Tarian Y Gweithiwr

MANION Y DARIAN. GwiraBtnlch gloew Grintion—jdj w hon, A Daw am ei chaloa; Deilei thnitb, anad), a tbon—anrhydedd, A gwjr ogonead diwygwyr gweinion. YR oedd Arius yn gwadu Duwdod lesu Grist, a llawer dadl boeth a fu rhyngddo e& a'r Cristionogion union- gred ar y pwnc Yn ganlynol i hyn, ymosododd Constantine ar y ddwy blaid, gan eu rhybuddio i ymgroesi rhag ymgydyrcn a phynciau rhy an- hawdd i engyl idd eu deall, chwaithach dynion llygredig; a dywed llyfr y chwedloniaethau dwyreiniol, pan yr oedd Arius yn myned i mewn, yn fnddugoliaethns i Eglwys Constantino- ple, yn ddisymwth ymdawalltodd ei holl ymysgaroedd allan—coelied a goelio, peidied a beidio. Llawer o ddadleuon difudd a gwaed- lyd a fu yn mysg yr Ariaid a'u gwrth- wynebwyr am y ddau air" Homoiou- sian" a "Homoousian:" nid oes ond dwy lythyren o wahaniaeth yn y ddau air yn eu ffurf Roegaidd, acmae un yn golygu cydsylwedd, a'r llall cyffelyb sylwedd, h.y., medd un blaid, yr oedd Ieesow Christow o gyffelyb hanfod a Duw, nac ydoedd medd y 1M1: nid felly, ond yr oedd Ei natur yn gyd- gylwedd a Duw. Pan yr oedd Constantine yn rhyfela a II. Maxentius, hen ormes-deyrnach Rhufeinig, gwelodd groes yn hongian wrth odreu'r neibedd, ac wedi cael ei hysgrifenu a llythyrenau o ser y geir- iau canlynolu In hoc Vince "— Wrth hwn gorchfyga. Yr oedd gan yr Iberiaid, wrth ymyl y mor Eniræs; gaethwraig Gristionog- ol, yr hon a eaModd bweh, edtiiygedd, | ac ymddiried yr holl frodorion. Yr oedd yn arferiad gaa vyr y wlad hono i gario eu plant o dy | dy pan ftiasai rhy. afiechyd arnynt, or cael barn y cymydogion ar nattr y dolar, a phaa ddygid un aty Grittiotogewhon, hi a ddodai ei dwylaw arno ac a weddiai drosto nes Uwyr ymlid ei ddolur i ffwrdd, Gwnaeth hyn hefyd a brenhines y llwyth uchod a phan gynygiodd y brenin a'r frenines iddi roddion drud- fawr am ei gwrhrydri meddyginiaethol, gwrthododd hvynt yn foesgar, gan ymbil arnynt dderbyn ei chrefydd fel yr unig ad-daliad a allasai hi dderbyn am ei gwasanaethgarwch. Yr oedd yr Ymherawdwr Nero wedi ymberffeithio mewn gwallgofrwydd er- lidgar. Gorfodai ei weision ufferaol i iro cyrff y Cristionogion a gwer ac a phyg, a'u llosgi'r nos i oleuo heolydd Rhufaifi Mae gwreichion uffern yn goleuo iddo yntau heddyw i gael gweled y Saint yn nghanol eu gwyn- fydedigrwydd, tra y mae yntau a'i gyd- seirff erlidgar yn goleuo y ffordd i os- gorddluoedd dreigiau ac arch-ddemon- iaid gwlad yr haner nos! Pan yr oedd tad Origen yn myned i gael ei ferthyru, cafodd ei fam dduw- iol orchwyl caled i'w luddias rhag myned i ddyoddef gyda'i dad, tr nad oedd ar y pryd ond dwy ar bymtheg oed! Wedi methu o hono gael cyd- ddyoddef a'i dad