The London Kelt

GWADDOLI ENWADAETH. Gwaddoli enwadaeth yw gweithred olaf y Weinyddiaeth bresenol. Yr oedd eisoes, yn y blynyddau diweddaf hyn, wedi gwaddoli y iirfeddianwyr a'r clerigwyr ond yn ei gwaith yn pasio adranau y gfed a'r iofed o'r Mesur Addysg, y mae wedi gwaddoli Eglwysyddiaeth ac Enwadaeth mewn modd digywilydd dros ben. Cri mawr y Toriaid ar ddechreu yr ym- drafodaeth bresenol oedd fod genym ysgolion enwadol yn y wlad, ac nis gellid eu halltudio o'r tir. Addefent yn rhwydd eu gwedid fel cyfryngau i gyfranu addysg ond yr oeddent yn well na dim. Dtrmygent y syniad o bar- hau ysgolion o'r natur yma, ac mewn gair, yr oeddent am eu hysgubo ymaith yn hollol o fod dan bawenau yr offeiriaid. Pan gododd yr Ymneillduwyr i ddangos eu gwegi, hawyr codasant eu dwylaw mewn rhith syndod, gan ddywyd mai anwybodaeth a rhagfard oedd gyfrifol am eiriau Dr Clifford ac ereill. Ond beth a wneir ganddynt yn awr. Y maent wedi rhoddi hwylusdod i bob enwad, ,i'r Eglwyswyr a phawb ereill, i godi ysgolioz ym mha ardal y mynont, ac wedi codi'r ,adeilad y mae'r Llywodraeth yn addaw eu cynhal o arian y cyhoedd. Gan mai Eglwys- wyr yw perchenogion y nifer luosocaf o ys- golion heddyw, gwelir ar unwaith mai er eu llles hwy y gwnaed y 4waddol hwn. Mae'n wir fod yna fath o ryddid i'r holl enwadau, ond gan mai gwan a thylawd ydyw y rheini ni -fanteisir arno i'r graddau ag y gellid eu .g-wneyd yn effeithiol i wrthwynebu daliadau •Uchel-Eglwysyddol yn y wiad. Paham nas gwnaed rheol fod holl ysgoldai mewyddion i fod yn eiddo y werin, nid oes ond gweinyddiaeth Doriaidd yn unig a all ateb, ac mae'r syniad o roddi cefnogaeth o'r natur yma er parhau anghyfiawnder ac anghyson- "deb yn dirmygus i'r eithaf. Hyderwn y gwna em Cynghorau Sirol pan y defnyddir yr adran bon, weled rhyw ffordd y glir a sicrhau fod yr holl arian a gyfrenir gan y cyhoedd yn cael eu treulio yn llwyr ac yn hollol at wasan- aeth ac er budd i'r cyhoedd.

CYNGHERDD CLAPHAM JUNCTION. Hydref 29ain, 1902. Teimlid cryn bryder, am lwyddiant y cyng- fierdd hwn eleni, oherwydd absenoldeb Tom Jenkins-arwr cyngherddau llwyddianus y He yn y gorphenol. Yr oedd ef ar ymweliad a Chymru-yn chwilio, ni a obeithiwn, am Myfanwy fun, fad, ail i Efa'r cread. Ond er ymhell o dir, dangosodd ei gydymdeimlad a'r gwaith drwy rodd sylweddol i'r gronfa. Ymddiriedwyd y gwaith eleni i ddau wr ieuanc cymhwys i'r gwaith-Mr. R L Davies, Beauchamp Road, a Mr. Tom Jones, Tyne- ham Road. Ac os nad oeddynt wedi cael pronad Tom gyda'r gwaith, yr oeddynt yn meddu ar y penderfyniad meddwl hwnw sydd yn sicr o lwyddo yn y gwaith yr ymgymerir ag ef, a llwyddiant perffaith fu yr holl drefn- iadau yn nwylaw y ddau frawd hyn. Gwnaed cyfnewidiad trwyadl hefyd yn nod- wedd y cyngherdd eleni, yn lie y llu mawr o ;gantorion, good, better, best, a arferid eu sicr- hau, penderfynwyd i gael pedwar o gantorion iproffesedig yn cynrychioli y pedwar llais. Soprano, Miss Bessie Lewis, R.A.M.; mezzo- soprano, Miss Morfydd Williams, R.C.M.; tenor, Mr Seth Hughes, R.A.M. baritone, Mr Emlyn Davies, A.R.C.M.; cyfeilydd, Mr Gwilym Rowlands. Nid oes raid i un o'r rhai hyn wnh lythyr canmoliaeth. Maet oil yn adnabyddus i Gymry Llundain ac wedi enill iddynt eu hun- ain radd dda. Ond anfynych, os erioed, y clywsom hwy yn well nac yn y cyngherdd hwn. Trwy ganu Cymraeg, rhoddasant eu hunain yn ffafr y gynulleidfa ar y dechreu. Aeth yr "encores" yn frwdfrydig, a chadwyd yr hwyl yn uchel i ddiwedd y cyfarfod. I'n tyb ni, y penaf beth oedd dadganiad Emlyn Davies o'r Old Veteran Song." Nid aiff I fought for his mother, and I will fight for the king yn fuan o'n cof. Hen alaw ag sydd yn wastad yn newydd i ni yw Gyda'r Wawr," a rhoddodd Miss Morfydd Williams iddi ystyr a theimlad llawn. Llawn mor bur a theimladwy oedd dadganiad Seth Hughes o'r gan odidog "0, na byddai'n haf o hyd," a rhoddodd i ni ystyr newydd i a Fwthyn yr Amddifad." Artiste ieuanc yw Bessie Lewis, ac nid oedd yn gwneyd cyfiawn- der a hi ei hun y nos hon; ond nid rhaid wrth lawer o'r ddawn brophwydol i ddyweyd fod dyfodol disglaer i'r gantores ieuanc hon. Yr oedd swyn yn ei chan, a'i detholiad a'i dadganiad yn dangos chwaeth uchel. Rhan ddyddorol o'r rhaglen oedd yr unawd i fechgyn, i'r goreu o ba rai y rhoddodd Mr. D Edwards, Blackmoor Street, wobr o gini. Dewiswyd tri o saith i ganu yn y cyfarfod, ond o'r tri, Mr Jones (Hew Caron), Jewin, aeth a'r wobr. Yr oedd bsirniadaeth addysg- iadol, ond humourous, Emlyn o'r dadganiad hwn yn fwynhad nwyfus iawn. Nis gellir meddwl am gyfirfod blynydiol nac unrhyw gyfarfoi poblogaiid yn Clapham Junction heb adroidiad gan Mrs D 0 Evans, ac fel arfer gwefreiddiodi y gynulliadfa y tro hwn pan yn portreadu The heroic deeds of the women of mumbles head." Ond yn sicr nid y lleiaf ym mhlith noi- weddion arbenig y cyfarfod llwyddianus hwn oedi parch ac anrhvdedd y gwr a lywyddai y cyfarfod. M te anrhydeddu gwr fel Edward Jones yn wers foesol i'n pobl ieuanc. Fel pob dyn gwir fawr, gwr yn ymguddio yw Mr. Jones, ond y mae wedi dal ei gysylltiad ac yn addurn i'n heglwysi Cymreig yn gystal ac i'w genedl. Gwr sydd trwy hunan- ddiwylliant ac er gwaethaf anfanteision, diffyg addysg foreu oes, wedi codi ac enill safle uchel iddo ei hun fel lienor gwych. Er's blynyddoedd nid oes neb yn dyfod i fyny ag ef ar lwyfan ein Heisteddfodau Ileol. I "Athrawydd" yr a gwobr yn gyson. Ond yn ddiweddar mae yn dwyn y dorch yn y prif Eisteddfodau Cenedlaethol, a chredwn y cawn weled pethau mwy yn ei hanes. Mae yn gerddor gwych. Dyma y tro cyntaf i ni ei adnabod yn y cymeriad o lywydd, ond Ywyf yn sicr nid dyma'r tro diweddaf. Dangosodd yntau ei gydymdeimlad ag amcan y cyngherdd drwy rodd sylweddol i'r gronfa. Dymunwn o galon bur iddo hir oes i ddyrchafu ei genedl. Credwn fod Clapham Junction wedi dyrch- afu safon ei chyngherdd blynyddol drwy y cyngherdd go lidog hwn, ac y mae hyn i'w briodoli yn benaf i lafur ei dau ysgrifenydd. GOHEBYDD.

