Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
YN SYNAGOG YR IUDDEWON.
YN SYNAGOG YR IUDDEWON. (Parhad o'r rbifyn diweddaf.) DYWEDODD un mawr unwaith am un mawr arall, there is eloquence in his silence." Yr ydym yn tystiolaethu yn y man hwn fod gwyngjs yr luddew, pan yn ymbil am faddeuaat pechodau o pec flaen ei Dduw, yn hyrddio hyawdledd purach a mrtholach tuag atoch nag y medr un cnawd byw i wneud a'i dafod. Y mae yr luddew yn ymagweddu o flaen ei Dduw fel un wedi cwympo i'r mor, ac yn nghanol pangfeydd annir- nadwy, y mae yn ymysgwyd coluddion ei gorff a'i en aid i geisio achub ei hun- an. Anghofiaf fi byth o agwedd ym- ostyngol Islwyn seraphaidd y tro diw- eddaf y cysgasom dan yr un gronglwyd —ei ymbiliadau prudd-gwynfanol a ymddolenent fel cljchau byd avail o'n hamgylch o hyd, a phob tro yr awn i'r ZIY I Synagog, yno y mae Islwynyddiaeth wedi ymberffeithio. O hyawdledd pur a derchafedig: nid oes ond anadl yr Hollalluog a all dy gveu y mae dy ddwyfol belydrau wedi cael eu gwasgar drwy holl ym- herodraethau y Duw mawr; ac yn gy- anaint a bod dy ddylanwad mor anfeid- rol rymus, yr ydym yn cwympio wrth dy orsedd i ddymuno arnat i'n cadw o dan dy lywodraeth drwy yr oes hon a holl oesau y tragwyddoldeb diderfyn. Y mae y gyfraith luddewig wedi ei hysgrifenu ar groen, fel y gwyddis, a dywedodd Rabbi Iuddewig wrthyf nad oes bawl ganddo fe na neb aralli ddar- llen Torath Moshe (Cyfraith Moses) ond o'r "Rol" yn unig; ond yr wyf fi wedi clywed personau anurddedig yn darllen allan o lyfr seiffer eyffredin. Gwyr y cyfarwydd nad oes bogeiliaid yn perthyn yn wreiddiol i'r iaith Hebraeg, ond y mae yn ddosran o'r linach Iuddewig wedi rhyfygu yn ddiweddar i ychwanegu vowel points at yr arwyddluniau llyth) renol, yr hyn weithred anfad (?) a gwrth- Hebreaidd a fu yn foddion i dynu lawr ar eu penau holl watwargerddi a gogan y ddosran avail; nid yw'r ychwanegiad bogeiliol, medd y ddosran olaf", ond ymgais o eiddo ynfydrwydd dynol i wella ac ychwanegu at yr iaith buraf a greodd Adlonoi!" Gwaith anhawdd darllen yr Hebraeg drwy gynovthwy y vowel point chwaithach ei darllen heb un ond eto, nid oes neb wedi anturio hyd yma i ddodi'r Ilafariaid yn y "Rol" gysegredig a ddarllenir yn y Synagog, a gwaith yn ymylu at an- mhosiblrwydd yw i Rabbi na neb arall i ddarllen heb un camsynied, ac os dy- gwydd wneud sain anweddus neu es- geuluso eymaint ag yod, atelir ef yn union, efallai, gan bedwar neu bump llais ar unwaith, a gorfodir ef i wneud ail gynyg- Y mae hyn yn dangos pa mor bwysig yn ngolwg yr luddew ydyw darlleniad cywir