anrhydeddus, ysgrif- enodd ato epistol calonogol, ac erfyniai arno ddal hyd at yr ystanc dros grefydd lachawdwr Mawr dynoliaeth. Chwydai anwn dan-ddreigiau o'i mynwes yr adeg hono, o herwydd ei chynddaredd gwrth- wynebus i dueddfrydau bendigedig un o gerubiaid Duw ar y ddaear. Yn y flwyddyn 895 o o.c. yr ymneill- duodd yr Eglwys Roegaidd a'r un Ladinaidd, amomedd o'rPabddiwygio rhai pethau a ystyriai'r Groegiaid yn gyfeiliornus yn y Credo." Yr oedd yr holl Esgobion Pabyddol yn arddel yr enw Pab hydy flwydd- yn 1076, pan y taerodd Gregory VII. mewn cyfringynghor yn Rhufain, na ddylai neb wisgo'r urdd-enw anrhyd- eddus ond Esgob Rhufain yn unig. Er mai llygriad o'r Lladin yw'r gair "Pope," o papa neu papas, defnyddia'r Groegiaid y gair yn gyfystyr a Pres- byter, o'r hwn air y daw Presbyterian- ism, neu gorff o henuriaid barfwyn yn dwyn yr un raddfa awdurdodol yn ol rhaith ac arfer y gyn-eglwys. Ystyria Daearyddwyr Affrica yn ail ran o'r gromen ddaearog. Ystyr yr enw ydyw dim oerni. Gwneir y cyf- ansoddair i fyny o ddau air Groegaidd —A, Da, nas, dim, a frire—oerni. Y mae'r haul yn sefyll yn unionsyth uwch benau'r trigolion, a dyna'r rheswm fod y tir mor enbydus o grasboeth. Yn Afirica y mae Ethiopia, yr hon a elwir ar yr enw am fod ef thrigolion yn dduon fel pe baent wedi haner eu Ilosgi. Gr. Aitho—llosgi, ac Ope— gwyneb llosgi gwyneb neu losg-wyneb. Y mae'r bobl,la gyfaneddant yn Abyssinia yn rywfath o Gristionogion, er pan ddygodd yr Eunuch yr efengyl i'r wlad yn nyddiau mabandod Crist- ionogaeth. Y maent yn ail fedyddio eu hunain ar yr ystwyll bob blwyddyn ac nid ydynt yn poeri ar ol cymuno nes machlud o'r haul. Yr oedd anianawd yr Ymherawdwr Diocletian yn ddigon poeth a chythreul- ig i greu uffern o faintioli aruthrol ei hunan heb gymhorth Satan. Gorchy- mynodd yr anghenfil uchod i'r byd ei addoli ef; ond gwrthododd y Cristion- ogion y fath fudrwaith. Nid yw'r Cristion i addoli sant nae angel chwaith- ach addoli un o gadfridogion uffern a marwolaeth. Llosgodd yr eglwysi a'r ysgrythyrau drwy el holl dalaethau brad-lofruddiodd dywysogion ei lys, ac ni ddiangodd ei wraig ei hun rhag ei driniaethau marwol; lladdodd leng (6666) o'i filwyr Cristionogol ar un- waitb am nacau o honynt lofruddio eu cyd-Gristionogion. Gvraetbygir rheg iaith egwan-wrth adrodd Gwarth hydr Diocletian, I fyn'd trwy ei fin truan. Kid gormod Duwdod o d&n! Ye buanwn. heb esboniad—i gri, Llid, grem, tan a lloegiad, Cyn priodi bryntri brad, A pboery diawl offeiriad! ATHAH FARDD.

Mae strike Abergynolwyn, Gogledd Cymru, wedi ei therfynu er dydd Llun diweddaf, ar y deallawriaeth rod y con- tractors jr ymroddlonant iddynt i ga«l eu troi ymaitnddiwedd yr wythnos.

