Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
3 erthygl ar y dudalen hon
PENNODAU YN HANES METHODISTIAETH…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
PENNODAU YN HANES METHODISTIAETH YN LLUNDAIN. Gan y diweddar Mr. T. Hamer Jones. Y DECHREUAD. Bu y Diwygwyr Cymreig Howell Harris, Daniel Rowlands, a Howell Davies, amryw weithiau yn Llundain yn cymeryd arolygiaeth y Tabernacl, capel Mr. Whitfield, a dywed tra- ddodiad y byddai Harris a Rowlands yn arfer pregethu i'r Cymry yn Lambeth Fields, lie yr arferent ymgasglu ar brydnawn Sul i ymddifyru gyda rhyw ofergampau tebyg i wyl Mabsant, a elwid "Ffair Lambeth." Bu y Diwygwyr hefyd, wedi hyny, meddir, yn pregethu mewn ty yn Lambeth, yn agos i dy yr Archesgob. Nid oes wybodaeth sicr ynghylch maintioli na ffrwyth y llafur boreuol hwn. Ond fe ddaeth amryw Gymry yn aelodau yn Eglwys y Tabernacl, ac yn eu plith Edward Jones—gwr genedigol o Lansannan, a Griffith Jones, o Bentreuchaf, Sir Gaernarfon. Yr oedd E.J. wedi bod yn filwr. Wedi ymadael o'r Life Guards, trodd i gadw ty tafarn, ond byddai ei dy yn nghauad yn wastad ar y Sabboth. Darllawydd diod fain oedd Griffith Jones. Syn- dod meddwl mai dau wr o'r fath a ddefnyddiwyd i agor drws i'r efengyl gyrhaedd y Cymro uniaith yn Llundain. Tebygol fod Edward Jones wedi dechreu cynghori pan ymysg y Saeson ac yn y flwyddyn 1774 efe a gymerodd ystafell yn Cock Lane, Smithfield, i bregethu ynddi i'w gydgenedl yn Gymraeg. Buasai cyn hyn yn pregethu iddynt mewn gwahanol fanau ar hyd y dref. Yn yr stafell hon, ar y dechreu, Griffith Jones fydd>'i yn rhoddi allan yr hymnau ac yn arwain y canu, ac Edward Jones yn pregethu a'r ddau gyda'u gilydd yn arolygu y cyfarfodydd eglwysig. Elai Edward Jones i Gymru bob blwyddyn i geisio cyhoeddiadau, ac i osod achos Llundain ger bron y frawdoliaeth yno ac ymysg y rhai cyntaf a ddaethant yma ceir enwau Robert Evans, Llanrwst; Dafydd Cadwaladr; John Prydderch, Trecastell; a Jones, Llangan. Par- hawyd i addoli yn yr ystafell yn Cock Lane hyd y flwyddyn 1785, pryd y cafwyd tir gan y Gold- smiths' Company yn Wilderness Row i adeiladu capel arno. Yn fuan ar ol adeiladu y capel hwn daeth dau bregethwr yma i fyw, sef Daniel Jenkins, mab-yn-nghyfraith i'r enwog Daniel Rowlands, Llangeitho, ac un Thomas Thomas. Cytunasant, cydrhyngddynt, i gychwyn achos arall yn Gravel Lane, yn y Boro', mewn cysylltiad a Wilderness Row. Oddiyno, ym mhen rhai blynyddoedd, y dechreuwyd myned i Deptford i bregethu. Nid oes na manylder na threfn hanesyddol, heb son am gyflawnder, yn perthyn i'r pennodau hyn yn hytrach, gwasanaethant fel cynnifer o ddolenau rhyddion, i'w rhoddi mewn cadwen gan law alluocach a mwy celfydd. I.-Erledigaeth. Gan mlynedd yn ol yr oedd bardd o'r enw Edward Charles, brodor o Glocaenog, Sir Ddin- bych, yn byw yn Llundain. Yr oedd efe yn aelod o Gymdeithas y Gwyneddigion, ac yn ysgrifenydd y Gymdeithas yn y flwyddyn 1796. Daliai hefyd y swydd o Fardd i'w Gymdeithas yn 1800, a thrachefn yn 1810. Yma y treuliodd y rhan fwyaf o'i oes. Cymerodd y dyn hwn yn ei ben-ac y mae beirdd yn fynych yn fodau peryglus iawn-i erlid y Methodistiaid: nid trwy ei lluchio a llaid a cherig, fel y gwnaed lawer gwaith yng Nghymru, ond trwy ysgrifenu unwaith ac eil- waith yn eu herbyn, a'u diraddio ar g'oedd gwlad. Gwelais lyfr enllibus o'i waith; ac, megys y cafw) d mel o ysgerbwd y Hew, cefais innau un ffaith ddyddorol o fudrwaith yr enllibwr hwn. Teitl y llyfr sydd fel y canlyn "Epistolau Cymraeg, at y Cymry, gan Edward Charles, Awdwr Llythyr y Pregethwr Bol Clawdd ar Teiliwr bongleraidd, yn y Pedwarydd Rhifyn o'r Cylchgrawn C)mraeg, gyhoeddwyd yn Nghaerfyrddin, 1793 > ac Awdwr y Llythyr, Golwg ar y Seren tan Gwmmwl, yn y Rhifyn Cyntaf o'r Geirgrawn Cymraeg a gyhoeddwyd yn Nhreffynon, 1796. Llundain Argraphwyd, z;1 i'r Awdwr, Mehefin, 1797 ac ar werth gan H. D. Symonds, Paternoster-Row. Pris Chwech Cheiniog. 