Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
LLYFRAU NEWYDDION.I
LLYFRAU NEWYDDION. I Ar rai ystyriaethau, dylem fod yn ddiolch- gar nad yw'r wasg Gymreig mor doreithiog mewn cynyrchion tymhorol ag ydyw gwasg rad y Saeson. Nid oedd dim byd yn Lloegryn ystod v pythefnos diweddaf ond llenyddiaeth yn dal perthynas a'r coroniad, a chan fod y coroniad wedi ei ohirio hyd amser amhenodol diau y bydd nifer o'r llyfrau a gyhoeddwyd yn cael eu hanwybyddu am dymhor, hefyd, os nad am byth. Yn ein dull tawel ein hunain, awn ni Gymry ymlaen ac edrychwn yn hollol ddigyffro ar ddigwyddiadau yr oesau a fu. Y Cerdclor. Mae gweled ein cyhoeddiad cerddorol heb gan y coroni yn beth syn. Y mae dau gerddor campus wrth yr olygiaeth, a sicr yw, fod y naill mor deyrngarol a'r llall, fel y gallesid disgwyl yn naturiol iddynt gy- hoeddi rhywbeth teilwng o'n cenedl ar achlysur fel hwn. Mae gan y Saeson eu can hwy, a chan glasurol ydyw hefyd, yn datgan beth a wneir ar "coronation day." Os anwybydd- ant y Brenin fel hyn, nid oes wiw i'r naill na'r llall feddwl am urddau yr orsedd yn eu hen ddyddiau. Eto, y mae'r rhfyn yn dda. Ceir ynddo fywgraffiad campus o Tom Thomas, ynghyd a nifer o ysgrifau dyddorol i ddilyn- wyr y gelf gerddgar. Y Diwygiwr. Canu i'r Brenin mae Watcyn Wyn, golygydd y cylchgrawn hwn ac ni waeth am selni na dim arall, rhaid rhoddi can allan o beiriant awenyddol y Gwynfryn er dathlu yr amgylchiad. Dyma engraifft o honynt Calon deyrngar Prydain Fawr Sydd yn curo'n un yn awr Am i Frenin nefoedd wen Ro'i Ei fendith ar dy ben." Cambrian Notes and Queries. Cylchgrawn chwarterol newydd yw hwn, o Swyddfa'r Western Mail, Caerdydd. Cynwysa adar- graffiadau o nodiadau lleol ar hen ddefodau a hen hanesiaeth. Diau fod angen am dano, ond, yn sicr, gallesid ei wneyd yn llawer mwy dyddorol. Mae angen am ddangoseg i'w gynwys, ac y mae gormod o olion y newydd- iadur arno i'w wneyd yn werthfawr. Cynwysa nifer o ddarluniau hollol amherthynasol i'w gynwys, ac ni wna hyn ychwanegu dim at ei boblogrwydd. Y rhifyn cyntaf, mae'n wir, yw hwn, ond gobeithiwn weled llawer o well- iant fel y cynydda mewn dyddiau. Cymru'r Plant. Mae'r misolyn hwn mor ddarllenadwy ag arfer ac yn llawn lluniau a chan. Cyhoeddiad derbyniol yw hwn gan y plant. Y Geninen. Rhifyn gweddol dda ydyw rhifyn Gorphenaf, a thalwn deyrnged o barch i'r Gol. am ei ddwyn allan mor brydlon. Mae'r cynwys mor amrywiol ag arfer, ac arweinir gan ysgrif ddoeth ar yr Eisteddfod o bin y Parch. J. Puleston Jones. Ceir rhan o honi mewn colofn arall. Ar y cyfan, y mae'r cylchgrawn hwn yn haeddu gwell cefnogaeth nag a gaiff ar hyn o bryd. Heddyw, dydd Sadwrn, y cynhelir y cin- j iawau Brenhinol yn Llundain. Mae paroto- adau helaeth wedi eu gwneyd, ac os ceir tywydd ffafriol byddant yn boblogaidd iawn. I ymwelwyr a Deheudir Cymru yn ystod yrj haf eleni bydd cryn gyfnewidiad i'w weled yng ngorsaf Caerfyrddin. Mae gorsaf newydd wedi ei hagor yr wythnos hon, a bydd pob tren bellach—ac eithrio dau neu dri yn y dydd-yn rhedeg yn unionsyth i'r orsaf newydd, ac nid yn aros yn y Junction fel cynt. Bydd y newidiad yn welliant mawr er cysur teithwyr i'r rhan hono o'r wlad.
