Tarian Y Gweithiwr

4 DAMWAIN ANGEUOL YN NHREORKI. DYDD Mawrth, y 30ain o Fawrth, cyf- arfyddodd un George Harding, wi ddiwedd yn ngwaith Abergorki, trwy i ddarn o lo syrthio drwy y pwll gan ei daro ar ei ben fel y bu farw cyn iddo gyrhaedd y ty. Yr oedd yn hollol gyfarwydd yn y lofa, acyngwasanaethu y swydd o hiteher er's blynyddau. Yr oedd yn ddyn tawel, a pharchus gan yr holl weithwyr. Gadawodd weddw a dau blentyn bychan, yn nghyda llu- aws o berthynasau, i alaru ar ei ol. Y mae y pwll hwn wedi bod yn hynod ffortunus er's blynyddau, heb yr un bywyd wedi ei golli ynddo.

PREGETH RECTOR MERTHYR AR GINIAW Y PLANT. DYDD Sul diweddaf, yn ei bregeth ar borthiant plant teuluoedd y Lock-out yn Merthyr, yr hyn a ddygir yn mlaen yn ddyddiol dan ei arolygiaeth, dywed- odd Rector Merthyr eu bod fel pwyll- gor wedi derbyn dros £2,000 tuag at yr amcan clodwiw hwn. I ddyn mawr ymweled a hwynt dydd Sadwrn, yr hwn oedd neb llai na'r Anrhydeddus W. E. Forster, A.S. dros Bradford, a'r hwn oedd aelod o Gyfrin-gynghor Llywodr- aeth diweddar Mr. Gladstone, a'r hwn a adawodd iddynt nodyn arianol am £20. Fod un dyn mawr arall wedi estyn cynorthwy iddynt, sef y natur- iaethwr enwog, Charles Darwin, a'i fod yn hynod falch o'i lythyr, yr hwn a gynwysai £ ~>. Yn ei bregeth hefyd cyfeiriodd yn darawiadol at y dosbarth gwasanaethyddol, y rhai oeddynt wedi cyfranu yn rhagorol tuag at borthi y plant. Dywedodd nas gallai lai na nodi un amgylchiad a gymerodd le yn Merthyr. Ei fod un prydnawn wedi cyfarfod a gwasanaethferch ar yr heol, yr hon a'i ataliodd, a chan dynu allan ei phwrs a estynodd iddo 2s. tuag at giniaw y plant. Nad oedd efe yn fodd- lawn iawn eu derbyn, ond iddi ddymuno arno eu cymeryd, gan ddweyd, "Yr wyf yn blentyn amddifad fy hun, ac yn gwybod yn dda beth yw dyoddef an gen." ♦

DERBYNIAD CYNYGIAD MR. DOYLE GAN Y MEISTRI. MEWN perthynas i'r meistri i agor y gweithfeydd i'r personau hyny sydd yn pwyso ar y plwyf, er arbed y trethdal- wyr, yr hyn a gynygiwyd gan Mr. Doyle ar yr 17eg o Fawrth, yr ydym yn awr yn deall fod Undeb y Meistri wedi ysgrifenu at y gwahanol Fyrddau Gwarcheidiol a wnaethant y cais, sef Merthyr, Bedwellty, a Crughywel, yn eu hysbysu fod y meistri yn barod i agor glofeydd rieillduol yn y tri Undeb, ar amodau neillduol. Cynygiant gy- meryd i mewn y dynion a'r bechgyn sydd wedi eu cloi allan yn yr anneall- dwriaeth presenol, a'r rhai, o ganlyniad, sydd a hawl i gynorthwy plwyfol, fel na fydd raid i'r tretlidalwyr eu cynal. Cynygiad y meistri yw ar fod i holl ddynion a bechgyn y lock-out gael eu cymeryd i'r gweithiau yn ngrym tocyn cynorthwyol oddiwrth y relieving officer a chlerc y Gwarcheidwaid, neu gadeir- ydd y Bwrdd. Fod y tocyn i nodi swm y cynorthwy y mae y, derbynydd yn wythnosol a hawl iddo; ac yna y rhoddir i bob un ddigon o waith i enill y eyfryw swm, yn ol yr hyn a delid yn lonawr 1870, a dim yn rhagor. Pe byddai hawl gan ddyn priod a gwraig a phedwar o blant i gynorthwy plwyfol o 8s. yn yr-wythnos, yna y mae y meistri yn barod i roddi iddo ddigon o waith bob wythnos i enill yr 8s. yna, a dim yn rhagor, a hyny yn ol y s!tfon cyflog a delid yn lonawr 1870.

