Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
Y N 0 F EL : GRYFFUDD JONES.
Y N 0 F EL GRYFFUDD JONES. WEDI clywed y penillion a'r cyfieithiad, "Gwir bob gair, ebai yr hen Gwilym Jones, ac ychwanegai, "dyna ti wedi enill ehwech mis eto o ysgol," cyn fod ein harwr, Gryffudd Jones, wedi cael amser i ofyn ei farn ef a'i rieni, a'r ychydig wrandawyr oedd ganddo pan y darllenai y penilliou. Parhaodd yr hen bererin, Gwilym Jones, i ganmol am gryn fynydau wedi i Gryffudd orphen darllen. Dywedai nad oedd yn edifeiriol ganddo ei fod wedi talu am ysgol a chynaliaeth Gryffudd yn Aberpont-Nedd-Fawr, a'i fod yn barod i dalu boreu yfory am chwech mis yn ychwanegol iddo; hefyd, os byddai i Gryffudd lwyddo cystal yn y chwech mis nesaf, yr ymdrechai ef i roi rhyw grefft dda iddo yn He ei fod yn dyfod gartref i ffermu at ei dad." "Diolch yn fawr i chwi," ebai Gryffudd, am ddyfod allan mor rhyddfrydig." "Taw a'th ffolineb," ebai yr hen Gwilym. "Y diolch goreu fedru di ei roi i mi ydyw i ti ymroi i ddysgu y chwech mis dyfodol fel y chwech mis gorphenol; yna byddi yn dipyn o ddyn, yn anrhydedd i'r teulu ac i ti dy hun. Cofia gadw yna mewn golwg. Yr wyt ar y ffordd i ddyfod yn ddyn. Gofala am dy gymeriad, oblegyd unwaith y syrthu yn ngolwg dy gydnabod o ran dy gymeriad, nid gwaith hawdd, cofia, fydd i ti ddyrchafu dy hun. Wel, 'does genyf ddim rhagor i'w ddweyd wrthyt. Trefna bob peth sydd yn eisieu arnat. Y mae gan dy dadcu ddigon o arian i dalu am bob peth sydd yn angenrheidiol, ac y mae yn berffaith foddlawn i wneud hyny." Yn fyr, rhoddodd cyfieithiad Gry- ffudd o'r penillion blaenorol foddlon- rwydd i'w dadcu, i'w rieni, ac i ddau oedd yn gwrandaw eu darlleniad. Yr oedd rhieni Grryffudd yn berffaith fodd- lawn iddo gael bod chwech mis arall yn yr ysgol, ac yn foddlawn iddo cldysgu rhyw grefft ar ben y chwech mis gan hyny, dechreuwyd parotoi pob peth ag oedd yn angenrheidiol ar Gryffudd i fyned. Daeth y pethau yn barod, a gwawriodd y boreu, yr awr, a'r fynyd i'n harwr ffarwelio unwaith eto. Ffarweliasant, ac i ffwrdd yr aeth tua Aberpont-Nedd-Fawr. Cyrhaedd- odd, a chafodd hwynt oil yno a breich- iau agored i'w dderbyn am chwech mis wed'yn. Treuliodd y chwech mis yn llafurus fel y chwech blaenorol. Ar ben y chwech mis hwn, cafodd dadcu ein harwr ymddyddan a'r Parch. Arthur Powell, yr hwn a ddylaii wadodd ar yr hen Gwilym i roi ysgol i Gryffudd; a chynghorodd Mr. Powell yr hen frawd Gwilym i'w roddi yn argraffydd. Dy- wedai Mr. Powell fod y gelfyddyd o argraffu yn grefft i rywun a thipyn o ymenydd yn ei ben, a'i bod yn sicr o ddyfod yn well pa oleua y delo y byd. Derbyniodd yr hen Gwilym, fel yr arferai. wneud, gynghor Mr. Powell. Wedi cael clywed fod Gryffudd yn hoffi y