Dwrdd Yg Celt. P
Dwrdd Yg Celt. P Bu'r Gol. yn y wlad, yn ddiweddar, yn ceisio setlo yr helynt holl-bwysig sydd rhwng Hwfa Mon a'r Prif Fardd Pendant: ac oni bae am alwadau'r coroni, buasai yno eto, ond llwyddodd i ddychwelyd mewn pryd i uno yn y siomiant. Nid oedd gohiriad y coroni, er hyny, yn beth anisgwyliadwy iddo. Paham, meddech? Wel, onid oedd materion Hwfa a Gwilym Cowlyd heb eu setlo a sut y gellid cario'r gweithrediadau ymlaen heb gynrychiolydd teilwng o Orsedd henafol y Beirdd ? Na, gyfeillion, y mae'r pwnc hwn yn fwy nas gall hyd yn oed Chamberlain ei benderfynu, oherwydd y mae'r Prif-fardd Pendant wedi ceisio gosod y scriw ar y gwr o Firmingham, ond no go yw hi hyd yn hyn. Credai'r Gol., unwaith, ei fod yn gweled ymwared. Cofiodd stori'r ddau hwrdd yn ymladd am y twmpath glaswellt, a'r modd y daeth yr oenig yno i'w bori tra y buont hwy yn cornio. Gyda'i awydd naturiol am heddwch, aeth i chwilio am yr oenig diniwed, drwy ofyn i Morien ddod i'r wyl yn Westminster, tra y buasai y ddau hwrdd (cofier yn yr ystyr ffigyrol neu farddonol yn unig) yn setlo'r mater. Ond wnai hi mo'r tro. Pan ddaeth o hvd i Morien ar Gaer Moesau, yr oedd y gwr hwnw yn rhy brysur i gymeryd rhan yn y coroni. Yr oedd ef yn rhywle yn hanes pell y cyn- ddiliwiaid, ac yn olrhain hanes yr Iorwerthiaid yno, a mynai mai lat, warth oedd tarddiad yr enw. Ni fynai mo'r Gol. hyn, ond nid oedd o un defnydd dadleu a'r Ser-weledydd o Forganwg, a chan hyny, aed at fater lleol, a deallodd fod Morien yn brysur ysgrifenu Hanes lleol, a gwir Hanes, cofier, a rydd lyfrau hanes fel eiddo O. M. Edwards allan o'r golwg i rywle. Y mae, eisoes, wedi cyrhaedd mor bell ymlaen yn yr Hanes fel ag i gofnodi yn y trefniant boreu rhwng yr lor a'r Mab. Penderfynu i greu dyn"; ac, wrth gwrs, bydd adeg y Diliw a hanes Dafydd ond pethau megys doe i wr o hanesydd fel Morien. Gan ei fod, felly, mor brysur, rhaid oedd myn'd at Gwilym Cowlyd a Hwfa eu hunain a cheisio eu perswadio i ddod i delerau er mwyn Heddwch ac Urddas yr Orsedd, heb son am urddas y Brenin. Yr oedd Hwfa druan yn llesg, ond yn gwella yn dda er hyny, ac mewn ysbryd hollol barod i gyd- fyned a galwad y Brenin; ond am Gwilym 1 Wei, Gwarchod ni oil!! Yr oedd yr hen frawd yn hollol anghymodlawn. Adroddodd y Gol. iddo ei neges. Dywadodd am bwysigrwydd yr amgylchiad. Cyfeiriodd at ddywed- iadau Taliesin, ac ereiil, am waith y coroni. Ad- roddodd weddi'r orsedd o chwith, a llu o bethau ereill, ond ni wnai dim mo'r tro i'r Archdderwydd o Lyn Geirionydd ond bod yn bresenol ym Mynachlog Westminster. Nid wyf yn myn'd i osod y cleddyf hwn yn y wain meddai, nes bo pob gelyn i'r Orsedd wadi ei lorio wrth fy nhraed .1; ac wrth waled ei wedd fyg- ythiol diangodd y Gol. ar unwaith gan gyrhaedd Llundain mewn pryd i dierbyn y newydd chwerw am lorwerth. Erbyn hyn, y mae yn rhyw led-gredu, fod a fyno dylanwad Gwilym a'r cyfan. Wet, fe geir gweled. Mae nifer o ohebwyr yn aros eu tro. Diolch, frodyr, am eich amynedd.
