Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
2 erthygl ar y dudalen hon
Pobl a Phethau yn Nghymru.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Pobl a Phethau yn Nghymru. RHODDIR coes bren Ardalydd Cyntaf Mon ar werth yn fuan yn Beaudesert, Sir Stafford. Fe gofir mai ynglyn a'r goes hon yr anfarwolodd y Bardd Cocos ei hunan. GADAWODD y diweddar Mr. Morris Owen, Bryniau, ger Beaumaris, y swm o £ 40,942 ar ei ol. YR wythnos ddiweddaf bu farw y Parch. R. Thomas, gweinidog yr Annibynwyr ym Mhen- rhiwceibr, Morganwg. Hyd nes i'w iechyd roddi ffordd ychydig flynyddoedd yn ol ystyrid Mr. Thomas yn un o bregethwyr mwyaf poblog- aidd ei enwad. Ym Mhenrhiwceibr yr ordein- iwyd ef o ugain i bum-mlynedd-ar-hugain yn ol, a bu yn hynod lwyddianus fel gweinidog. Adeiladodd eglwys gref yn y lie cynyddol hwnnw. Cydymdeimlir yn fawr a'i deulu. Mae mab iddo yn Yorkshire College yn parotoi ar gyfer y weinidogaeth. YCHYDIGamSer yn ol dygodd y Parch. W. A. Jones, gweinidog y Bedyddwyr, Llandegfan, gynghaws am enllib yn erbyn gwr a gwraig o Borthaethwy. Yr oedd yr enllib honedig yn gynwysedig mewn cyhuddiad a wnaed gan y diffynyddion i'r perwyl ddarfod i'r achwynydd ladratta nwyddau ar amryw achlysuron o siop ym Mhorthaethwy a gedwid gan ddiacon o'r un enwad ag ef ei hun. Gwrandawyd yr achos yn y Cwrt Bach o flaen Syr Horatio Lloyd. Y dydd o'r blaen rhoddodd y Barnwr ei ddyfarniad o blaid y diffynyddion, ac felly yn euogi yr achwynydd o'r hyn y cyhuddid ef ohono. Os oes eisieu Diwygiad yn rhywle yng Nghymru yn fwy na'i gilydd, Aberystwyth yw y lie. Ffraeo a'u gilydd fel barbariaid a wna aelodau y Cyngor Trefol yno o gyfarfod i gyfar- fod. Gadawodd y Maer y gadair droion am na fedrai gael ganddynt ufuddhau iddo, ac am eu bod yn bwrw enwau drwg a chabl-eiriau at eu gilydd. Pa un ai Coleg y Brifysgol neu y Cambrian News sy'n gyfrifol am bethau fel hyn ? Y MAE Pwyllgor Addysg Sir Gaernarfon wedi mabwysiadu yn unfrydol gynllun yr Is-Bwyllgor i ddysgu Cymraeg yn yr Ysgolion Elfenol. Yr Athro John Morris Jones fu a'r llaw flaenaf yn narparu y cynllun, ac efe a'i heglurodd yng nghyfarfod yr awdurdod uwch. Rhydd y Prif- athraw John Rhys, Syr Isambard Owen, a Mr. Owen M. Edwards y ganmoliaeth uchaf iddo. Ar ol gwyliau yr haf nesaf y daw i rym. BYDD yn chwith iawn gan lawer yng Nghymru, ac oddiallan i Gymru o ran hynny hefyd, glywed am farwolaeth y Bonwr Lewis Jones, o Bata- gonia, tad yr awdures dalentog, Miss Eluned Morgan. Yr oedd gan Mr. Lewis Jones fwy i wneyd na neb arall, oddigerth y diweddar Brif- athraw Michael D. Jones, a sefydlu y Wlad- ychfa. Aeth yno gyda'r fintai gyntaf, a daliodd yno drwy bob tywydd ac anffawd. Gwelodd yno amser caled ar y cychwyn, ond gwenodd ffawd arno ym mhen tipyn. Colledwyd ef yn ddirfawr wedyn drwy y llif-ddyfroedd, ond daliodd i gredu mewn dyfodol gwell o hyd. Yr oedd ers llawer blwyddyn yn farnwr yn y lie, ac yn fawr iawn ei barch yngolwg y Cymry a'r Hisbaenwyr. YR wythnos ddiweddaf cychwynodd y Prif- athraw