o air y Crewr Mawr. Y mae tonyddiaeth ddarllenyddol yr luddew yn gras, ao o'r braidd yn feichus, hyd nes yr ymgymodir ac y deallir ei ansawdd a'i ddyben. Y mae yn rhwyddach i ddyn, a fedd ychydigyn o ddirnadaeth am Hebraeg, i ddeall yr luddew yn cynghaneddu'r "Ebryw," na'r un a fedda'r un cymaint o wybod- aeth Roegaidd i ddal ar yr hyn a ddar- llenir gan Roegwr er fod yr Iuddewon yn darllen yn gyflym, gall y gwran- dawr gael digon o amser rhwng eu geiriau i bwyso a mesur y cwbl oil. Mor fendigedig o ddylanwadol a pheroriaethus yr ymbyrlymant allan Beireishith bara Elohim!" Yr ydym ni wedi bod a'n henaid ar drothwy tiriogaethau yr ysbrydion wrth wran- daw ar dorf fawr o Iuddewon yn dolef- ain Wri! wri! lifshi wseich Tsion," &c. Dylai pob efrydydd ysgrythyrol ddeall rhywbeth am deithi yr Hebraeg. Dywedodd un o blant Abraham wrth- yf unwaith nas gallasai'r Parch. lefaru y gair Iehofah. Y pechod mawr a syrthiai y Parch. —— iddo yn ngolwg yr Hebrewr ydoedd dweyd Jehofah yn He Iehofah; ac wrth bob rheswm, yr Hebrewr sydd yn iawn. Gair Hebraeg pur yw Iehofah. Ond beth yw Jehofah ? Nid oes y fath air mewn bodolaeth, ac y mae yn gabledd ar enw y Duwdod i neb lefaru ei enw felly. Nid oes y fath sain mewn bod- olaeth a'r un a rodda'r Saeson a'r Cymry, ysywaeth, i" J." Ond haera rhai mai edliwsain o "Tsade" yr Hebraeg ydyw, ond y mae'r annhebyg- olrwydd seinyddol mor fawr yn y ddwy lythyren, fel y gorfodir ni i gredu oar unwaith nad yw'r darnodiad uchod ond mympwy. I *Y lythyren leiaf yn yr Hebraeg. fel iota yn y ixtoeg, neu Alaf fyn y Syriaeg. Y mae llawer o'r gorch-fantolion ar- wyddluniol yn egwyddor yr Hebraeg. Gall yr Iuddew ddweyd "ch" gystal a'r un Cymro yn y byd. Y mae gan- ddo ddwy gydsain yn dwyn sain yr ch," sef "choph" a "ches." Y mae gwrandaw ar y Rabbi a choro Iuddew- on yn cynghanu y gwddfolion celyd uchod yn ddigon o ad-daliad i neb pwy bynag am fyned yn mhell i'w gwrando. Yr mae yn ddirmygiis meddwl am yr ymgais annghristionogola wneir gan ambell Gristion (?) i ddamsang ar draed yr Hebrewr. Os yw crefydd y Gristion yn well nag un yr luddew, dangosed mewn modd sylweddol i'w gydgreadur gwrthgiliedig yn mha fodd t, y mae yn rhagori. Foneddigion, y mae fy llythyr wedi rhedeg yn feithach nag yr arfaethwyd ef. Er nad wyf wedi dyweyd y lilted ran a allaswn am yr hen linach Abra- hamaidd, teimlwjf nas gall epistolau o'r natur yma fod yn destynau myfyr- 101 ac o ddyddordeb gan ddegwm eich darllenwyr, mewn canlyniad dyma fi yn ymgrymu wrth orsedd "Thau." ATHAN FARDD. O.Y.—Yr Eglwys Almaenaidd yn nesaf.A. F.