CYMDEITHAS CYMRU FYDD.
CYMDEITHAS CYMRU FYDD. At Olygydd CELT LLUNDAIN. SYR,—Gwelais adroddiad yn eich newyddiadur o gyfarfod a gynhaliwyd ynglyn a'r Gymdeithas uchod yn y Clwb Rhyddfrydol Cenedlaethol. Gelwir ef yn gyfarfod blynyddol. Nis gwn ar ba sail y gwneir hyn, os nad rhyw unwaith yn y flwyddyn y mae'r Gym- deithas yn cynhal cyfarfodydd o gwbl. Deallaf mai unig waith y cwrdd oedd i rai o'r aelodau bresenoli eu hunain er mwyn seboni tipyn ar eu gilydd ac ail- ethol eu hunain ar lechres swyddogion y gym- deithas. Onid yw yn bryd i ni Gymry Llundain daflu rhyw f&loreg fel hyn o'r neilldu ? Nid yw y Gymdeithas o un lies fel y mae ar hyn o bryd, mewn gair, 'does ynddi yr un nodwedd cenedlaethol gwerth ei gadw yn fyw am bum' mynud o amser. Hyderaf y bydd i'r pwyllgor' presenol fod yn ddigon gonest i gladdu yr hen gymdeithas yn barchus, oherwydd bydd gwleidyddiaeth Cymru ar ei enill ar ol ymddihatru oddiwrth awyrgylch anonest y Cymry Fyddion. Yr eiddoch, &c., High Holborn. J. E. COR CYMREIG. —— At Olygydd CELT LLUNDAIN. ANWYL MR. Got.,—Yr oeddech yn gofyn yn eich colofn, beth amser yn ol, ai ni ellid cael cor Cymreig i fyned i'r EisteddfodJGenedlaethol eleni ? Nid wyf yn credu fod y fath beth yn bosibl yn Llundain. Yn un peth, nid oes geaym arweinydd digon medrus i'n trainio erbyn y fath gystadleuaeth, a phe cawsid y gwr i arwain byddai yn anhawdd cael lie i ymarfer ynddo. Fel y gwyddoch, ar nos Sul yn unig y gall y mwy- afrif o honom ddod i'r rehearsals, ac y mae'r odfeuon nos Sul wedi myn'd mor faith fel nad oes posibl cael haner awr o ymarfer a cherddoriaeth, ac yn ben ar y cyfan ni chaniateir ein capelau Cymreig at y fath barotoadau a hyn, a byddai yn llawer rhy gastus i dalu am ystafell eang bwrpasol i hyn o waith. Na, rhaid cael rhyw gyfnewidiad mawr cyn byth y gellir mynd a cor o Lundeinwyr i Eisteddfod Genedl- aethol y Cymry. Yr eiddoch yn gerddgar, Charing Cross. Ap BRYNALAW. MASNACHWYR CYMREIG. At Olygydd CELT LLUNDAIN. MR. GOL.—A oes rhestr o enwau masnachwyC Cymreig Llundain wedi ei chyhoddi? Byddai yn dda genyf ei chael, fel, pan ddaw galwad am gyn- orthwy, y gallaf alw i fewn weithiwr o Gymro neu fyned at Gymro i brynu y nwyddau angenrheidiot arnaf. Credaf mai ein dyledswydd yw cynorthwya ein gilydd fel hyn; a pe cawswn restr wrth law gallaswn wneyd defnydd teilwng o honi. Gyda chofion caredig at y CELT. HEN WEITHIWR. LNid oes rhestr fel y dymuuwch wedi ei chyhoeddi ond y mae ein prif fasnachwyr yn cael eu henwi o bryd i bryd ar dudalenau y CELT.—Gol.]