+ ■ DAMWAIN ANGEUOL YN ABERDAR. YN un o lofaoedd y Gadlys, Aberdar, dydd Mawrth diweddaf, syrthiodd cyfanswm mawr o'r top, trwy yr hwn y collodd un dyn ei fywyd.

+ TROSEDDWYR IEUAINC. YR wythnos ddiweddaf, cafodd bach- gen ieuanc 18 oed ei ddedfrydu i'w grogi am lofruddiaeth ac yn mrawd- lys Taunton, ddydd Sadwrn diweddaf, cafodd merch ieuane 18 oed ei chy- huddo o geisio gwenwyno ei thad, oherwydd ei fod wedi ei dal yn cam- ddefnyddio arian a roddwyd iddi at ddyben penodol.

Y LOCK-OUT. Y MAE yn awr dri mis or pan dde- chreuodd yr anghydfod poenus sydd rhwng meistri a gweithwyr yn y Deheu- dir, ac eto nid oes dim wedi ymddaugos sydd yn arwyddo fod cyfnewidiad er gwell ar gymeryd lie. Y mae'n wir fod pob dosbarth yn ein plith wedi hen flino ar sefyllfa pethau, ac yn hiraethu am weled y dydd yn gwawrio i'r an- nghydfod derfynu; eto nid yw yn ymddangos fod rhyw wasgfa fawr wedi meddianu neb am roddi i fyny. Modd bynag, y mae nifer o chwedleuon yn cael en taenu y dyddiau diweddaf fod ymgais ar gymeryd lie i ddwyn rhyw gyfnewidiad i mewn ddiwedd yr wyth- nos bresenol. Gellir cael rhyw ddirnadaeth am druenusrwydd sefyllfa ein gweithwyr, pan y dywedwn fod oddeutu dwy fil o bersonau yn awr yn deibyn cynorthwy plwyfol yn Merthyr, a bod 331 wedi eu hychwanegu at y nifer yr wythnos ddiweddaf. Dywedir fod y mwyafrif o lowyr Dowlais yn ffafriol i fyned at waith ar y gostyngiad o 10 y cant, os byddi'r glo- feydd gael eu hagor yn awr ar y cyfryw ostyngiad; ond os bydd i'r gostyngiad gael ei ddyblu, fel y siar- edir am dano yn awr, eu bod yn ben- deriynol o wrthsefyll. Pan yn siarad a Mr. Trnran, goruchwyliwr glofeydd Dowlais, dydd Sadwrn, hysbysodd y boneddwr hwnw y gweithwyr nad oedd dim eto yn sicr a ellid ei hysbysu hyd yn hyn o.barthed y 10 y cant gos- tyngiad pellach a fygythir yn bresenol, nac ychwaith am ail agoriad y glo- feydd.

