Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
5 erthygl ar y dudalen hon
"EILUN CENEDL."-
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
"EILUN CENEDL." Dyma fel y canodd Dyfed, yr Archdderwydd, i'r Gwir Anrhyd. D. Lloyd-George, A.S., ar adeg ei ymweliad a Chaerdydd. Nid oes eisieu dweyd i'r prif-fardd gael hwyl anghyffredin wrth ddarllen y pennillion noson y wledd. Mae eilun cenedl heno yn y wledd, A'r bwrdd oleuir gan ei barch a'i fri; I'r Cymmrawd uchel ar ei newydd sedd Estynwn law, a chalon ynddi hi. "Llwyd" yw ei enw, ond nid llwyd ei ddawn, Fel nant y mynydd y mae hono'n glir A'i dirf athrylith dan ei blodau'n llawn, Yn gwasgar peraroglau dros y tir. Gwladweinydd doeth, a iawnder.ar ei fin, Apostol rhyddid, cyfaill Gwalia wen I fyny dringodd yn ei nerth ei hun, A bendith calon Cymru ar ei ben. Fe glywodd gri y werin yn ei gwaed, Fel llais colomen glwyfus yn yr yw A chododd genedl gyfan ar ei thraed I wrthod marw, ac i hawlio byw. Dyrchafodd fyrdd i ddial cam ei wlad,' Yn frwd ei galon ac yn glir ei farn Cadfridog Cymru Fydd, ar flaen y gad, A'i wladgar gledd yn fflamio hyd y earn. Yn wyneb lleng, dros hawliau Cymru lan, Ni thry yn ol, ni fwria'i arf i lawr; A phoeth yw gwreichion ei wladgarol dan Ar hapchwareuon Senedd Prydain Fawr. Mab y mynyddoedd, tua gloewach nen Yn dal i ddringo er ei fore ddydd Ac fel mynyddoedd yr Eryri wen, Cadernid creigiau yn ei natur sydd. Pwy dd'wed fod Cymru'n dlawd ? Mae tir a thon Yn llawenychu yn ei chyfoeth llawn Llywiawdwyr fegir ar ei thyner fron, A thyf brenhinoedd yn ei thai to cawn. Hir fu y nos, ond mae telynau'r wawr Yn dechreu canu cerddi eu rhyddhad Ac ysbryd Arthur a Llewelyn fawr Ar hyd y bryniau'n dod yn ol i'w gwlad. Hen wlad fy nhadau, gwlad y derw goed, Ac fel y derw cedyrn yw ei phlant Mae'r iaith yn fyw, mor hyawdl ag erioed, A cherddi'r Mil Blynyddoedd ar ei thant.
HOW THE LEEK CAME TO WALES.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
HOW THE LEEK CAME TO WALES. Judge Parry, in his First Book of Krab," humorously recounts how the leek first came to Wales. The brothers Kan and Kahnt were wandering through Wales, and stopped at a cottage, where an old woman gave them some soup. It wants flavouring," said Kahnt. What is that ?" asked the old lady, for in those days the people of Wales were a simple and hardy race, and had never heard of such a luxurious thing as flavouring Then Kahnt drew from his pocket a bundle of leeks which he had pulled up on the roadside near Liverpool; and when the poor old lady saw them tears ran out of her eyes with joy at the very odour of them, which she had never smelled before. And Kahnt stripped off the outer leaves from two leeks and cast the leeks into the cauldron and stirred up the remains of the broth, and after a while he poured some out, and the old lady drank it. Then for the first time she tasted the taste of onions, which exists in the leek in its most delicate and beautiful form In this way she became possessed of the first leek that ever came to Wales, and also the secret of flavour- ings. And when the people of Wales began to understand these things, as they did in after years, they chose the leek as their national emblem.
