Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Byd y Gan.
Byd y Gan. "CENWCH FAWL YN DDEALLUS." Ami iawn mae tymhor canu yn llawer byrach na thymhor bywyd. Mae y plentyn deuddeg 'oed yn addasach at y gorchwyl hyfryd hwn na'r hen wr deg a thriugain. Anaml yr elai per-ganiedydd Israel" i fugeilio heb ei delyn a'i lyfr tonau. Medrai ganu pan yn ieuanc nes dychrynu cythreuliaid a phan flinai ysbryd drwg Saul, yr unig ffordd i gael llonydd ganddo oedd cael Dafydd i ganu telyn a'i ddwylaw. Ac ebai'r caniedydd hwn Cenwch fawl i Dduw, cenwch: cenwch fawl i'r Brenin, cen- wch. Canys Brenin yr holl ddaear yw Duw: cenwch fawl yn ddeallus." Cenwch, medd Natur. Elfenau cyntaf pob ton a genir yw llais ac ,awyr. Heb lais nis gellir canu, ac heb awyr nis gellir lleisio. Pan y mae dyn yn cyfansoddi ton, ni wna ond dethol a phlethu y notes a'r .cords a wnaed gan Dduw. Y mae Efe fel pe wedi gwneyd holl natur yn delyn, ac yn cadw ei thannau bob amser mewn hwyl. Mae yr awyr o'n hamgylch yn llawn peroriaeth ond cael rhywbeth i'w dynu allan. Mae'r ystorm weithiau fel pe yn ymaflyd yn y delyn-y gwynt, y gwlaw, y taranau a'r dyfroedd yn chwareu pawb ei lais. Bryd arall mae y llew, yr arth, &c., yn rhuo canu yn eu ffordd hwy. Y mae'r cor asgellog hefyd yn defnyddio yr un delyn, a phynciant yn rhagorach nag uh dosbarth o'r creaduriaid afresymol. Darlunir concert ywig gan y prydydd,- Yr adar drwy'r wig dery gan A dawns wrth ei chyngan y dail. Pan mae dyn yn canu, nid yw yntau ddim ond ,chwareu telyn natur. Nid yw Duw am i'w delyn ef fod yn segur. Caiff pawb ei benthyg, o'r asyn aflafar hyd yr eos fwyn, ac oddiyno hyd yr Handel enwoccaf. Rhoddodd y Crewr mawr rywbeth ym mhawb a phob peth sydd yn hoffi peroriaeth. Gwir nad oes gwers neillduol i'r meddwl, na bwyd na diod i'r corff, yn sain yr organ, mwy nag yn ysgrechian olwynion hen beiriant; etto, mae rhyw ddifyrwch nas gellir rhoddi cyfrif am dano yn nisgyniad notes cerdd- ,oriaeth ar beiriannau y clywed. Cenwch, ynte, medd Natur. Cenwch, medd Crefydd. Mae cerddoriaeth yn ddarn o grefydd. Maent wedi eu priodi er cyn y diluw. Buont ynghyd yn ) r anialwch, y Tabernacl, a'r deml yn amser brenhinoedd Israel, yn enwedig Dafydd. Haf ■ar ganu ac ar grefydd oedd teyrnasiad mab Jesse. Nid rhyfedd i'r canu flodeuo pan gefn- ogid ef gan frenin y cantorion. Aeth crefydd a cherddoriaeth gyda'u gilydd i Babilon. Buont yn edrych ar eu gilydd lawer tro, a llond eu lIygaid o ddagrau, bron ymollwng i farw gol yn nghol. Pa fodd y canwn gerdd yr Ar- .glwydd mewn gwlad ddieithr?" ebai'r caniedydd. Daethant gyda'u gilydd o Fabilon; a phan adfywiodd crefydd yn amser adeiladu'r deml, •adfywiodd y canu. Buont ynghyd wedi hynny mewn llawer caethiwed. Daethant law yn law o Rufain yn amser y Diwygiad Protestanaidd. Luther, Diwygiwr mawr yr Almaen, dros dri ,chant o flynyddoedd yn ol, a gyfansoddodd yr Hen Ganfed "—ton sydd wedi bod mewn bri •drwy'r oesau. Mae crefydd a chtrddoriaeth gyda'u gilydd mewn adfyd yn ogystal ag mewn hawddfyd. Nid ydym yn credu y rhai a ddad- teuant na ddylid canu ond testynau llawenydd. na, Canaf am drugaredd a barn." Y ffordd -oreu i wneyd a gofidiau yw eu canu ymaith. Cenwch, ynte, medd crefydd, ym mhob am- -gylchiad. Cenwch, medd y Byd. ? Mae Duw fel pe byddai wedi taflu ei donau a 1 del) n yn gipris rhwng Sion a'r byd. A'r •gwirionedd yw fod cerddoriaeth rhai gwledydd, raddau mawr, yng ngwasanaeth pechod. Bu yn natur yng Nghymru ar yr helyg am hir .aroser, ond erbyn hyn y mae ieuenctyd ein gwlad wedi ei thynu i lawr a'i chysegru i Grist. Efe bia'r delyn, ei choed, a'i thannau, yr awyr lie seinia a'r cwbl pe cai degwch. Angylion yn ein Cymhell. Mae genym hanes angylion yn canu dwy gan neillduol, sef un wrth sylfaenu y ddaear, a'r Hall wrth sylfaenu trefn achub, pan oedd gyda'r angel liaws o lu nefol." Angylion ganodd gyntaf yn awyr ein byd ni, dan yr enw ser y boreu," pan oedd pob peth yn ddistaw, plant natur heb godi, neb yn gwrando ond Duw. Mae peror- iaeth yn hollol nefol o ran ei tharddiad. Fry y clywyd y don gyntaf. Angylion a estynodd y gelfyddyd i lawr i ddynion. Wrth weddio yr ydym yn ceisio gan Dduw, wrth ganu yr ydym yn rhoddi i Dduw.—J. R. (I'w barhau.)