Dr. John Rhys a Mrs. Rhys am fordaith i Jamaica. Mae Mrs. Rhys wedi bod dan afiechyd trwm a pheryglus yn ddiweddar, a gobeithir y bydd i'r fordaith ei hadfer yn llawn a llwyr. Dyna ddymuniad didwyllaf miloedd o galonnau. Cyhoeddir erthygl o eiddo Dr. Rhys ar Darddiad yr Englyn" un o'r wythnosau nesaf. DAETHPWVD o hyd i'r llinellau a ganlyn ar glawr ysgrif-lyfr sydd yn 270 mlwydd oed :— Ni thycia i'r cywaethogion Eu haur yn y siwrnai hon, Yr aur ei adel sy raid Yn dwrr i ryw ddyn diriaid Na fydd gybydd celfydd call I ddwyn aur i ddyn arall." Mae cymaint o angen y cyngor ar ddynion heddyw ag oedd ar bobl dair canrif yn ol. UN o'r cymeriadau mwyaf gwreiddiol yng Nghymru oedd Sion Owen, Maesyneuadd, Sir Gaernarfon. Hen lanc tal, gwallt llaes, llym ei olwg, ag awdurdod yn ei ddawn a'i lais, a chyflym ei gerddediad ydoedd. Gwnaeth daith un diwrnod ar ei draed o'i gartref i Gaernarfon ac yn ol, pellder o chwe milldir ar hugain, rhwng boreufwyd a haner dydd, ac am na chafodd ei neges yn Nghaernarfon aeth drachefn i Bwllheli ac yn ol, pellder o un filldir ar bymtheg, y cwbl yn bedair milldir a deugain, yr hyn a orphenodd yn gynar ar y dydd. Er fod golwg batriarchaidd a barddonol arno gyda'i wallt llaes, am ei fod ar ei ben ei hun, heb neb arall yn debyg iddo, yr oedd y teulu, yn arbenig y rhai ieuengaf ohonynt, yn teimlo cywilydd o'i blegid. Daeth nith fechan iddo i bwyso yn drwm arno am gael torri ei wallt. Canlynodd ar ei ol i bob cyfeiriad am amser hir, gan ofyn yn daer am gael ei dorri, ond yn aflwyddianus. Wedi cau arno mewn ystafell neillduedig o'r ty llwyddodd i'w berswadio, a dechreuodd ar y gwaith o'i dorri. Ha," meddai wrth un o'r teulu ddaeth i mewn atynt, "yrwyf finnau o dan law Dalilah yrwan." Cyn hynny atebai yn sarug wrth bob un a ofynai am gael torri ei wallt, gan ddweyd, Stand back," wrth bob un. Yr oedd eisieu penderfyniad a medrusrwydd mawr yn y nith ieuanc i ddal ac i lwyddo i'w berswadio. Yr oedd unwaith yn dod a llwyth o wrtaith glan y mor i fyny o'r tir. Gan fod yr anifail yn arafach nag y credai Sion Owen y dylasai fod, defnyddiai y chwip yn lied fynych. Galwodd cyfaill arno gan ddweyd, Y cyfiawn fydd drugarog wrth ei anifail, Sion Owen." Y mae adnod arall llawn mor bwysig heddyw," meddai Sion Owen, sef Gydar cyndyn yr ymgyndyni, so drive along, Darbi," gan roddi fflangell arall iddi, yr hyn a gyflymodd ei gamrau ef a Darbi o hynny i ddiwedd y daith. Bu digwyddiad hynod yn nglyn a chadair Eisteddfod y Temlwyr Da yn Lerpwl adeg y Nadolig. Y bardd i ennill y gadair oedd Gwilym Deudraeth, ac roedd yr hen greadur mewn carchar ar y pryd am drywanu ei wraig pan o dan effeithiau gwirodydd beth amser yn flaenorol. Y canlyniad fu i'r gadair gael ei gadael yn wag, ond hyderwn y gwna'r buddugol ymuno a'r Temlwyr Da o hyn allan; os gwna hynny bydd yn fuddugoliaeth ddyblyg iddo. Yn yr un eisteddfod a gynhaliwyd flwyddyn yn flaenorol, tafarnwr oedd y buddugol ar yr englyn. Wel, mae Temlwyr Da Lerpwl yn bur atdyniadol i'r beirdd.