CASGLU Y CYNHAUAF HEB DDIODYDD MEDDWOL. Hww dybiaeth wedigwreiddie ynddwfn yn mart y werin ydyw fod diodydd meddwol o ryw fath yn Uwyr angen- rheidiol, os nad yn anhebgorol felly, er dal i fyny dan wrea mawr a llafur caled adeg cynhauaf; felly y mae o'r pwys mwyaf i oleuo y cyhoedd ar y pwnc yr adeg bresenol. Hwyrach fod llawer o amaethwyr a llafurwyr yn ofni llwyr- ymwrthod a'r diodydd am y rheswm bwn yn unig. Y blaenaf yn ofni na chesglir y cynhauaf yn briodol a phryd- lawn, a'r diweddaf yn tybied fod tori y gwair a'r yd yn y poethder mawr bron yn anmhosibl, ac yn hynod beryglus heb gymhorth cwrw, porter, neu cider. Dan ddylanwad syniadau fel hyn ceir amaethwyr. yn temtio dirwestwyr a Themlwyr Da i yfed adeg cynhauaf fel peth cwbl esgusodol a rhesymol. Ymddengys fod miloedd yn ein gwlad a ymddygent yn wahanol pe deallent yn amgenach. Er mwyn y cyfryw yn arbeuig, dymunem dystio yn ddiamwys mai camgymeriad hollol yw tybied fod diodydd meddwol yn wir fuddiol er galluogi neb i ddal llafur caled o un math mewn uurbyw barth o'r byd. Dilynir y teimlad amserolo ychwaneg- iad nerth gan eiddilwch a llesgedd an- naturiol bob amser, yn ol tystioiaeth y meddygon enwocaf yn y wlad hon a'r America, yn ogy&tal a phrofiad mil- oedd. Mewn ardaloedd eang yn N ghymru yr ydys yn arfer casglu yr holl gyn- hauaf heb ddyferyn o ddiod feddwol er ys tua deugain mlynedd. Gwneir rawy o waith, a gwell gwaitb, a hyny yn llawer mwy diddig a dedwydd lie na defnyddir diodydd meddwol na'r lie- oedd yr yfir cyflawnder o'r cyfryw, er fod yr ymborth, fel rheol, yn llawer gwell yn y lleoedd diweddaf. Mor bell yn ol a'r flwyddyn 1841 (34 mlynedd yn ol), gwnaed prawfpwysig i'r perwyl yma gan Mr. Josiah Hunt, amaethwr adnabyddns yu sir Gaerloew, yr hwn a osododd 80 o erwau i'w tori, i'w cyn- hauafn, a'i stacio i saith o ddirwestwyr, a dyma y canlyniad yn ei eiriau ei hun: "Gwnaed yr holl waith, heb yr eithriad lleiaf, yn fwy boddhaol i mi nag erioed o'r blaen. Fel yr oedd y gwaith yn myned rhagddo, rhoddasant brawf digonol eu bod yn alluog i wneud cymaint o waith ag unrhyw saith dyn yn y gymydogaeth, ac hefyd cymaint a allasent hwy eu hunain wneud pan yn yfed diodydd meddwol. Nid oeddeut hwy yn ddyniou detholedig. Yr oedd pedwar o honynt o'r oedran 55, 41, 30, a 29 wedi gweithio. i mi amryw fly- nyddoedd; y lleill o'r oedran 41, 30, a 20 wedi eu cyflogi ar wahanol adegau yn ystod y gwanwyn, heb un amcan, i'w cadw dros yr haf, ac nad oeddent yn gryfach lia'r eyffredin, a welir yn y ffaith i mi gael fy rhybuddio cyn iddynt ddechreu. Gwyddom o'rgoreupa fodd y terfyna eich prawf (experiment) chwi, canys nid oes ond dau ddyn allan o'r saith all .wneud diwrnod o waith. Byddant wedi eu