gelfyddyd, prentisiwyd ef am bum' mlynedd. Fel gyda phob peth arall ag a wnelai Grryffudd, dysgodd y gelfyddyd yn dda, ac erbyn canol y pumed flwyddyu o'i brentisiaeth, ys- tyrid ef yn un o'r argraffwyr goreu feddai Aberpont-Nedd-Fawr. Daeth tymhor y prentisiad i ben, a dydd talu y ffwtyn (dyferyn o ddablen), er mwyn cadw arferiad y crefftwyr i fyny. Cyd- syniodd a'r arferiad, a threuliwyd dwy dwy awr ddedwydd gan argraffwyr y dref. Y diwinod cyntaf wedi dyfod yn rhydd o'i brentisiaeth, dechreuodd weithio i'w hen feistr am 22s. yr wyth- nos. Tra y glynodd wrth y gelfyddyd argraffyddol, gweithiodd i'r un meistr ac yn yr un swyddfa. Yn ystod y blynyddau yma, sef amser prentisiad ein harwr, Gryffudd Jones, ni ddygwyddodd dim yn neillduol yn ei helyntion ef a'i Fari anwyl, y fetch oGelli Fechan. Pasiodd lluaws mawr o lythyrau rhyngddynt, ac felly hefyd rhyngddo ef a'i dad, ei fam, a'i dadcu. Yn ystod y blynyddau dan sylw yr oedd Gryffudd a Mari yn ffyddlawn iawn i'r naill y llall, ac yn gryf eu gobeithion fod oriau dedwydd a blynyddau lawer ganddynt i gyd-dreulio yn y dyfodol. Yr oeddent yn hollol, fel y gwelir rhai yn caru yn mhob ardal, yn ffyddlawn i'w gilydd, yn dal cysylltiad a'u gilydd, yn ffyddlawn, ffyddlawn, ac heb fod dim yn hynod yn cymeryd lie yn werth sylw; felly Gryffudd a Mari.
Cohebiaethau.
Cohebiaethau. [Nid ydym yn gyfrifol am syniadau a golygiadau ein gohebwyr, ondyr vdym am adael rhyddid barn i bob dyn, a rhyddid ysgrif-bin hefyd can belled ag y goddef terfynau cyfraith a moes- oldeb.-GoL.l
Y PABYDDION A GWAHARDD-IAD…
Y PABYDDION A GWAHARDD- IAD YR YSGRYTHYRAU. LLITH II. DYWED Dr. Phillips, Henffordd, am danynt gyda golwg ar waharddiad y Beibl, fel y canlyn:—"Y mae yn bosibl y dywed yr offeiriaid Pabaidd yn y wlad hon nad ydynt yn groes i led- aeniad y Beibl; ac am hyny mae yn angenrheidiol ffurfio barn, nid oddiar dystiolaeth personau mewn gwlad Brotestanaidd, ond wrth gredo eu heglwys, ac ymddygiadau eu swyddog- ion yn y gwledydd Pabaidd trwy yr holl oesoedd. Tystia hanesion hen a diweddar fod ymddygiadau Eglwys Rhufain yn hollol gyson a'i chredo. Gweithredir yn barhaus yn gytunola'r rheol hono o'r Index a osodir i lawr yn y Catecism ac o fewn y blynyddoedd diweddaf, y mae dau bab wedi cyhoeddi bulls yn erbyn y Feibl Gymdeithas, ac i atal lledaeniad yr Ysgrythyrau yn iaith y cyffredin. Canlynwyd esamplau y pabau hyn gan amryw o esgobion ar y cyfandir ac oddiwrth awdurdod a dylanwad Eglwys Rhufain y ceir y rhwystrau mwyaf i rydd-rediad yr Ys- grythyrau y dyddiau presenol. Paham y gwrthwynebir lledaeniad y Beibl gan Babyddion pob gwlad ? Oblegyd mai y Beibl ydyw y llyfr goreu a ysgrif- enwyd erioed yn erbyn Pabyddiaeth." Nid wyddai Mr. Jones pa un ai