Lien a Chan,
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Lien a Chan, London. By Walter Besant. London: Chatto and Windus. 1904. Sir Walter Besant was an authority on the history of London from the very earliest period, and possessed the rare gift which is able to draw a living picture of times that are past. This dainty little volume, published at a popular price, ought to be in the hands of everyone who takes interest in the story of the greatest city in the world. It deals only with the City proper, but it presents a narrative of that highly privileged and most influential, if somewhat limited, area that reads like a romance. As we turn over the pages, we can see London growing degree by degree, and the customs and manners of the Londoners of different periods from the days of the Romans to the days of the four Georges are portrayed with the skill and the accuracy of the practised hand. The Clyffards of Clyffe. By James Payn. London: Chatto and Windus. 1904. This is a new edition of one of Mr. James Payn's stories, and it is a powerful book. The scene is laid chiefly in Yorkshire, somewhere near the western boundary. Some of the descriptions in the opening chapters of the weird landscape are almost enough to make one feel giddy even whilst reclining in an easy chair. And some of the characters are quite in harmony with their surroundings. The brothers Carr, who keep a private madhouse, their sister, who has married the squire of Clyffe, and especially Cator, the asylum head-steward, are villains of a very deep dye. But there are other characters of a very different nature, and in the end the villains fail and the virtuous triumph. The Endless Heritage. By Chris Healy. London: Chatto and Windus. 1904. This book, written by the author of "Con- fessions of a Journalist," is a study of work- shop life in the North and Midlands." And a remarkable study it is. If the picture herein presented of the condition of the labouring classes in factories and foundries be a correct one, it is no wonder that there is dissatisfaction among them. Their "heritage" is an "end- less one indeed. They are driven with a Merciless hand, cursed and buffetted from morn till night, and on the slightest sign of insubordi- nation cast out to face hunger and unspeakable distress. But the fate of the master, who has only money-making in view, is quite as unenvi- able. Jack Glover, who starts in the gutter and ends a great captain of industry, having worked his way up through tenacity of purpose and disregard for every law that ought to govern commercial morality and rational life, is a most interesting study. Whether he ought to be called the hero or the villain of the play is a debatable question. He becomes a mere machine for money-making, and a telegram, announcing that his wife is dying, is left un- opened for days, because he is absorbed com- pletely in commercial gambling. Mr. Healy claims to be, perhaps, the only novelist of to-day that can write a novel of workshop life With first-hand knowledge, having spent ten years in the steel, wood, and printing trades before he became a journalist. He has written a book that ought to be seriously read by all who are interested in social reform. Y MAE Miss Emily M. Pritchard (Olwen Powys) wedi ysgrifenu llyfr a'r Briordy Aberteifi yn yr Wen Amser," yr hwn a gyhoeddir ar fyrder gan Mr. William Heinemann. Yn Saesneg y bydd, ond dylai fod yn ddigon dyddorol i bob Cymro ei brynu a'i ddarllen. Sefydlwyd crefydd-dy yn Aberteifi mor fore a 450 o.c. gan Matharam, mab Brychan Brycheiniog, ond ym mhen tua 7oo mlynedd yn ddiweddarach y daeth y nordy i fod. Gwelir fod ei hanes yn cuddio cyfnod hir, ac o angenrheidrwydd yn llawn o elfenau dyddorol. Y mae gan Olwen Powys gymhwysderau neillduol i ysgrifenu yr hanes. Bydd y llyfr yn addurnedig gan fapiau a dar- luniau. YM mhlith y telynegion tlysion a geir yn llyfr newydd y Parch. Silyn Roberts, "Trystan ac Essyllt," ceir yr un a ganlyn :— DAGRAU'R NOS. Caeodd amrant gwridog rosyn Dan y nos gysgodion prudd, Pan ddaeth gwawr agorodd wedyn Gyda deigryn ar ei rudd. Haul belydryn a ddisgynnodd I gusanu grudd y rhos, Gwridodd yntau ac anghofiodd Ddu anobaith dagrau'r nos. Oer a phrudd yw oriau gwyllnos Bywyd dan gysgodion bedd Pan ddaw gwawr a edy'r einioes Ddagrau ar fy newydd wedd ? Wna goleuni'r nef belydrau Lwyr ddileu pob caddug trist ? Hyn fydd ystyr sychu'r dagrau Ddydd datguddiad Iesu Grist ?