The London Welshman

Pobl a Phethau yng Nghymru. YR ydym yn ddiolchgar i Gymro Lerpwl am iddo yn ei erthygl fywgraffyddol o'r diweddar Hwfa Mon ddyfynu mor helaeth ac mor gywir o erthygl ar y gwr parchedig a ymddangosodd yng NGHYMRO LLUNDAIN ym mis Awst. Ond buasem yn fwy diolchgar iddo pe buasai yn ddigon anrhydeddus i gydnabod y ffynonell. NID yw ewyllys Hwfa Mon wedi ei chyhoeddi eto, wrth gwrs ond credir y bydd i'w gadeiriau a'i dlysau fynd i'r Greirfa Gymreig, a'i lyfrau i lyfrgell un o'r tri choleg cenedlaethol. Dywedir ei fod wedi amlygu dymuniad am i Syr Marchant Williams, yr hwn oedd yn hen gyfaill iddo, gael y fodrwy aur a dderbyniodd yn anrheg yn yr America. NI fedrodd rhywrai aros i weddillion yr Archdderwydd druan, gael eu daearu cyn rhuthro i ysgrifenu i'r wasg i ddadlu hawliau hwn a'r llall i fod yn olynydd iddo. Dywedir fod un ymgeisydd (!) yn brysur yn canfasio y frawdol- iaeth orseddol ddiwrnod yr angladd. Dylai y ffaith honno, os yw yn ffaith, fod yn ddigon i gadw hwnnwallan o'r swydd, hyd yn nod pe bai ynddo ryw gymwysderau i'w llenwi. A phwy a fedd hawl i ddywedyd na chymerai y prifardd Dyfed mo'r swydd pe cynygid hi iddo ? Mae'r stori hon yn debyg i freuddwyd gwrach yn ol ei Z, 'hwyllys. PWY sydd yn ysgrifenu y nodiadau ynghylch y cedyrn Cymreig sy'n cwympo i newyddiaduron dyddiol Llundain, tybed? Maent yn llawn o anghywirdeb, ac yn dangos na wyr yr ysgrifen- wyr fawr iawn o hanes y personau yr ysgrifenant yn eu cylch. Bu helynt lied wyllt yng Nghyfarfod Cyngor Sir Gaernarfon yr wythnos ddiweddaf. Anfon- asai y Bwrdd Addysg yn Llundain lythyr yn achwyn ar Bwyllgor Addysg y Sir, ond dangos- odd ysgrifenydd y Pwyllgor mai cwynion disail hollol oeddynt. 0 leiaf barnodd mwyafrif dir- fawr o'r Cynghor felly, a rhoisant y Ilythyr i'r Pwyllgor Addysg i wneyd ag ef yr hyn a farnant oreu, I

J. Lucretia Jones a Mr. Morgan Jones. Hefyd, arlwywyd cyflawnder o ddanteithion rhoddedig gan Mr. a Mrs. Jones, Whitecross Street. Da genym gael ar ddeall i lawer wneyd ardystiad ar ddiwedd y cyfarfod. Gobeithiwn yn fawr ei fod wedi bod yn foddion i wneyd yr achos dir- westol yn llawer mwy poblogaidd yn ein plith. WALHAM GREEN.—Nos Fercher, Tachwedd Isfed, cynhaliwyd cyfarfod ynglyn a'r Gym- deithas Ddiwylliadol, pan y darllenwyd papur gan Mr. Ben Evans, ar y testyn, Gofal am y Gydwybod." Papur galluog ydoedd, ac ynddo gynghorion rhagorol i bobl ieuainc. Amcan Z, Mr. Evans, yn benaf, oedd dangos i'r aelodau fod cadw heddwch a'r gydwybod yn hanfodol i wir ddedwyddwch, a'r pwysigrwydd i'r ieuenc- tyd i beidio gwneyd dim fyddo yn drosedd yn erbyn purdeb eu cydwybod. Siaradwyd gan y Mri. D. Jones, Robert Jones, J. P. Gomer Jones ac eraill. Diolchwyd yn gynes i Mr. Evans am ei bapur da ac amserol.—AELOD. DEWI SANT.—Nos Fawrth, y 14eg cyfisol, yn yr ystafell dan yr Eglwys, o dan lywyddiaeth y caplan, Parch. W. Richards, cafwyd dadl alluog ac adeiladol (yn Saesneg) ynglyn a Chymdeithas Lenyddol y lie hwn, ar y testyn, "Should underfed children be fed by the State ? Cy- merwyd yr ochr gadarnhaol gan Mr. J. G. Lloyd, a'r ochr nacaol gan Mr. Edward Owen. Gan fod pwnc yr ymdrafodaeth yn un mor amserol, cymerwyd rhan ynddi gan liaws o aelodau y Gymdeithas, ond pan ranodd y ty, cafwyd fod mwyafrif y pleidleisiau o ochr y nacaol. W ALTHAMsTow.Nos Iau, y 9fed cyfisol, o flaen y Gymdeithas Ddiwylliadol, darllenwyd papur ardderchog gan Mr. J. O. Davies, ar Dafydd Dafis, Rhydycymerau." Yr oedd 61 llafur mawr ac ymchwiliad manwl ar y papyr, a hyfryd oedd gwrandaw ar hanes un o hen gymeriadau neillduol fel y pregethwr hwn. Hyderwn y cawn ragor o bapurau fel hyn yn y dyfodol agos. DARLITH.