Advertising
Hysbysebu
Dyfynnu
Rhannu
Y GOMER PRESS, 9, RED LION COURT, FLEET STREET, E.C., am holl Gyhoeddiadau'r Byd a'r Bettws. I-
YMDDIDDAN Y TRI CHERDDOR.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
YMDDIDDAN Y TRI CHERDDOR. Personan: Huw Llwyd, oed 75: Dechreuwr canu cymmer- adwy yn ei ddyddiau goreu, ond bellach wedi ymneillduo o'i swydd. Arthur Morgan, oed 55: Ymwelydda Llanfadryn, wedi ymwneyd llawer a cherddoriaeth yn ei gwahanol ganghennau. John Haydn Jones, oed 35: Cymmydog Huw Llwyd, ac olynydd iddo yn ei swydd; ar- weinydd corawl hefyd, a lleisydd o gryn fri yn ei ardal. Lie: Y Bryniau: Preswylfod Huw Llwyd, ger Llan- fadryn. Amser: 1905. I. y. Haydti Jones.-Un peth yn unig sydd gennyf fi yn erbyn y Diwygiad yma, sef yr effaith ddirywiol a gynnyrcha ar ganiadaeth gynnulleidfaol. Ychydig hwyl geir yn awr ond ar donau o safon isel na roddid He iddynt mewn unrhyw gasgliad da, llawer ohonynt yn hen ac wedi eu cyfiawn gondemnio gan ddiwygwyr ein mawl eglwysig, ac eraill mwy diweddar o gyffelyb arddull. Huw Llwyd.- Tipyn o brawf ar amynedd djri ydyw dy glywed di ac eraill, sy'n perthyn i'r hyn a alwch yn "ysgol sillafol," yn son am donau o safon isel, ac yn taflu dirmyg ar y tonau hwyliog a genid gyda'r fath arddeliad drigain mlynedd yn ol, fel yr wyf fi yn cofio yn dda. Dywed ti a fynni, y mae llawer mwy o ysbryd addoli ynddynt hwy nag sydd yn yr esgyrn sychion yr ydym wedi bod yn eu canu y deugain mlynedd diweddaf. J. H. J- W' el, peidiwch chwi a cholli'ch tymmer, Huw Llwyd, a rhoddi enwau drwg ar donau y mae ein cerddorion goreu yn eu cymmeradwyo. H. LI.Enwau drwg, ai 'e? Pwy allai gystadlu yn y gelfyddyd honno a'r dynion yr wyt ti'n proffesu eu dilyn ? Fe wnai rhestr o'r enwau sarhaus a drwg a bentyrrent hwy ar yr hen donau eiriadur go faintiolus. Ond cyn myned ymhellach, bydd gystal a dweyd wrthyf paham y ffromi mor aruthr wrth don y byddo ynddi ambell lithren (slur) neu ail-adroddiad. J. H. J.-Onid yw gwaith casglwyr diweddar yn eu gwrthod fel esgymmun-bethau yn profi pa mor ddiwerth ydyw y cyfryw gyfansoddiadau? H. LI.-Attebi fy nghwestiwn i trwy ofyn un arall. Etto, mi a'i hattebaf ef yn eofn,-Nac ydyw. Nid ydyw fod dosbarth o gerddorion yn eu condemnio yn profi dim mwy na bod y ffasiwn yn newid weithiau mewn tonau fel mewn pethau eraill. Daw cerddorion ar eu hoi hwythau, a adgyfodant yr un a'r unrhyw donau ag a fwriasant hwy o'r neilldu; a chyn y Diwygiad presennol fe ddechreuodd hyn eisoes gymmeryd lie yn Nghymru a Lloegr. J. H. J.-Credaf fi mai anhebgorion cerdd- oriaeth addoliadol ydyw urddas, dwysder, a defosiwn, a'r cwbl yn syml a diaddurn mewn alaw a chynghanedd; ac nad yw y cyfeiriad hwn yn ddichonadwy ond mewn tonau sydd gan mwyaf yn sillafol eu harddull, hynny yw, tonau ag un nodyn o'r gerddoriaeth yn gyffredin ar gyfer un sill o'r farddoniaeth. H. LI.- Ti a gydnabyddi fod mwy o ddwysder a defosiwn yn ein cynnulleidfaoedd mewn adeg o ddiwygiad fel yn awr nag mewn amseroedd cyffredin ac oni tharewir di gan y ffaith mai y tonau yr wyf fi yn eu hamddiffyn a ddewisir yn bennaf i roddi mynegiad i'r teimladau dwfn hyn sydd yn gynnyrch mor amlwg o'r dylanwadau Dwyfol ? J. H. J-'Does bossibl eich bod yn edrych ar y pethau hyn fel achos ac effaith, ac mai yr Yspryd sydd yn arwain y bob! i ganu cymmaint ar eich tonau hwyliog." H. LL—'Does bossibl dy fod yn meddwl fy mod yn awgrymmu dim o'r fath, oherwydd dywedais eisoes fod y tonau hyn wedi dechreu ennill ffafr cyn y Diwygiad. Yn unig cyfeirio wnaethum i at ffaith sydd amlwg i ti ac i mi fod y tonau a ddiystyri di yn boblogaidd ar adeg pan y mae y teimlad crefyddol ddwysaf a dyfnaf yn ein gwlad. J. H. J.- Y mae'n dda gennyf nad ydych yn awgrymmu yr hyn a feddyliwn. H. LL—Yn hytrach na dweyd hyn yna, cyd- nabod a ddylet iti syrthio i fagl o'th wneuthuriad dy hun trwy dy ddiffyg sylw i'r hyn a ddywed- aswn. J. H. J.