Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
URDDAU BRENHINOL.
URDDAU BRENHINOL. ANRHYDEDDU DAU GYMRO. Ni fu erioed y fath ddisgwyl am restr swyddogol y teitlau brenhinol ag a fu yr wythnos ddiweddaf. Yr oedd pawb wedi credu y buasai yn ddiarhebol o faith, ac y caffai pob un teilwng ei anrhydeddu a rhyw gydnabyddiaeth llythyrenol oddiwrth ei Fawr- bydi ar adeg bwysig ei goroniad. Ar ei ddydd pen blwydd, neu ddechreu blwyddyn, yr arferir gosod y teitlau hyn ar enwogion y wiad, ond yr oedd adeg y coroni mor bwysig fel yr oedd yn rhaid gwneyd rhywbeth mawr i ddathlu'r wyl, a'r ffordd a gymerwyd at hyn oedd drwy roddi nifer o urddau ar wyr blaenaf y genedl, Wrth gwrs, nid yw'r Cymry byth yn cael rhan fawr o'r pethau addurniadol hyn, oher- wydd y mae ei phlant hi yn foddlawn ar enwogrwydd ac ar yr anrhydedd a esyd eu pobl eu hunain arnynt; ond pan gaiff rhywun friwsionyn o fwrdd y Brenin ceir, fel rheol, mai rhyw gynffoniaeth brenhinol neu bartiol sydd wedi enill iddo'r safie. Anaml iawn y gwelir neb o blant y genedl wedi ei gael am wasanaeth i'w genedl. Y tro hwn y mae'n dda genym weled un esiampl eithriadol. Y mae'r Dr. Isambard Owen wedi cael y teitl o Syr am ei waith ynglyn ag addysg Cymru, Nis haeddodd neb erioed hyny yn fwy nag efe, a'r syndod yw na fuasid wedi gosod y teitl o Farwnig iddo. Os anrhydeddu, dylid anrhydeddu am y gwaith, ac nid am y dylanwad cymdeithasol a all person hawlio i ddadleu ei achos ar ei ran. Un o arwyr y genedl yw Dr. Isambard Owen. Y mae wedi aberthu llawer er ei mwyn, ac er ei fod yn feddyg o safle an- rhydeddus yn y ddinas, eto, gallasai fod yn werth ei filoedd yn ychwanegol pe wedi ym- roddi yn hollol i alwadau ei broffes. Yr oedd gwella cyflwr addysg Cymru yn beth rhy bwysig yn ei olwg ef i'w anwybyddu, ac, er's blynyddau bellach, nid oes neb wedi gweithio yn ddyfalach ar ei rhan yn hyn o faes. Pleser digymysg, felly, ydyw i ni lon- gyfarch SYR ISAMBARD OWEN ar ei ddyrchafiad yn y ris gymdeithasol, ac er jias gall y teitl hwn ei wneyd yn fwy anwyl gan ei gydwladwyr, eto, y mae'n fath o fodd- had i weled fod yr awdurdodau Seisnig yn ddigon eangfrydig i'w gydnabod ef a'i waith. Brodor o sir Fynwy ydyw Dr. Owen. Gan- wyd ef yn Chepstow, yn 1850; a bu ei dad am hir amser yn brif-beirianydd ar ffordd liaiarn y Great Western. Cafodd ei addysgu yn Ysgol Freiniol Caerloyw ac yng Ngholeg Downing, Caergrawnt. Y mae wedi graddio yn M.A. ac M.D. ac wedi cael ei anrhydeddu a llawer gradd ynglyn a'i alwedigaeth barchus. Cymaint yw ei sel dros addysg fel y gobeithid yn gyffredinol y buasai wedi derbyn y gwa- boddiad taer a gafodd dro yn ol i fod yn brifathraw ar Goleg Caerdydd, ond gwell oedd ganddo gadw yn glir oddiwrth y llafur- waith hwnw. Efe yw is-ganghellydd ein prifysgol, a 'does gan y genedl un gwr a hoffai jei anrhydeddu y tro hwn o flaen Dr. Isambard Owen. Yr ydym, o galon, yn dymuno hir oes iddo i wasanaethu ei genedl yn yr un maes eto, a boed i'w ddyrchafiad fod yn agoriad llygaid i'r Sais am y modd y gall rhai Cymry aberthu oes ar ran eu cyd-ddyn- ion llai ffortunus. SYR ALFRED THOMAS yw y Cymro arall sydd wedi ei anrhydeddu, ac fel cydnabyddiaeth am ei waith ynglyn a'r byd gwleidyddol Cymreig y mae yn deitl cyflawn haeddianol. Gwr tawel, parchus, ceidwadol i'r eithaf yw Mr. Thomas, ond ei fod yn