4 ADGOFION AM MERTHYR.
4 ADGOFION AM MERTHYR. PAN yn darllen yn ddiweddar hanes plwyf Merthyr Tydfil gan Mr Edmunds, Godrau'r Coed, daeth i fy mryd i ys- grifenu ychydig adgofion am y lie. 1 -1 Daethym i Ferthyr yn fachgenyn 15 oed, yn niwedd y flwyddyn 1828, o sir Gaer, lie dywedir fod pawb yn dyfod o honi. Yr oeddwn yno ddwy flynedd a haner cyn y terfysg yn y flwyddyn 1831, fel y mae genyftrwy hyny fantais i gofio rhyw bethau a gymerasant le yn yr amgylchiad truenus hwnw. Yr ail Sul wedi fy nyfodiad i Ferthyr, aethym i Ysgol Sabbothol Ebenezer, lie bum dan ofal yr athraw ffyddlon, Mr. W. Williams, tad y Parch. J. R. Wil- liams, Ystrad, Rhondda. Mynychais yr ysgol hono bron yn gyson hyd y Sul diweddaf o flaen y terfysg. Yn gan- lynol, trwy ddylanwad rhai cyfeillion, aethym i Ysgol Sul Seion, lie cefais y fraint o ymuno a'r eglwys, dan weinid- ogaeth sylweddol y Parch. D. Sann- ders, yn niwedd y flwyddyn 1833. Yr oedd yn amser caled iawn ar y gweith- iwr yn y flwyddyn y cymerodd y terfysg le a'r un flaenovol. Rhoddodd Alr. Crawshay rybudd i'r mwnwyr am os- tyngiad o 4c. yn y dynell, yr hyn a achosodd anfoddlonrwydd mawr yn mhlith y gweithwyr yn gyffredinol, o herwydd yr oedd y pris mor isel yn barod, ac yr oeddynt yn ddigalon iawn, gan eu bod hwy a'u teuluoedd mewn prinder mawr. Nid wyf yn meddwl, er hyny, mai y dynion,tylotaf oeddynt arweinwyr penaf y terfysg, ond y rhai mwyaf anystyriol arhyfygus. Yr oedd- wn yn eithaf adnabyddus a Die Pen- deryn a Lewsyn yr haliwr. Clywais Die boreu y dydd blaenorol i'r frwydr, pan wrth y gorchwyl o rwystro y dyn- ion i fyned at eu gwaith, yn tyngu mai crefyddwyr oeddynt yr achos o'r terfysg. Dywedir gan lawer fod Die wedi cael cam. Y mae yn debyg fod hyn yn wir gyda golwg ar y weithred y cymerwyd ef i fyny, ond yr oedd efe a Lewsyn yn rhai o brif arweinwyr y terfysg. Declireuwyd ymderfysgti tua diwedd mis Mai, pan oedd y rhybudd ar fyned allan, a rhwystrwyd yr holl weithwyr tanddaearol dydd Mercher, Mehefiu laf. Mae Mr. W. Edmunds wedi ei gamarwain pan yn dywedyd mai yr ail wythnos yn Mehefin y de- chreuodd y terfysg, ac y mae efe a Mr. T. E. Clarke yn ei A Guide to lifer. thyr yn camsynied pan yn dweyd mai dydd Iau y buont wrth dy Mr. Fother- gill. Wedi llawer o derfysg a chroes ddadleu, penderfynw}rd myned tuag Abernant House er galw Mr Fothergill i gyfrif am ddweyd fod gweithwyr Mr. Crawshay yn enill 5s. yr wythnos yn ychwaneg na'i weithwyr ef. Boreu dydd lau, yr 2il, gwelwyd y gweithwyr ym ymdrechu myned at eu gwaith, ond yr oedd y terfysgwyr wedi cyrhaedd genau y pyllau o'u blaenau, gan fygwth eu cau i fyny os elent i mewn; felly ataliwyd gweithio y diwrnod hwnw dra- chefn. Wedi dyfod at eu gilydd yn dorffawr, aethant i'r fan a elwid Llorfa Wil Price, lie yr areithasant y naill ar ol y llall. Cof genyf weled yno ddyn tal yn sefyll i fyny ar ben y garn, ac yn dweyd nad oedd yn angenrheidiol iddynt ddyoddef y fath dylodi, ac nad oedd dim yn eisieu ond cydweithrediad er cael chwareuteg fel yr oeddynt wedi gwneuthur yn Ffrainc, gan gyfeirio at y dymchweliad oedd wedi bod ar y Llywodraeth bono ychydig amser cyn hyny. Yr oedd yr heolydd yn orlawn, a'r