—Wei, boed hynyna fel y bo, fy marn i ydyw mai o anwybodaeth a chwaeth amhur y cyfyd y canu anghymedrol presennol ar donau ysgeifn a gwael, ac mai hwy a ddewisid bob amser fel eu gilydd pe ffynnai'r un annhrefn ag a welwn yn awr yn yr arweiniad, pe teilwng fyddai galw y fath beth yn arweiniad. Paham yr ydych chwi mor ddistaw, Mr. Morgan, a chwithau wedi gwneuthur caniadaeth eglwysig yn destyn o efrydiaeth am gynnifer o flynydd- oedd ? H. Ll.—Hyd yn hyn ychydig gyfle a gafodd Mr. Morgan i siarad gan mor barod oeddym ni ein dau i gymeryd i fyny y pastynnau i amdiffyn ein hopiniynau ein hunain. Arthur Morgan.—-Yn sicr nid o ddiffyg dyddordeb yn y cwbl a ddywedwyd yr ym- gedwais i rhag ymyrryd. Ond yr hyn am hattaliai yn bennaf oedd yr ystyriaeth fod cymmaint i'w ddweyd ar fatter fel hwn, fel o'r braidd y gwyr dyn pa le i ddechreu na diweddu. H. Ll.-Mi obeithiaf, er hynny, y rhoddwch ini o ffrwyth eich myfyrdod o hyn i ddiwedd ein hymddiddan, oherwydd gallwch oleuo llawer arnom ein dau, a'n cadw mewn tippyn o drefn hefyd. A. M.-Er fod y tri ohonom yn gydoeswyr, etto tybiaf fy mod yn fy lie wrth ddweyd ein bod yn cynnrychioli tri chyfnod gwahanol yn hanes ein Salmyddiaeth. Dygwyd chwi i fyny, Mr. Llwyd, cyn y cyfnewidiad pwysig a gymmerodd le yn nodwedd ein cerddoriaeth gynnulleidfaol tua chanol y ganrif ddiweddaf, pan yr ymlidiwyd tonau yn yr hen arddull, ac y cymmerwyd eu lie gan y dosbarth sillafol. Erbyn dyddiau fy machgendod i yr oedd y cynnulleidfaoedd i raddau helaeth o dan ddylan- wad y symmudiad newydd er nad oedd swn y frwydr wedi hollol ddystewi. Bellach, ni chyhoeddid ac ni chenid yr hen donau "trystiog," fel y'u gelwid; ond teimlai arwein- wyr y groesgad a godasid yn eu herbyn nad oeddid etto wedi rhoddi iddynt eu marwol ddyrnod, a chymmerent bob cyfle yn y wasg ac ar yr esgynlawr i'w ffonnodio yn ddi-drugaredd. Hwn, ynte, ydoedd gyfnod o draws-symmudiad rhwng yr hen a'r newydd. Ond cyn eich geni chwi, Haydn, yr oedd y cyfnewidiad wedi ei sefydlu, a'r wlad o ben bwygilydd wedi llwyr ymgynnefino a'r tonau sillafol. H. Ll.—Wei, dyna ddechreu da, mewn difrif, Mr. Morgan, a chyn belled ag y mae a fynno a John a minnau, y mae yr hyn a ddywedasom yn profi eich bod yn iawn. Ond gan na chawsom etto eich golygiadau chwi, nis gallwn yn hawdd weled sut y cynnrychiolwch chwi y cyfnod a alwch yn draws-symmudol. J. H. J.- Yr un peth yn hollol ddaeth i fy meddwl innau. Yn sicr nis gall neb gymmeryd tir canol ar fatter fel hwn. H. Ll.—Aros di, John, nid teg ydyw tynnu dim casgliadau am y safle a gymmer Mr. Morgan hyd nes y gorffenno yr hyn oedd ganddo i'w ddweyd am danom ein tri fel cynnrychiolwyr gwahanol gyfnodau. Awgrymmais i ddim, cofia, canys mi wn y gall Mr. Morgan roddi rhes- ymmau da am ba dir bynnag a gymmero. J. H. J.-Ie, ond cofiwch chwithau mai casgliad naturiol ac anocheladwy y daethum iddo ac ni phetrusaf ail ddweyd nad oes dim tir canol i sefyll arno yn y matter. Y mae pob dyn sydd wedi talu y sylw lleiaf i Salmyddiaeth yn wrth-sillafwr, neu nid ydyw. Ni ddichon neb wasanaethu Duw a Mammon": yr un modd nis gall neb berthyn i ddwy "ysgol" mewn cerddoriaeth addoliadol mor groes eu hegwyddorion i'w gilydd a'r rhai y soniwn ni am danynt. H. Ll.—Rhaid iti gael y gair diweddaf, John bach, fel dy holl frodyr o'r un "ysgol." Mi dawaf fi, 'machgen i. (I barhau.)
.Cymru yn y Senedd. Mr. J.…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
graddol yn anghytuno ag ef o angenrheidrwydd. Ond y mae wedi ennill llu mawr o weithwyr Prydain i'w ddilyn, ac y mae heddyw yn ar- weinydd plaid Seneddol o ddeg-ar-hugain mewn nifer, a'r mwyafrif o honynt yn ddynion o allu meddyliol a hyawdledd mawr, a'r oil yn ddynion o ddifrif gyda'u neges. Bydd yn ddyddorol i wylio hanes Keir Hardie a'i blaid am y pum' mlynedd nesaf.