— ♦ HENRY THOMAS A'R ANNEALL- DWRIAETH PRESENOL. GALWODD Mr. Henry Thomas gyfarfod cyhoeddus o'r glowyr yn y Lamb and Flag Inn, Aberaman, dydd Mercher diweddaf. Ond gan nad oedd yr ys- tafell hono yn haner digon eang, cynal- iwyd ef yn yr awyr agored. Llywydd- wyd gan y Parch. Canon Jenkins, yr hwn wedi agor y cyfarfod a alwodd ar Mr. H. Thomas. Dywedai Mr. Thomas ei fod yn derbyn cymhelliadau taerion yn bar- ijaus am alw cyfarfod o'r fath. Fod y meistri yn dweyd eu bod hwy wedi egluro pethau, a'r gweithwyr yn dweyd i'r gwrthwyneb, a'r ddwy blaid wedi gorphwys ar hyny. Fod dwy filiwn a haner o lo yn llai nag arferol wedi ei werthu yn y farchnad yn ystod y tri mis diweddaf, a bod Deheudir Cymru mewn perygl o golli trade. Fod yn 11 awn bryd erbyn hyn i drefnu rhyw fesurau i ddwyn y trueni hwn i der- fyniad. Siaradodd amryw yn y cyfarfod, ac yn y diwedd cariwyd y penderfyniad canlynol:— "Fod y cyfarfod hwn yn penderfynu cario y frwydr yn mlaen hyd lies y bydd i'r meistri ddyfod i'w cyfarfod ar dir teg a rhesymol." Cynygiodd D. R.-Lewis y gwelliant canlynol: Fod holl gynrychiolwyr y Deheudir i gyfarfod a'u gilydd yn yr Allen's Arms, Mountain Ash, dydd Llun nesaf, er trafod y pwnc hwn, ac i drefnu rhyw gynllun er ysgoi annealldwriaeth o'r fath yn y dyfodol." Gwrthodwyd y gwelliant hwn yn unfrydol gan y gwyddfodolion Yr oedd yn gyfarfod lluosog iawn, a llawer o'r siaradwyr heb fod yn yr, ysbryd goreu. Cynygiwyd diolchgar- wch i'r llywydd, ae i bawb a gyfranas- ant tuag at gynorthwyo yr anghenus yn yr ymdrechfa hon. Y mae yn ddrwg genym fod cymaint o annoethineb ac ysbryd pleidiol wedi cael ei ddangos. Ein barn ni yw fod y cyfarfod wedi gwneud mwy o ddrwg nag o les. Yn sicr fe ddylid rhoddi gwrandawiad i bob peth, a chymeryd perl hyd yn nod o enau llyfant, os gellir ei gael.

— CYNADLEDD MWXWYR Y DEYRNAS. Y MAE Mr. Macdonald, A.S., wedi cy- hoeddi cylchlythyr yn galw ar holl fwn- wyr Lloegr, Scotland, a Chymru i anfon cynrychiolwyr i gyfarfod a gynelir yn fuan yn Leeds, er cymeryd dan ystyr- iaeth y moddion goreu i atal cyflogau i ostwng yn is nag y gall y gweithiwr fyw yn rhesymol wrthynt. +

LLOFRUDDIAETH TYBIEDIG PLENTYN. DYDD Mawrth diweddaf, deuwydohyd i gorff plentyn yn ngwaelod ffynon yn Horfield, ger Briste. Credir i'r plentyn gael eillofruddio, ac y mae menyw, a dybir o fod yn fam iddo, wedi cael ei chymeryd 'i fyny.

+ CLYNCORWG, CYNGHERDD. Nos Lun, Mawrth yr 22ain, cynaliwyd cyngherdd ardderchog gan eglwys y Bedyddwyr, yn yr Ysgoldy Cenedl- aethol, yn y lie hwn. Gwasanaethwyd gan Hjwel Cynon, a Glee Party Salem, Maesteg, dan arweiuiad Mr. J. Morris. Aeth Hywel Cyiioii fel arfer drwy ei waith yn anrhydeddus, a'r Glee Party yr un modd. Llywyddwyd gan E.. Plummer, Ysw., yr hwn sydd un o'r dynion mwyaf hynaws, boned digaidd, a charedig a fedd yr ardal. Chwareu- wyd dau ddarn hefyd gan y Glyncorwg Brass Band. Trodd y Gyngerdd allan yn lwyddiant yn mhob ystyr. 4