faner goch yn cael ei chwifio. Wedi i Mr. Bruce a Mr. Hill ymadael, pen- derfynwyd myned at dy Mr. Coffin, ys- grifcnydd Court of RequestjJ, er mynu y llyfrau a'u dinystrio, gan dybied trwy hyny y buasent yn tynu eu hunain yn rhydd o ddyled pawb. Taflwyd llawer o lyfrau allan, a dechreuwyd eu di- nystrio; ond gwaeddodd rhywun allan mai hen lyfrau oeddynt. Gynhyrfodd hyn y terfysgwyr yn fwy, a dechreuas- ant ddryllio y drysau, a chariwyd allan y dodrefn i'r heol, gan eu rhoddi ar dan. Dyrchafai y filamiau i'r en try ch res goleuwyd y dref, canys yr oedd ar fin y nos- Aeth y si ar led fod Gwyddel wedi clyfod o hyd i beint yn llawn o auv. Beth bynag, os gwir neu anwiv oedd hyny, ffodd y Gwyddel tuag America, gan adael ei ddodrefn ar ol. Yn gan- lynol, aethant i atal y gweithfeydd haiarn. Boreu dydd Gwener, y 3ydd, daeth y milwyr i mewn, ac aethant at y Castle Hotel, lie cymerodd y trychineb ofnadwy Ie. Nid WyfYll cydweled a Mr. Edmunds pan y dywed fod cydfwriad gan y dos- barth anfoddog yn Mrycheiniog, Mor- ganwg, a Mynwy; ond torodd y terfysg allan yn unig yn mhlith mwnwyr Cyf- arthfa, ac aeth cydymdeimlad cyffredin- 01 trwy y gweithfeydd, a daethant yn dorfeydd dydd LInn tua chyfeiriad Merthyr, ond ataliwyd hwynt gan y mil- wyr ar Dwynywaun, a gwasgarwyd hwynt i bob cyfeiriad. Er cymaint a ddywedir yn erbyn Undeb y Glowyr, y mae wedi dysgu gwers bwysig yn yr ystyr hwn trwy ddylanwad ei egwydd- orion. Gallwn fel cenedl ymffrostio fod genym yn mherson y Dr. Price y fath amddiffynydd yn ngwyneb llawer o amgylchiadau ydym yn agored iddynt, D. E. +
UCHELGAIS A'I DRAWSAR-GLWYDDIAETH.
UCHELGAIS A'I DRAWSAR- GLWYDDIAETH. Y MAE uchelgais yn naturiol i ddyn. Y mae rhyw reddf ynddo am ddringo i fyny ac o ran hyny y mae dyn yn meddu ar allu i ymddyrchafu. Creadur mawr ydyw dyn, yn meddu ar alluoedd mawr. Nid oes dim gan hyny yn fwy natnriol nag i greadur yn meddu ar fawredd osod ei nod yn uchel. Y mae uchelgais, o fewn tenynau priodol, yn ganmoladwy yn mhob dyn. Nid y du- edd uchelgeisiol sydd i'w beio, ond gosod y duedd hono i ymgyrhaedd at bethau annheilwng, a hyny trwy fodd- ion annheg. Fel y sylwa un,—"Am- bition is to be blamed when an inordi- nate desire of power or eminence is accompanied with illegal meand to obtain the object." Ymddengys fel y sylwa un awdwr galluog, nad oes llawer yn gallu gwahaniaethu rhwng mawr- frydedd ac uchelgais, a bod yr olaf wedi cael ei ganmol a'i glodfori lawer gwaith1 gan gymdeithas, am y meddyhd mai mawrfrydedd ydoedd yn debyg fel y bydd y bathodyn flngiol yn cael ei gy- meryd yn ami yn lie y gwir fathodyn. Felly nid yw uchelgais yn ami ond ffug o fawrfrydedd. Y mae uchelgais o dan ddylanwad egwyddorion cywir, ac amcanion teilwng, yn beth i'w gy- meradwy. Golygfa brydferth ydyw gweled dyn ieuanc yn amcanu at fod yn rhywbeth. Y mae uchelgais i ym- godi yn y hyd yn ganmoladwy, ond gofalu na byddo gwirionedd a gonest- rwydd yn cael eu haberthu i gyrhaedd hyny. Y mae gwahaniaeth mawr rhwng yr anfoddlonrwydd sydd yn y dyn i'w sefyllfabresenol, a'r ymgais sydd ynddo, o fewn terfynau priodol, i gyrhaedd sefyllfa uwch. Ni ddylai un dyn fodd- loni i sefyllfa isel, os