Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
3 erthygl ar y dudalen hon
Gwyl Dewi.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Gwyl Dewi. Y DATHLIADAU YN LLUNDAIN. 0 flwyddyn i flwyddyn mae pybyrwch cenedl- garol y Cymry oddi cartref yn myned ar gynydd, ac ar adeg dathlu coffa nawdd sant y genedl eleni yr oedd y cynulliadau yn Llundain yn llawer lliosocach ac yn fwy brwdfrydig nag a welwyd yn ein hanes o'r blaen. Am dair noson bu'r gwahanol gyfarfodydd mewn llawn hwyl, heb son am y man gyngherddau gynhaliwyd y Sadyrnau cyn ac ar ol y iaf o Fawrth. Fel y crybwyllwyd genym yr wythnos ddiweddaf, yr oedd y cynulliad yn St. Paul ar nos Fawrth yn fawr iawn, a'r unig gwyn sydd genym yn erbyn y cyfarfod yw'r ffaith fod y pwyll- gor y naill flwyddyn ar ol y llall yn rhedeg gormod ar ol y cynlluniau Seisnig, ac mae nifer o'r Eglwys- wyr mwyaf selog yn cwyno na thelir digon o sylw i'r cynulliadau Cymreig pan yn trefnu'r cor i ganu ar yr achlysur. Yr oedd y bregeth eleni yn rhagorol o ran cynwys, ysbryd, a thraethiad; a cheir byr gynwys ei chenhadaeth mewn colofn arall. Hyderwn y gofelir am drefnwyr mwy Cymreig gogyfer a'r gwyliau dyfodol, fel ag i wneyd y cynulliad blynyddol hon yn wir gynrychioladol o'r Eglwys yn Nghymru. Ar nos Gwyl Dewi caed dwy wledd fawr yn y ddinas, un yn Holborn Restaurant a'r llall yn yr Hotel Cecil. Yn y gwesty blaenaf yr ym- gynullodd Cymdeithas Anrhydeddus Yr Hen Frythoniaid, yr hon, fel y gwyddis, yw'r Gymdeithas Gymreig hynaf ymysg Cymry'r ddinas, ac o dan ei nawdd y ffurfiwyd Ysgol y Merched Cymraeg yn Ashford, a defnyddir y cynulliad blynyddol hwn i roddi adroddiad o waith yr ysgol, yn ogystal a chasglu addewidion a chyfraniadau tuagat wella y sefydliad da hwnnw. Dyma'r 191 fed cinio blynyddol i'r aelodau gynhal, oherwydd mae' hanes y Gymdeithas yn rhedeg yn ol i ddechreu y i8fed ganrif, a ffurfiwyd hi'r pryd hwnnw er rhoddi addysg a chynorthwy i blant y Cymry tylawd oedd yn preswylio yn y ddinas ar y pryd. 0 fod yn gymdeithas fechan cynyddodd i fri a dylanwad, ac mae'r ysgol hardd sydd yn Ashford yn tystiolaethu i lafur a gwladgarwch y Cymry fu yn preswylio yma yn yr oesau o'r blaen. Llywydd y wledd eleni oedd yr Arglwydd Faer Llundeinig—yr Henadur W. Vaughan Morgan—ac ymysg y gwahoddwyr gwelid Esgob Bangor, Syr John Llewelyn, Syr J. Szlumper, Cadfridog Owen Jones, Cyrnol Laurie, Dr. Henry Owen, Parch. Hartwell Jones, Mr. J. Thomas (Pencerdd Gwalia), Prifathraw Thomas, ac ereill. Rhoddodd yr Arglwydd Faer y llwncdestynau Coffa ein Sant Dewi" a Llwyddiant Cym- deithas Henafol y Brythoniaid," ac yr oedd yn dda ganddo ddadgan fod yr ysgol yn Ashford yn parhau i fyned ar gynydd, fel y tystiai y rhestr faith o ysgolorion llwyddianus a gyhoeddwyd yn ddiweddar. Yna yfwyd iechyd da'r Llywydd, ar gynygiad y Cyrnol Windsor Clive, ac yn ei araeth mewn ateb gwnaed apel arbenig ar ran trysorfa'r ysgol gan ei Arglwyddiaeth. Hysbys- odd Canon Brownrigg ei fod wedi ei benodi i Ddeoniaeth Bocking, ond y byddai yn parhau mewn cysylltiad a'r ysgol, ac yr hyderai i gael yr ysgolorion o dro i dro i dalu ymweliad a'r lie yr oedd yn myned i fyw iddo yn ei swydd newydd. Yn ystod yr hwyr caed caneuon Seisnig ac alawon Cymreig gan gor o ferched o'r ysgol, ond y trueni yw yr esgeulusir y Gymraeg yn hollol yn y lie. Ar adeg fel hyn dylid ar bob cyfrif ddysgu caneuon Cymreig i'r plant, fel ag i'w meithrin ag ychydig o'r gwir ysbryd cenedl- garol. 