EDWARD GERMAN'S "WELSH RHAPSODY."
EDWARD GERMAN'S "WELSH RHAPSODY." By HARRY EVANS. Loudly proclaim o'er land and sea This is the home of liberty. When it became known that a foremost living composer, in the person of Edward German, was to produce a new work, based on five beautiful Welsh melodies, at the Cardiff Triennial Festival, the liveliest interest was aroused amongst musicians generally, and especially amongst Welshmen. But, though it was felt that no one could do better justice to the tunes than Mr. German, the production of the work at Cardiff revealed a work which in design, structure, beauty, and colour was nothing short of a wonderful surprise to us all, and Welshmen were delighted beyond measure. The old complaint has been, and is, that we are so backward in orchestral music, and there are many reasons to account for this; but, from recent experience, lack of appreciation of orches- tral music must not in future be given as a reason. Having heard four public performances of the Rhapsody, two of which I had the pleasure and privilege of conducting, I came to the conclusion, after having witnessed the extraordinary enthu- siasm and appreciation of the audiences, that there would be little difficulty in getting Welsh people to thoroughly appreciate orchestral music. But it must be served judiciously, and what could be a better means than through the medium of our national folk-songs ? There can be no doubt that Welsh music has been considerably enriched and enhanced by this most important and far-reaching work, our fine tunes have been given a world-wide pro- minence, and the people have been convinced that the melodies are more beautiful and charac- teristic than they ever imagined them to be. German is certainly at his best in the Rhapsody -which, by the way, is not a rhapsody in the ordinary meaning of the term—spasmodic, emotional, fantasia-like. It is in regular classic form-a miniature symphony, in fact. The colouring is always charming and the atmosphere created is always true and convincing, whether in the patriotic and noble opening, Loudly proclaim," the sprightly hunting song, Hunting the Hare," the dainty Bells of Aberdovey," the poignant and touching" Dafydd y Gareg Wen," or in the warlike, bold March of the Men of Harlech (the finest march tune in existence), which reaches a stupendous climax. Welshmen owe a deep debt of gratitude to the composer for the loving care he has bestowed on the tunes, and it is the duty of every Welshman who loves his country and its folk-songs to become acquainted with this lasting monument to the beauty of our national melodies. This opportunity will be given to Londoners on Thursday evening next, at the Queen's Hall, when the work will receive its first performance in London in its original form at the concert of the Philharmonic Society-the premier musical society of Great Britain—under the conductor- ship of Dr. Cowen.
- SEISNIGYDDIAETH.