oddiar anwybodaeth neu oddiar ragfarn a gel- yniaeth y dywedai y pregethwyr fod y Pabyddion, fel dosbarth, yn wrth- wynebol i ledaeniad a darlleniad y Beibl gan y werin. Nid wyf yn tybied y beiddia un dyn ddweyd fod un ,o'r tri awdwr enwog uchod yn anwybodus, rhagfarnllyd, na gelyniaethus. Dengys y Parch. H. Ro- berts, mai yn y tywyllwch yn unig y mae Pabyddiaeth yn gadarti a Ilwydd- ianus." Y mae gwybodaeth o'r Beibl yn myned ar unwaith dan ei sylfaen. Dywed y Parch. Dr. Hodge yr achos y mae Eglwys Khufain yn cuddio y Beibl rhag y Bobl. A hysbysa y di- weddar Barch. Dr. Phillips paham y maent mor groes a gwrthwynebol i ledaeniad yr Ysgrythyrau yn mhob gwlad. Os oes rhyw bwys mewn tystiolaeth haneswyr a duwinyddion, saif ein mater yn gadarn ac anwrthwynebol gan y tri thyst uchod, yn nghyda llu yn ychwan- eg a ddygwn cyn terfynu y pwnc sydd mewn dadl. Dywed Mr. Jones, gan fy mod yn cyfaddef fod y Beibl yn cael ei gan- iatau i'r werin gyda nodiadau Pabyddol arno, yn cadarnliau yr hyn a ddywed- odd yn y Ghtoladgarwr, oblegyd nid oes a fynom a'r nodiadau." Wedi i ini osod Penderfyniad Toulouse yn 1229, yn gwahardd i neb o'r gwyr lleyg i zn ddarllen llyfrau yr Hen Destament na'r Newydd, na neb i gyfieithu o un o'r llyfrau hyn i iaith gysefin y bobl." Dywedais fod rhai esgobion diweddaf y deyrnas hon wedi amrywio cymaint a hyn, sef, eu bod yn foddlawn i'r werin i ddarllen y Beibl, ond fod yn rhaid cael nodiadau arno, cymorth neu weinydd iddo. Dywed y Parch. Robert Griffiths, cenadwr Protestanaidd, fel y canlyn:— Ond fe allai y dywedir fod Beiblau yn cael eu gwerthu gan y llyfrwerth- wyr Pabaidd. Atebaf eu bod yn y wlad Brotestanaidd hon, i'r dyben o daflu llwch i lygaid Protestaniaid. Ond a werthir hwynt yn Awstria, yn Yspaen, neu yr Eidal, lie y mae Pab- yddiaeth yn cael ei ffordd ei hun ? A chofier hefyd y gall yr offeiriaid Pab- aidd, hyd yn nod yn y wlad hon, trwy rym y gyffesfa, gadwyno y Pabydd yn ddigon tyn rhag cyffwrdd a'r Beibl." Cred Mr. Jones ydyw, paham y rhaid fod nodiadau ary Beibl cyn y caniateir ei ddarllen gan y pabau a'r esgobion, yw —eu bod am egluro neu esbonio yr Ysgrythyrau i'r werin fel ag eu deallir gan ddysgedigion Eglwys Rhufain; neu, mewn geiriau ereill, yn gyson ag egwyddorion Pabyddol. Yn awr, a chaniatau y llinyn ar ei hyd i Mr. Jones gyda golwg ar fod nodiadau ar yr Ysgrythyrau, gan na chaiff y Pabydd Y BEIBL hebddynt, beth fyddai y canlyniad pe difodid y nodiadau f Dim un Beibl i'w roddi i'r Pabydd druan Yn ol barn Mr. Jones, gan nad yw y grefydd Babaidd yn sylfaenedig ar yr Ysgrythyrau Sanctaidd, y mae yn rhaid iddynt gael y nodiadau i geisio eu hystwytho i fod "yn gyson ag egwyddorion Pabyddol." Cyn gynted ag y tyner y nodiadau allan, dyna