16 plyg, 38 o dudalennau. Chwech o Llythyrau." (0 Ail Epistol Edward Charles at y Cymry, yn eu hannog hwy i beidio a rhoddi gormod o'u hyder ar Bregethwyr y Methodistiaid y dyddiau hyn) "Fy ANWYL GYDWLADWYR,—Mae'n alarus meddwl eich bod chwi, y Cymry, pa rai a fu gynt yn rhagorol wybodus yn y grefydd Grist'- nogol, yn awr yn cymmeryd eich hudo, gan ddynion yn ol eu dull bregethol, sy'n bloeddio ac yn rhuo, braidd yn grochach eu nadau na Theirw'r meusydd. Yr ydwyf yn meddwl am y bobl hyn, eu bod yn barod i haeru, os digwydd i ryw un o honynt fod yn ymddangos yn ddifrifol iawn, ar yr olwg oddi allan, ac yn dechre dyweyd gras o flaen bwyd, a gweddio weithiau tan y Pwlpud,, a dyweyd Amen fyth, a rhoi ymbell ochenaid gwynfanus, y gaill hwn yn union fyn'd i bregethu, pe ba'i heb fedru gymmaint ag un lythyren ar lyfr; ond rwy fi n meddwl yn llwyr i'r gwrthwyneb, ac yn tybio mai gwr ydyw'r hurtyn hwnw, prysur heb ddiolch, a chwannog i swydd-ymgais a rhyfyg, ac y mae mawr anglod i'r Cymry, fod yn gwrando ac yn dilyn y fath ddynion bloeddgar, disynwyr, a safnrythlyd. Nid oes na dawn, na moese da, na gwybodaeth rhesymol yw gael ganddynt, ac yn benna dim, fel y mae'n druenus dywedyd, nid ydynt mwy galluog, i esponio gwir ysbrydoliaeth yr Efengyl, na phe bai'd yn rhoddi Affrican gwyllt i wneuthur hyny. Ymhellach, rw)'n meddwl mai dynion gormesh d ydynt hwy, ac yn dwyn gwaith gwyr eraill o'u dwylaw, ond pe bae'nt wrth hynny, yn gwneuthur gwaith rhagorol ar bregethiad yr Efengyl, di-gwyn fyddai gwrando arnynt; ond y maent hwythe wrth hynny, yn gwneud mwy o gan-ddryll waith ar y Bibl, nac y wnaeth Oliver Cromwell yn ei holl amser, a'r Gestyll oddi amgylch y wlad." [A ymlaen yn y dull yma.] Rwy'n cofio ddarfod imi fyn'd yn y flwyddyn 1795, ar brydnawn Sul, i fan a elwir Llanbeth, yng nghwr Llundain, i wrando ar rhyw ddyn gorchestol, meddent hwy, a bregethodd yn Gym- raeg, mewn trol yn Mackside, rhyw dy cwrw yno; dyn oedd hwn, fel y dealles, o Greigiau Sir Gaernarfon, wedi dyfod i Lundain ar ei dro i bregethu i'r Cymry ond am ddull y dyn hwn yn pregethu, o'r holl bethe ar a welais i, yn fy oes, yn wir, ac ar fy nghydwybod, ni welais, ac ni chlywais, unrhyw bethe gwrthunach, ac anghymwysach, a distadlach, na dull y dyn yma'n pregethu; mae'n sicr, mai gan fwch Gafr yn y creigiau, y dysgodd ef bregethu. Yr oedd yn bloeddio, fel be b'asai yn hela llwynog ac yn corn-grygu, a safnrythu, yn waeth ei drefn, nac y dichon i un dyn gwallgofus fydd fod. Meddai ef, o uchder ei ben, Haleliwia bob cam, o Lambeth i'r Nefoedd. Amen am byth. Dyma ddiwrnod i'w gofio am byth.' Os dywed neb mai bloeddio am yr ucha, a dywedyd rhigymau anystyriol ac anrhesymol, ydyw'r iawn ffordd i bregethu'r efengyl, mi dafla finne fy Mibl i'r tan, ac nid af i glywed pregeth mwyach. Nid ydyw'r dynion hyn ddim yn llefaru'n ddyfeinyddiol, nac ysgrythurol, na rhesymol; nid hwyrach, meddai chwithe, Pa beth, ynte, mae'nt yn ei lefaru ? Chwedleuon gwyr-draws, anfedrus a diles, ac a faswn yn 'sgrifenu yn chwaneg o honynt yma, oni b'ai imi wybod, y b'asai hynny yn anurddo fy epistol. Yma terfyn yr Ail Epistol. "Llundain, Chwefror y 15fed, 1797." Ond pa fath ddyn oedd Edward Charles ? Gwnaeth gerdd erbyn Cylchwyl (neu Gylch- wyledd y Gwyneddigion, Llundain, 1799. Cynwysai y gerdd 210 bennillion. Rhydd y pedwar pennill olaf ddrychfeddwl cywir am chwaeth a chymeriad y cyfansoddwr :— 18. Boed iechyd i'r cyfeillion Sy o daeutu'r bwrdd yr awron Mawr ddedwyddwch yn ein dydd, A chynydd heb achwynion. 