—Disgwylir y daw llawer o Gymry Llundain i wrandaw ar Mr. David Davies, Plas Llandinam, yn traddodi darlith ddarlun- iadol ar Japan," nos Iau y 30am o'r mis hwn, yng Nghapel Jewin Newydd. Ceir tocynau gan Mr. J. O. Davies, 28, College Road. Waltham- stow. YR OPERA A'R BEIRNIAID.-Nid oedd disgwyl y buasai'r papurau Seisnig yn rhoddi derbyniad parod i'r opera Gymreig a chwareuid yr wythnos ddiweddaf yn y Coronet Theatre, am mai gwaith dau Gymro ydyw. Ond ar y cyfan mae'r critics yn Iled awgrymu fod y gwaith yn dra addawol. Lie mae un gwr yn beio'r bardd y mae arall yn ei ganmol, ac os gwelir un papyr yn rhedeg ar gyfansoddwr y gerddoriaeth fe geir un arall yn rhoddi gair da iddo. Dyma'r prawf goreu fod y gwaith yn Iled dda, sef fod y gwyr doeth hyn yn taflu gwawdiaeth ar y cyfan. Wrth gwrs, pe bai'r gwaith wedi dod o'r Almaen, byddai'r beirniaid papuryddol yn ei glodfori hyd y nen. WILLESDEN GREEN.—Y mae yn mwriad cyfeillion y lie hwn i gael nodachfa, er dileu y ddyled bresenol sydd ar yr eglwys, mor fuan ag y gellir cwblhau y trefniadau angenrheidiol ar gyfer hynny. Disgwylir cydweithrediad calonog yr eglwysi Cymreig er sicrhau llwydd- iant y mudiad, gan fod yr eglwys ieuanc hon yn parhau i lwyddo. Bydd raid, yn y dyfodol agos, gwynebu ar y cyfrifoldeb o adeiladu addoldy newydd.

CYNGHERDD.—Fe welir oddiwrth ein colofnau hysbysiadol fod cyngherdd mawreddog yn cael ei gynal yn Neuadd Capel Castle Street ar nos Sadwrn, 2fed o Rhagfyr. Mae "artistes" o'r radd flaenaf wedi eu sicrhau, a disgwylir y daw Cymry Llundain yno yn gryf i fwynhau gwledd o gerddoriaeth. MR. KELT EDWARDS.—Rhoddir arddangosfa arbenig gan yr arlunydd hwn yn ystod yr wythnos nesaf yn y Dering Gallery, 67a, New Bond Street, ac mae gwahoddiad cynes i bob Cymro dalu ymweliad a'r lie. Mae ganddo ddarluniau rhagorol o rai o fanau tlysaf yr hen wlad, ac yn sicr bydd sicrhau rhai o honynt yn ychwanegu at addurn ein cartrefi. Gellir eu gweled unrhyw ddiwrnod o'r 25am o'r mis hwn hyd Rhagfyr 9fed, o 9.30 y boreu hyd 6.30 yn yr hwyr. RADNOR STREET. — Rywfodd neu gilydd llwydda'r brodyr yn Radnor Street i wneyd eu cwrdd te blynyddol yn hynod o lwyddianus, ac nid oedd yr un a gaed nos Iau yr wythnos ddiweddaf yn eithriad i'r rheol. Daeth mwy na llond y capel ynghyd, a rhoed croesaw calonog iddynt o gylch y bwrdd te gan y gwragedd siriol oeddent wedi gwneyd y trefniadau, a 'doedd pall ar y moethau a'r caredigrwydd a ddangosid tuag at bawb. Y CYNGHERDD.—Yn y cyngherdd a ddilynodd y te caed gwasanaeth parod y cantorion enwog a ganlyn:- Miss Margaret Lewys, Madame Eleanor Jones-Hudson, Mr. Maldwyn Evans, Mr. Spencer Thomas, a Mr. Idris Jenkins. Gwasanaethwyd ar y berdoneg gan Mr. D. Richards, y Tabernacl, a chadeiriwyd, yn absenoldeb Mr. Goodenough, gan y Parch J. Machreth Rees. Nid oes angen canmol y can- torion yr oeddent oil yn rhagorol, a bu raid i amryw o honynt ail-ganu, er meithed y rhaglen. DIFYRWCH."