amddifadu y werin Babyddol o un o'r trysorau penaf, sef y Beibl. Pe na byddai ond y ffaith hon yn unig genym, byddai yn ddigon i brofi fod y Beibl yn waharddedig iddynt. Cyfeiriodd Mr. Jones ofyniad atom fel Protestaniaid, a chan ei fod yn Brotestant ei hun, y mae y cwestiwn yn perthyn iddo ef fel ag i ninau,- "Paham y caniateir sylwadau Peter Williams ac ereill i fod yn nglyn. a'r Beibl ? Gwelir y gwahaniaeth yn ddigon eglur rhwng Protestaniaid a Phabyddion ond ystyried hyn, y mae y blaenaf yn trosglwyddo canoedd o filoedd o'r Beibl bob blwyddyn heb un- rhyw sylw nag esboniad yn gysylltiedig ag ef. Y maent yn cyflwyno y Beibl yn syml fel gair Duw, ac yn ei ystyried yn cynwys yr holl wirionedd am achub dyn, heb ei lychwino a thraddodiadau. Ond a wneir hyn gan yr olaf ? Na wneir. Y mae yn well ganddynt agos bob peth na gweled y Beibl yn medd- i ant y werin. Gwell ganddynt gael yr hen awdurdod yn ol eto. i gael lladd a llosgi, a dwyn holl arteithiau creulawn y Chwil-lys i weithrediad. Yn mhlith y Protestaniaid, o'r tu arall, os bydd rhywun yn chwenych cael esboniad neu sylwadau Peter Wil- liams ar ei Feibl, nid oes neb am ei atal, ac os mai y Beibl yn syml heb sylwadau nac esboniad arno a ewyllys- iai gael, caiff ef fel hyny heb ei fod yn tynu digasedd na Synod, Conference, Cynaanfa, Cwrdd Chwarterol na Misol. Ond a ydyw y Pabydd, drnan, yn mwynhau y rhyddid hwn ? N ac ydyw. Y mae yr offeiriaid a'r esgobion wedi bod" yn hollol anfoddlawn i'r werin gael y Beibl. Dengys Mr. Jones hyny yn ddigon eglur yn ei lythyr, yn y gymhariaeth hapus a ddefnyddia i osod allan yr offeiriaid a'r esgobion yn Nghyngorfa Toulouse fel hyn,—" Yr oedd yr es- gobion a'r offeiriaid yn dsbyg i'r ci yn y preseb, yn y chwedl, ni chyfieithent y Beibl en hunain, ac nid oeddynt yn foddlawn i neb arall wneud hyny." Yn ol ei syniad ef, dyna ddigon o an- foddlonrwydd o'u heiddo. Ac esgor- odd yr anfoddlonrwydd hwn ar un LJ o'r penderfyniadau mwyaf caeth ac an- mhlygiedig a wnaed erioed mewn un- rhyw gymanfa, sef-" Yr ydym yn y modd mwyaf penderfynol yn gwahardd i neb o'r gwyr lleyg i ddarllen llyfrau yr Hen Destament na'r Newydd, na neb i gyfieitliu un o'r llyfrau uchod i iaith gysefin y bobl. Ond os ewyllysia rhyw rai, oddiar eu teimladau duwiol, lyfrau i'w darllen, yr ydym yn caniatau iddynt y Psalter nen Oriau y Forwyn." Os nad oedd cyfieithiad Jerome yn rhestr y llyfrau gwaharddedig, paliam na buasent yn ei enwi gyda y Psalter ac Oriau y Forwyn ? Diau. y dylasent ddweyd wrth y bobl, darllenwch a chwiliwch gyfieitliiad Jerome. Un rlieswm genym dros ail adrodd pen- derfyniadau yw, fod darllenwyr new- yddion yn barbaus yn dyfod i DARIAN Y GWEITIIIWE. Yr eiddoch, &c., WILLIAM JONES. Rock, Sir Fynwy.