eistedd fel Rhyddfrydwr. Mae gal- vadau ar wyr fel efe i lanw bylchau yn ein rhengoedd; ond nis gall neb ddisgwyl y daw unrhyw chwyldroad gwleidyddol byth i'n gwlad, os na cheir hefyd bersonau mwy beiddgar ac anturiaethus na Mr. Thomas. Gobeithio y caiff eto ami i ddyrchafiad ac ei gwelir yn fuan ar feinciau Ty yr Arglwyddi fel Arglwydd Caerdydd, a sicr y gwnai yno gynrychiolydd teilwng o urddasolion ein gwlad ar esmwyth feinciau y Ty uchaf. Y mae Mr. Thomas yn hen lane. Ganwyd ef yn 1840, ac oddiar y flwyddyn 1886 y mae wedi cynrychioli rhan o Forganwg yn Nhy'r Cyffredin, Mae yn boblogaidd iawn yn ei etholaeth, ac yn wr siriol ddigon mewn cym- deithas. Mae yn Fedyddiwr selog ac wedi llanw swyddau uchaf yr enwad hwnw yn ei dro. Boed iddo lawer o fwynhad o'i deitl newydd. Ymysg ereill a anrhydeddwyd y mae enwau Sir Francis Grenfell-gwr sydd yn dal perth- ynas agos a masnach Abertawe ac a gyfrifir yn gyfiredin fel un o blant y dref hono. Y mae Syr C. B. M'Laren, hefyd, yn dal cy- sylltiad masnachol a rhai cwmniau yn Mynwy, ac yn briod a merch o Ddinbych; ac yn olaf, j gwelir enw Syr Joseph Lawrence, yr hwn a gafodd ei deitl fel math o gydymdeimlad am y gurfa a gafodd yn etholiad Caerdydd er's tro yn ol. Wrth gwrs, nis gall Cymru ddis- gwyl dim oddiwrtho ef, er ei fod yn aelod ar hyn o bryd tros fwrdeisdrefi Casnewydd.
A GORONIR IORWERTH ?
A GORONIR IORWERTH ? Yn ol yr adroddiadau swyddogol, y mae'r Brenin yn gwella yn gyflym. Ond gwyddom yn dda, bellach, faint o grediniaeth a ellir roddi i adroddiadau swyddogol fel hyn. Ychydig amser yn ol yr oedd meddygon America wedi gwella Mr. Mc Kinley, ond cyn i'r byd orphen darllen yr adroddiadau swyddogol hyny yr oedd Mr. Mc Kinley wedi rhoddi ei anadliad olaf. Nid ydym wrth hyn am ddyweyd mai dyna fydd tynged lorwerth y Seithfed, ond y mae'r amgylchiad yn ddigon difrifol i alw ein sylw at y posibilrwydd na welir mo hono wedi ei goroni am hir amser eto. Wedi clywed am yr afiechyd diweddaf yma, y mae rhes o grach broffwydi yn honi eu bod hwy wedi rhag-hysbysu yr anffawd. Eto, pe's credem y gwirionedd, hwyrach mai'r proffwydi hyn oedd wedi parotoi helaethaf gogyfer a'r dathliad. Beth bynag am hyny, y mae seiliau digon cryf bellach i gredu nad yw oes Iorwerth i fod yn faith iawn. Nid dyn ieuanc ydyw, erbyn hyn. Y mae wedi gweled dros 60 mlynedd, ac wedi eu byw bob diwrnod yn llawn. Ar y goreu nid yw'r teulu yn hir-hoedlog—er y ceir ambell i unigolyn o honynt yn cyrhaedd oedran teg, fel y ddi- weddar Frenhines—ond y mae pob lie i gredu na wel lorwerth mo flynyddau ei fam, ac na wel Sior chwaith mo ddyddiau ei dad. Addefa'r meddygon, hefyd, fod yna ddrygau ereill yng nghyfansoddiad y Brenin ar wahan i'r drwg presenol. Y mae'r clwy yn ei ym- ysgaroedd yn debyg o wella, ond nid ydyw achos yr anhwyldeb eto wedi ei dynu ymaith, a'r canlyniad yw y gall yr un peth eto ddig- wydd iddo, a hyny ar fyr rybudd. Ond ni chyhoeddir i'r cyhoedd am ei an- hwyldebau ereill. Sibrydir ar fTaith ddigon cadarn fod yna ddolur gwddf yn ei flino er's tro, ac fod nifer o fan doriadau wedi eu gwneyd arno yn ystod y flwyddyn ddiweddaf ac os yw hyny yn ffaith, fel y mae pob lie i gredu eu bod, y mae'r drwg yn debyg o fod yn un peryglus iawn. O'r tu arall, fe wyddis nad yw'r arenau cystal ag y dymunid, fel, ar y cyfan, y mae pob lie