddiad et fod yn anrhaetbol uwchlaw pethau cyffredin yr^ oes hon. 01i safle ddyrchafedig yn Rhydychen yr oedd megys yn cael bird's eye view o Gymru. O'i flaen gwelai wlad feohan ond prydfertb ac nis gallai lai nag ]-)o cdmygu ei mynyddoedd crilxig, ei dyffrynoedd ffrwythlawn, ei nentydd grisialaidd, a holl geinion ei golygfeydd rhamantus. Sibrydai wrtho ei hun, Mae II pobpeth yn ddwyfol ond ysbryd y dyn.' Wrth feddwl am y dyn a'i boll weithredoedd teimlai yn athrist ac anfoddog a llefai yn ei iaith fwyaf clasurol, Do/cncraU, dtcadenl, undisciplined Gwnaeth ei feddwl i fyny, os byth y deuai yn ol i Gymru, y mynai ddwyn trefn o'r tryblith afluniaidd. Ond yr byn a'i poenai fwyaf oedd ci hynafiaetb. Teimlai ryw ysfa am rywl>eth i gysylltu ei fodolaeth a'r amser gynt; yr oedd yr hynafol ynddo yn ymddybgu am rywbeth cydnaws ag ef ei hunan. Un diwrnod, tra yn ymdroi yn un o Ivfrgelloedd y Brifysgol, daeth ar draws cyfrol o waith Dafydd ab Gwilym, a gw;naeth ddarganfyddiad. G wyddai ddigon o Gymraeg i weld fod y llyfr yn cynwys barddoniaeth uchelryw, a fnvelai ci fod dros bum' can' mlwvdd oed. Dyma Ifaith wcrtb ei gwueyd yn bysbys: dyma befyd ryw- betb sylweddol i ddysgynydd o ben gyff sylfaenu ei fodolaotb orno. Rhaid ei gybocddi i'r byd. Pa both tr'-rliaeddai yr amcan yn well na ffurfio Cymdeitbas Dafydd ab Gwilym? Heb golli dim amser ymrodd i'r zwaitl) o'i cbycbwyn ac wele ffurfiodd "ymdeithas dtifwng o'r enw dan gysgod y Bnfysgof. O byny allan daeth Cymro Rydychen yn ddjTi ddedwydd. Gwcnudd llwyddiant ar ei yrfa: gwlawiai bembthion arei ben. Gofalai fod y gymdeithas yn cyfarfod o leiaf unwaitb bob wytlmos i drafod Dafydd ab Gwilym. Fel rheol, troai yr ymddiddan ar ym- adroddion y bardd ond yn fynych cyfodai pynciau dyrus o berthynas i'w fywyd, ei grefydd, a i garwr- iaeth. Gofelid am gadw cofnodiou manwl o r gweith- rediadau, a'u hanfon yn gyson I bapurau r newyddion. modd y caffai Cymru wybod fod goleuni newydd uedi tori ar y byd. Fel hyncaw^om ninau, fodau l^loerawl, y fraiut o glywod am fodolaeth Cymro Rhydychen a mawr fu'r dvsgwyl am ei ddyfodiad i Gymru. (Jj'da'r Vatb ucl dros ddiwygiad yn llosgi yn ei f vnww, naturiol oedd i Gyiuro Rbydychcu gymeryd vr Eiiitecldfod dan ei adenydd. Yr un pryd yr oedd yn ddigon (TaLI i ri i, rhoddai em gwyl fawr flynyddol S'yfle arddcr^hog iddo i ddaujos ei hunan a liedaenu ei Byniadau. Yn ol pin gwendid arferol dangoeena ninau feallai or mod o awydd i'w wbbio i'r ffrynt; ac ofnaf ddarfod i hyn fod yn foddion yenwanegol i droi ei ben. Pail ddetui i'r Eisteddfod edryohai o'i amgyleh yn ysgornllyd ac os na. welai yno rai o uchelwyr ein gwlad troai ar ei eodlau ac ymaith ag ef yn ddiseremoni. Unwaith y bu mor ddifalch a chodi yn ddigon boreu i dalu vmweliad i Gorsedd Beirdd Ynys Prydain. Edrycnai yn 8yn ar symudiadau y btirdd oud yo fuan caed arwyddion amlwg ganddo nad oedd yn cael ei foddau, a dywedodd, "Wfft i chwi am wastraffu ainser gyda rbyw ddefod Groeg fel yna." Pe buaaai awrdurdodan yr orsedd wedi sylweddoli fod petnon mor bwy Big yn en mysg prin y credaf na ftmxcnt wedi ei dderbyn i'r cyloh heb arholiacl na thystysgrif, a'i orlwytho ag urddau ond gadawyd i'r c-yfle ddianc; ac nid tebyg y ct'ir ei gyffelyb eto! A;n bj'ny, aeth yr yuiwelydd dysgedig ymaith yn sorllyd, a gwelwyd ef yn cyfeirio tua glan v mdr,—ei drem yn wyllt a'i gamran yn frysiog. Wedi cyrhaedd o hono'r traeth cerddai yn 01 a blaen am ysbaid, pan fyfyrio ar y byd a'i wagedd; agofynaiiddo ei hun, 'Beth pe bawn yn ymdaflu i'r eigion mawr ? Onid llnwer gwell fyddai ?' Eithr Ihvyddodd i atal yr yefa orphwyllogmewn pryd. Teimlodd mai enill y byd neftaf fyddai colled y byd hwn ac yn ob) wydd cfe a syrnudodd o gyrhaedd y demtasiwD. Pery i ddyfod i'r Eisteddfod o flwyddyn i flwyddyn hyny yw, on bydd ganddo ryw gysjdltiad ft hi: as na fydd, gwae i'r eisteddfod houo,-hydd