The London Kelt

CELT LLUNDAIN. (THE LONDON KELT). SADWBN, AWST 13, 1904.

Gwrthryfel Cymru. RHOI GORFODAETH AR Y GENEDL GWRTHOD GWRANDO'N CWYNION- CYHOEDDI RHYFEL. Ceisia'r Llywodraeth wneyd ail Iwerddon o Gymru. Ar ol methu ein gosod fel cenedl o dan droed yr offeiriad, wele gais arall yr wythnos hon i ddwyn gallu yr Eglwys i draws-reoli ein Cynghorau Sirol. Yr oedd- em wedi dangos yn lied eglur eisoes nad oeddem fel gwlad yn myned i blygu i'r iau offeiriadol, nac i oddef ein rheoli gan fan ficeriaid rhagfarnllyd a chul; a phan welodd y Llywodraeth fod holl Gynghorau Sirol Cymru fel un gwr wedi ategu yr hyn a draethid gan ein cynrychiolwyr yn y Sen- edd, ceisiasant ffoi o'u huchelfeydd Deddfol a chwilio am gynlluniau newydd er ymosod ar Ymneillduwyr Gwyllt Walia. Yn eu tyb hwy, y maent wedi llwyddo. Daeth holl allu y Senedd o'u plaid: gwthiasant y Mesur drwodd heb ganiatau ymdrafodaeth deg a chywiriadau gonest arno, ac ni thyciai'r un apel a wnaed ar ran cydwybod y gwrth-Eg- lwyswr Cymreig. Mae'r Llywodraeth wedi ymddwyn atom megis pe baem haid o an- wariaid, ac wedi gwrthod pob tegwch ac iawnder i'n pobl o fewn Ty'r Senedd. Dydd Gwener y 5ed, daeth y Mesur o flaen P syligor y Ty. Nid oedd yn Fesur lliosog ei eiriau: dim ond rhyw un adran eang ydoedd ei gynwys. Er hyny, oddifewn i'r adran hono pentyrid dwy neu dair o eg- wyddorion pwysig,-egwyddorion y dylasid eu gosod ar wahan yn ol barn rhai o wyr mwyaf profedig y Ty. Yr amcan, wrth gawlio y cyfan i un adran, mae'n debyg, oedd atal cyfleusderau i'w ddadleu. Trefnid i osod y cloaduf ar waith yn gynar yn y dydd fel ag i gael gael y gwaith o'r neilldu, a thrwy hyny hwylysu dyfodiad y gwyliau i'r aelodau er mwyn myned i saethu. Ond profodd y cynllun yn aflwyddianus. Gwrthododd nifer o'r aelodau Cymreig gymeryd rhan yn yr ymraniadau, ac o dan arweiniad Mr. Lloyd-George, heriasant bob awdurdod oddifewn i'r Ty i'w gorfodi i dderbyn y Mesur fel un wedi cael ymdrafod- aeth ddigonol arno. G welodd y Toriaid eu bod yn prysuro pethau ar linellau peryglus, a phan enwodd y cadeirvdd rhyw un-ar- hugain o'r aelodau ni syflodd Mr. Balfour na neb gyda'r bwriad o'u hesgymuno o'r Ty. Rhyw fygwth cosp ac ofni ei gwein- yddu a wnaed, a hyny am y gwyddai'r ar- weinwyr yn dda fod Mr. George a'i blaid ar y tir iawn. Ar ol hir ddadleu, ac apelio taer hefyd ar ran y cadeirydd, gwrthododd y Cymry gydnabod y budr-waith hwn o ruthro mesurau pwysig ar y fynud olaf, a chan nas caniateid iddynt amser priodol i ddi- wygio y Mesur, codasant fel un gwr gan adael y Ty mewn dirmyg. Dilynwyd hwy gan y gweddill o'r Rhyddfrydwyr a chaed yr olygfa ryfedd wedyn o'r Weinyddiaeth yn deddfu heb neb i ddyweyd gair yn groes. Dydd Mawrth wedyn caed cynhadledd o'r aelodau Cymreig i vstyried eu safle, ac i benderfynu pa beth i'w wneyd yn ngwyneb y ffaith nas rhoddid y gwrandawiad priodol i lais y bob! yn y Ty. Cytunwyd gvda brwd- frydedd i beidio cymeryd rhan pellich yn y gweithrediadau. Gadewch iddynt" meddai ein harweinydd, "a dangoswn iddynt cyn pen blwyddyn fod y Mesur hwn eto yn llawn mor aneffeithiol a'r Ddeddf Addysg ei hun. Os na adawant hwy i ni ddangos gwendidau y Mesur, yna bydded y cyf- rifoldeb ar y rhai a'i gwthiant drwodd yn anaddfed, ac yn aneallus yn ei gynwys." Dyna mae'r Llywodraeth wedi wneyd. Y mae'r Mesur newydd, ychwanegol yma, yn nglyn a'r Ddeddf Addysg mor mor llawn o anhawsderau a throbyllau ag ydoedd y brif Ddeddf ei hun. Y mae Mr. George wedi dangos fod hono mor ddiwerth fel nas gellir gorfodi y Cynghorau Sirol i'w gweithio o gwbl. Ac y mae'r Ddeddf newydd yma, yn ol barn yr un awdurdod, yn Hawer lliosoc- ach ei gwendidau, er mor fyred ei chynwys, nag ydoedd y Ddeddf a basiwyd yn 1903. Os yw hyn yn wirionedd, ac y mae pob lie i gredu hyny, fe lwydda'r Cymry i chwareutro caled a'r Weinyddiaeth wedi'r holl helynt.