gall, ar dir cyf- reithlawn gyrhaedd sefyllfa uwch. Yn y gorawydd a'r gorymgais am ymgodi, heb ofalu pa beth na pha fodd y gwneir, ar iawnderau pwy y sethrir, dringo i fyny yw yr amcan, er gorfod aberthu gwirionedd a gonestrwydd er cyrhaedd y nod, yn hyny y mae y drwg. Y mae uchelgais o dan ddylanwad egwyddor- ion anghywir, ac amcanion annheilwng, yn drahaus, yn ddichellgar, a thwyll- odrus. Ymddyga at y rhai na chyd- nabyddant ef yn ben, fel pe byddent y dynion gwaethaf mewn byd. Nis gall y dynion hyny sydd o dan ddylanwad y duedd yma, deimlo yn ddedwydd i weled ereill yn cael eu dyrchafu. Y maent fel y Diotrephes hwnw gynt, yn chwenych y blaen ar bawb. "Gwnawn i ni enw dyna arwydd- air y tylwyth yma, a chaiff pob peth wasanaethu er cyrhaedd hyny. 0 dan ddylanwad ac avweiniad uchelgais an- mhviodol y cyflawnwyd y gweithred- oedd mwyaf creulon, bwystfilaidd, ac ysgeler a gyflawnwyd erioed gan ddyn- ion. Y mae y duedd fileinig hon fel y bedd, ui ddywed byth ddigon, ac fel angeu yn gwbl ddiystyr o ddagrau y weddw a'r amddifaid. Fel prawf o hyn darllener hanes Alexander Fawr, Caesar, a Napoleon. Sathrodd y rhai hyn yn ngwaed cenhedloedd lawer, a'r amcan yn y cwbl ydoedd esgyn i ben pinacl uchelgais. Nid oedd yndilyneu cam- rau yn mhob man ond gruddfanau ac ocheneidiau gweddwon ac amddifaid, clwyfedigion a chaethion rhyfel, yn nghyda phob annhrefn ac anghysur. Y mae y duedd ddinystriol yma fel y sylwa un, yn cytbreuleiddio ei feiddianydd i raddau pell. Dyma yr ysbryd sydd wedi ac yn bod wrth wraidd y rhan fwyaf o ryfeloedd y byd, ac onid oes hefyd gan hwn ran fawr yn mrwydrau cyfalaf a llafur y meistri a'r gweithwyr yn y misoedd diweddaf. P.
PLENTYN ATHRYLITH.
PLENTYN ATHRYLITH. Y GWlR dalentog, gan nad pabryd bynag y caffollt chwareule cyfaddas, nis meth- ant ag ymneillduo ac ymgodi o ddi- nodedd, gan gymeryd eu graddoldeb priodol ynmri a rhwysgfawredd y byd. 1 Gwir y gwna yr eiddigus, y balch, a'r hunanol bob ymgais i'w rhwystro a'u lluddias. Yr iselwael, drwg, anianus, y maleisddrwg, dinerth, a'r gwatwarwyr a geisiant yn egniol ddyrysu a lluddias eu cerddediad. Ond och! mor bell ydyw eu hymegnion eiddilaidd, eu hym- drechion, a'u gorchestion annynol o gyrhaedd y nod a'r amcan bwriadedig. Ow! y gwaith mawr sydd ganddynt cyn effeithio ar y pur, y grymus, a'r uchelgoeth ei dalentau i'w ogwyddoynol tra yn dringo rhiwiau traserth gwat- warus. 0! na, nid ydyw yr oil ond gwasanaethu i chwyddo yr ymgais a dyblu yr egni a'r ymdrech i ymwthio yn uwch, uwch, fel y gallom weled yn amlycach eu dysgleirdeb purlwys, a godidawgrwydd eu gogoniant yn ffryd- lifo yn ddeublig mewn goleuni ter. Pan ymddango&odd Chatham gyntaf yn Nhy y Cyfftedin mawr synodd y Ty yn gyff'redinol, o'r lleiaf hyd y mwyaf, at hyfder, grymusder, ac arucheledd ei feddyliau, ei wresogrwydd nefolaidd, a'i angherddol hyawdledd. Achos- odd ei dalent i'r Gweinidog Walpole, yn nghyd a'i frawd Horace, ffromu yn aruthrol am beth, nis gwyddus, ac eto gwyddus yn dda, a hyny o herwydd eu, heiddigedd at ei dalent fawr, ac felly, defnyddiasant eu holl ffraethder ym- adroddawl, eu nerth, eu gallu, a'u dy. lanwad yn mhob dull a ellid feddwl neu amgyffred, ie, mor belled ag y gallasai 9 haerllugrwydd, dideimladrwydd, a thra- hausder oddef iddynt fyned. Mynydd- oedd o rwystrau a geisiasant godi ar ffordd Chatham anwyl, er diffodd fflam ei athrylith gawraidd, a chuddio ei fawredd nefol o wydd y byd. Ond Och! dlodion. 