i gasglu fod y Brenin yn wael iawn ar hyn o bryd. Y mae'n eglur y gwneir pob ymdrech gan yr awdurdodau i goroni'r Brenin mor gynted ag y gall efe ddal yr oruchwyliaeth hono. Ond, a lwyddant yn eu hymdrechion ai peidio —amser yn unig a ddengys. Ar hyn o bryd, y mae pob peth yn gwrthweithio yn erbyn ei Fawrhydi; ond os llwydda i enill nerthdigonoS yn ystod ei seibiant preseno), hwyrach y gellir mentro ar yr orymdaith i Westminster tua'r Hydref. Cynghora rhai hwynt i'w goroni yn ei wely gartref; ac, yn wir, awgrymwyd hyny y dydd o'r blaen yn Llundain, ac, ymheUach., i goroni y Frenhines yn y Fynachog a chynal gorymdeithiau yr un fath a phe bae efe yn bresenol. Ond buasai hyny yn anghyfreithion. Rhaid i'r Brenin wneyd datganiad "cy- hoeddus," ac ni fuasai datganiad yn ystafeii ddirgel y claf yn gyhoeddus o gwbl; fel y rhaid i lorwerth druan fyned i'r Fynachlog ei hun, ac yno gadarnhau ei benodiad fel teyrn y wlad hon a'i threfedigaethau. Dymuniad pob person a phob plaid y dyddiau hyn yw, ar iddo gael adferiad buan & llwyr; a thra yn gobeithio hyny o galon, eto. ffolineb fyddai anwybyddu presenoldeb y drygau sydd yn n ilwrio yn erbyn ei wellhad. y rhai, cs na lwyddir i'w concro yn fuan, a fyddant yn ddigon nerthol i atal coroniad un o'r cymeriadau mwyaf poblogaidd a fu gan y genedl hon erioed yn ei hanes. Rhag y fath anffawd a siomiant, gwareder ni yn y dyddiau tywyll hyn.
AUR FRYNIAU SIR FEIRIONYDD.
AUR FRYNIAU SIR FEIRIONYDD. (Telyneg buddugol yn Eisteddfod Gadeiriol yx Abermaw, Llun y Pasg, 1902). Braich anturiaeth gwelir hon Yn creithio bron y mynydd, Nes bydd calon masnach gref Dan haul y nef yn llonydd, Efo'r oes y myn fawrhau Aur Fryniau air Feirionydd. Chwery gwawr amserau gwell Ar fanau pell Gwynfynydd, Cana'r Fawddach ar ei rhawd Eu molawd yn y nentydd Caiff ddifyr boen, caiff ddyfrhau Aur Fryniau Sir Feirionydd. Pyncia pistyll Cain gerllaw Yr alaw i'r chwarelydd, D'wed fod ganddi aur ar log Yng nghlust Caegweinog beunydd Gyda'r nef myn gadarnhau Aur Fryniau Sir Feirionydd. Ar riniog aur Arenig gu Llaw dyfais fu yn ufudd, Blino celf wna Blaenycwm Ar lechwedd llwm y mynydd Bu bronau heirdd sydd am brinhau Aur Fryniau Sir Feirionydd. Bywiol faen sydd yn Belle Vue, Medd tafod rhyw hanesydd, Daw'r Hafotty yn ei thro I geisio cludo'u clodydd; Goleu ro'nt i eglurhau Aur Fryniau Sir Feirionydd. Uno gyda'r clogau glan A wna Carndochan beunydd, I anadlu salmau clod Dros Fanod i Drawsfynydd, I'n Dwyfol lor fu'n dyfal hau Aur Fryniau Sir Feirionydd. BRYFDIR,
YR EISTEDDFOD.
YR EISTEDDFOD. A YDYW YN WERTH Y DRAUL O'F CHYNHAL ? [GAN PARCH. J. PULESTON JONES, M.A.] Y mae yr Eisteddfod weithian dros gant oed. Yng nghorff y ganrif hi a droes ddigon o arian, er cofio a chyfrif y troion y bu hi'n golled arianol, hi a droes ddigon o arian, er hyny, i weddnewid llenyddiaeth Cymru trwy- ddi draw. Pa.ham y bu darllenwyr Cymraegr mor ychydig hyd o fewn yr ugain mlynedd diweddaf ? am nad oedd yng nghyraedd y werin ond ychydig o Gymraeg i'w ddarllen,. Yr oedd hen lenyddiaeth odidocaf Cymru dan gladd, naill ai mewn ysgrifen yn llyfrdai'r" boneddigion, neu mewn cyfrolau drudion sydd allan o brint er's oes neu ddwy. Nid yr Eis- teddfod fel y cyfryw, os yn wir yr Eisteddfod o gwbl, namyn cymdeithasau fel y Cymrodctr ion, ac ysgolheigion ar eu traul a'u hantur e&