—Dyma fel yr ysgrifena Mr. T. J. Evans ynglyn a'r ddarlith a gaed ar y testyn uchod yn Wilton Square nos Wener diweddaf Yr oedd yn flin genyf ddeall oddiwrth eglurhad y Parch. G. H. Havard yn eich rhifyn diweddaf mai'r Gymdeithas Ddiwylliadol oedd wedi trefnu'r ddarlith ar "Ddifyrwch" yn y lie uchod ar yr un noson ag yr oedd yr Undeb wedi gosod y ddarlith gan yr Athro J. Morris Jones yn King's Cross. Pan wnaed y trefniadau ynglyn a darlith yr Undeb yr oedd cynrychiolwyr Cymdeithas Wilton Square yn bresenol. Deallasant fod Cymdeithas Charing Cross, y rhai oeddent wedi bwriadu sicrhau naill ai'r Prifathro Prys neu'r Parch. Barrow Williams am y noson, wedi rhoddi'r cyfan heibio er mwyn yr Undeb, eto wele Wilton Square yn cael math o ddifyrwch drwy fanteisio ar y cyfle o gael darlith ysgafn am bris ysgafn pan oedd y gwahanol Gymdeithasau wedi myned i'r gost a'r drafferth o gael un o'r Cymry goreu i'n haddysgu a'n dyrchafu. Yn sicr nid rhyw ddifyrwch i'w edmygu yw hyn yna. Yr eiddoch, &c., T. J. EVANS. CHARING CROSS.—Ddydd Sul diweddaf caed y cyfarfodydd pregethu blynyddol ynglyn a'r eglwys hon, ac yr oedd y cynulliadau yn an- arferol o luosog. Gallesid llanw yr adeilad ddwywaith trosodd yn odfa'r nos, a chaed traddodiadau a hir gofir gan y Parch. Barrow Williams a'r Athro Prys. Yr oedd pregeth y Prifathro prydnawn Sul-er mai yn Saesneg ydoedd-yn un o'r pethau goreu a gaed eto yn y capel hwn. MR. SPENCER THOMAS.—Dyma gerddor y rhaid i ni fel Cymry wylio ei gamrau. Medda ar lais hynod o swynol, ac er nad yw ond megys yn dechreu ar yrfa golegol y mae eisoes wedi gwneyd ei nod yn ein plith. Ar ol cael diwylliant y Coleg Brenhinol, ac ychydig ymarfer ar y llwyfan yn Llundain, mae'r Uanc hwn o ardal y Rhondda yn sicr o dynu'r clod i'w ran, a dwyn bri ar gerddorion ein cenedl hefyd. Pob llwydd iddo. DARLITH YR UNDEB. — Nos Wener yr wythnos ddiweddaf rhoddwyd y ddarlith gyntaf, o'r gyfres arbenig am y tymhor, o dan nawdd Undeb y Cymdeithasau Diwylliadol yn King's Cross. Er fod yr hin yn oer, ac amryw gyfarfodydd ereill wedi eu trefnu ar yr un noson. caed cynulliad llawn, a lied gynrychiadol o'r gwahanol Gymdeithasau. Llywyddwyd yn absenoldeb Mr. Ellis J. Griffith, gan yr aelod poblogaidd tros Arfon, Mr. William Jones, ac yn bresenol yn y cyfarfod gwelsom y Parchn. P. H. Griffiths, B. Arberth Evans, J. Machreth Rees, Edward Owen, a D. C. f ones y Boro, Mr. W. Llewelyn Williams, Mr. Arthur Roberts, &c. YR ATHRO.—Dyma'r tro cyntaf i'r Athro J. Morris Jones anerch torf o Gymry ieuainc yn y ddinas. Dewisodd yn destyn hanes "Edmund Prys a Beirdd ei Oes." Y rheswm am hyn meddai, oedd am fod Edmund Prys yn sefyll mewn lie pwysig yn hanes yr iaith Gymraeg, ac yn fath o ddechreu cyfnod newydd yn ei hanes. Caed hanesion dyddorol am gydoeswyr yr Archddiacon o Feirionydd a dyfyniadau lawer i ddangos mor gyfoethog oedd cynyrchion yr hen ffeiriaid oedd yn byw yn yr amser hwnw. Yn ei fanylder hanesyddol yr oedd yr Athro yn taflu aml i fflach o oleu newydd ar weithiau y cyfnod a phrin y cytunai am rai o'r hen hanesion am y beirdd offeiriadol gynt eu bod yn offeiriaid o gwbl. Gwell ganddo ef oedd eu cyfrif yn feirdd yn ngwir ystyr y gair, ac fod i'r bardd ei le a'i grefft yn y cyfnod hwnw. Y DARLITHIAU EREILL.—Deallwn fod yr Undeb wedi trefnu i gael gwyr enwog ereill i draethu ar wahanol agweddau o'r bywyd llen- yddol. Yn fuan ceir ymweliad oddiwrth Mr. Henry Jones, Glasgow, ac yna dilynir yntau gan y Prifathraw Roberts, o Goleg Aberystwyth, ac yn olaf ceir anerchiad ar Fywyd Gwleidyddol y Cymry gan Mr. Ellis J. Griffith, y llywydd am y flwyddyn.