0 y fath ymgais wael a ffol. Yn fuan, buan torwyd eu llyf- etheiriau, trowyd eu tabyrddau, ac yn nertholrwydd a bywiogrwydd ei athry- lith anwrthwynebol, efe a gododd uwch- law rhwystrau er gwaethaf dirdyniadau gloes, gwaew ffolinebus, a gwrthwyneb- iadan y ddau hyn a'u plaid. Pob ys- gogiad gwaradwyddus o'u heiddo a lyn- dagwyd, a'u holl ddylanwad foddwyd byth gyda'r rhwyddineb, yr hawsder, a'r ysgafnder mwyaf. Och! pwy all sylwi ar bynciau y dydd a darllen hanesyddiaeth heb weled yr ymdrechfa hon rhwng plentyn athrylith a dichell benllwyd a bychanus hen fobl drahaus heb deimlo ei galon yn enyn at y cawr ieuanc, a rhoddi bloedd uchel gymer- adwyol i'w fuddugoliaeth ogoneddus. Do, ymegniwyd gwasgu i ddinodedd, nid yn unig y pur a'r diddrwg Chatham, ond cyfangorfF o athrylith a meddwl caboledig yr hwn pan nad oedd ond dechreu ymagor, ysgogi, a chyffroi yn ei berchenogydd, gyda fod y syfrdan- rwydd gwallgofus hwnw sydd mor ar- uthrol ramantus mewn plentyn dar- felydd, yn dechreu tori allan fel y blodeuyn tlws; o ie, cyn ei fod yn ei ogoniant gwiw. Buont mor ryfygus a meddwl y gall- asent lethu, cadwyno, neu guddio dan lawr y Senedd feddwl mor uchel- goeth, arddunol, a phersawrus a hwn, pa un oedd braidd uwchlaw amgyffred- ion. Syndod, ie, syndod na fuasent dra- chefn, er cyrhaedd eithafnod gwagedd, yn gorchymyn i'r haul tanbeidiol yna ddisgyn o'i briodol gylch, a gwneud ei arosiad clir-ogoneddus ar arwynebedd bychan ein daear ni. Hoff blentyn — — — m talent, nid oes rhaid i ti ofni, nid yn unig rhag trawsawdurdod balcheuol y byd, ond hefyd rhag llysnafedd an- wireddus, maleisus, ac eiddigus, doed o ba le y delo, tlawd neu gyfoethog, yr hen neu yr ieuanc. Er gwaethaf pob gwrthwynebiad, gan nad pa beth bynag a fyddo ei ffug achlysur ymhongar, gwna dy fywiog ysbryd, er gwaethaf pob dim, dy raddol godi i'th briodol safle uwchraddol. Fechgyn tlawd hen Walia Wen, na hidiwch wawd dynion os yw eich nod yn ngoleuni llachar athrylith. Yr ydych yn esgyn grisiau euraidd i anrhydedd, a bydd ol eich .traed wedi eu hargraffu ar y byd, fel nas gall Haw amser eu tynu ymaith. Ddyn sydd o flaen y byd, na ddiolch i neb. Gwelaist waethaf y ddaear. Yr elfen rymus, fywiog, a derchafedig sydd ynot a roddodd i ti le yn nheml bur- lwys anrhydedd. Na hidia eithaf can- lyniadau y dyfodol draw gan nad pa mor raddol fydd dy gynydd, yn ddi- amheuol y cyrhaeddi binacl dy safle briodol. Rhyw wenfol wyddorau a tha- lentau plyfol fydd ant yn ymddysgleirio yn ogoneddus o'th amgylch, ond buan bydd eu diflaniad, ac nis gwybyddir ac nis gwelir mwy. Fab goleuni, na hidia mwyach beth fydd yr ymgeisiadau a'r ymdrechiadau i'th lethu. Doed tymhestl cenflgen ac eithaf malais i oernadu o'th amgylcb, dy athrylith fydd gysegredig fyth, acunrhywymegniad i'w diddymu fydd mor aflwyddianus a phe byddai bod dynol yn ceisio diffocld y ser. CYNONFRYN. ♦- ——
AR BWY Y MAE'R BAI?