Cymro Rbydychen yn sicr o'i dynoethi i'r byd yn mlaen llaw fel eisteddfod wrth-genedlaetbol, wrth- lenyddol, a gwrth-ddiwygiadol a gofala am gadw yn ddigon pell oddiwrth y fath le. Ar y llaw arall, os bydd yno gyfle iddo i ddyfod i sylw, bydd mor fwyn a rhoddi "hanes yr Eisteddfod a mwy neu lai o gymeradwyapth iddi. Dywed wrthym pwy welodd, yn e^gobion, atbrawon colegawl, ae aelodau Seneddol, anaml yr a yn is na hyny. 0" digwydd iddo daro ar rai o'r hen lenorion sydd wedi ein dyddanu dro8 genedlaeth neu ddwy, wedi cyfootbogi ein llenydd- laeth, ïe, wedi gwneyd yr Eisteddfod yr hyn ydyw, ni chymer nylw o honynt. Yu wir, un tro yr oedd wedi cael ei flino gymaiut gan bresenoldeb un o'r cyfryw fel yr aeth i'r drafferth o wneyd gwrthdystiad cyhoeddus. 'Nid yw yr OPS hon,' meddai, 'yn ei adnabod; dvlesid ar bob cyfrif ci gadw o'r golwg.' Hen eisteddfodwr oedd gwrthrych yr ergyd hou,-un o feibion athrylitb, a fu yn uchel ei fri a mawr ei frainfe yn ei ddydd. Dichon fod y genedlaeth hon yn dechreu colli ei golwg arno ond credaf y bydd Itawer cenedlaetb i ddyfod yn anwyl o goffawdwriaeth awdwr y llinellau awenyddol a ganlyn Pa le mae'r jjwyneb adlewj-rchai wawr Goleuni dys^lapr yr ysbrydol fyd Ai crwydro mae ei yspryd ifiuane ef Yn nghwmni dlstaw, cyfrin, ser y nos? Neu yn ymdoddi i oleuni'r lloer ? Xen'n teithie gyda chwim blanedau clarr Trwy ayfiindraethau anherfynol, gaB Ddatr}! dirgelion fyddant byth yn nghudd hamgyffredion ar y ddaear hon ? Nell'n niyned ar gyraylau bore wawr, Ago aur-adenydd, i ragflaenu'r dydd Neu ynte'n peidio a'i uwy (reo) hJ-nt Trwy'r eanjfderau, fel y gallo fod Yn agos i awyrsrylch pnldd J Uawr I ddigtaw wylio eylch ei dvner faro Gan Jeddfu'i hociieneidiau yn y nrw, Keu gludo ei gweddiau fry i'r net? Pa !e y mao T' Er y cwbl, mae cyfiawnder yn galw arnom i gyd- nabod fed Cymro Rhydychen wedi gwneyd pet'n gwasanaeth i'w genedlaeth, ac ni fyddai yn weddue ymadael a'r pwnc hob dalu dioloh iddo am hyny. Nid y gymwyna* leiaf a wnaeth oedd cyfieithu rhai deddfau Seneddol i'r Gymraog, Mae oi llafur ar y gwaith hwn ac er fod yr arddull at ei gilydd yn lied glogyrnaidd, diau y bydd o les i lawer o Gymry un- leithog a bydd yn dda cael ei debyg rywbryd eto. Mae hefyd wedi tynu cyfres o rcohn) manwt allan er diwygio'r Orgraff Gymreig. Byddaf yn oeisio eu dilyn ond ofnaf fy mod yn ami yn troseddu, ac ni byddaf lai na dysgwyl cerydd trwm am hyny. Ond un peth sydd gysur i mi, set fod Cymro Rhydychen yn tori ei reol ei hun ambell dro. Os byth yr aiff ati 1 gywiro y gwaith, awgrymwn iddo wneyd y rheolau dipyn yn simlach, a chwtogi yr eitbriadau. Mewn ystyr ieithyddol y mae wedi gwneyd gwtgatiaeth dirfawr i'r Gymrfteg drwy ei dwyn o dan oleuni treiddiol dysgeidiaeth ddiweddar. Bu adeg pan oeddym yn credu am ein hen famaith ei bod hi yn bod er cyn deebrenad y byd; ond bellaeh v mae Cymro Rhydychen wedi olrhain ei tharddiad ac wedi egluro ei thyfiant; ac yr ydym ninan, mi obeithiaf, yn llawer callach o'r herwydd. Mae hefyd wedi troi ei law at nowyddiaduriaeth; a phan gyfyngodd ei ddawn at hyny, pleserus yw cydnabod ei fod wedi enill anrhydedd yn y maes hvvn. Ond, fel rlieol, y mae yn cymeryd gormod o goflaid. Ni fedr undyn wneyd erydd, teiliwr, saer, a gwehydd ar unwaith. Ac mor wir a hyuy, pan geisia Cymro Rhydychen uno yr athraw, yr hanefydd, y pregethwr, yr arholwr, y newyddiadurwr, y nofelydd, y gwleidyddwr, yr eisteddfodwr, y teithiwr, a'r pet-h a fynoch, yn yr un person, y mae yn sicr osyrthio i'r brofedigaeth 6ydd rx)b amser yn aros y Jack of all Trades."

Y MABINOGION.

Y "SLIDING-SCALE" YN TYNU…

YOCXG MEN AND liEJJGION.

Advertising

ITHE GELLIGAER CHARITY.

POPULAR AMUSEMENTS. !

j DICK'S JDIAR\.

ELECTRIC LIGHTING AT ABERCAXAID.

MONDAY.

MF.KICAI. RKFOHT.

IKON AND STEEL WOKKERS SLIDING-SCALE,

•MR. D. A. THOMAS AND THE…

. Y CONFFRENS.I

Advertising