TRO ETO 0 AMGYLCH Y MYNYDD…
TRO ETO 0 AMGYLCH Y MYNYDD TANLLYD. DYMA dri wedi dyfod allan yn fy er- byn; ond nid oes un o honynt wedi cyffwrdd a'm gofyniadau. Tybiais ar y dechreu mai felly y buasai; canys ymddengys oddiwrth y dadleuon a gy- merasant le o bryd i bryd mai gwell gan y frawdoliaeth demlyddol drafod amcan yr Urcld, na cheisio cyfiawnhau ei bodolaeth ar wahan oddiwrth yr am- can. Nid oes genym ond cymeryd eu tystiolaeth hwy gyda golwg ar ei ham- can ond pe gofynid i bleidwyr y Chwareufa parthed i amcan y sefydl- iad hwnw, beth tybed fyddai'r atebiad ? Beth, onid cadw dynion o'r tafarnau, a choethi eu chwaeth ? Ie, bid siwr. Wei, os medr "Bragwr" brofi oddi wrth fy addefiad a uniondeb amcan y naill ysgogiad fy mod yn anffyddlon i'm cyfamod eglwysig, drwy ddadleu yn ei erbyn, ar yr un tir yn hollol y medr brofi fy anffyddlondeb gyda golwg ar y Hall. Mae ei ymresymiad yn arwain i hyn, sef y dylwn gefnogi y Theatre. Gwell fyddai iddo ef ymddiried y gwaith o resymu y pwnc i rywun arall. Nid yw yn gweled fawr synwyr yn fy ngofyniadau. Na, o gwrs, am nad ydynt yn tueddu o blald temlyddiaeth, ac ar y pwynt yr hoffa ei drin. Yr wyf "yn amgylchu mor a mynydd." Dengys y ffaith fod y gofyniadau yn perthyn i'w gilydd, a'i haeriad yntau, nad ydyw erioed wedi eu deall yn iawn. Pwy wys, yw "y gwr boneddig pur ir- eiddiog hwnw ?" A phaham yr oedd- wn dan ddylanwad ei ysbrydiaeth ? Rhaid mai am fod yn fy ysgrif wall neu ddau, neu am feiddio meddwl am ysgrifenu ar y fath bwnc. Mae y nesaf am gau y wasg oddi wrthyf, ac odid pawb ond Temlwyr Da. Pe cymerai hyny Ie, caem resi o lythyr- enau penigol yn lie meddylddrychau. Bydd y Pab ddim marw tra y byddo Ab Cynffig yn fyw. Dengys ei lythyr a'i bed war gofyniad ei fod wedi mwyn- hau yn helaeth o ysbryd y Pabau. Rhag agor y drws i bersonoliaeth, ym- ataIiaf rhag ei ateb. Rhagor o stwff fel sydd gan hwn ddaw a themlydd- iaeth i drancedigaeth buan. Mae y nesaf fel pe am brofi ei ddawn fel gwatwarwr: gesyd fi ar ddeheulaw y Duw Bacchus, ac yn destyn clodfor- edd tafarnwyr. Syndod! Dyn a awgryma y medr gyfansoddi llyfr gwerth deg swllt yn rhedeg oddiwrth y pwnc cyn braidd myned ato. N a, nid yw yn debygol yr af fi i geisio cylch- rediad i'w lyfr, a gwyddai hyny pan yn cynygyr amodau. Ond iddo ddar- llen hanes yr etholiad cyffredinol diw- eddaf, y rhai a gymerasant le yn 1872 -73, dylai weled fod gan y tafarn- wyr reswm cryfach dros glodfori y Temlwyr Da nag i'm clodfori i. Hwynt- hwy mewn rhan sydd yn gyfrifol am y ffaith fod cynifer o fechgyn y tap yn I eu cynrjechioli yn y Senedd. Wedi myned ar ei ol cyn belled, deuaf at ei gyfeiriad yn nghylch yr egAvyddor ddirwestol. Mae efe fel ei frawd, y "Bragwr," yn tueddu i gymysgu peth- au gau hyny, bradychu ei anghy- inwysder i gyfansoddi y Ilyfr y sonia am dano. Gan yr ymddengys fod ei amgyffred- ion dipyn ynddyryslyd, dywedaf wrtho mai un peth yw yr egwyddor o ddir- west, a pheth arall yw temlyddiaeth. Yr hyn a garwn yw, os ydyw i'w gael, 1 71 prawf y dylai Cristiollogion fod, nid yn bleidwyr sobrwydd, neu yr egwyddor ddirwestol, ond yn Demlwyr Da. Ni cheisiaswn hyny yn awr pe wedi ei gael o'r blaen. Byddai yn 11 awn mor wrthun dyweyd fod temlyddiaeth yn egwyddor ddirwestol, neu fod yr egwyddor ddirwestol yn demlyddiaeth, ag y byddai i ddyweyd fod bregethwr yn gapel neu gapel yn bregethwr. Glanhaed ei yspectol, ac yna, feallai y gwel y gwahaniaeth. Pwy bynag fydd y nesaf, deued allan dan ei enw neu ei ffugenw ad- nabyddus, ac mewn tymer briodol. Rhesymau wyf yn geisio ae nid lava., atebion ac nid ffregod ag wyf edi ei glywed ganwaitli o'r blaen. METON. O.Y.—Amryw fisoedd yn ol, darfu i un ymosod arnaf mewn papyr arall, a'r wythnos hon y cefais fy hysbysu fod y gwalch yn byw yn fy ymyl. Er m wyn cyfiawnder a thegwch, dymunwni ryw gampiau llechwraidd iel liyn gael eu hatal ar unwaith, yn lie bod y diniwaid yn cael cam. Mae'r gallu yn liwylaw y Golygwyr.—M.