AR BWY Y MAE'R BAI? TEFLIR yr holl fai ar y gweithwyr ac ar yr undeb. Anghofir y ffaith fod Uuaws o'r gweithwyr na fuont ac nad ydynt yn undebwyr o gwbl. Ond cospir y cyfiawn fel yr anghyfiawn, a'r da fel y drwg. Beir am bris uchel y glowr Beth sydd gan y gweithwyr i'w wneud a chodi pris y glo? Onid y rhai sydd yn gwerthu pob nwydd sydd a'r hawl i godi a gostwng pris y nwyddau fel y gwelont hwy yn dda? A feiddia neb ddweyd fod y gweithwyr wedi gofyn codiad cyn fod y glo wedi codi yn y farchnad? Yr wyf yn gwybod na feiddia neb ond fel haeriad disail. Onid yw yn hysbys i bawb fod y glo wedi mwy na dyblu yn ei bris y blynyddau diweddaf? Ond a ddyblwyd cyfiogau y gweithwyr? Pwy oedd yn cael punt yr wythnos o gyflog, ac a godwyd i ddwy, neu pwy oedd yn cael Is. 6c.- y dynell am dori glo, ac a godwyd i 3s. ? Cy- hoeddir yn angbywir iawn yn rhai o'r newyddiaduron Seisneg, a chyhoeddir y pethau disail hyn dan enwau personau a ystyriem uwchlaw dweyd anwiredd. Dywedir fod anghenfil anferth yn y mor a elwir Cuttlefish, yr hwn sydd yn feddianol ar allu i daflu allan o hono ei hun drwyth du i'r dwfr pan fyddo yn cael ei erlid gan bysgotwyr i dywyllu y mor er atal ei erlidwyr i'w weled a'i ddal. Felly y mae rhai o fawrion ein tir wedi ceisio gwneud yn ystod yr ymrafael diweddaf fu ac sydd eto heb ei derfynu yn foddhaol rhwng cyfalaf a llafur, trwy daflu eu bystadegau anghywir i'r wasg i ddalli llygaid y bobl, ac er gorchuddio anghyfiawnder y meistri a duo cymeriadau gweithwyr Deheubarth Cymru, a hyny yn eithaf hyf a digy- wilydd. Cyhoeddwyd un o'r wythnosau diweddaf a aeth heibio gan un bonedd- wr, ar awdurdod boneddwr arall, fod cyflogau gweithwyr wedi codi 117 y cant, neu yn eglurach, rhyw gymaint yn fwy na 23s. ar y bunt. Herir befyd y byddai glowyr Deheudir Cymru 50 y cant yn uwch nag oeddynt yny flwyddyn 1870 ar ol cymeryd y gostyngiad gy- nygir iddynt yn bresenol, pan mewn gwirionedd yr wyf yn methu cael prawf fod glowyr cylch y gweithiau haiarn wedi cael dros 45 y cant o gwbl, a'r haiarnweithwyr ddim ond 35 y cant, ac wele yn awr y 35 y cant wedi ei dynu yn ol yn gwbl rhwng 5 y cant diweddaf, ac y maeat yn orth rymus wedi gorfod ymostwng i'w gymeryd neu farw o b newyn. Onid yw pethau fel hyn yn rhy ddrwg? Pa le y mae amddiffynwyr proffesedig y gweithwyr? Onid yw y tocynau gan y gweithwyr i brofi yr hyn ddywedwyd ar y codiadau a'r gos- tyngiadau? Y gostyngiadau a gan- lynodd y rhai hyn hefyd a brofa ein problem. Bydded rhwng gwyr Mor- ganwg a'u meistri gyda golwg ar god- iadau y glo mor a'r glo tai. Nis gellir dweyd yn gywir beth all fod y gwahan- iaeth, ond nis gall fod yn llawer iawn. Dywedir hefyd gan foneddwr eyfrifol fod ei weithwyr ef yn enill o 6s. i 12s. y dydd. Onid yw pethau fel hyn yn