0 dan nawdd y Cymry Fyddion y cynhelir y cinio cenedlaethol yn yr Hotel Cecil fel rheol, ond eleni, gan fod y Gymdeithas honno wedi huno, ffurfiwyd pwyllgor arbenig i gario y gwaith ymlaen, ac mewn canlyniad caed Owledd Cenedlaethol, o dan lywyddiaeth Mr. Ellis J. Griffith, yr aelod dros Foil. Daeth rhyw bedwar cant o Gymry'r ddinas ynghyd, ac yn eu plith yr oedd Arglwydd Farnwr Vaughan Williams, Syr Alfred Thomas, a'r Aelodau Seneddol Mri. S. T. Evans, Frank Edwards, J. Lloyd Morgan, Bryn Roberts, Clem. Edwards Mr. a Mrs. John Hinds, Mr. a Mrs. T. H. W. Idris, Mr. a Mrs. Howell J. Williams, Mr. a Mrs. Glyn Evans, Mr. Wilfrid Rowlands, a Mr. T. E. Morris. Yr Arglwydd Ganghellydd oedd wedi ei wahodd i fod yn arwr y noson, ac, fel yr oedd yn weddus, yr oedd yr adran gyfreithiol yn cael ei chynrychioli yn lied gyflawn yn y cynulliad. Caed cinio rhagorol o amryw ddysgleidiau, ac yn y siarad a ddilynodd yr oedd yr areithiau yn llawn brwdfrydedd cenedlgarol. Yr Arglwydd Ganghellydd gynygiodd y llwncdestyn Cymru mewn araeth fer, yn yr hon yr edmygai'r syniad o gadwraeth y cenhedloedd bychain, oherwydd os byddai cenedl yn bur i'w hunan byddai'n lied sicr o fod yn ffyddlon yn ei chenhadaethau ymherodrol. Ni wyddai lawer am Gymru, ond yr oedd yn adnabod llawer o Gymry glew, ac yn wir yn y Senedd ddiweddaf 'doedd yno neb ond Cymry a Scotiaid yn werth sylw. Mr. Ellis Griffith oedd i ateb ar ran Cymru, a llawenychai wrth weled gwyr o safle'r Arglwydd Ganghellydd yn cydnabod hawliau cenedloedd bychain. Nid rhywbeth diystyr chwaith oedd ein cenedlgarwch a'n cenhadaeth. Rhyw ddeugain mlynedd yn ol tystiai'r Times mai'r iaith Gymraeg oedd melldith Cymru. Oddiar hyny yr oedd safle yr iaith wedi newid yn ddir- fawr, a'r nifer a'i siaradent wedi myned ar gynydd tuhwnt i bob prophwydoliaeth. Yr oedd yn iaith yr aelwyd trwy Gymru benbaladr, a gofidiai fod Bwrdd Addysg wedi ei dirmygu trwy ei gadael allan o'r colegau a'r ysgolion, a hyderai na pharheid yr esgeulusdra hyn yn hir. Mr. S. T. Evans a'r Arglwydd Farnwr Vaughan Williams fu'n cynyg iechyd da'r Cadeirydd a chaed areithiau edmygol ganddynt o allu a gweithgarwch Mr. Ellis Griffith. Dywedai'r Arglwydd Farnwr hefyd fod gan Gymru ei chwynion arbenig, ac er mai Tori cysson oedd ef erioed eto credai mai syniad cyfeiliornus iawn oedd honni mai rhan o Arch- esgobaeth Caergaint oedd Cymru, a gobeithiai y gwnai'r Senedd bresenol symud yr anghyfiawn- derau oedd yn gorwedd arnom fel cenedl. Yn ystod yr hwyr caed caneuon swynol gan Misses Jennie Ellis, Dilys Jones, a Ben Ivor. Gwleddoedd Ereill. 0 bob tref o bwys daw'r hanes am wleddoedd cyffelyb. Yn Middlesbrough yr oedd cynulliad arbenig wedi ymgasglu ar nos Wener, a'r prif siaradwr oedd y Parch. H. Elfet Lewis, o'r Tabernacl. Yn Barry caed araeth gan Mr. Llewelyn Williams, A.S. Yn Nghaerloyw yr oedd yr Arglwydd Farnwr Vaughan Williams ar nos Sadwrn, tra yn Nghaerdydd, fel y ceir hanes mewn colofn arall, yr oedd yr Anrhydeddus D. Lloyd-George yn traethu ei genhadaeth arbenig i Gymru. Ar ol hyn pwy na waedda Oes y byd i'r iaith Gymraeg
BISHOP OF ST. DAVID'S ON DISESTABLISHMENT.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
BISHOP OF ST. DAVID'S ON DIS- ESTABLISHMENT. The second of a series of private conferences called by the Bishop of St. David's to consider the question of Church Defence was held in the Buarth Hall, Aberystwyth. In response to the invitation of the bishop and the local clergy, the hall was filled in every part. The bishop, who was supported by the Archdeacon of Cardigan, the rural dean, and the organising secretary of the Church Defence League, said he thought, in view of the great Liberal majority in Parliament, and the declaration of the Secretary of State on the question of Disestablishment, it was neces- sary to organise the Church against any attack. He objected very strongly to Disestablishment because he was a religious man. The Dis- establishment proposals included the separation of the four Welsh dioceses from the Convoca- tion of Canterbury, which was quite as monstrous a thing as if Parliament were to attempt to pre- vent the members of the Welsh circuits from attending the Wesleyan Conference. As a strong Welshman, he objected to the isolation of the Welsh dioceses. He felt that they derived spiritual benefit from their English brethren. Speaking of endowments, he pointed out that the reply to those who say, "The property of the Church is the property of the State, because the State gave it," is, if the State gave it, then it is not the property of the State, for a gift passes from the giver and becomes the property of him to whom it is given. The Secretary explained the process of arranging parochial and other committees affiliated to a central diocesan committee. The work of these was to be largely educative-to prevent the danger of ignorance and panic.