19- O'n blaen doed Mail o China 0 ddeugain chwart yn gyfa A Gwin o'r seler moeswch hwn Tra fyddwn yn cyfedda. 20. Cael Gwydrau fo'n disgleirio Fal lleufer ser yn gwibio, Oddeutu'r foil tywynu wnant, A mwyniant pawb a'i mynno. 21. Hai, llanwn pawb ein Gwydrau, Ac yfwn hyd y borau Mewn llawenydd mynwn fod, Ein gwirod fydd o'r gorau. (I barhau.)
Advertising
Hysbysebu
Dyfynnu
Rhannu
ESTABLISHED 1789. N. PAUm CO.S HIGH-CLASS Mineral Waters OUR SPECIALITY- BREWED GINGER BEER in Stone Bottles. POTASS WATER, SELTZER WATER, SODA WATER, LITHIA WATER, LEMONADE, GINGER ALE, &c. SPARKLING AND BRILLIANT. In Corked or Large Screw-Stoppered Bottles or Syphons. The oldest firm of Mineral Water Manufacturers in the World. Established by N. PAUL, in Geneva, as PAUL SCHWEPPE and GOSSE, in 1789 and in London as N. PAUL, & CO., and latei in Bow Street as PAUL & BURROWS, in 1802. N. PAUL & CO., 33, King's Rd., St. Pancras, N.W.
OUR PATRON SAINT.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
A Dean Howell. St. David's mission was not confined to Wales. His patriotism, though truly local and national, had imperial dimensions. It was parcel of the world-wide mission. Brittany and Ireland profited by him. Irish pupils attended his school at Old Minerva, in the Valley of the Roses. One of these, Finnan of Clonard, became the tutor of the great Irish missionary St. Columba. The Holy Land. A visit to Jerusalem forms a common feature in the orthodox life of the saint." St. David is said to have made the journey in conjunction with his distinguished colleagues, St. Teilo and St. Padarn. Upon his return he foretold the exact hour of his death. So sweet was his reputation that holy men from all regions of Britain and Ireland came to bid him good- bye. He was honourably buried in the cathedral of his own city. Of Blessed Memory. The sanctity of his life was not forgotten. His shrine, which is still shown, was held in so great veneration that it drew pilgrims from far and near. William the Conqueror, Henry II., Edward I. and his Queen Eleanor are included among his votaries. St. David was formally canonised by Pope Calixtus in 1120. In the superstitious Middle Ages two pilgrimages to St. David's were considered equivalent to one pilgrimage to Rome. Three visits were deemed tantamount to a prolonged journey to the Holy Sepulchre. Many a Welsh bard has tuned his lyre to Dewi's praise, and all Welshmen since his time have chosen the Kalends of March as the day of their national festival. St. David's Day. The patriotic Welshman of all ages takes no scorn in wearing the leek on St. Tavy's Day. Henry V., of Shakespeare fame, does this for a memorable honour. The symbolic leek serves as a gentle reminder of the noblest triumphs and best characteristics of our Cymru Fu. May it also be redolent with the highest hopes and purest aspirations of our Cymru Fydd. Welsh nationalism will have a suave mission as long as it remains loyal to the living motto of its patron saint-" Goreu devawd daioni." E. A. L.