CYNGHERDD CAPEL WOOLWICH. Rhoddwyd cyngherdd rhagorol yn nghapel Woolwich nos Iau cyn y diweddaf, ac er mai ynglyn a'r capel Cymraeg yr ydoedd, daeth cyfeillion yno o bell ac agos i lanw y lie ac i wrando ar y rhai oedd i gymeryd rhan. Llywyddwyd yn ddeheuig gan Mr W H Lewis -goruchwyliwr yr L. and P. Bank-a than ei drefnusrwydd aed trwy raglen faith, a rhaid addef fod y safon gerddorol ymheU uwchlaw'r cyffredin. Cymerwyd rhan gan y p jrsonau canlynol, ymhlith ereill, Miss E. H. Hopkins, Miss Styles, Miss Weeden, Miss Winnie Jones, Mrs Keely, Miss Wiseman, Miss K Tapping, y Mri Hicks, R J Evans, Hubert Lewis, J Gronow, W G Watson, Bowen, R G Thomas. Wedi gorphen a'r canu talwyd diolchgar- wch cynes i'r cadeirydd, a bu raid i awen y Parch. Llewelyn Bowyer ategu hyn yn trwy englynu iddo ef ac hefyd i'r gyfeilyddes Miss Hopkins. Wele yr englynion:- I'r cadeirydd: Ein llywydd, ddaw i'n llwyddo,—Ein Lewis Ni laesa ei ddwylo, Dyri i'n cadairo heno, Ddyn o barch, addien y bo. I'r gyfeilyddes: A'n cyfeiles fu yn cyfeilio-ddaeth Yn od o ddigwyno Yn deg, bu Miss Hopkins do, 'N poeni gyda'n piano. Da genym weled gwedd mor lewyrchus yn y lie wedi dyfodiad y Parch Llewelyn Bawyer i'r cylch. Mae'r aelodaeth yn parhau i fyned ar gynydd, a sicr yw y daw eglwys gref eto yn Woolwich fel yn y dyddiau gynt. Cynhelir yr oedfeuon ar y Saboth am 11, 3, a 6.30, a cheir cynulliadau hefyd bob nos Iau. Traddodir darlith gan y gweinidog nos Iau nesaf-y 13eg-3.r "Ceiriog," a'r nos Iau dilynol ceir anerchiad gan y Parch. Edmund Davies, Leytonstone. Rhoddir gwahoddiad cynhes i'r Cymry sydd o fewn y cylch i fyn- ychu y cynulliadau wythnosol hyn. GLYNCOTHI.

"HEN DDWINIAID GYMRU" (GAN PENARDD). Yn llawn straeon am yr hen ddewinwyr Cym- reig, ynghyd a'u hanes, wedi eu casglu o hen lawysgrifau a llyfrau anghyhoedd. Pris 6/- (Nis argraffwyd ond 50 o gopiau o'r gwaith). I'w cael yn Llundain gan W. H. ROBERTS,