SEISNIGYDDIAETH. Fel y canlyn yr ysgrifena y Parch. James H Jenkins, Rheithor Ffynon Daf, ar Seisnigyddiaeth yr Eglwys: — Mor gyffredin, erbyn hyn, ysywaeth, ydyw y damsang ar Gymru, Cymry, a Chymraeg, nes gadewir i'r driniaeth basio heibio fel rhan o drefn naturiol pethau. Buddiol, ynte, ar adegau ydyw galw ein sylw at engreifftiau o'r fath fel apeliad at y swm hono o hunan-barch Cymraeg all fod wedi goroesi blynyddoedd hirfaith o oerfelgarwch ac esgeulusdod. Os ydyw dar- llenwyr lleyg Llandaf am droi yr ysgwydd oer at yr hen iaith, nid ydynt ond yn dilyn esiampl ffasiynol cynulliadau yr offeiriad a'r urddasolion. Y prawf mawr o ddiwylliant yn mhlith y rhai hyn, bob amser, yw parablu Saesneg Piccadilly. Gwir i Gynhadledd Esgobaethol Llandaf y llynedd basio yn unfrydol benderfyniad i newid yr hen bolisi gwrth-Gymreig. Ond beth sydd yn fwy naturiol nag i'r darllenwyr lleyg yma, ydynt, yn ami, yn fwy clerigol na'r clerigwyr, fod hefyd yn fwy eithafol Seisnigaidd na'r Saeson ? Hunllef yw y teimlad Philistaidd sydd yn taflu ei gysgod llethol dros holl gymdeithasau yr Esgobaeth hon. Tybed mai hwn yw y rheswm dros eu bod i gyd mor welw a nychlyd ? Talai y ffordd, o leiaf,"i wneud arbrawf ar ddull gwahanol i'r presenol. Un diwrnod yn Chwefror cwrddodd cofiadur y clwb a'r hyfwyn Ganon Lewis, Ystradyfodwg, yn Nghaerdydd Ar ei ffordd yr ydoedd i gyfarfod mawr blynyddol Cymdeithas Ddirwestol yr Esgobaeth yn y Neuadd Drefol. Gan fod y cofiadur fel ysgrif- enydd gobeithlu, yn aelod o'r Gymdeithas, aeth yntau yno hefyd. Cofier mai cyfarfod o'r Esgobaeth ydoedd, a hono yn cymeryd i mewn ddarnau mwyaf Gwent a Morganwg-siroedd diarhebol am faintioli eu poblogaeth. Blaenorid y gweithrediadau gan gyfarfod o aelodau pwyllgor y Gymdeithas. Er fod y cyfarfod cyhoeddus oedd i ddilyn hwn wedi ei hysbysu yn y wasg, nid oedd, wedi yr awr i ddechreu, yn bresenol ond dau ohebydd, tra y cynrychiolid y cyhoedd cyffredinol gan y Canon a'r cofiadur, a phan alwyd ar y blaenaf i lywyddu, aeth haner y gynulleidfa i'r gadair Teimlodd cofiadur y clwb ei unigrwydd i'r fath raddau fel y cymerodd ei sedd gyda bechgyn y wasg. Ychwanegwyd mewn amser at rif y gwrandawyr gan ddyfodiad tri dyn a chrotyn, ac holi yr oedd un o'r rhai hyn am gynulliad mewn adran arall o'r adeilad. Wedi darlleniad y mynegiad swyddogol am y flwyddyn, yr hwn, o ran unrhyw berthynas arbenig ag Esgobaeth Gymraeg neu ddwy-ieithawg, a fyddai yr un mor addas i Gangen Caerloyw neu Gaer- gaint o'r Gymdeithas Ddirwestol, mentrodd y cofiadur awgrymu fod agwedd y cynulliad yn arwydd fod eisieu mwy o dan Cymreig. Pan ddaeth apwyntiad cynrychiolwyr y Gymdeithas, cynygiodd fod Ficer Rhymni i weithredu fel areithiwr Cymraeg yn yr Esgobaeth. Tuedd gwrthod oedd yn Mr. Fisher, ond gall psod ei feddwl yn dawel. Gwael iawn fydd yr ochr Gymraeg os na ddaw i fyny i'r un Saesneg sydd ag enw i fyw, tra i bob ymddangosiad y drws nesaf i farw. "Gwirionedd nas gellir enill dim drwy ei gelu yw fod ein gwaseidd-dra fel cenedl yn peri i ni ymostwng i driniaeth Eglwysig na estynid i'r un maes cenhadol gan yr un o Eglwysi Cred. Elfen boenus yn yr helynt hefyd yw fod llawer o erlidwyr y Gymraeg yr un mor gydwybodol ag oedd Saul o Tarsus gynt fel gorthrymwr. 0 dan ryw gyfaredd dinystriol credant yn ddisigl fod difodiant yr iaith a'r teimlad Cymreig yn beth i'w chwenych ar dir parhad a chynydd yr Eglwys. Gyda'r fath athrawiaeth mewn bri pa ryfedd na cheir yn Ngwyl Dewi Sant mewn Eglwys Gadeiriol bob amser, heb drafferth, Feibl Cymraeg at wasanaeth y pregethwr ? Mewn hysbysiad am ysgrifenydd arianol i drysorfeydd yr esgobaeth hon ni chafwyd gair o awgrymiad fod yn ofynol i'r swyddog newydd wybod Cymraeg, er y cyfaddefir gan bawb fod plant Gomer yn gwneud i fynu ran bwysig o'r Esgobaeth."