FFESTINIOG. YR ydym ni wedi cael amryw o ddar- lithiau yr wythnos ddiweddaf mewn gwahanol fanau. Nos Fawrth, y 23ain o Fawrth, traddododd y Parch. Mr. Evans, Carnarvon, ddarlith ar Living- stone." Cymerwyd y gadair gan Mr. Wheldon. Yr oedd Mr. Evans yn ei liwyliau arferol.—NosFercher,y 24ain, yn yr Assembly Rooms, traddododd y Parch. Robert Evans, Aberdar, (hen frodor o Ffestiniog,) ddarlith ar y Llygad a'r Glust," ac hefyd yn y Llan, y noson ganlynol, cawsom ddarlith gwir dda ar yr hen batriareh." Richard Jones, IJ wyngwril."—Nos Wener gan- lynol, yn yr Assembly Rooms, Mr. F. Smith, Llundain, a clraddododd ddar- lith ddarlimiadol Pa fodd yr oedd y ddiod feddwol yn effeithio ar y cyfan- soddiad."—Nos Sadwrn a dyddiau Sul a LInn, cynaliwyd cyfarfod pre- gethu gan y Methodistiaid yn nghapeli Tabernacl, Bethesda, a Peniel, a chaf- wyd gwasanaeth y gweinidogion can- lynol Parchedigion Dr. Harries Jones, D. James, Samuel Jones, Wil- liam Thomas (Islwyn,) Emrys Evans, Robert Roberts (Llangeitho,) Owen Jones (L'erpwl,) a Hugh Jones (L'er- pwl.)—Da genym hysbysu fy nghyd- ddarllenwyr y DARIAN, fod symudiad ar droed yma yn awr i gasglu at gynorthwyo y dewrion sydd ar strike yn Neheudir Cymru.—GOMER JOXES. 4

MASNACHWYR TREORCI A'R STRIKE. TEiiiLAf yn wir ddiolchgar os rhoddweh le i'r ychydig linellau hyn yn y DAEJ VX, erboddlonrwydd i'r eyfranwyr haelionus, sef masnachwyr Treorci. Mae'I' daflen hon yn cynwys derhyniadau y ddau gasgliad oddiwrth. yr un personau. T. R. Phillips, meddyg, lei 2s. 6c.; G-. R. Jones (CaradogJ, 12s. 6c.; Cyfaill, 2s. 6c.; Cyfaill, Is.; Uyfaiil, Is.; E. Evans, Cardiff Arms, 18s.; Cyfaill, 2s.; Cyfaill, Is.; J. W. Conor, watchmaker, 4s.; R. Park, eillydd, 2s.; J. Lewis, 5s.; J. Evans, Is.; John Phelps, Is.; J. M. Edwards, draper, 7s. 6c.; Thomas Jones, 6c.; John Morris, Is.; David Morgan, Is.; Thomas Rees, draper, Is.; William Jones, lsi; Samuel Lewis, draper, 2s. 6c.; O. R. Evans, 2s. 6c.; Evan James, grocer, Is.; William Phillips, grocer, 7s. 6c.; E. Stroud, watchmaker, 4s.; E. Howells, butcher, 4s. 6c.; William Richards, gro- cer, 2s.; Cyfaill, 3c.; J. H. II., meddyg, Is.; John-Davies, draper, Is.; Thomas Jones, 6c.; J. Price, crydd, Is.; B. Mor- gan, draper, 2s. 6c.; Ann Thomas, Is.; J. Griffiths, grocer, 5s.; Daniel Thomas, ironmonger, 6c.; H. Bywater, grocer, Is.; Thomas Jenkins, butcher, 2s. 6c.; E. R. Price, Is.; Morgan Rees, Red Cow, 2s.6c.; David Morgan, contractor, 2s.; G. T. Davies, tailor, Is.; Cyfaill, 2s.; Anadna- byddus, 6e. Cyfanswm, E6 14s. 9c. Casglyddion, John John, William Gri- ffiths, William Phillips, a Rees Jenkins. +