[No title]
Ar derfyn y rhyfel yn Affrica, yr oedd dros 200,000 o filwyr Prydeinig ar y maes, Dechreuir, bellach, lleihau y nifer a daw tua 70,000 adref ar fyrder. Lleihau mae pla'r frech wen yn Llundain, ac y mae nifer yr achosion o dan driniaeth yn awr islaw wyth cant. Nifer y marwolaethau yn ystod yr wythnos ddiweddaf oedd 17. Cyfanswm y marwolaethau oddiar ddechreii- yr haint yw 1480. | Mewn sefyllfa hynod o anfoddhaol y mae'r fasnach 16 yn y Deheudir. Penderfynodd y gweithwyr, yr wythnos ddiweddaf, i roddi terfyn ar y sliding scale yn Rhagfyr nesaf. Buwyd yn gweithio yn galed ynglyn a'r Mesur Addysg yn ystod yr wythnos hon, ond y drwg yw, nas gwyr neb pa le yr ydym yn awr. Mae'r fath nifer o welliantau a chyf- newidiadau wedi eu gwneyd fel y mae'r Mesur, o ddydd i ddydd, yn newid ei wedd. Diau fod rhagor o newid yn ei aros eto; a phan wet oleu dydd, sicr yw, y bydd ei gyfansoddiad yn hollol wahanol i'r hyn a fwriedwyd iddo fod ar y cyntaf. Un o'r gweithwyr caletaf ynglyn a hen law- ysgrifau Cymreig yw Mr. Gwenogfryn Evans, Oxford, a gwr craff ydyw hefyd. Anhawdd yw cael argraffwyr priodol heddyw i ail-ar- graffu yr hen bethau a ddarganfyddir yn feunyddiol gan Mr. Evans, a'r canlyniad yw ei fod wedi codi argraffwasg ei hunan yn Rhydychen, ac yno-yn ei oriau hamddenol -trefna i ddwyn allan nifer o hen lyfrau Cymreig gwerthfawr. Gobeithio y gwelir copi o weithiau Dafydd ap Gwilym o'i ddwy- law cyn bo hir. Mae angen am gopi cyflawn ar ein cenedl. Mae efrydwyr y Colegau Duwinyddol Cym- reig wedi llwyddo yn rhagorol yn yr arhol- iadau diweddaf am y gradd o B.D. Gwelir enwau amryw o bregethwyr ieuainc yn y rhestr a gyhoeddwyd yr wythnos hon. Trefnir i ddadorchuddio cofgolofn i Robert Owen, y Sosialydd Cymreig, yn y Drefnew- ydd, dydd Sadwrn, Gorphenaf y 12fed. Nid gwaith rhad yw croesawu Tywysog. Gwelwn fod ymweliad y Tywysog a Chaernar- fon a Bangor dro yn ol wedi costio tair mil o bunau, ac y mae llawer o rwgnach o'r her- wydd. Dieu pe bae'r bil wedi ei gyflwyno beth amser yn ol-sef, cyn adeg cyhoeddi rhestr teitlau y coroniad-y buasai rhai o'r gwrthwynebwyr presenol yn lied ddistaw. Gan nad oes neb i gael Syr yn yr ardal gellir beirniadu yn fanwl a llym. Sonir llawer y dyddiau hyn am y cancr a'r ymdrechion a wneir er darganfod gwellhad iddo, ond hyd yn hyn y mae ymdrechion ein meddygon yn ofer. Dywed y Drych, er hyny, fod Cymro o feddyg o'r America wedi llwyddo i wella rhai personau yn ddiweddar, ond hyd yma, y mae yn cadw y manylion iddo ei hun.