PWYLLGOR EISTEDDFOD THE-HERBERT…
PWYLLGOR EISTEDDFOD THE- HERBERT A OHWYTHWE EU HUDGORN. Wb, wb, y "ybwb a'r FWD, A wnaeth cicio nyth cacwn." MR. GOL.-Nis gallwn lai na cliwerth- in wrth weled y fath gynhwrf a wnaeth fy llytbyr tua godreu Horeb. Dywed Mr. D. M. Jones yn ei adolyg- iad dysgedig ar fy llythyr, ei fod yn un o'r rhai bryntaf, &c., a ddarllenodd er. ioed. Wei, pe buaswn wedi myned dipyn i'r tir hwnw, y mae yn ymddangos i mi fod fy aidolygjd.d ulaisuiul wedi penaer- fynu myned heibio i mi yn y cyfeiriad hwnw. Prawf (ys dywed ef). Y titl uwchben ei ysgrif, heb son am yrhelyw. Tebyg fod fy adolygydd yn meddwl fy nychrynu allan o fy esgidiau efo ei hop gun a'i belenau Seisnigaidd. Os felly, y mae yn debyg y bydd i'r brawd gael ar ddeall ei fod wedi camgymeryd ei aderyn a gwybydded hefyd fy mod yn byw yn rhy agos i'r coed i gymeryd fy nychrynu gan ysgrechfeydd dallhuan. Ond heb fyned i ymgecraeth bersonol (rhag ofn i mi gael fy hun mewn ym- drech a siveep). Gadewch weled beth a ddywed fy ad- olygydd. I ddechreu, dywed os oedd genych rywbeth i achwyn am dano, dy- lasech wneud hyny mewn ysbryd hjBaws &c." Wel, frawd, oni ysgrifenais at lywyddyr Eisteddfod yn nghylch y mater, a bu ef yn siarad a rhai o honoch am hyny. Ac oni anfonais yn gyfrinachol at lywydd y pwyllgor hefyd ? Orfd nid oedd dim yn tycio i gael gan y pwyllgor ddyfod o'r sefyllfa waradwyddus yr aethant iddi. 0 ganlyniad, beth oedd genyf i'w wneuthur ond gosod "tan yn y gwersyll." Ac os rhaid i mi aberthu rhagor eto ar allor Newyn India," credwyf y bydd i mi wneud gwasanaeth i rai heblaw fy hun, trwy wyntyllu ym- ddygiad y pwyllgor hwn, fel y bydd yn gas gan bwyllgorau ein gwlad feddwl am efelychu eu hystranciau yn olllaw. Dywed fy adolygydd yn fuddugol- iaethus hefyd na fu y trysorydd yn si arad a mi. O'r goreu ynte, cyfaddefaf fy nghamsyniad. Y mae yn debyg mai llywydd y pwyllgor ydoedd. Gwell fyth, gan fod hwnw yn meddu mwy o awdur- dod na'r trysorydd. Gallwn enwi y boneddwr, pe dewiswn, a heriaf ef i ambeu na ddywedodd wrthyf y buasent yn ystyried y mater eilwaith, ac y bu- asent yn anfon y wobr i mi. Ond os ydyw y boneddwr hwn wedi llyncu athrawiaeth ei frodyr yn yr ymdra- fodaeth, gall wadu y cwbl. Ond y gwir yw hyn, oni buasai i'r boneddwr ddweyd hyny, buaswn yn bur debyg o fod wedi tynu fy nhafod dros rai o hon- ynt; ac yr wyf yn sicr y cawswn y rhan fwyaf o'r gynulleidfa i gyduno a mi. Y mae fy adolygydd hefyd yn ymdrechu taflu llwch i lygaid y cyhoedd wrth geisio golchi dwylaw y pwyllgor oddi wrth y cyfrifoldeb o fy ngalw i fyny i'r esgynlawr i glywed y secret gynwysfawr nad oeddwn i gael y wobr. Y mae fy adolygydd dysgedig wrth wneud hyn yn profit dau beth. Yn gyntaf, fod Mynydd- og yn ormod o foneddwr i osod ei fys mewn bryntwaith o'r fath;, ac yn ail, yn profi yr hyn a ddywedais o'r blaen, fod arnynt ofn (neu gywilydd) dangos eu swindling triclc i'r gynulleidfa; oblegyd y mae yn beth lied debyg nad oedd ta- fodau y swyddwyr deallus oedd ar yr
* YSTAFELL Y CYSTUDDIEDIG.