EISTEDDFOD TREHBRBERT. CYNALIWYD eisteddfod boblogaidd yn Ncuadd y Dref, Treherbert, ddydd Gwe- ner y Groglith, yr hon a drodd allan yn berffaith lwyddiant. Y llywydd ydoedd Mr. Thomas Curnew, Prif-oruchwyliwr Glofeydd y Bute, Treherbert, yr hwn sydd yn foneddwr tra chymeradwy yn y gymydogaeth. Beirniad y farddoniaeth a'r rhyddiaeth oedd Mynyddog: beirniad apwyntiedig y gerddoriaeth oedd Pen- cerdd America, yr hwn a fethodd bod pi bresenol oherwydd afiechyd yn ei deulu, a chymerwyd ei le gan Mynyddog, Mr. Hnw Roberts, swyddfa TARIAJST Y GWEITH- IWR, Aberdar, a Mr. D. Morgans, Tre- herbert. Y traethawd goreu ar Ddylanwad Meddwl ar Fater, gwobr £ 2 2s. Cystad- leuodd tri, a'r goreu ydoedd Mr. W. Smith, Ash Grove, Castellnedd. Am y y dadganiad goreu o'r unawd, The trumpet shall sound," gwobr 10s. 6c., a enillwyd gan Mr. Noah Abraham, Rhym- ney. Enillwyd ar Pa beth yw'r swn," gwobr 8s., gan barti o Treorki. Y cor, heb fod dan 40 mewn nifer, a ganai yn oreu, "Mor hawddgar yw dy bebyll," gwobr £ 15. Cystadleuodd pump o gorau, 11 a'r goreu oedd cor Treorki, dan arweiniad Eos Cynlais. Yr adroddiad goreu o'r Englynion i'r Meddwyn, gwobr 5s., a enillwyd gan Mr. John Jenkins, Gilfachgoch. Y ferch ieuanc o dan 20 oed, a chwareuodd yn oreu ar y perdoneg Clychau Aberdyfi," gwobr 21s., oedd Miss Price, Cwmogwr. Siaradodd y beirniaid yn uchel am alluoedd chwareu- ol Miss Price. Y wobr o 10s 6c. am ganu yn oreu "In Native Worth," a ranwyd rhwng Mr. D. Davies, Treherbert, a Mr. T. Felix, Treorki. Y ddau a ganasant yn oreu y Glowr a'r Chwarelwr," gwobr 15s., oeddynt Mr. David Davies a ehyfaill. Y bryddest ar y Newyn yn India," gwobr £ 2 2s., a enillwyd gan Brynfab. Deallwn fod y wobr wedi eu hatal o herwydd na chydymtfurfiodd Brynfab a'r holl amodau. I'r parti heb fod dan 16 mewn nifer, a ganai yn oren Comrades in Arms." gwobr £ 4 4s. Cystadleuodd naw o bar- ties, ondy goreu oedd eiddo Treorki, dan arweiniad Eos Cynlais. Y wobr o 10s. 6e. am ganu yn oreu From mighty Kings," a enillwyd gan Miss Price, Cwmogwr. Y gystadleuaeth nesaf oedd canu Y Danchwa," gwobr £ 30, achadair gwerth 93 3s. i'r Arweinydd. Un cor yn cys- tadlu, ac yn deilwng o'r wobr, sef Cor Undebol Treorki, o dan arweiniad Eos Cynlais. Yn yr hwyr, cynaliwyd cyngherdd ardderchog, ar yr hwn achlysur yr oedd y neuadd eang yn orlawn. Cymerwyd rhan yn y gyngherdd gan Miss Marian Williams, (R.A.;) Miss Annie Williams a Miss Davies, Prif Ysgol Aberystwyth; Mr. Huw Roberts, Mynyddog, a Mr. D. Morgans. Chwareuwyd ar y berdoneg gan Miss Bell Morgan, Treherbert. Yr yr oil yn dda, ond yr hon a dynodd sylw ac a gymerodd yn oreu oedd Miss Davies, er maihwn oedd ei hymddangoa- iad cyntaf. GOHEBYDD.