bwrw i lawr cyn y torant (mow) ddwy awr. Ar ddiwedd y diwrnod cyntaf cafwyd, pa fodd bynag, eu bod, wedi gwneud mwy na neb arall yn y gymydogaeth, a diau iddynt barhau i fyned yn mlaen yr un modd heb dori i lawr. Trowyd y byrddan yn erbyn y gwawdwyr, a dy- wedir wrthyf iddynt weithio cysfcal mewn canlyniad i fywioliaeth dda!! ac nid oedd y fywioliaeth dda ond can- lyniad treulio ar fwydydd maethlawn, gyda the a cocoa, y swm arferid wario ar cider." Diamheu y dylid gofalu am fwydydd maethlawn a diodydd iachus amser cyn- hauaf a pha faint gwell fyddai hyny na meithrin blys at bethau meddwol mewn dynion sobr, meddwi y blysig a'r dibrofiad, dystrywio yr yd, a pheryglu meddianau,ie,einioesamoesau! Lie bynag y gwnawd prawf teg ar yr egwyddor ddirwestol adeg cynhauaf gyda bwydydd a diodydd cyfaddas, cafwyd fod y gweithwyr yn drymach o'u pwyso ar y diwedd nag ar y de- chreu. Y fath dystiolaeth o blaid dar- pariadau syml natur! —4

MR. HENRY RICHARD, A.S., AR YR EGLWYS WLADOL. ACHOSOED ail ddarlleniadY sgrif Esgob- aeth newydd St. Alban gryn dipyn o ddadleuaeth ar y pwnc, yr hyn yn y dyfodöla fydd o wasanaeth anrhaethol i bwnc y dadgysylltiad a'r dadwaddolind yn y deyrnas hon. Nid oes genym yr uh gobaith yn bresenol y dan Wein- yddiaeth lywyddol Disraeli & Co. i wneud dim yn y dull o ddeddfu ar y pwnc pwysig hwn, ac ni chawsona siomiant yn y mwyafrif a gafwyd dros ail ddarlleniad y legur swydd newydd hon i ryw foneddwr. crefyddol i ym- fwynhauynddL Ond y maeyn ddl- chonadwy dwyn yn mlaen y gwaith o addysgu y wlad, hyd y nod o dan wrth- wynebrwydd seneddol yr eisteddiad presenol, a hyny mewn modd manteis- iol. Yr oedd yr ymraniad ar Ysgrif Claddfeydd yn dra chalonogol, end nid mor ddefnyddiol i'n hachos fel Ym- neillduwyr a'r ddadl a'i blaenorodd. Modd bynag, ni therfynodd yr effaith yno, oblegyd yr ydym yn gweled yn y newyddiaduron fod Mr. Morley wedi dweyd, mewn lie neillduol, boreu y Sa- dwrn cyn y diweddafei fod ef yn ad- nabod ugain o aelodau seneddol Tori- aidd, y rhai ydynt wedi amlygu eu penderfyniad i beidio adnewyddu eu pleidleisiau yn ei herbyn. Os ydym i farau oddiar y dull ch w y m-gy fly in y dygwyd Ysgrif Esgobaeth St. Alban drwy ei theithranau, gallwn ddweyd fod y brys anweddaidd a'r hwn ei hysmygf wyd drwy y pwyllgor a'r trydydd ddarlleniad yn dangos nad oedd y ddadl a fu ami yn hynod dderbyniol gan y Weinyddiaeth, ac nad buddiol ganddynt ei hadnewyddn hyd y nod pan yn sicr o fuddugoliaeth. Buddng- oliaeth wedi ei henill drwy y fath areithiau ag eiddo Syr William Har- court sydd mewn gwirionedd yn waeth na maeddiad. O'm rhan i, yr wyfyn gobeithio y gwnayboneddwrdysgeiig hir barhau i draddodi y fath chwedlau areithyddol, ac y bydd i