ArSan Hen OfiFe triad. Wrth bregethu efengvl hunanymwadol y Gwr o Nazareth i breswylwyr Ciliau Aeron, canolbarth Ceredigion, bendithiwyd y di- weddar ficer-y Parch. J H. Davies, a chyf- oeth lawer. Rhag i sothach y byd hwn fod yn dramgwydd i neb, gosododd y cyfan yn ofalus o'r neilldu, ac ar log da wrth gwrs; a gofalodd na themtiodd yr un gwr a chardod, waeth pa mor haeddianol yr achos. Cafodd ofal morwyn ofalus yn ei hen ddyddiau, ac addawodd iddi dri chant o bunau ond iddi edrych ar ol ei gysuron teuluol pan oedd ef yn fethedig a gwan ar groesi'r terfyn. Caf- odd yr hen forwyn yr addewid ar bapur, a bu'r hen ficer farw, a galar fu ar ei ol. Erbyn hyn, anghofir y galar, ac y mae yr ardalwyr yn son yn awr am raniad y cyfoeth oedd ganddo. Dywed ei etifeddion nad oeddent yn rhwym o dalu y tri chan' punt, am nad oedd yr hen wr wedi cael eu gwerth, ac nad oedd, feallai, yn ei iawn bwyll pan wnaeth yr addewid. Y canlyniad fu, dygwyd yr achos o flaen yr Uchel Lvs yn Llundain. Dydd Mawrth, bu siarad cryf o'r naill ochr a'r llall ac ar ol gwrando y tystion yn y ddwy iaith ac o'r ddwy ochr, penderfyn- odd y Barnwr Kekewich fod y ferch i gael y tri cha' punt ynghyd a'r costau, ac os oeddid am godi y mater i lys uwch y dylid rhoddi rhybudd o hyny cyn pen pythefnos. v;

Ar waetha'r ymraniadau Ileol, trodd ethol- aeth Lanark yn erbyn y Llywodraeth. Yn 1901, llwyddodd Tori i gipio'r sedd gan fod Rhyddfrydwr a chynrychiolydd Llafur wedi rhanu'r blaid wrthwynebol; ond y tro hwn curwyd y Toriaid a Llafur gan y Radical. Nid yw'r Chwarel Cydweithredol yn Beth- esda yn rhyw lewyrchus iawn eto. Yn yr adroddiad haner-blynyddol a gaed yr wyth- nos hon, dangosir fod y golled yn 228p. Y mae hyn i'w briodoli yn benaf am fod llawer o waith wedi ei wneyd tuagat glirio rhanau o'r graig, ac y bydd y llechi yn hawddach eu cael allan rhagllaw. Yn nghyfarfod y Bwrdd, dosbarth deheuol yr Wyddfa, cynygiodd y cadeirydd ar fod iddynt gael enwau y ffermwyr hyny" ddylid gael ei saethu (yn ol barn meddyg enwog) am wenwyno yr afon, unig le i ddiwallu y gymydogaeth a dwfr,trwy'i gwneyd yn olchfa i'r defaid a thrwy hyny achosi y typhoid.