0 sydd yn berffaith gyfiawn. Ac unwaith y gwybyddir beth sydd yn dda, yn onest, ac yn uniawn, dylid yn ddibetrus gyflawni hyny, bydded y canlyniadau beth a fyddont. Y mae yn osodiad hunan-brofedig mai y peth goreu, o dan bob amgylch- iad, ydyw ufyddhau yn ewyllysgar i'r hyn sydd gyfiawn, a cbydymffurfio yn fanwl a'r deddfau anghyfnewidiol a osodwyd er cysur a dedwyddwch y byd. Y mae ufydd-dod gweddus i'r hyn sydd yn deg, a pharch haelfryd i g i'r hyn sydd yn uniawn, yn cynyrchu y can- lyniad mwyaf dymunol gyda golwg ar drefn dda mewn cymdeithas, tra y mae malais, byrbwylldra, ac ystyfnigrwydd yn dyrysu'r byd o benbwygilydd. Y mae agwedd bresenol y byd yn eglur ddangos fod llaweroedd o ddynion i'w cael yn hollol amddifad o'r rhinweddau hyny, yn y rhai y mae gogoniant penaf dyn yn gorwedd. Llawer ydynt yr engreifftia i sydd genym o ddynion yn cyflawni pethau atgas ac iselwael er mwyn gwen a gwobr. Ond credu yr ydym y buasai yn Til gwell iddynt adael en gwaith yn llonydd, oblegyd fel y bydd eu hoced a'u gwaseidd-dra yn dyfod i'r golwg, ac fel y bydd y werin yn dyrchafu mewn chwaeth a dysg, bydd iddynt gael en casau a'u ffieiddio hyd oni fyddant o dan ddylanwad arteithiau dirdynol cnofeydd cydwybod euog yn bla iddynt eu hunain dros amser na wyddis ei hyd. Dyn gwir druenus ydyw hwnw fyddo wedi halogi ei gy- meriad i'r fath raddau nes y bydd wedi blino ar ei gymdeithas ei hnn. Y mae lie i ofni fod rhai o'r fath i'w cael yn ein plith, v cjiryw a adnabyddir oddi wrth eu gwaith yn dirywio, ac yn tyfu yn benrhydd yn yr amser y mae arnynt yr ymrwymiadau mwyaf i fod yn gywir a ffyddlawn. Y mae gwroldeb a rhag- oriaeth yr egwyddor o gyfiawnder yn gynwysedig mewn ymchwiliad dyfal a o di-ildio am y gwirionedd, a phroffes ddiofn, ac ymarferiad cywir o hono wedi ei gael. 0 ganlyniad, nid oes dim a esyd fwy o urddas ar gymeriad dyn yn y pen draw, na'i fod bob amser, ac o dan bob amgylchiad, yn gweith- redu yn gydwybodol, oblegyd y mae cydwybod fel mil o dystion, a chyf- iawnder fel mil o gydwybodau. Ac er nad yw y redfa bob amser yn eiddo y cyflym, na'r rhyfel yn eiddo y cedyrn, eto dilys yw fod cydwybod dawel yn eiddo pob dyn gonest ac un- iawn, ac nid oes ganddo achos ofni dim, oblegydgwirionedd sydd egwyddor all sefyll yn ddisigl yn ngwyneb pob ymchwiliad ac ymosodiad. Byddai yn dda pe byddai i bawb ystyried fod. llwyddiant pob gweithred, pob cynllun, a phob anturiaeth yn dibynu ar eu bod wedi eu sylfaenu ar wirionedd, oblegid gwirionedd ydyw un o golofnau gor- sedd y Goruchaf, yr hon ni syflir yn dragwyddol. Eos WYN.