aelodau y Sefydliad Gwaddolog gael yr hyfryd- wch o'u darllen, eu dysgu, a'u treulio. Cant weled drwyddynt beth yw eu hoff sefydliad yn marn un o'u harweiniaid mwyaf selog, a diau y gwna hyny wan- hau ei hymlyniad wrth y Sefydliad Gwaddolog, y rhai, pan osodir y ffeith- iau blwng o'u blaenau, a welant yn hollol wahanol i'r hyn yr oedd eu dy- chymygion wedi arliwio pethau iddynt. Yr ydym, gan hyny, yn galonog roesawu, beth bynag a fyddo y canlyniad, bob dadleuon a fyddo yn gyru pleidwyr yr Eglwys Waddolog i ymgymeryd a'r gorchwyl o'i hamddiffyn. Rhesymu yn deg yn ei chylch, er ei hamddiffyn neu ei gwrthwynebu, yw ei siglo hyd ei sail, ac nid ydym mewn gwirionedd yn gallu bob amser penderfynu pa un ai drwy ddwylaw yr ymosodwyr neu ynte warchodlu yr amgaer Eglwysig mae y sefydliad hwnwyn dyoddeffwyat Trwy deimlo felly, yr ydym dan rwymau i fod yn ddiolcligar i Mr. Richard am ei wroldeb, yn ogystal a'i fedrusrwydd, yn nygiad ya miaen yr ymosodiad. Nid gorchwyl hawdd yw gwynebu rhagfarnau corff o ddynion y fath ag yw Ty y Cyflredin, ac ym- gymeryd a gwrthwynebu yn yr ym- wybodolaeth mai yr oil a ellir wneud yw ardystio yn erbyn mesur ag y mae yn annichonadwy ei ddymchwelyà, nen hyd y nod ei dyneru. Os yw yr aelod dros Ferthyr heb ei orchfygu gan ddygasedd a diystyrwch y gallu Toriaidd y maeyn eu herfeiddio, ac ar y Haw arall yn sicrhau edmygedd ei wrthwynebwyr. Y mae hyny i'w briodoli i'w dymher hynaws, ei duedd anysgogadwy a thawel, a'i gallineb difeth, yn gystal a'r eglurder a'r nerth a'r rhai y maeyn gosod ei bwnc i sylw y rhai a'i gwrandawant. Yn ogystal M dyn aeareithydd, y mae yn ymeofhi yn y Ty, yr hwn sydd yn edmygu ei wroldeb, yn parchu ei gyson- deb dianwadal, ac yn canmol ei dara-wiadau hapus i'r rhai y mae yn anelu ei resymau cedyrn a'i apeliadau cyffrousynei areithiau. Yrydymhetyd yn gwybod ei fod yn meddianu ym- ddiried llwyr yr YmneiMduwyr, ac am hyny y mae ganddo hawl i lefaru gydag awdurdod ar en rhan, a hyny, bid sicr, sydd yn hawlio iddo wrandawiad astud, yr hyn nid yw un amser yn camddefn- yddio drwy feithder, a'r hyn mewn gwirionedd y mae wedinewid i sylw neillduol. Yr oedd ei araeth ar bwnc yr Esgobaetli newydd yn y cywair mwyaf dedwydd, a dim yn fwy felly nag yn ei gyfeiriadau at y newyddiadurdn Eglwysig a'u triniaetlh o'r esgobion. Buasai yn ofidus genym awgiymu fod tafod drwg, difoes y cyfryw newydd- iaduron yn syniadau Eglwyswyrj ond yn eu diffyg ymddiried yn yr es- gobion, a'u parodrwydd i ogaim eu holl eiriau a'u gweithrediadau, Mife yn ddiau eu bod. Nid oes dim yn fwy taraw- iadol iier eyfer'byuiad rh,wug y pmeh er hwn y mae nifer o Eglwy«wyr rhagorol yn edrych ar y swydd esgobol^ a'r dir- myg hyfguddol y maent ja goleddm