A FRIENDLY WARNING.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
A FRIENDLY WARNING. Lord Stanley of Alderley, who was Vice- Chairman of the London School Board for so many years, opened a new school at Holyhead on Tuesday, and in speaking upon Educational prospects in Wales, qualified his congratulations with a word of warning. He said he knew no more than anyone present what the new Educa- tion Bill would contain, but nobody could doubt we were going to pass now out of the stormy times of litigation and strife into a period when public duty and public authority would corre- spond with public charges. That, no doubt, would be a satisfactory solution to the people of Anglesey and of Wales, but it would carry with it a corresponding duty in every part. of the country. Education was much behindhand. The buildings of Board and Voluntary schools greatly needed improvement. If the Voluntary schools of the county were, as he expected, transferred to the public authority, that transfer would carry with it the duty on the part of the public authority of carrying out those repairs and improvements which the public authority had demanded of the local managers, and which had been standing partly because of the in- ability of the Voluntary managers to raise funds and partly on account of uncertainty as to what the final settlement of the question would be. It would be very unreasonable and incon- venient, when these schools became part of the public provision of the county, if the county should fail at its own expense to carry out repairs declared to be necessary when the cost of them would have fallen upon private managers. Therefore the Welsh people should not flatter themselves, if they got an Act of Parliament such as the wildest aspirations of Wales could desire, that it would carry with it no financial burdens. They would have to put the schools in repair, and they would have to do a great deal more. They would have also to secure the best type of teacher. Undoubtedly the type of teacher in the elementary schools was not what one would like to see it. It was lower in Anglesey than in many English coun- ties. It was with humiliation that he saw the other day a return of the King's scholarship examination of pupil teachers and others who sat in Anglesey. The result of the examina- tion was deplorable, if not shameful, but it was not the Educational Committee's fault entirely. They had nothing to do with testing the abilities of pupil teachers or with their instruction, and he hoped that careful inquiry would be made as to how far those young people got proper instruction and how far their own mental infirmity was to blame for their failure. Anglesey could not set up a scale of salaries such as wealthy English towns could afford. Welsh being the language of the people and English largely a foreign language spoken with difficulty or not at all, the teachers in Anglesey must be Welsh and thoroughly con- versant with the language they taught. There- fore, though they might draw in from outside a few brilliant teachers they must depend mainly upon local products and must appeal to the love of Wales, of the Welsh language and associations, to counteract to a certain extent the attractions of larger salaries in the large towns of England. He appealed to the patriot- ism of the community to bear the burden of expenditure required for education.